11 Sınıf Edebiyat Tiyatro Ders Notları

Tiyatro Nedir? 

Bir metne dayanma ve sahnelenebilme özellikleriyle hem edebi metinler hem de güzel sanatlar içerisinde yer alan tiyatro; dramatik metinlerin sahnelenmesiyle ortaya çıkan bir türdür. 

Tiyatronun Türk Edebiyatındaki Gelişimi 

Tiyatronun asıl yazılma amacı sahnede canlandırmak amacıyladır. Az da olsa, özellikle Abdülhak Hamit Tarhan’ın yazdığı tiyatrolarda olduğu gibi, okunmak için yazılan tiyatrolar da bulunmaktadır. 

Tiyatronun geçmişi MÖ 6. Yüzyıla dayanır. Bu tür Eski Yunan’da Dionysos denilen tanrı kahraman adına düzenlenen “Bağ Bozumu” şenliklerinde ortaya çıkmıştır. Yunan kültüründe gelişme gösterdikten sonra da bu tür zamanla tüm dünyaya yayılmıştır. 

Türk edebiyatında modern anlamda tiyatro, Tanzimat edebiyatıyla başlar. Tanzimat edebiyatından önce Karagöz, kukla, orta oyunu, meddah hikâyeleri, köy seyirlik oyunları gibi geleneksel tiyatro türleri bulunsa da Batılı anlamda yazılan tiyatrolar Tanzimat ile birlikte edebiyatımıza girmiştir. 

Türk edebiyatında Batılı anlamda yazılan ilk tiyatro eseri Tanzimat’ın kurucusu Şinasi tarafından yazılan Şair Evlenmesi adlı oyunudur. Bu eserle birlikte Tanzimat sanatçıları bu türde de birçok eser kaleme almıştır. Bu dönemde özellikle Namık Kemal yazdığı tiyatro eserleriyle halkı eğitmeye ve bilinçlendirmeye çalışmıştır. Ayrıca Namık Kemal’in yazdığı “Vatan yahut Silistre” adlı eser de sahnelenen ilk tiyatro eseridir. 

Tanzimat Dönemi’nde Ahmet Mithat Efendi, Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit

Tarhan, Ahmet Vefik Paşa, Güllü Agop gibi sanatçılar tiyatro türünde önemli çalışmalar yapmışlardır. 

Tanzimat ikinci dönemde ise, tiyatro eserlerinin amacı farklılaşmış Abdülhak Hamit Tarhan gibi sanatçılar tiyatroyu oynanmak için değil okunmak amacıyla süslü bir dil kullanarak yazmışlardır. 

Servetifünun ve Fecriati Dönemlerine gelindiğinde ise tiyatro ikinci plana atılmış, çok fazla önemsenmemiştir. 

Tiyatro, Türk edebiyatında Milli Edebiyat ile beraber yine ön plana çıkmış, Cumhuriyet Dönemi’nde ise, Batılı bir hal alarak modern tiyatro eserleri yazılmaya ve sahnelenmeye başlanmıştır. 

– Yıllarında Cumhuriyet Tiyatrosu

Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu, Darülbedayi’nin kurulmasıyla tiyatronun aktif hale geldiği bir dönemdir. Darülbedayi, yılında kurulan ilk resmi Türk tiyatrosudur. Özellikle yılında Muhsin Ertuğrul’un Darülbedayi’nin başına getirilmesiyle birçok oyun sergilenmiş, tiyatrolar çevrilmiş, genç tiyatrocular yetiştirilmiş ve toplumda bir tiyatro bilinci oluşturulmuştur. 

Günümüz tiyatrosunun temellerinin atıldığı kurum olan Darülbedayi, yılında İstanbul Şehir Tiyatroları adını almıştır. Cumhuriyet’in ilanıyla Avrupa tiyatrosu yakından izlenerek tiyatroyla ilgili kurumlar da bu anlayışla yeniden dizayn edilmiştir. 

Bu dönemde tiyatro oldukça önemsenmiştir. Yazılan yerli oyunlar, yetiştirilen genç sanatçılar tarafından sergilenmeye başlanmıştır. Genç yazarlar desteklenmiş ve modern tiyatronun temelleri atılmıştır. 

Bu dönem tiyatrolarında konu olarak Türk tarihi ve efsaneleri ulusçuluk bilincini aşılamak amacıyla tiyatroda yer alan konuların temelini oluşturur. Bunun dışında toplumsal sorunlar, çağın değişen değer yargıları ve toplumdaki ruhsal çelişkiler kendine yer bulan diğer konular arasındadır. 

Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki önemli gelişmelerden biri de Ankara’da Devlet Konservatuvarının açılmış olmasıdır. Ayrıca özel tiyatroların sayısı artmış ve yurt genelinde yapılan turnelerle tiyatro anlayışı çok hızlı bir şekilde gelişme göstermiştir. – ’li yıllar arasındaki tiyatroda genellikle komedi ve dram türlerinde eserler kaleme alınmıştır. 

– Yıllarındaki Cumhuriyet Tiyatrosunda Ele Alınan Temalar

1. Milli Mücadele yıllarının toplum üzerindeki ekonomik zorlukları
2. Tarih, efsane ve mitoloji gibi konular
3. Anadolu insanı ve yaşam biçimi
4. Atatürk ilke ve inkılapları
5. Yanlış Batılılaşma, Batı hayranlığı
6. Cumhuriyetin kazanımlarının övülmesi, Osmanlı’nın eleştirilmesi 

Bu dönemin önemli yazar ve eserleri 

• Reşat Nuri Güntekin – Yaprak Dökümü
• Ahmet Kutsi Tecer – Köşebaşı
• Faruk Nafiz Çamlıbel – Akın, Özyurt, Kahraman
• Yaşar Nabi Nayır – Mete
• Necip Fazıl Kısakürek – Sabır Taşı, Tohum
• Behçet Kemal Çağlar – Çoban ve Atilla 

Komedi

Eğlenceli zaman geçirmek amacıyla toplumun gülünç ve aksayan yanlarını, ders verecek şekilde ele alan dramatik metinlere komedi denir. 

Komedinin özellikleri 

• Ders verme ve güldürme amacı taşır.
• Yaşamın ve toplumun gülünç ve aksayan yönlerini ele alır.
• Konularını günlük yaşamdan alır.
• Yaşamın her kesiminden kahramanlar oyunda yer alabilir.
• Trajedideki gibi üç birlik kuralına uyulur.
• Koro ve diyalog bölümlerinden oluşur.
• Üslupta seçkinlik aranmaz.
• Beş perdeden oluşur.
• Töre, karakter ve entrika komedisi olmak üzere üçe ayrılır. 

Komedi Türlerinin Özellikleri 

1. Töre Komedisi: Toplumun gelenek ve göreneklerinin gülünç ve aksayan yönlerini ele alan komedi türüdür.  Toplumsal yaşamdaki birçok olayın eleştirel bir bakışla ele alındığı komedi türüdür. Gogol’un “Müfettiş” ve Moliere’nin “Gülünç Kibarlar” adlı eseri bu türün en önemli örnekleridir. 

Önemli: Tanzimat edebiyatının kurucusu olan Şinasi’nin yazdığı “Şair Evlenmesi” töre komedisinin Türk edebiyatındaki en önemli ve ilk eseridir. 

2. Karakter Komedisi: Toplum üzerinde tip özelliğiyle önemli bir etki bırakan insanların gülünç ve aksayan yönlerini eleştirel bir dille ele alındığı komedi türüdür. Moliere tarafından yazılan “Cimri” ve Shakespeare tarafından kaleme alınan “Venedik Taciri” bu türde yazılan önemli metinlerdir. 

3. Entrika Komedisi: Olayların karışık ve şaşırtıcı yönlerini olayların akışı içinde şaşırtıcı bir şekilde ele alan komedi türüdür. “Vodvil” adı verilen bu komedi türünün tek amacı güldürmektir.

