2 Aylık Verem Aşısı Yan Etkileri

Aşılama enfeksiyon hastalıklarından korunma yanında, enfeksiyon hastalıkları nedeniyle oluşan sakatlıkların yada ölümlerin azaltılmasında da önemli role sahiptir. Aşılar da ilaçlar gibi birer tıbbi üründür ve tüm ilaçlar gibi bazı yan etkileri olabilmektedir.  

Aşı sonrası gelişen istenmeyen etkiler kısmen sık görülen hafif yan etkiler ve çok nadir görülen ciddi yan etkiler olarak sınıflandırılabilir.  

Sıkça görülen hafif yan etkiler şunlardır;

1. Enjeksiyon (iğne) yerinde ağrı, şişlik ve kızarıklık gelişmesi, tüm aşılardan sonra değişen oranlarda (%) gözlenebilir. Özellikle tetanoz aşısının tekrarlayan dozlarında bu reaksiyon daha sık gözlenmektedir. Bulgular genellikle saat içinde kendiliğinden düzelmektedir. Şikayetleri rahatlatmak için enjeksiyon yerine soğuk uygulama ve ağrı kesici olarak parasetamol alımı öseafoodplus.infoğer aşılardan farklı olarak BCG aşısı sonrası, bağışıklık sistemin yanıtı ile enjeksiyondan hafta sonra başlayan sivilce benzeri şişlik aşı sonrası % sıklıkla beklenen bir durumdur ve ay sonra ciltte iz bırakarak iyileşir. 
2. Ateş, baş ağrısı, kas ağrısı ve iştahsızlık aşılardan sonra görülebilen sistemik belirtilerdir. Farklı aşılarda değişen oranlarda gözlenmektedir. Örneğin ağızdan uygulanan çocuk felci aşısından sonra %1’den az sıklıkta görülürken, beşli karma aşı sonrası, % arasında değişen sıklıkta görülmektedir. Bu belirtiler de saat içinde kendiliğinden düzelmektedir. 
3. Hepatit A aşısından sonra % 5’ten az sıklıkla ishal ve kusma geliştiği bildirilmiştir. Bu şikayetler genellikle 48 saatten kısa sürede düzelmektedir. 
4. Kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısından sonra % oranında, genellikle aşıdan sonraki günlerde başlayan ve yaklaşık 2 gün süren döküntü görülebilir. Suçiçeği aşısından sonra enjeksiyon yerinde 2 civarı ya da enjeksiyon yerinden farklı yerlerde adet suçiçeğine benzer lezyon görülebilir. 
5. Parotit olarak adlandırılan, yanakta bulunan tükürük bezlerinin şişmesi ile seyreden durum kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısından sonra % 1’den az sıklıkta görülebilir. Lenf bezlerinin geçici olarak büyümesi de kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısından sonra çocukların yaklaşık olarak % 5’inde görülmektedir.

Çok nadir görülen ciddi yan etkiler şu şekildedir;

1. BCG aşısı sonrası lenf bezlerinin enfeksiyonu (bir milyon aşı dozunda vaka), BCG aşısına bağlı kemik enfeksiyonu (bir milyon aşı dozunda vaka) ve aşı içindeki bakterinin oluşturduğu yaygın enfeksiyon (bir milyon aşı dozunda iki vaka) bildirilmiştir. 
2. Difteri-boğmaca-tetanoz aşısı sonrası bebeklerde uzun süreli ağlama atağı (bir milyon aşı dozunda vaka bildirilmiştir), ateşli havale (bir milyon aşı dozunda vaka bildirilmiştir), solukluk, çevresel uyaranlara cevap vermeme, kaslarda gevşeklik şeklinde görülen hipotonik hiporesponsif atak (bir milyon aşı dozunda vaka bildirilmiştir) görülebilir. Ağlama atağı kendiliğinden düzelir, ateşli havale uzun dönemde epilepsi olarak adlandırılan sara hastalığına yol açmaz, iyi seyirli bir seafoodplus.infonik hiporesponsif atak kendiliğinden geçer ve bu hastalarda uzun dönemde beyin gelişimini etkileyen bir sorun gösterilmemiştir.  
3. Kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısından sonra genellikle iyi seyirli ve kendiliğinden düzelen trombositopeni (kanamayı durduran kan hücrelerinde azalma) tablosu (bir milyon aşı dozunda 33 vaka bildirilmiştir) görülebilir. 
4. Ağızdan uygulanan çocuk felci aşısından sonra aşıda bulunan virüsle paralitik polio hastalığı - aşı dozunda bir vaka olacak şekilde görülebilir. Bu risk daha çok ilk doz çocuk felci aşılamasından sonra söz konusudur. Bu nedenle ağızdan uygulanan çocuk felci aşısı, iğne şeklinde uygulanan çocuk felci aşısı iki doz yapıldıktan sonra verilmektedir. 
5. Anafilaksi (alerjik şok tablosu), aşı içeriklerinden birine karşı ağır alerjisi olan kişilerde çok nadir (bir milyon aşı dozunda vaka bildirilmiştir) olarak görülebilen bir durumdur. 

