10 Büyükelçi Ne Dedi

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, iş insanı Osman Kavala için çağrı yapan 10 ülkenin büyükelçisinin “istenmeyen şahıs (persona non grata)” ilan edilmesi talimatı verdiğini açıklamasına karşın, bu büyükelçiler için halen resmi bir işlem başlatılmadı. Erdoğan’ın açıklamasından bu yana Ankara’daki derin sessizlik sürerken ABD, Almanya ve Fransa’nın da aralarında bulunduğu 10 ülkeyle son dönemin en büyük diplomatik krizine yol açacak “istenmeyen şahıs” ilanı sürecinin işletilip işletilmeyeceğinin bugünkü kabine toplantısında netleşmesi bekleniyor.

Erdoğan’ın önceki gün Eskişehir’deki toplu açılış töreninde yaptığı konuşmada açıkladığı tutuklu Kavala’nın serbest bırakılması çağrısında bulunan büyükelçilerin, diplomasideki en ağır yaptırımlardan olan “istenmeyen şahıs” ilan edilmesi talimatı, Ankara’daki diplomatik çevrelerde deprem etkisi yarattı. Erdoğan’ın açıklamasının ardından gözler talimatı uygulayacak olan Dışişleri Bakanlığı’na ve açıklamada imzası bulunan ülkelerin elçiliklerine çevrilirken Dışişleri Bakanlığı, dün itibarıyla konuyla ilgili hiçbir açıklama yapmadı ve Dışişleri yetkilileri, gazetecilerin konuyla ilgili sorularını yanıtsız bıraktı. 

Dışişleri yetkilileri, sadece önceki gün Alman Bild gazetesinin Hollanda basınına dayandırarak yayımladığı “Hollanda’nın Ankara Büyükelçisi sınırdışı edildi” açıklamasını yalanlamakla yetindi.

RESMİ BİLDİRİM YOK

Cumhuriyet’in Ankara’daki diplomatik kaynaklardan edindiği bilgiye göre, Kavala açıklamasında imzası bulunan büyükelçiler, Erdoğan’ın açıklamasından hemen sonra Türk Dışişleri Bakanlığı’ndaki muhataplarıyla iletişime geçerek bilgi almaya çalıştı. Buna karşın büyükelçilere “istenmeyen şahıs” ilanı konusunda verilecek bir bilgi olmadığı bildirildi. Büyükelçilere dün itibarıyla konuyla ilgili herhangi bir resmi bildirimde bulunulmadığı öğrenildi. 

Kavala açıklamasında imzası bulunan büyükelçiler, geçen haftaki Dışişleri Bakanlığı’na çağırılma işlemini diplomatik ölçütler çerçevesinde olağanüstü bulmazken haklarında “istenmeyen şahıs” ilanının orantısız bir uygulama olacağı düşünülüyor. Kavala çağrısının, Ankara’nın tepkisinin aksine “Türkiye’nin içişlerine müdahale” olmadığını düşünen büyükelçiler, Avrupa Konseyi’nin kurucu üyesi olan Türkiye’ye AİHM kararlarına uyma yükümlülüklerini hatırlatmanın diplomatik açıdan sorunlu olmadığı görüşünde.

MİSİLLEME OLABİLİR

10 ülkenin büyükelçilerinin “istenmeyen şahıs” ilan edilmesi durumunda Türkiye ve Batı arasında son dönemin en büyük diplomatik krizi yaşanacak. Bu durumda bu 10 ülkenin de karşılıklılık ilkesi gereği o ülkelerde bulunan Türk büyükelçiler için aynı işlemi yapması bekleniyor. “İstenmeyen şahıs” ilanlarının yapılması durumunda 7’si Türkiye’nin NATO müttefiki konumunda olan 10 ülke ile diplomatik ilişkiler tarihte ilk kez aynı anda bu bir seviyeye düşmüş olacak.

‘İSTENMEYEN ŞAHIS’ NEDİR?

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Talimatını verdim” dediği “istenmeyen şahıs” ilanı süreci Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla yürütülüyor. Diplomatik ilişkileri düzenleyen 1961 tarihli Viyana Sözleşmesi’ne göre bir ülke, gerekçesini açıklamak zorunluluğu olmaksızın ülkesinde bulunan herhangi bir büyükelçiyi ya da büyükelçilik çalışanını “istenmeyen şahıs” ilan edebiliyor. “İstenmeyen şahıs” ilan edilen diplomata, bulunduğu ülkeyi terk etmesi için makul bir süre tanınıyor. Bu durumda ilgili devlet, “istenmeyen şahıs” ilan edilen diplomatını ülkesine geri çağırıyor. Uluslararası ilişkilerdeki “mütekabiliyet (karşılıklılık) ilkesi gereği büyükelçisi “istenmeyen şahıs” ilan edilen devlet de kendi ülkesinde bulunan Türk büyükelçiyi “istenmeyen şahıs” ilan edebiliyor. 