Moliere&#;nin &#;Scopin&#;in Dolapları&#;, &#;Zoraki Hekim&#;; Shakespeare&#;in &#;Yanlışlıklar Komedyası&#; entrika komedisi türünde yazılan en önemli eserlerdir. 

İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci ( – )

yılından sonra Fransızcadan yaptığı uyarlamalar ve telif eserlerle edebiyatımıza tiyatro türünde önemli eserler kazandıran İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci, Cumhuriyetle birlikte tiyatromuzda önemli görevler üstlenmiştir. 

Türkçeyi kullanmada başarılı olan sanatçı elliye yakın eser kaleme almıştır. Tiyatroları teknik açıdan başarılıdır. Tiyatrodaki kişileri eğitimini, kültürünü, yaşam biçimini dikkate alarak konuşturmuştur. 

Önemli Tiyatro Eserleri

Çürük Merdiven, Kadın Tertibi, Kısmet Değilmiş, Sekizinci, Ceza Kanunu 

Dram

Yaşamın güzel, çirkin, acıklı ve gülünç yönlerini komik ve trajik olayların birleşimiyle bir arada sunan bir tiyatro türüdür. 

Dram Türünün Özellikleri 

• Konu sınırlaması yoktur.
• Komik ve trajik olaylar bir bütün halinde sunulur.
• Oyun kişileri toplumun her tabakasından seçilir.
• Üç birlik kuralına uyma zorunluluğu bulunmaz.
• Perde sayısında sınırlama bulunmamaktadır.
• Oyunun temelinde gerçeklik aranır.
• Komedi ve trajedinin birleşimi olarak kabul edilir. 

Necip Fazıl Kısakürek ( – )

• Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatının önemli şair ve yazarlarından biridir.
• Düşünceleriyle toplumun önemli bir kesimini ve sanatçılarını etkilemiş bir fikir adamıdır.
• Sanatçının en önemli eseri ’de yayımladığı “Kaldırımlar” adlı şiiridir. Bundan dolayı da “Kaldırımlar Şairi”, “Mistik Şair” olarak adlandırılmıştır.
• Buhranlı ilk yıllarından sonra ’lardan itibaren mistik şiir (dini değerlere dayalı şiir) anlayışına yönelmiştir.
• Tiyatrolarında en çok korku, kaygı, bunalım ve arayış gibi temaları ele almıştır.
• Son derece etkili bir dil anlayışıyla şehirli insanın bunalımlarını işlemiştir.
• Teknik açıdan son derece başarılı tiyatro eserler kaleme almıştır.
• Siyasi düşüncelerinden dolayı yargılanmış ve hapis yatmıştır.

Önemli Eserleri

Şiir: Kaldırımlar, Çile, Ben ve Ötesi, Örümcek Ağı

Roman: Aynadaki Yalan

Tiyatro: Tohum, Bir Adam Yaratmak, Reis Bey

Necip Fazı Kısakürek – Bir Adam Yaratmak

Sanatçının tiyatro türünde kaleme aldığı en önemli eserlerden biridir. İki yılda tamamlanan bu eser yılında ilk kez sahnelenmiştir. Sahnelendikten sonra bugünkü anlamıyla kapalı gişe oynanmış bir oyundur. Döneminin sahnelenip beğenilen en iyi oyunudur.

Necip Fazıl, “Bir Adam Yaratmak” adlı eserinde İstanbul’da yaşayan bir sanatçının geçirdiği ruh çilesini ele almıştır. Ölümden duyulan korku, kader ve cinnet gibi konuların ele alındığı bu eser televizyona da uyarlanmıştır.

Sonrası Türk Tiyatrosu 

Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa, Adana, Trabzon ve Diyarbakır gibi kentlerde kurulan Devlet Tiyatroları vasıtasıyla turnelerin düzenlendiği, tiyatronun geniş kitlelere yayıldığı bir dönemdir.

Bu dönem özellikle siyasi ve sosyal gelişmelerin yoğun olarak yaşandığı, darbelerin gerçekleştiği bir dönemdir. Bu dönemin tiyatro açısından en önemli olayı yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi tarafından bir tiyatro enstitüsünün kurulmasıdır.

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi tarafından kurulan bu enstitü aracılığıyla Türk tiyatrosu enine boyuna araştırılmaya başlanmış, tiyatroyu seven gençlere tiyatro kültürü aşılanmaya çalışılmıştır. Ayrıca tiyatro ile ilgili dersler verilmiş ve tiyatro tekniği öğretilmeye çalışılmıştır.

Tiyatro anlayışının çok hızlı geliştiği bu dönemde ayrıca tiyatro eleştirileri de gelişmiştir. Buna bağlı olarak da sanatçılar tiyatrolarla ilgili bilimsel araştırmalara da yönelmişlerdir. 

Sonrası Türk Tiyatrosunun Önemli Yazarları

• Turgut Özakman
• Aziz Nesin
• Nazım Kurşunlu
• Turan Oflazoğlu
• Orhan Asena
• Güngör Dilmen
• Necati Cumalı
• Adalet Ağaoğlu
• Nezihe Aras
• Recep Bilginer 

Sonrası Türk Tiyatrosunun Önemli Eserleri ve Yazarları 

• Keşanlı Ali Destanı – Haldun Taner (İlk epik tiyatro)
• Kadınlar Arasında – Oktay Rıfat Horozcu
• İçerdekiler – Melih Cevdet Anday
• Mikado’nun Çöpleri – Melih Cevdet Anday
• Cengiz Han’ın Bisikleti – Refik Erduran
• Güneşte On Kişi – Turgut Özakman 

Trajedi

İzleyicide korku ve merhamet uyandırmak için yazılan ve temelini ahlak ve erdemin oluşturduğu, kaynağını mitolojiden alan bir tiyatro türüdür.

Trajedinin Özellikleri 

• Korku, acıma, ölüm, kin, sevgi, hayranlık gibi temaları işler.
• Kahramanlarını tarih ve mitolojideki tanrı, kral, kraliçe gibi soylulardan seçer.
• Amacı izleyicide korku ve merhamet duygusunu uyandırmaktır.
• Erdem ve ahlak en önemli ögesidir.
• Değişmeyen katı kurallara sahiptir.
• İnsan onurunu zedeleyecek her türlü, ölüm, öldürme, yaralama gibi olaylar sahne arkasında gerçekleşir.
• Üç birlik kuralına uyulur ve beş perdeden oluşur.
• Seçkin bir üslup kullanılır.
• Manzum (şiir) şeklinde kaleme alınır. 

Ahmet Turan Oflazoğlu

1. Cumhuriyet Dönemi’nde trajedi türünün başarılı örneklerini veren önemli bir tiyatro yazarımızdır.
2. Konularını Osmanlı tarihinden almıştır.
3. Eserlerinde insanla ilgili gerçekleri ele almıştır.
4. Amerika’ya giderek burada tiyatro eğitimi almıştır.
5. Efsane ve mitolojiden yararlanarak tiyatro kahramanlarının iç dünyalarını zenginleştirmiştir.
6. Tiyatrolarını sade bir dille, şiirsel bir üslupla ve nazım-nesir karışık yazmıştır. 

Önemli Tiyatro Eserleri

Keziban, Deli İbrahim, IV. Murat, Sokrates Savunuyor, Genç Osman, Kösem Sultan

George Bernard Shaw

1. İngiliz tiyatrosunun kurucusudur.
2. Tiyatrodan önce roman, müzik ve tiyatro eleştirisi yazan sanatçı Nobel Edebiyat Ödülü’nü almıştır.
3. Yazdığı tiyatro eserleriyle çağını aşan günümüze kadar ulaşan bir sanatçıdır.
4. yılında filme çekilen Pygmalion adlı oyunu ile en iyi uyarlama senaryosu dalında da Oscar almıştır.

