10 Tane Fiil Cümlesi
Fiil (Eylem) Cümlesi Nedir? Özellikleri, Örnekleri
Fiil (Eylem ) Cümlesi: Yüklemi çekimli bir fiil veya fiil grubu olan cümle, yükleminin türüne göre fiil cümlesidir. Her türlü hareket, iş, oluş fiil cümleleriyle karşılandığı için fiil cümleleri isim cümlelerine göre daha çok kullanılır.
Yükleminin geçişli fiil olması durumunda, fiil cümlelerinde cümlenin bütün ögeleri bulunabilir. Fiil geçişsiz olursa cümlenin nesnesi olmayacaktır.
“İstanbul’u , gözlerim kapalı;
Önce hafiften bir rüzgâr esiyor,
Yavaş yavaş sallanıyor
Yapraklar ağaçlarda.” (Orhan Veli)
- Başlarını göklere çarpmaktan, genellikle cüceler korkar. (Cenap Şahabettin)
- Allah size bir yüz ; bir tane de siz eklemeyin.(Shakespeare)
- Mum, dibine ışık vermez. (Atasözü)
Annem dün sessizce odama girdi. Beni yine, yorgun gözlerimin önünden hiç ayrılmayan, bir gün bile elimden düşmeyen, parmaklarımın arasında ezilip büzülen kitabımın karşısında okumaktan gözlerimin feri kaçmış, düşünmekten alnımı kırışmış gördü. En ziyade düşman olduğu bu cansız arkadaşıma kinli bir nazar attıktan sonra bir iskemle çekti, karşıma oturdu, bol bir nefes aldı. Belli ki mühim bir şey, çok düşünülen ve az söylenen endişelerden, aile üzüntülerinden birini bana açmak istiyordu. Bunu ben onun bir iğne izi kadar ince iki gölge ile, belirsizce çatılan kaşlarından anlamıştım, hatta bu keşfimde o kadar ileri gittim ki, bana, artık bu sefer katî bir tarzda, izdivaç meselesini açacağına bile hükmettim. İzdivaç meselesi… Hakikaten de hiç yanılmamıştım. “Kızım!” diye resmî, ciddî, yüksekten, kalın bir ses perdesiyle başladı, bir çok defalar dinlediğim fikirleri, sebepleri, delilleri, mukayeseleri kendine mahsus muntazam bir mantık zincirine bağlayarak, sakin, heyecansız ve soğukkanlı, söyledi, söyledi, son hükmünü de verdi:
-Sen ilkbahara kadar, mutlaka evleneceksin! (P. Safa, Gençliğimiz)
İş fiillerini bulmak için yükleme ne, neyi, kim ve kimi sorularından biri sorulur. Belirtili ya da belirtisiz nesnesi olan tüm fiiller iş fiilidir.
Anlamına Göre Fiiller Nelerdir?
1- İş (Kılış Fiilleri)
A - Belirtili Nesnesi Olan Fiiller
Örnek Cümleler:
1- Hazır çarşıya çıkıyorken televizyonun kumandasını da tamire götürür müsün?
Neyi - Televizyonun kumandasını
Götürür müsün - İş fiili
2- Memleketteki akrabalarını o kadar özledim ki.
Kimi - Akrabalarını
Özledim - İş fiili
3- Bu tabloyu kimin çizdiğini çok merak ediyorum.
Neyi - Tabloyu
Merak ediyorum - İş Fiili
B - Belirtisiz Nesnesi Olan Fiiller
Ne - Kim sorularına cevap alabildiğimiz fiillerdir.
Örnek Cümleler:
1- Anneme yeni bir kazak aldım.
Ne - Kazak
Aldım - İş Fiili
2- Otobüs, buzlanma nedeniyle yoldan çıkmış.
Ne - Otobüs
Çıkmış - İş Fiili
2- Durum Fiilleri
Nesne almayan fiillere oluş fiilleri denir. Bu fiillere neyi, kimi sorularını sorulamaz.
Örnek Cümleler:
1- Çok yorgun olduğum için akşam erkenden ''yattım.''
2- Bu duruma inan ben de senin kadar ''üzüldüm.''
3- Sağlığına hiç dikkat etmediği için sürekli 'hasta ''oluyor.''
4- Ben de her insan gibi küçük sürprizlerden ve hediyelerden ''hoşlanırım.
5- O da benim gibi belirsizlikten çok ''sıkıldı.''
3- Oluş Fiilleri:
Özne tarafından yapılmayan, dış etkenlere bağlı olarak gerçekleşen fiillere oluş fiili denir.
Örnek Cümleler:
1- Daha sonbahar gelmeden bahçemizdeki ağaçların yaprakları ''sarardı.''
2- Henüz iki saat önce yemek yemiş olmama rağmen yine karnım ''acıktı''
3- Kış mevsiminde hava saat daha beşte ''kararıyor.''
4- Görmeyeli ne kadar da ''büyümüşsün.''