4 YILDIR TUTUKLU

Gezi ve 15 Temmuz darbe girişimi davaları kapsamında tutuklu bulunan Kavala’nın tutukluluğunun 1 Kasım’da dördüncü yılını dolduracak olması dolayısıyla ABD, Almanya, Fransa, Danimarka, Finlandiya, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda’nın Ankara büyükelçilikleri, 18 Ekim’de ortak bir açıklama yayımladı. Açıklamada, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) bu husustaki kararları doğrultusunda Osman Kavala’nın derhal serbest bırakılmasının sağlanması için Türkiye’ye çağrıda bulunuyoruz” ifadeleri kullanılmıştı. Açıklamanın ertesi gün 10 büyükelçi Dışişleri Bakanlığı’na çağrılarak Türkiye’nin tepkisi Dışişleri Bakan Yardımcısı Faruk Kaymakcı tarafından büyükelçilere iletildi. Görüşmede büyükelçilerin Kavala açıklamasıyla ilgili herhangi bir izahatta da bulunmadığı, Türkiye’nin resmi tepkisini aldıktan sonra bakanlıktan ayrıldığı öğrenildi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, cumartesi günü Eskişehir'de toplu açılış töreninde yaptığı konuşmada Osman Kavala ile ilgili ortak açıklama yapan 10 ülkenin büyükelçilerinin 'istenmeyen kişi' ilan edilmesi için Dışişleri Bakanı'na talimat verdiğini söyledi.

Erdoğan'ın 10 ülke büyükelçisini 'istenmeyen kişi' ilan etmesi Avrupa'da da yankı uyandırdı. Avrupa medyası olayı önemli bir gelişme olarak duyurdu.

Erdoğan'ın açıklamalarına ilk tepki İsveç ve Norveç'ten geldi.

Her iki ülke yetkilileri de Türkiye büyükelçilerinin ülkeyi terk etmesi yönünde kendilerine herhangi bir bilgi gelmediğini bildirdi.

Norveç hükümetinin iletişimden sorumlu direktörü Trude Maseide, "Büyükelçimiz sınır dışı edilmeyi hak edecek bir şey yapmadı" dedi.

NTB haber ajansının aktardığına göre Maseide, Ankara'nın Avrupa İnsan Hakları Konsvansiyonu'na bağlı kalma taahhüdünde bulunan bir ülke olduğunu, ve ülkesinin Türkiye'ye demokratik standartlara ve hukukun üstünlüğüne uyması çağrısında bulunmaya devam edeceğini söyledi.

AFP, İsveç'ten de benzer bir açıklama geldiğini aktardı.

Almanya Dışişleri Bakanı ise, diğer 9 ülke yetkilileriyle 'yoğun görüş alış verişi içinde olduklarını' söyledi.

Danimarka Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, Büyükelçi Danny Annan'ın Türkiye'yi terk etmesi yönünde kendilerine ulaşan resmi bir bilgi olmadığı aktarıldı. Açıklamada "İlkelerimiz ve ortak değerlerimiz konusunda hassas olmaya devam edeceğiz" denildi.

Kanada Dışişleri Bakanlığı, Türkiye'den büyükelçilerin sınır dışı edilmeleri konusunda net bir açıklama beklediklerini duyurdu.

Avrupa Parlamentosu eski Türkiye Raportörü ve Hollandalı parlamenter Kati Piri de sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, Osman Kavala'nın serbest bırakılmasını isteyen büyükelçilere destek verdi. Kati Pari, Ankara'nın AİHM kararlarını uygulaması gerektiğini söyledi ve tüm AB'nin, 'istenmeyen kişi' ilan edilen büyükelçilere destek olması gerektiğini dile getirdi.

Avrupa Parlamentosu Başkanı David Sassoli ise Twitter hesabından paylaştığı mesajında "10 büyükelçinin sınır dışı edilmesi, Türk hükümetinin otoriter yöneliminin bir işareti. Yılmayacağız." dedi.

İsveç'te yayımlanan Hallandsposten gazetesine konuşan Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Başkanı Paul Levin, Türk hükümetinin olağan dışı bir tepkide bulunduğunu belirterek, bu durumun Erdoğan'ın baskı altında olduğuna işaret ettiği yorumunu yaptı.

Kavala’nın serbest bırakılması çağrısı yapan ABD, Almanya, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda’nın Ankara büyükelçileri, önceki gün Dışişleri Bakanlığına çağrılmıştı.