Önemli Tiyatro Eserleri

Sezar ile Cleopatra, Pygmalion, Kırgınlar Evi, Jan Dark

1-Tiyatro Hakkında Genel Bilgiler

Olmuş ya da olması düşünülmüş birtakım olayların sahne üzerinde, gerçeğe uygun bir şekilde oyuncular  tarafından gösterilmesine tiyatro denir.

Tiyatro türü, Yunanlıların MÖ 6. yüzyıldaki dinsel törenlerinden (Bereket tanrısı Dionysos adına düzenlenen şenliklerden) doğmuştur.

 Tiyatronun ögeleri:

Tiyatronun ; seyirci, oyuncu, sahne, eser, dil ifade,dramatik örgü gibi öğeleri vardır.

Tiyatro eserlerinde oyunun temeli konuşmaya (diyaloğa) dayanır. Bu bakımdan tiyatroda konuşma üslubu ağır basmaktadır.

Tiyatro eserinin diğer temel özelliği okunmak için değil, oynanmak için yazılmış olmasıdır.

PDF LİNKİ AŞAĞIDA

KONU İLE İLGİLİ TESTLER İÇİN TIKLA 

HAZIRLAYAN: Mustafa ŞAHİN // KAYNAK:  seafoodplus.info. 

2-TİYATRO TERİMLERİ
Absürd Tiyatro: İnsanın yaşama, doğaya olan uyumsuzluğunu, doğadan

kopmuşluğunu sezdirici bir yolla aktaran tiyatro türü.

Adapte: Yabancı bir eseri yer adları, şahıs adları, deyimleri, gelenek ve görenekleriyle yerli hayata uygulayarak çevirme.
Aksesuar: Tiyatro sahnesinde kullanılan eşya.
Aksiyon: Roman, hikâye, tiyatro vb. türlerde konuyu genişleten asıl olaylar. Genel anlamıyla hareket.
Aktör: Erkek tiyatro sanatçısı.                       

Aktrist: Kadın tiyatro sanatçısı.
Akustik: Tiyatro, konser salonu ve benzeri kapalı yerlerin, sesleri bozmadan yansıtabilme özelliği.
Antik tiyatro: Eski Yunan - Lâtin tiyatrosu.
Darülbedayi: İstanbul Şehir Tiyatrosunun eski ismi. 'te kurulmuştur.
Dekor: Tiyatroda, sahneyi eserin konusuna göre döşeyip hazırlamada kullanılan eşyanın toplu adı. Üç çeşit dekor vardır: realist dekor, şairane dekor, stilize dekor.
Diyalog: İki kişi arasında karşılıklı konuşma. Roman, hikâye ve tiyatroda kahramanların konuşmaları.
Döşeme: Türk Halk Edebiyatında "başlangıç" karşılığı kullanılan bir kelime.
Dramatize etmek: Bir olayı, duyguyu, düşünceyi canlandırarak anlatmak; olduğundan daha acıklı bir şekle sokmak.
Dublör: Tiyatroda ve sinemada bir rolün yedek oyuncusu.
Epizot: Bir hikâyede asıl olaya karışan ikinci derecede önemli bir olay. Bugünkü perde karşılığı.
Fantazi pastoral: Çobanların hayatını fantazilerle süsleyerek anlatan tiyatro çeşidi.
Fars (Farce): Komedinin, sanat yönü az, kaba bir türü. Çok eskiden perde arası gösterisiydi, sonra bağımsız oldu.
Fasıl: Bölüm. Tiyatroda perde karşılığı kullanılmıştır. Karagöz oyununda belli bir vak'anın  geçtiği bölüm.
Feeri: Masalların tiyatro sahnesinde dramatize edilmesinden doğma, cinlerin perilerin de rol aldığı bir tiyatro türü.
Grotesk: Gülünç, güldürücü.
Jest: Tiyatro sahnesinde, sanatçıların bütün el, kol, ayak ve benzeri beden hareketleri.
Kabare tiyatrosu: Daha çok güncel konuları iğneleyici, taşlayıcı biçimde ele alan skeçlerin oynandığı, monologların, şarkıların ve şiirlerin söylendiği küçük tiyatro.
Kanto: Tanzimat Dönemi'nde Türk sahnesinde azınlık aktristlerce bağlatılan oyunlu ve neşeli şarkılar.
Koro: Eski Yunan tiyatrosunda bir grup erkek ve kadından kurulu şarkıcılar topluluğu. Oynanan eserin konusuna da katılırlar ve eserdeki olaya karşı, toplumun duygu ve düşüncelerini temsil ederlerdi. Hayvanlar, ağaçlar, bulutlar yerine sembol olarak kullanıldıkları da olmuştur.
Kostüm: Tiyatroda sanatçıların giydiği oyuna uygun kıyafet.
Kulis: Tiyatroda, sahnenin arkasında bulunan kısım; sahne arkası.
Maket: Tiyatroda dekor taslağı.
Makyaj: Tiyatro ve sinemada sanatçıların yüzlerinde boya ve başka maddelerle yapılan tuvalet ve değişiklikler.
Mimik: Bir duygu veya düşüncenin kaş, göz. ağız, yüz hareketleriyle anlatılması.
Mizansen: Bir tiyatro eserinin sahneye konması, sahneye göre düzenlenip uygulanması.
Monolog: Tek kişinin konuşması. Tek kişilik taklitli bir komedya türü. İnsanın içinden kendisiyle konuşması.
Muhavere: Konuşma. Tiyatro, roman, hikâye, fabl, röportaj ve benzeri türlerde kahramanların konuşmaları.
Pandomim: Sessiz hareket. Sessiz hareketler, jestler,  yüz ifadeleri ve kostümler yoluyla duyguları,düşünceleri, tutkuları anlatmaya yarayan tiyatro çeşidi.
Perde: Tiyatro eserinde bir perdenin açılmasından kapanmasına kadar geçen bölüm.
Piyes: Tiyatro eseri.
Reji: Sahneye koyma ve yönetme işi.
Rejisör: Sinema ve tiyatroda, eserin sahneleninceye veya seyirci önüne çıkıncaya kadar geçirdiği her anı yöneten kimse; yönetmen.
Repertuvar: Opera, operet ve tiyatro topluluklarının bir oyun mevsiminde gösterecekleri eserlerin listesi.
Rol: Opera, operet, tiyatro ve benzeri sahne sanatlarında, oyuncuların, eser kişilerini sahnede canlandırmaları.
Rövü (revü): Tiyatroda, eserden önce gösterilen müzikli ve danslı oyun.
Sahne: Tiyatro. Tiyatro sahnesi. Tiyatro eserinde bir perdelik bölümün, dekor bakımından değişik olan küçük kısımları. Bir perdelik bölüm içinde, kişilerin girip çıkmasıyla değişen topluluk, meclis. Yapılarına göre tiyatro sahneleri şunlardır: sabit sahne, döner sahne, asansörlü sahne.
Sahne eseri: Tiyatro eseri, piyes.
Senaryo: Tiyatroda yazılı metin. Sinemada filmin konusunun yazılı şekli.
Suflör: Tiyatroda, kuliste durarak oyunculara sözlerini fısıltıyla söyleyip hatırlatan yardımcı.
Şakşak: Ona oyununda Pisekâr'ın elinde bulunan kapalı yelpazeye benzer bir gürültü aracı. Vuruşlarda ses çıkarır.
Tablo: Tiyatro eserlerinde, perdeden daha küçük bölümlerin her biri. Bir perde çeşitli lablolara bölünmüş olabilir.
Takım: Orta oyununda kişiler, rol alan bütün sanatçılar.                                          Temaşa: Tiyatro.
Tirat: Sahnede kişilerin birbirlerine karşı söyledikleri uzun sözler.
Tirajik: Korku, sıkıntı, şiddetli heyecan veren veya korkunç, kötü, sonu ölümle neticelenen.
Trajikomik: Hem acı,hem gülünç olayların anlatıldığı seafoodplus.infor gülünç ama olay acınacak hâlde verilir.
Tuluat: Tiyatro türlerinden biri. Sanatçılar, oynadıkları eserin konusuna bağlıdırlar; ama oyundaki sözleri içlerinden geldiği gibi söylerler. Yazılı esere uymak mecburiyetleri yoktur. Perdeli orta oyunu da denir.

