مجد مكي

Abstract Ibn ‛Arabī's (d. /) interpretation of tawḥīd (oneness of God) in the form of waḥdah alwujūd (oneness of being) has hitherto been a topic on which the most works have been authored in favor or against it, that is to say, a topic most written on in its refutation and defense. It is possible to explain the criticisms of those who do not accept waḥdah al-wujūdcentered Sufism, which had established Ibn ‛Arabī as its pioneer, as criticisms of waḥdah alwujūd rooted in critiques that are mostly from those who reject Sufistic interpretations of the religion and accept Sufism prior to Ibn ‛Arabī. Muḥammad Ḥayāt al-Sindī was a Sufi belonging to the Naqshbandi tariqah who had followed Ibn Taymiyyah (d. /) and, like him, accepted to a large extent pre-Ibn ‛Arabī Sufism and negated Ibn ‛Arabī and his followers. At the same time, Ḥayāt al-Sindī was one of the most influential teachers of Muḥammad b. ‛Abd al-Wahhāb (d. /) who was foremost to principally reject Sufistic interpretations of the religion. This paper will present a critical edition of Ḥayāt al-Sindī's narrations and refutations of Ibn ‛Arabī, Konevī (d. /), Tilimsānī (d. /), and Ibn Fāriḍ (d. /) which was compiled under Fatḥ al-Wadūd `alā Waḥdah al-Wujūd, and in addition it will comparatively analyze it with another one of his Sufi works, Sharḥ al-Hikam al-‛Atāiyyah and al-I‛ānah al-Samadiyyah fī al-Ṭarīqah al-Naqshbandiyyah, and discuss the consistency of the refutation. The intended objective in translating and presenting a critical edition of Ḥayāt al-Sindī's criticism of waḥdah al-wujūd in Fatḥ al-Wadūd and partially comparing it with Sindī's other Sufi work, and attempting to present Ḥayāt al-Sindī. Keywords: Muḥammad Ḥayāt al-Sindī, Tasawwuf, Waḥdah al-Wujūd, Refutation, Critique of Refutation

شەمسەددین ئەبوو عەبدوڵڵا محەممەد بن ئەبووبەکر بن ئەییوب بن سەعد بن حریز بن مەککی زەینەددین زوڕعی (بە عەرەبی: شمس الدین أبو عبداللە محمد بن أبو بکر بن أیوب بن سعد بن حریز بن مکي زین الدین الزرعي&#;) ^[١][٢]دیمەشقی ناسراوە بە&#;ئیبن قەییم ئەلجەوزییە (ابن القیم الجوزیة)، یەکێکە لە زانایانی موسڵمان لە سەدەی ھەشتەمی ھیجری، و خاوەنی چەندین بەرھەمە، لە دیمەشق ژیاوە و لەلای ئیبن تەیمیەی دیمەشقی ١٦ ساڵ خوێندوویەتی و پێی کاریگەر بووە. بەند کراوە لە بەندینخانەی قەڵای دیمەشق لە ڕۆژانی بەندی ئیبن تەیمیە و لێی دەرچووە دوای ئەوەی شیخەکەی مرد ساڵی ٧٢٨ـی کۆچی.^[٣]

ژیان[دەستکاری]

لە مانگی سەفەری ساڵی ٦٩١ کۆچی لەدایکبووە.^[٤]&#;بەرامبەر بە ٢ی شوباتی ١٢٩٢زایینی. دەشگووترێت کە ئەو لە شاری ئیزڕەع لە باشووری سووریا و گووتراویشە لە دیمەشق لە دایک بووە.^[٥] لە بنەماڵەیەکی دیمەشقی کە ناسراو بوون بە زانست و پابەندی بە ئایین، باوکی ماوەیەک دەستگربووە بە خوێندنگای جەوزییە (مدرسة الجوزية) لە دیمەشق، هەروەها دوای ئەوە نەوەکانی بەم نازناوە ناسران، و هەندێک لە ئەهلی زانست هاوبەشییان کردووە لەم نازناوەدا، ئەم خوێندنگایەش دەکەوێتە (البزورية) کە لە کۆندا ناونرابوو بە (سوق القمح) یان (سوق البزورية) &#;(یەکێک لە بازاڕەکانی دیمەشق)، المسمى قديما سوق القمح أو سوق البزورية (أحد اسواق دمشق)، تا ئێستاش پاشماوەیەکی ماوە^[٦]

پەرستن و زوھدی[دەستکاری]

ئیبن ڕەجەب گوتویەتی: خاوەن خواپەرستی و تێکۆشان و درێژیی نوێژ بوو بەڕاددەیەکی زۆر خەریکی ئینابە و تەوبە و ئیفتیقار و شکانەوە بۆ خوای گەورە بوو، لەمەدا وەکو ئەو نەمدیوە و لەویش زاناترم نەدیوە، مەعسومیش نییە، بەڵام وەک ئەوم نەدیوە لە کاتی بەند کردنی خەریکی خوێندنەوە و لێوردبوونەوەی قورئان و بیرکردنەوە بوو، بەمەش خوای گەورە دەرگای خێری زۆر لێ کردەوە، چەند جار حەجی کردووە و لە مەککەش ژیاوە، خەڵکی مەککەش بەھۆی زۆری تەواف و پەرستش شتی سەیریان لێ باس دەکرد.^[٧]