Kaynaklar

1. Adverse Effects of Vaccines: Evidence and Causality, ed. K. Stratton, et al. , Washington (DC).
2. Bohlke K, Davis RL, Marcy SM, Braun MM, DeStefano F, Black SB, Mullooly JP, Thompson RS; Vaccine Safety Datalink Team. Risk of anaphylaxis after vaccination of children and adolescents. Pediatrics. Oct;(4)
3. Braun, M.M. et al. Report of a US public health service workshop on hypotonic-hyporesponsive episode (HHE) after pertussis immunization. Pediatrics, ; (5): p. E
4. Centers for Diseases Control and seafoodplus.info: Vaccine side effects, adverse reactions, contraindications, and precautions. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices. MMWR: Morbidity and Mortality Weekly Report, ; 45(RR):1– 
5. Centers for Disease Control and Prevention, Ten great public health achievements--worldwide, MMWR Morb Mortal Wkly Rep, ; 60(24): p.
6. McLean, H.Q., et al. Prevention of measles, rubella, congenital rubella syndrome, and mumps, summary recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm Rep, ;62(RR):p
7. Prevention of varicella. Update recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm Rep, ;48(RR-6):p.
8. Ray, P. et al. Encephalopathy after whole-cell pertussis or measles vaccination: lack of evidence for a causal association in a retrospective case-control study. Pediatr Infect Dis J, ;25(9): p.
9. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Aşı Sonrası İstenmeyen Etkiler Genelgesi (), internet adresi: seafoodplus.info,/asi-sonrasi-istenmeyen-etkiler-genelgesihtml, (Erişim tarihi: )

World Health Organization, Global Vaccine Safety, WHO vaccine reaction rates information sheets, internet adresi: seafoodplus.info, (Erişim tarihi: )

Bağışıklığın amacı, bebek ve çocuklarda aşı ile korunabilir hastalıkların ortaya çıkışını engelleyerek, bu hastalıklardan kaynaklanan ölümleri ve sakatlıkları önlemektir.

Aşılama, bulaşıcı hastalıklara neden olan mikropların, canlı olmayan veya zayıflatılmış versiyonları insan vücuduna enjekte edilmesi ile canlılarda önemli bir sorun oluşturmadan, doğal enfeksiyon sonrası oluşan bağışık cevaba benzer cevap alınmasıdır. Aşılama sonrası bağışıklık sistemimiz zayıflatılmış mikroplarla savaşmaya başlar. Ancak bu durum hastalığa neden olmaz. Aşılama bulaşıcı hastalıklara karşı toplumu korumanın en etkili, en ekonomik ve en güvenilir yöntemlerinden birisidir.

Aşılar, kullanılmaya başlandığından itibaren bulaşıcı hastalıkların görülme sıklığı azalmış ve bulaşıcı hastalıklardan kaynaklanan ölümlerin önlenmesine önemli katkı sağlanmıştır. Aşılama, tüm tıbbi tedavilerden daha çok yaşam kurtarır ve aşılar insan sağlığına olumlu katkı açısından diğer koruyucu ve tedavi edici yöntemlerden daha etkindir. Bu nedenle birçok aşı belli bir ulusal aşı programı içerisinde, bütün çocuklara uygulanmaktadır.