PDF LİNKİ AŞAĞIDA

KONU İLE İLGİLİ TESTLER İÇİN TIKLA 

HAZIRLAYAN: Mustafa ŞAHİN // KAYNAK:  seafoodplus.info. 

3-KISA TARİHÇE

Eski Yunan&#;da MÖ 6. yüzyılda Dionysos (Dionis) adındaki tanrı kahraman adına düzenlenen dinî törenlerden doğan ve zamanla sanat hâline gelen tiyatro, Eski Yunan&#;da büyük gelişme sağlamış, çeşitlenerek günümüze ulaşmıştır.

Türk Tiyatrosu Tanzimat dönemine kadar geleneksel boyutta varlığını sürdürür. Geleneksel tiyatromuzda dört önemli tür vardır. Bunlar:

1. GÖLGE OYUNU(KARAGÖZ):Deriden kesilen ve tasvir adı verilen birtakım şekillerin, arkadan ışık yardımıyla beyaz bir perde üzerine yansıtılmasına dayanan bir gölge oyunudur.

2- ORTA OYUNU: Bir meydan ortasında kişiler tarafından icra edilen, içinde müzik, dans, şarkı bulunan sözlü ve doğaçlama bir oyundur.

3-MEDDAH:Methedici(övücü),taklitler yapıp hoş öyküler anlatarak halkı eğlendiren sanatçıya meddah denir.Günümüzdeki stand-up gösterilerinin temeli demek doğru olur

4- KÖY SEYİRLİK OYUNLARI: Köylerde oynanan, önemli dönemlerde icra edilen, oyuncularının köy halkından olduğu oyunlardır.

*Modern tiyatro, Türk edebiyatına Tanzimat Dönemi&#;nde Batı&#;dan gelmiştir. Modern anlamda ilk tiyatromuz Şinasi tarafından yazılan Şair Evlenmesi eseridir. Namık Kemal&#;in Vatan yahut Silistre oyunu da sahnelenen ilk eserimiz olmuştur. Tanzimat Dönemi&#;nde Ahmet Mithat Efendi, Recaizade Mahmut Ekrem,

Abdülhak Hamit Tarhan, Ahmet Vefik Paşa, Güllü Agop gibi sanatçılar tiyatro türünde önemli çalışmalar yapmışlardır.

*Servetifünun Dönemi&#;nde  İstibdat dönemi nedeniyle yavaş da olsa tiyatro türü gelişimini sürdürmüştür.

*Fecriati Dönemi&#;nde geri planda kalan tiyatro, Millî Edebiyat Dönemi&#;nde ön plana çıkmıştır. İlk kadın oyuncu Afife Jale bu dönemde sahneye çıkar. Musahipzade Celal bu dönemin en önemli tiyatro yazarlarındandır.

* yüzyılın sonlarıyla yüzyılın başlarında altın çağını yaşayan ortaoyunu, Tanzimat'ta benimsenmeye başlayan Batı modelindeki tiyatro ile uzun süre yarışmış, Cumhuriyet'ten sonraysa öbür geleneksel türlerle birlikte silinmeye yüz tutmuştur.  

4-Türk Edebiyatında tiyatro alanında ilkler

• Batılı anlamda ilk tiyatro -Şinasi -Şair Evlenmesi
• Sahnelenen ilk tiyatro Namık Kemal -Vatan yahut Silistre
• Aruzla ilk manzum tiyatro seafoodplus.info Tarhan &#; Eşber veya Sardanapal
• Heceyle ilk manzum tiyatro seafoodplus.info Tarhan &#; Nesteren
• İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı Ahmet Vefik Paşa &#; Moliere&#;den
• İlk tiyatro denemesi Hayrullah Efendi -Hikaye-i İbrahim Paşa ve İbrahim Gülşeni ()
• Cumhuriyet Dönemi&#;nde heceyle ilk tiyatro Yusuf Ziya Ortaç- Binnaz
• Epik tiyatronun kurucusu Haldun Taner -Keşanlı Ali Destanı
• Türk Edebiyatı&#;ndaki ilk dram Recaizade Mahmut Ekrem -Afife Anjelik
• İlk Müslüman kadın tiyatrocu Afife Jale
• İlk yerli tiyatro binası Naum Tiyatrosu ()
• İstanbul&#;da temsil vermek üzere kurulan ilk tiyatro Gedik Paşa
• İlk Türk tiyatrosu Osmanlı Tiyatrosu Güllü Agop
• ilk resmî Türk tiyatrosu Darülbedayi kurulmuştur. 

HAZIRLAYAN: Mustafa ŞAHİN // KAYNAK:  seafoodplus.info. 

Yılları Arasında Cumhuriyet Dönemi tiyatro özellikleri
*&#;te Cumhuriyet&#;in ile başlayan bir dönemdir.
*Bu dönemde tiyatro, uygarlığın sembolü olmuş; sosyal-siyasi-ekonomik-fikrî hareketlere bağlı bir gelişim göstermiştir. 
*7 Ekim &#;te ilk resmî Türk tiyatrosu Darülbedayi kurulmuştur. 
*Bu kurum sayesinde tiyatro gelişmiş,oyunlar sergilenmiş, oyuncular yetiştirilmiş, oyunlar yazılmış, toplumda bir tiyatro bilinci oluşturulmuştur. 
*Bu dönemde tiyatro,Cumhuriyet değerlerinin halka aktarılmasında bir araç olarak kullanılmıştıseafoodplus.infonum
*Darülbedayi, &#;de İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları adını alır
*&#;de, Darülbedayi&#;nin başına Muhsin Ertuğrul getirilmiştir. Muhsin Ertuğrul, modern Türk tiyatrosunun oluşmasında önemli katkılar sağlamıştır.
*Darülbedayi sayesinde Batı&#;dan çağdaş tiyatro eserleri çevrilmiş.
*Darülbedayi sayesinde modern Türk tiyatrosunun temellerini atmıştır.
*Bu dönemde tiyatro türünün Batı edebiyatındaki tiyatro geleneği ile ilişkisi güçlüdür
*Avrupa tiyatrosunun yakından takibi, aydınlarımız ve yöneticilerimiz tarafından Batılı tiyatronun benimsenmesi, tiyatro binalarının ve topluluklarının kurulması, oyuncuların yetişmesi, yerli oyunların yazılması, gazete ve dergilerde yazı ve eleştirilere yer verilip tartışmalar yapılması, tiyatronun gelişimine katkı sağlamıştır.

*Cumhuriyet Dönemi&#;nin ilk yıllarındaki oyun yazarları, daha çok tarihimize ve efsanelerimize yönelerek ulusçuluğu aşılayan düşüncelerin üzerinde durmuşlar; toplumsal sorunları, değer yargılarının değişmesini vermeye çalışmışlardır. 
*Ankara&#;da Devlet Konservatuvarı açılmış, bu oluşum tiyatronun gelişmesini olumlu yönde etkilemiştir.
*Şehir tiyatrolarımız gelişmiş, özel tiyatrolar yurt çapında turnelere çıkmış ve çocuk tiyatroları kurulmuştur.

*'lı yıllarda Türk tiyatrosunda geleneksel Türk Tiyatrosu'nun izleri görülür.