ئیبن کەسیر گوتویەتی: کەس ناناسم لەم جیھانەدا لەم سەردەمەدا لەو خوداپەرستر بێت، و شێوازێکی ھەبوو لە نوێژ زۆر درێژی دەکردەوە، چەمانەوە و کڕنۆشەکانی درێژ دەکردەوە، و زۆر لە ھاوەڵانی ھەندێکجار لۆمەیان دەکرد بەڵام ئەو نەدەگەڕایەوە و وازی لەمە نەدەھێنا.^[٨]

ئیبن حەجەر عەسقەلانی گوتویەتی: و ئەگەر نوێژی بەیانی بکردایە لە شوێنی خۆی دادەنیشت تا ڕۆژ بڵند دەبوو، دەیگوت: ئەمە بەرەبەیانی منە جا ئەگەر داینەنیشتم ھێزم دەکەوێت، و دەیگوت: بە ئارامگرتن و دڵنیایی ئیمامەت بە دەست دێنێ لە ئاییندا، و دەیگوت: پێویستە بۆ ڕێ کراوە (گوزەریو) (السالك) ھیممەتێک کە ھانی بدات و بەڕێوەی ببات و زانستێک کە بینایی پێ بدات و ڕێگای پیشان بدات.^[٩]

پیشەی[دەستکاری]

1. ئیمامەت لە (الجوزیة).
2. وانە وتنەوە.
3. فەتوادان.
4. نووسین.

پەیوەندیی بە ئیبن تەیمیە[دەستکاری]

مێژووناسان هاوڕان لەسەر ئەوەی کە ڕێکەوتی گەیشتنی ئیبن قەییم و ئیبن تەیمیە لە ساڵی ۷۱۲کـ دەستی پێکردووە.^[١٠] ئەمەش ئەم ساڵە بوو کە ئیبن تەیمیە لە میسڕەوە گەڕاوە بۆ دیمەشق و هەر لەوێ ماوە تا مردنی.^[١١]&#;ئیبن قەییم تاقی کراوەتەوە بەهۆی سەرخستنی شێخەکەی و لەگەڵی بەند کراوە.&#;. ئیبن ڕەجەب وتویەتی: (و بەڕاستی تاقی کراوەتەوە و چەند جار ئازار دراوە و بەند کرا لەگەڵ شێخ تەقیەددین لە کۆتاجاردا لە قەڵاکە، بە جیاوازی لێی (بە تەنها) و لێی نەهاتە دەرەوە تا مردنی شێخ).^[١٢]&#;ئیبن قەییم لە نوونییەکەی (نونية) وەسفی تەوبە کردنەکەی دەکات لەسەر دەستی ئیبن تەیمیە:

شێخەکانی[دەستکاری]

ژمارەیەکی زۆر شێخی ھەن، شێخ بەکر ئەبوو زەید کۆی کردوونەتەوە و بیست و پێنجیانی باس کردووە،^[١٣] لەوانە:

1. قيّم الجوزية: کە باوکییەتی، زانستی میراتی لێ وەرگرتووە.
2. ابن تيمية. فیقھ و ئوسوڵی لێ وەرگرتووە.
3. ئیبن عەبدولدائم.
4. بەدرەددین بن جەماعە.
5. (أحمد بن عبد الرحمن بن عبدالمنعم بن نعمة النابلسي)
6. ئیبن شیرازی: باسکراوە لە شیخایەتیی ئیبن قەییم بەڵام سەنەدەکەی باس نەکراوە بۆیە ڕاجیاوازی ھەیە.
7. مەجد حەڕانی: ئیسماعیل مەجدەددین بن محەممەد فەڕڕاء شێخی حەنبەلییەکان.
8. ئیبن مەکتوم.
9. (أيوب زين الدين بن نعمة النابلسي الكحال).
10. شەمسەددین زەھەبی.
11. (سليمان تقي الدين أبو الفضل بن حمزة بن أحمد بن قدامة المقدسي).
12. شەڕەفەددین بن تەیمیە: برای ئیبن تەیمیە.
13. (بنت الجوهر).
14. (عیسی المطعم).
15. ئیبن ئەبیلفەتح بەعلی.
16. (مجد الدين التونسي).
17. (صفي الدين الهندي).
18. (إسماعيل بن محمد الحراني).

قوتابییەکانی[دەستکاری]

بە ھەمان شێوە قوتابییەکانیشی زۆرن شێخ بەکر یازدەی باسکردوون،.^[١٤] لەوانە:

بەرھەمەکانی[دەستکاری]

شێخ بەکر ئەبوو زەید گەیاندوویەتی بە ٩٨،^[١٥]

مردنی[دەستکاری]

گۆڕی زانا ئیبن قەییمی جەوزییە.

لە شەوی پێنج شەممە ١٣/٧/٧٥١ـی کۆچی (١٣٤٩زایینی) لە کاتی بانگی عیشا لە تەمەنی ٦٠ ساڵی کۆچی دوایی کرد. لە مزگەوتی ئومەوی لە دیمەشق دوای نوێژی نیوەڕۆ نوێژی لەسەر کرا پاشان لە مزگەوتی جەراح (جامع جراح)، لای باوکی لە گۆڕستانی دەرگا بچوکەکە نێژرا.^[١٦]

بەستەری دەرەکی[دەستکاری]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

سەرچاوە[دەستکاری]

• الفوائد لابن القيّم: مقدمة التحقيق. د. محمد الإسكندراني