Rutin aşı uygulamaları her ülkede hastalıkların sıklığı, ölüm oranları, sekelleri, hastalığa bağlı giderler ve aşıların o ülkede maliyeti, yan etkileri ve başka tedavi yollarının etkinliği dikkate alınarak bir şema dahilinde uygulanmaktadır. Bu faktörler ülkeden ülkeye büyük farklılıklar gösterdiğinden, dünya üzerinde uygulanan çok sayıda ulusal aşı şeması vardır. Günümüzde önerilen aşıların listesi giderek artmaktadır.

Global Aşı ve Bağışıklama Birliği yılından beri ülkelerin tüm aşılara ulaşmalarını sağlamakta ve yılda 5,5 milyondan fazla ölüme engel olmaktadır.

Bu amaca ulaşmak için çocukların en erken dönemde aşılanmaya başlaması ve en kısa sürede hastalıklara (tüberküloz, difteri, boğmaca, tetanoz, çocuk felci,kızamık, kızamıkçık, kabakulak, hepatit B, pnömokok enfeksiyonları, hepatit A ve su çiçeği) karşı tam bağışık olmalarının sağlanması önemlidir.

Günümüz aşılarının yan etkileri yok denecek kadar azaltılmıştır. Tüm ilaçlar gibi aşılar da bazı yan etkilere yol açabilmektedir. Aşı ile ilişkili en sık  karşılaştığımız yan etkiler, kısa sürede kendiliğinden düzelen ateş, aşı yerinde şişlik, ağrı ve kızarıklık, kırıklık, nadir olarak görülen nöbetler, anafilaksi ve alerji gibi bazı tüm vücudu etkileyebilecek yan etkilerdir.

Ülkemizde Sağlık Bakanlığı tarafından uygulanan çocukluk dönemi aşı takvimi dışında, rutin programda olmayan fakat uygulamakta olduğumuz aşılarımız da mevcuttur. Bu aşılar; rota virüs, menengokok (menenjit) ve HPV aşılarıdır. Rota

virus aşısı 2. aydan itibaren 2 ya da 3 doz şeklinde, Menenjit aşısı ise seafoodplus.info itibaren 1 doz ya da 2 doz şeklinde, HPV aşısı ise 3 doz şeklinde  uygulanmaktadır.

Aşı Takviminde olan aşıların özellikleri ve dozları

Hepatit B

Hepatit B enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. Doğumda, 1. ayda ve 6.

ayda olmak üzere 3 doz şeklinde kas içine uygulanır.

Difteri

Difteri enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. 2, 4, 6. aylar ile ayda beşli

karma aşı içerisinde uygulanır. İlköğretim 1. ve 8. Sınıflarda pekiştirme dozları yapılır. Kas içine uygulanır.

Tetanoz

Tetanoz enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. 2, 4, 6. aylar ile ayda beşli

karma aşı içerisinde uygulanır. İlköğretim 1. ve 8. Sınıflarda pekiştirme dozları yapılır. Kas içine uygulanır

Boğmaca

Boğmaca enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. 2, 4, 6. aylar ile ayda beşli

karma aşı içerisinde uygulanır. İlköğretim 1. ve 8. Sınıflarda pekiştirme dozları yapılır. Kas içine uygulanır.

BCG aşısı

(Verem aşısı)

Verem mikrobuna karşı yaygın ve ağır tüberkülozda bağışıklık sağlar. Doğumdan sonraki 2. Ayda cilt içine uygulanır. Yapılan yerde yaklaşık 1, ay sonra iz bırakarak iyileşen cilt reaksiyonu olur. Aşı yapılan yerde yara  olmaması, aşının tutmadığı anlamına gelmez.