*Bu dönemde Batı tiyatrosunun temel unsurları modern Türk tiyatrosuna uygulanmıştır.

*Ülkenin yapısından hareket edilerek komedi ve dram türlerinde eserler verilmiştir. 
 *Türk yazarları,  Osmanlı toplumundan modern topluma geçilirken yaşanan sancıları, geçmişteki sorunları, toplumdaki yozlaşmayı, ahlak çöküntüsünü eleştirel bir gözle gündeme getirmişlerdir. 
*İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci, Musahipzade Celal gibi Millî Edebiyat Dönemi&#;nde eser veren sanatçılar, Cumhuriyet&#;in ilk yıllarında da eser vermeye devam etmişlerdir.

*Bu dönemde Vedat Nedim Tör, Nâzım Hikmet, Necip Fazıl Kısakürek de eserlerinde aşırı duygulu, bunalımlı kişileri işlemişlerdir.                                                                                                                  Hazırlayan:seafoodplus.info

*Yaşar Nabi'nin Mete; Behçet Kemal'in Çoban ve Atilla; Necip Fazıl'ın Sabır Taşı adlı oyunları Türk'lerin erdemleri ve uygarlığını yansıtmak amacını taşırlar. 
* yılına kadar yazarlarımız Türk ulusunu ve Türk yurdunu sevdirmeyi amaçlayan oyunların yanında Türk gücünü, güzel ahlakını öven ve kaynağını Türk efsaneleri ile masallarından alan oyunlar yazmışlardır. 

*Oyunlarda ele alınan konulara göre bir genelleme yaparsak Cumhuriyetin ilk yirmi yılında, kişi ve toplumsal sorunları birlikte ele alınmıştır diyebiliriz.

Yılları Arasında Cumhuriyet Dönemi tiyatro özellikleri
* - yıllarında ülkedeki değişim, hayatla iç içe bir sanat olan tiyatromuzu da yakından ilgilendirmiştir.

 *&#;de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih&#;Coğrafya Fakültesinde bir tiyatro enstitüsü kurulmuştur.

( Amaç:dünya ve Türk tiyatrosunu incelemek, tiyatro tarihimizi ve eserlerimizi yurt içinde ve yurt dışında

tanıtmak için inceleme ve çalışmalar yapmak, tiyatro kültürüne sahip insanlar yetiştirmek, genç yazarlara

tiyatro eseri yazma tekniğini öğretmek.)

* sonrasında tiyatro teknik acıdan ilerlemiş, tiyatroda işlenen konular çeşitlenmiştir.

*Bu donemde hem çeviri oyunların hem de nitelikli yerli oyunların sayısı artmış, bir yandan da çoğu uyarlama

olan müzikli oyun türlerinde eserler verilmiştir.

*Oyun yazarları bu dönemde toplumsal sorunları işleyen başarılı örnekler sunmuşlardır.

* Haldun Taner, Keşanlı Ali Destanı&#;yla geleneksel Türk tiyatrosunun belirleyici özelliklerini, toplumsal ve siyasal bir içerikle birleştiren yeni bir yerli epik tiyatro oluşturmuştur. (Bu türde ilk örnek olma özelliği de taşır)

*Oyunların sayısında büyük bir artışın gözlemlendiği bu dönemde oyunların konuları da çeşitlenmiştir.

*Bu dönemde tiyatro, işçi ve köylü kesiminin sorunlarına da eğilir.

*Orta sınıftan ailelerin yaşadığı toplumsal ve ekonomik sorunlar, köy ve gecekondu ortamı, toplumun yaşama ve giyinme biçimi dil özellikleriyle sahneye getirilir.

*Konularını Osmanlı tarihinden, halk kahramanlarının hayatlarından ve mitolojiden alan oyunlar da yazılır.

*Sosyal değişimlerin birey ve toplum yaşamındaki etkileri siyasal, sosyal ve psikolojik yaklaşımlarla yansıtılır.

*&#;lar Türk tiyatrosunun parlak dönemidir.

*&#;larda gelişen siyasi ve sosyal olaylarla edebiyatımızda yeni bir dönem başlar. Bu dönemde

eskiye göre daha özgür bir ortam oluşur. Türk tiyatrosu da bu ortamda daha zengin ve derin bir içerik kazanır.

*Dönemin dikkat çeken en önemli özelliği tema zenginliğidir. Oyunlarda iç ve dış göç, gecekondulaşma, kültür farklılığı, kültürler arası çatışma, uyumsuzluk, yabancılaşma, işçi-köylü,orta sınıf ailelerin yaşadığı toplumsal ve ekonomik sorunlar vb. temalar ele alınır.

*Yenilik arayışında olan bazı yazarlar, Brecht&#;in (Bireht) epik tiyatro yönteminden etkilenirler.

Bu anlayışı benimseyen Haldun Taner &#;Keşanlı Ali Destanı&#;nı yazar.

* - yıllarında özel tiyatroların sayıları artmıştır.

*Oktay Rifat, Melih Cevdet, Refik Erduran, Turgut Özakman, Nezihe Meriç gibi yazarlar bireyden hareketle topluma yönelmişlerdir.

*Turan Oflazoğlu, Orhan Asena, Güngör Dilmen, Necati Cumalı konularını Osmanlı tarihinden, halk kahramanlarının hayatlarından ve mitolojiden alan oyunlar yazarlar.

*Bu dönemde Adalet Ağaoğlu, Nezihe Aras, Recep Bilginer gibi yeni bir yazar kuşağı da yetişmiştir.

8-Ünite İle İlgili Önemli Sanatçılar  (Fikri ve edebi yönleri,eserleri)

MUHSİN ERTUĞRUL ()

*Darülbedayi'ye (İstanbul Şehir Tiyatroları) öğretmen olarak atandı.

*Türk tiyatrosunun en önemli şahsiyetlerindendir.

*Batı tiyatrosunu Türkiye&#;de kurumsallaştırmıştır.

*Sadece tiyatrocu değil bu alanda fikir yazıları yazmıştır.

Eserleri:
 Yasin Efendi, Renkli Fener, İnsan ve Tiyatro Üzerine Gördüklerim, Benden Sonra Tufan Olmasın

İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci Darülbedayi&#;nin ikinci döneminde aktif görev almış oyun yazarı ve tiyatro oyuncusudur. Meşrutiyet&#;ten itibaren telif eserlerle ve Fransızcadan yaptığı uyarlamalarla tiyatromuza birçok oyun kazandırmıştır. Elliyi aşkın eseri vardır. Türkçeyi iyi kullanan, oyun tekniği yönünden de oldukça başarılı bir sanatçıdır. Eserlerinde sahne dilini ustaca kullanmış, sahnede her tipi kendi karakterine, seviyesine göre konuşturmuştur.

Eserleri Çürük Merdiven, Kadın Tertibi, Kısmet Değilmiş, Sekizinci, Ceza Kanunu adında oyunları vardır.

Musahipzade Celal

*İlk oyunu &#;te sahneye konulan &#;Köprülüler&#;dir.

*Hafif, müzikli oyunlar yazmayı sürdüren yazarın oyunları, daha çok töre güldürüsü niteliği taşır.

*Konularını daha çok Osmanlı tarihinden alan oyunlar yazmıştır.

*Oyunlarında çeşitli dönemlerdeki sosyal hayatı, töreleri, inançları ve düşünceleri gülünç yanlarıyla anlatmıştır.

*Sosyal eleştiriye büyük önem vermiştir.

*Oyunları siyasal ve belgesel niteliktedir.

*Saray yaşamını ve sosyal dramları anlatmıştır.

*Yakın tarih ve Türk dünyası işlediği konular arasındadır.

*Oyunları teknik yönden başarılı değildir.

*Kişileri döneminin dil özellikleriyle konuşturmuştur.

*Üsküdar&#;daki tiyatro onun adını taşımaktadır.

Tiyatro Eserleri: Türk Kızı, Köprülüler, İstanbul Efendisi, Lâle Devri, Macun Hokkası, Yedekçi Kaşıkçılar, Atlı Ases, Demirbaş Şarl, Moda Çılgınları, İtaat İlâmı, Fermanlı Deli Hazretleri, Aynaroz Kadısı, Kafes Arkasında, Bir Kavuk Devrildi, Mum Söndü, Pazartesi-Perşembe, Gül ve Gönül, Balaban Ağa, Selma, Genç Osman, Gücü Gücü Yetene, Kadın Tertibi, Kısmet Değilmiş gibi kendi yazdığı; Hisse-i Şayia, Sekizinci, Ceza Kanunu gibi uyarlama oyunları vardır.

                        Cevat Fehmi Başkut

*İlk oyunu "Büyük Şehir" sezonunda İstanbul Şehir Tiyatrosu'nda sahnelendi ve büyük ilgi gördü. Bu ilgi üzerine çalışmalarını tiyatroda yoğunlaştırdı. Türkiye'de *Cumhuriyetten sonra ortaya çıkan değişimleri mizah unsurlarını kullanarak anlattığı oyunları yaygın bir ün kazandırdı. Biçim denemelerine de giriştiği oyunlarında bütün toplum katlarından ve her çevreden insanı tiplemeye çalıştı.

*Dış ülkelerde oyunu sahnelenen ilk Türk yazarı unvanını aldı. 

Tiyatro Eserleri:Büyük Şehir (),Küçük Şehir (),Koca Bebek (),Paydos (),Sana Rey Veriyorum (),Kadıköy İskelesi'nde (),Harput'ta Bir Amerikalı (),Hacıyatmaz (),Göç (),Buzlar Çözülmeden (),Emekli ()

PDF LİNKİ AŞAĞIDA

KONU İLE İLGİLİ TESTLER İÇİN TIKLA 

HAZIRLAYAN: Mustafa ŞAHİN // KAYNAK:  seafoodplus.info. 

Nahid Sırrı Örik

*Birinci Dünya Savaşı'nın ikinci yılında yurt dışına çıkarak Tiflis, Berlin, Paris, Viyana, Roma ve Kopenhag gibi Batı kentlerinde yaşadı.Cumhuriyet'in ilânından sonra geri döndü (). Yurda dönüşünden hemen sonra, *Cumhuriyet gazetesinde yazmaya başladı. Milli Eğitim Bakanlığında mütercim olarak görev aldı.

Eserleri: Oyun: Sönmeyen Ateş ()-Muharrir ()-Alınyazısı ()

Haldun Taner

*Türk Tiyatrosu&#;ndaki ilk epik tiyatro örneği olan &#;Keşanlı Ali Destanı&#; adlı oyunu ile dünya çapında tanındı. *Konularını güncel olaylardan alan siyasal-sosyal taşlamaların ağır bastığı oyunlar yazdı.

*Epik tiyatro ve kabarenin alnında verdiği yapıtlar çağdaş Türk tiyatrosunun klasikleri oldu.

*Eşsiz bir arı Türkçe kullanan Haldun Taner, Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının ve tiyatrosunun önde gelen yazarları arasına girdi.

*Eleştiriyi güldürüyle yoğurmuş, izleyiciyi güldürürken hem sarsmış hem de şaşırtmış ve düşündürmüştür.

*Güldürülerinden "ironi" seafoodplus.infosi komiklik ya da sululuk değil düşünceye ve düş gücüne dayanan bir güldürüdür.

*Devekuşu Kabare&#;yi (), Bizim Tiyatro&#;yu, Tef Kabare Tiyatrosu&#;nu kurdu.

ESERLERİ: Tiyatro oyunları: Günün Adamı-Dışardakiler , Ve Değirmen Dönerdi, Fazilet Eczanesi, Lütfen Dokunmayın, Huzur Çıkmazı,Keşanlı Ali Destanı, Gözlerimi Kaparım, Vazifemi Yaparım, Zilli Zarife, Vatan Kurtaran Şaban ,Bu Şehr-i İstanbul Ki, Sersem Kocanın Kurnaz Karısı, Astronot Niyazi, Ha Bu Diyar, Dün Bugün, Aşk-u Sevda, Dev Aynası, Yâr Bana Bir Eğlence, Ayışığında Şamata, Hayırdır İnşallah, Marko Paşa

Recep Bilginer

*Edebî yaşamı okuduğu okulda yazdığı hasret şiirleriyle başlamış, daha sonraları da dergi ve gazetelerde yazılar kaleme almıştır.

*Ona göre tiyatro, şiir, roman söz sanatıyla toplumdaki kötülüklere hücum etme sanatıdır.

*Tiyatrolarının az sözcükle çok düşünce dile getirdiğini söyleyen sanatçı bu yönüyle bu türü özellikle roman türünden ayırmıştır.

*Tiyatrolarının bir çoğunda halkın gönlüne yer etmiş şahısları anlatmıştır.

*Tiyatrolarda toplumsal aksaklıkları işler.

*Köy konusunu işlemiş, köylülerin sorunlarını yansıtmıştır.(Çoğunlukla Güney Anadolu köyleri)

Tiyatro Eserleri:Yunus Emre, Mevlana, Parkta Bir Sonbahar Günüydü, Gazeteciden Dost, İsyancılar, Ben Devletim, Sarı Naciye, Utanç Dünyası, Sevdiğim Adam, Karım ve Kızım, Son Misafir

Turan Oflazoğlu

*Türk edebiyatının usta bir oyun yazarıdır.

*Tiyatrolarında genellikle tarihi konuları işlemiştir.

*Sağlam bir tiyatro kültürü vardır.

*Shakespeare, Rike, Nietzsche, Kafka gibi yazarlardan çeviriler yapmıştır.

Tiyatro Eserleri: Kösem Sultan, Cem Sultan, Deli İbrahim, IV. Murat, Genç Osman, III. Selim, Sinan, Fatih, Bizans Düştü, Keziban, Sokrates Savunuyor, Allah&#;ın Dediği Olur, Elif Ana, Yine Bir Gülnihal, Gardiyan, 7.Mühür

Turgut Özakman

*Özellikle Kurtuluş Savaşı&#;nı anlattığı &#;Şu Çılgın Türkler&#; ve Çanakkale Savaşı&#;nı anlattığı &#;Diriliş &#; Çanakkale &#; en önemli romanlarından olup uzun süre çok satanlar listelerinde ilk sırada kalmıştır.

*Toplum dışına sürülmüş kişilerin toplumla uyuşmazlığını veren yazarlardan biridir.

*Aşağılık duygusunu toplumsal koşullar açısından inceleyişiyle dikkati çeker.

*İlk oyunu olan &#;Penbe Evin Kaderi&#;nde ve &#;Kaneviçe&#;de kuşaklar arasındaki kopuşu, yabancılaşmayı ele alır.

*Toplumun suçlu insanları bir kenara itişini eleştirerek onlara daha uygarca davranmak gerektiğini savunur.

*Osmanlı İmparatorluğu&#;nda, İstanbul&#;da oturan yöneticilerle Anadolu&#;daki kopukluğu ortaya koymaya çalışır.

*Tiyatrolarında günlük yaşamın çelişkilerini ve gülünç yönlerini ele almıştır.

Eserleri: (Oyun): Ah Şu Gençler, Töre, Sarıpınar , Fehim Paşa Konağı, Resimli Osmanlı Tarihi, Bir Şehnaz Oyun, Hastane, Karagöz&#;ün Dönüşü, Kardeş Payı, Darılmaca Yok, Berberde, Ben Mimar Sinan, Ak Masal Kara Masal, Pembe Evin Kaderi, Güneşte On Kişi, Duvarların Ötesi, Kanaviçe, Paramparça

GÜNGÖR DİLMEN ():

Şehir Tiyatrolarında başrejisör yardımcılığı gibi çeşitli görevlerde bulundu.