Hemofilus İnfluenza

Tip b (Hib aşısı)

Özellikle süt çocukluğu döneminde en sık menenjite neden olan bakteriye

karşı olan aşıdır. Ancak rutin aşılamalar sayesinde bu enfeksiyon hemen hemen hiç görülmemektedir. Halk arasında menenjit aşısı olarak da bilinir. 2, 4, 6. aylar ile ayda beşli karma aşı içerisinde, kas içine uygulanır.

Polio

(Çocuk felci)

Çocuk felci enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. 2, 4, 6. aylar ile ayda beşli karma aşı içerisinde uygulanır. İlköğretim 1. ve 8. sınıflarda pekiştirme dozları yapılır. Kas içine uygulanır. 6. ve ayda ağızdan damla olarak ayrıca verilir.

Varicella

(Su çiçeği) Aşısı

Bir yaşında MMR (kızamık- kızamıkçık kabakulak) ve pnömokok aşıları ile aynı anda veya ondan bir ay sonra cilt altına uygulanan bir aşıdır.

Rotavirüs Aşısı

Özellikle kış mevsiminde 2 yaş altındaki çocuklarda ateş, ishal ve kusma şeklinde barsak enfeksiyonu yapan bir virüse karşı (rotavirüs) bağışıklık

sağlar. 2 veya 3 doz şeklinde yapılabilen 2 formu vardır. Aşı ağızdan uygulanır. İlk dozun doğumdan sonraki 6 ile hafta içinde yapılması gerekir. Son doz haftaya kadar yapılmalıdır. Sağlık bakanlığının rutin aşı programında

olmayan ailenin isteği üzerine yapılan özel bir aşıdır.

Kızamık Aşısı

Kızamık enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. Kızamıkçık ve kabakulak virüsleriyle aynı enjektörde yapılan 3’lü bir aşıdır. Kas içine veya cilt altına uygulanabilir. 1 yaşında ve ilköğretim 1. sınıfta yapılmaktadır.

Hepatit A Aşısı

Hepatit A virüsünün neden olduğu sarılık hastalığına karşı uygulanan bir aşıdır. Yurt dışında 1 yaşından itibaren uygulanabilmekte ise de ülkemizde, genellikle aydan yaşından itibaren 6 ay ara ile 2 dozda kas içine uygulanmaktadır.

Kabakulak

Kabakulak enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. Kızamıkçık ve kızamık

virüsleriyle aynı enjektörde yapılan 3’lü bir aşıdır. Kas içine veya cilt altına uygulanabilir. 1 yaşında ve ilköğretim 1. Sınıfta yapılmakta

Kızamıkçık Aşısı

Kızamıkçık enfeksiyonuna karşı bağışıklık sağlar. Kızamık ve kabakulak virüsleriyle aynı enjektörde yapılan 3’lü bir aşıdır. Kas içine veya cilt altına uygulanabilir. 1 yaşında ve ilköğretim 1. Sınıfta yapılmaktadır.

Varicella

(Su çiçeği) Aşısı

Bir yaşında MMR (kızamık- kızamıkçık kabakulak) ve pnömokok aşıları ile aynı anda veya ondan bir ay sonra cilt altına uygulanan bir aşıdır.

HPV Aşısı

Human papilloma virüsüne karşı uygulanan bir aşıdır. Kadınlarda rahim ağzı kanserineneden olabilen bir virüstür. En erken 8 yaşından itibaren uygulanabilir. 3 doz uygulanan bir aşıdır.

Herhangi bir enfeksiyon hastalığında artış ya da salgın tehlikesinde Sağlık Bakanlığı gerekli önlemleri alarak aşı kampanyaları düzenlemektedir. Böyle bir durumda da uygun görülen aşıların yapılması önerilmektedir. Aşının zamanında

yapılması çocukların sağlığı için önemlidir. Aşı ile önlenebilen hastalıkların olduğunu ve uygulanan aşıların varlığının çocuklarımız için bir şans olduğunu bilmemiz gerekir. Çocukların sağlığı için aşıları yaptırmamanın bilimsel bir gerekçesi olmadığı sürece, aşı yapılmasının aksatılmasını kesinlikle doğru bulmuyoruz. Mutlu yarınların sağlıklı çocuklarla olması dileğiyle.