Eserlerinde genellikle tarihî ve mitolojik konulara yer verdi. Bireyin çevresi ve toplumla olan çatışmasını verirken özellikle kendi kendisiyle yaşadığı çatışmaları yansıtmadaki başarısıyla dikkatleri çekti. Oyunlarındaki şiirsel yön, eleştirel özellikler, espri gücü oyuncular ve tasarımcılar için zengin bir malzeme kaynağı

oldu.  Yazarı başarılı kılan önemli özelliklerden biri de eserlerindeki derin ve anlamlı mizahi anlatımdır.

*Midas üçlemesi ile tanınır.

Tiyatro Eserleri: Midas&#;ın Kulakları, Midas&#;ın Altınları, Midas&#;ın Kördüğümü,Avcı Karkap , Ayak Parmakları, Canlı Maymun Lokantası, Kurban, Akad&#;ın Yayı, İttihat ve Terakki, Ben Anadolu, Aşkımız Aksaray&#;ın En Büyük Yangını, Troya İçinde Vurdular Beni

Orhan Asena

* yılından sonraki Türk edebiyatımızın en önemli tiyatro yazarlarından olmuştur.

 *&#;Türk tiyatrosunun Shakespeare&#;ı&#; olarak anılmış olan sanatçının ilk oyunu Tanrılar ve İnsanlar&#;dır.

*Devlet sanatçısı unvanı da alan Orhan Asena, eserlerinin konularını tarihten, mitolojiden ve toplumun yaşadığı hayattan almıştır.

 *&#;Başkaldırı, insan mücadelesi&#; sanatçının oyunlarının başta gelen temasıdır.  *Toplumcu bir tiyatro yazarıdır.

*Psikolojik ve toplumsal alanları kapsayan konuları işlemiş, tarihi olayları da konu alarak işlemiştir.

*Tiyatrolarında mitolojiden yararlanmıştır.

 *Birey-toplum çatışmasını ve baskı altındaki bireyin başkaldırısını hümanist bir şekilde ele almıştır.

*&#;Atçalı Kel Mehmet&#; adlı oyunuyla TRT&#;den yılında TRT Başarı Ödülünü almıştır.

*Tarihten yararlanır. O: &#;Tiyatro bence tarihin sustuğu yerde başlar.&#; der.

Tiyatro Eserleri: Tanrılar ve İnsanlar, (Gılgamış), Hürrem Sultan, Tohum ve Toprak, Simavnalı Şeyh Bedrettin, Atçalı Kel Mehmet, Karacaoğlan, Fadik Kız, Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe, Ölü Kentin Nabzı, Toroslar&#;dan Öteye, Şii&#;de Av, Gecenin Sonu, Yıldız Yargılaması

NECATİ CUMALI ():

* Çok yönlü bir sanatçı olan Cumalı; şiir, hikâye, tiyatro, roman, deneme türlerinde eserler verdi.

*Yazdığı bütün türlerde uzatmalardan kaçınan sanatçı, eserlerinde şiirsel bir dil kullandı.

*Tiyatro eserlerinin filme çekilen konularıyla Türk sinemasına da katkıda bulundu.

*Türk tiyatrosunun gelişme aşamasında tiyatroya yeni konular ve kişiler getiren,yerli gerçekleri işleyen ve tiyatronun ilgi alanını genişleten Cumalı; &#;ulusal tiyatro&#;nun oluşmasına katkıda bulundu.

Tiyatro Eserleri:  Tütün Zamanı, Yağmurlar ve Topraklar, Acı Tütün, Viran Dağlar roman; Nalınlar, Derya Gülü, Gömü, Devetabanı, Boş Beşi              

PDF LİNKİ AŞAĞIDA

KONU İLE İLGİLİ TESTLER İÇİN TIKLA 

        A.Cümle büyük harfle başlar: Ak akçe kara gün içindir.

Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir. (Atatürk)

Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru, ünlem vb.) konur:

Atatürk &#;Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur!&#;diyor.

Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz. (Nurullah Ataç)

        UYARI: İki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle baş­lamaz:

        Bir zamanlar -bu zamanlar çok da uzak değildir, bundan on, on iki yıl önce- Türk saltanatının maddi sınırları uçsuz bucaksız denilecek ka­dar genişti. (Yakup Kadri Karaosmanoğlu)

        Bu sefer de onları -her zamanki yerlerinde bulmak ihtimaliyle- farkında olmadan aramıştım. (Ahmet Hamdi Tanpınar)

İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar:

        Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan yükseltir. (Cenap Şahabettin)

UYARI: İki noktadan sonra cümle ve özel ad niteliğinde olmayan örnekler sıra­landığında bunlar büyük harfle başlamaz:

Bu eskiliği siz de çok evde görmüşsünüzdür: duvarlarda çiviler, çivi yerleri, lekeler&#; (Memduh Şevket Esendal)

UYARI: Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime özel ad değilse büyük harfle başlamaz: yılında Türk Dil Kurumunun yılını kutladık.

Örnek niteliğindeki kelimelerle başlayan cümlede de ilk harf büyük yazılır: &#;Banka, bütçe, devlet, fındık, kanepe, menekşe, şemsiye&#; gibi yüzlerce ke­lime, kökenleri yabancı olmakla birlikte artık dilimizin malı olmuştur.

&#;Et-, ol-&#; fiilleri, dilimizde en sık kullanılan yardımcı fiillerdir.

B. Dizeler büyük harfle başlar:

Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi

        Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi. (Muhibbi)

Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. (Mehmet Akif Ersoy)

Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik

Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik. (Yahya Kemal Beyatlı)

C. Özel adlar büyük harfle başlar:

1. Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar: Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Kâzım Karabekir, Ahmet Haşim, Sait Faik Abasıyanık, Yunus Emre, Karacaoğlan, Âşık Ömer, Wolfgang von Goethe, Vilhelm Thomsen vb.

Takma adlar da büyük harfle başlar: Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman), Demirtaş (Ziya Gökalp), Tarhan (Ömer Seyfettin), AkaGündüz (Hüseyin Avni, Enis Avni), Kirpi (Refik Halit Karay), Deli Ozan (Faruk Nafiz Çamlıbel), Server Bedi (Peyami Safa), İrfan Kudret (Cahit Sıtkı Tarancı), Mehmet Ali Sel (Orhan Veli Kanık) vb.

2. Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle başlar: Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Kaymakam Erol Bey, Dr. Alâaddin Yavaşça; Sayın Prof. Dr. Hasan Eren; Mustafa Efendi, Zeynep Hanım, Bay Ali Çiçekçi; Mareşal Fevzi Çakmak, Yüzbaşı Cengiz Topel; Mimar Sinan, Fatih Sultan Mehmet, Genç Osman, Deli Petro vb.

Akrabalık adı olup lakap veya unvan olarak kullanılan kelimeler büyük harfle baş­lar: Baba Gündüz, Dayı Kemal, Hala Sultan, Nene Hatun; Gül Baba, Susuz Dede, Telli Baba vb.

UYARI: Akrabalık bildiren kelimeler küçük harfle başlar: Tülay ablama gittim. Ayşe teyzemin keki çok güzel.

3. Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle baş­lar: Uzak Doğu’dan gelen heyeti Vali dün kabul etti.

        4. Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar:

Sayın Bakan,

Sayın Başkan,

Sayın Rektör,

Sayın Vali,

        Mektuplarda ve resmî yazışmalarda hitaplar büyük harfle başlar:

        Sevgili Kardeşim,

Aziz Dostum,

Değerli Dinleyiciler,

5. Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar: Boncuk, Fındık, Minnoş, Pamuk vb.

6. Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar: Alman, Arap, İngiliz, Japon, Rus, Türk; Kazak, Kırgız, Oğuz, Özbek, Tatar; Hacımusalı, Karakeçili vb.

7. Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar: Türkçe, Almanca, İngilizce, Rusça, Arapça; Oğuzca, Kazakça, Kırgızca, Özbekçe, Tatarca vb.

8. Devlet adları büyük harfle başlar: Türkiye Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Suudi Arabistan, Azerbaycan, Kırım Özerk Cumhuriyeti vb.

9. Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle başlar: Müslümanlık, Müslüman; Hristiyanlık, Hristiyan; Musevilik, Musevi; Budizm, Budist; Hanefilik, Hanefi; Katoliklik, Katolik vb.

Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar: Tanrı, Allah, İlah, Cebrail, Zeus, Osiris, Kibele vb.

UYARI: “Tanrı, Allah, İlah” sözleri özel ad olarak kullanılmadıklarında küçük harfle başlar: Eski Yunan tanrıları. Müzik dünyasının ilahı.

“Amerika&#;da kaçakçılığın allahları vardır.” (Tarık Buğra)

Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar: Merkür, Neptün, Satürn; Halley vb.

UYARI: Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldıklarında küçük harfle başlar:

Biz dünyadan ayrı yaşarken dünya epey değişmiş. (Hüseyin Cahit Yalçın)

Düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde doğu ve batı sözlerinin ilk harfleri büyük yazılır: Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi vb.

UYARI: Bu sözler yön bildirdiğinde küçük yazılır: Bursa’nın doğusu, Ankara’nın batısı vb.

Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb.) büyük harfle başlar: Afrika, Asya; Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu; İstanbul, Taşkent; Turgutlu, Ürgüp; Akçaköy, Çayırbağı; Bahçelievler, Kızılay, Sarıyer vb.

Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar: Ağrı Dağı, Aral Gölü, Asya Yakası, Çanakkale Boğazı, Dicle Irmağı, Ege Denizi, Erciyes Dağı, Fırat Nehri, Süveyş Kanalı, Tuna Nehri, Van Gölü, Zigana Geçidi vb.

UYARI: Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar: Konya ili, Etimesgut ilçesi, Uzungöl beldesi, Taflan köyü vb.

Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar: Halit Rifat Paşa Mahallesi, Yunus Emre Mahallesi, Karaköy Meydanı, Zafer Meydanı, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Ziya Gökalp Bulvarı, Nene Hatun Caddesi, Cemal Nadir Sokağı, İnkılap Sokağı vb.

Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün ke­limeleri büyük harfle başlar: Dolmabahçe Sarayı, İshakpaşa Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Alanya Kalesi, Galata Köprüsü, Mostar Köprüsü, Beyazıt Kulesi, Zafer Abidesi, Bilge Kağan Anıtı vb.

Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda, yer adının ilk harfi büyük yazılır: Hisar’dan, Boğaz’dan, Köşk’e vb.

Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Devlet Malzeme Ofisi, Millî Kütüphane, Çocuk Esirgeme Kurumu, Atatürk Orman Çiftliği, Çankaya Lisesi; Anadolu Kulübü, Mavi Köşe Bakkaliyesi; Türk Ocağı, Yeşilay Derneği, Muharip Gaziler Derneği, Emek İnşaat; Bakanlar Kurulu, Türk Dili Dergisi Yayın Danışma Kurulu, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı; Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü vb.

Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Medeni Kanun, Türk Bayrağı Tüzüğü, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği vb.

Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözleri asılları kastedildiğinde büyük harfle baş­lar:

Türkiye Büyük Millet Meclisi her yıl 1 Ekim’de toplanır. Bu yıl ise Meclis, yeni döneme erken başlayacak.

Türk Dil Kurumu çalışmalarını titizlikle sürdürüyor. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Kurumun 21 Mayıs tarihinde Kars’ta düzenlediği toplantıda kullanıma açıldı.

sayılı Kanun bu yıl yeniden gözden geçiriliyor.

Yazarlara ödenecek telif ücreti, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’ne göre düzenlenmektedir. Yapılan işlem Yönetmelik’in 4’üncü maddesine aykırı düşmektedir.

Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her kelimesi büyük harfle başlar: Nutuk, Safahat, Kendi Gök Kubbemiz, Anadolu Notları, Sinekli Bakkal; Türk Dili, Türk Kültürü, Varlık; Resmî Gazete, Hürriyet, Milliyet, Türkiye, Yeni Asır; Kaplumbağa Terbiyecisi; Yorgun Herkül; Saraydan Kız Kaçırma, Onuncu Yıl Marşı vb.

UYARI: Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz: Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tab­losu vb.

UYARI: Kitap, makale, tiyatro eseri, kurum adı vb. özel adlarda yer alan kelimelerin ilk harfleri büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır: Mai ve Siyah, Suç ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda mı, Turfa mı?, Diyorlar ki, Dünyaya İkinci Geliş yahut Sır İçinde Esrar, Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe, Ben de Yazdım, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu vb. Özel adın tamamı büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki de büyük harfle yazılır: DİL VE TARİH-COĞRAFYA FAKÜLTESİ vb.

Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar: Cumhuriyet Bayramı, Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Nevruz Bayramı, Miraç Kandili;Anneler Günü, Öğretmenler Günü, Dünya Tiyatro Günü, 14 Mart Tıp Bayramı, Hıdırellez vb.

Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır: VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Kitle İletişim Araçlarında Türkçenin Kullanımı Bilgi Şöleni, Karamanlı Türkçesi Araştırmaları Çalıştayı vb.

Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar: Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, Cilalı Taş Devri, İlk Çağ, Lale Devri, Cahiliye Dönemi, Buzul Dönemi, Millî Edebiyat Dönemi, Servetifünun Dönemi’nin, Tanzimat Dönemi’nde vb.

Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar: Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Asyalılık, Darvinci, Konyalı, Bursalı vb.

UYARI: Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz: acem (Türk müziğinde bir perde), hicaz (Türk müzi­ğinde bir makam), nihavent (Türk müziğinde bir makam), amper (elektrik akımında şiddet birimi), jul (fizikte iş bi­rimi), allahlık (saf, zararsız kimse), donkişotluk (gereği yokken kahra­manlık göstermeye kalkışma) vb.

UYARI: Para birimleri büyük harfle başlamaz: avro, dinar, dolar, lira, kuruş, liret vb.

UYARI: Özel adlar yerine kullanılan &#;o&#; zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.

UYARI: Müzikte kullanılan makam ve tür adları büyük harfle başlamaz: acemaşiran, acembuselik, bayati, hicazkâr, türkü, varsağı, bayatı vb.

Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar: Antep fıstığı, Brüksel lahanası, Frenk gömleği, Hindistan cevizi, İngiliz anahtarı, Japon gülü, Maraş dondurması, Van kedisi vb.

Ç. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar: 29 Mayıs Salı günü, 29 Ekim , 28 Aralık ’de göreve başladı. Lale Festivali 25 Haziran’da başlayacak.

Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar: Okullar genel­likle eylülün ikinci haftasında öğretime başlar. Yürütme Kurulu toplantı­larını perşembe günleri yaparız.

D. Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar: Giriş, Çıkış, Müdür, Vezne, Başkan, Doktor, Otobüs Durağı, Dolmuş Du­rağı, Şehirler Arası Telefon, 3. Kat, 4. Sınıf, 1. Blok vb.

E. Kitap, bildiri, makale seafoodplus.info ana başlıktaki kelimelerin tamamı, alt başlıktaki kelimelerin ise yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılır.

        F. Kitap, dergi seafoodplus.info bulunan resim, çizelge, tablo seafoodplus.info altında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar. Açıklayıcı yazı, cümle niteliğinde değilse sonuna nokta konmaz.