2002 Asgari Ücret Dolar

Fotoğraf: AA

Bu yazıda yirmi yıl öncesine dönerek, hanelerin aylık ortalama kullanılabilir gelirlerine karşılık gelen asgari ücret düzeyine ve asgari ücretin Türk Lirası - ABD Doları olarak değer ve değişimine bakarak ‘nereden geldik, şimdi neredeyiz?’ sorusuna yanıt aramak için okurlara düşündürücü bilgiler sunmak istiyorum.

Yazıya tabloyla başlamak, size biraz kafa karıştırıcı bir yaklaşım gibi görünebilir. Oysa amacım tam tersine; anlatım ve anlaşılma kolaylığı sağlayarak, olguların görünürlüğü için veriler sunmak.

Veri SGT , ve yıllarında kentsel Türkiye hane ve bireyleri üzerine Veri Araştırma A.Ş. tarafından yapılmış ayrıntılı bir statü, gelir, tüketim kalıpları araştırmasıdır[1]. Bu araştırmaların modeli, örneklem çerçevesi, veri derleme ve değerlendirme sistematiğine ilişkin ayrıntılı bilgiye dipnotta belirtilen kaynaktan ulaşıp araştırmanın geçerlilik ve güvenilirliği konusundaki sorulara yanıt aramak mümkün.

Veri SGT Araştırmaları hane ve hanede yaşayan 14 yaşın üstündeki tüm bireylerden yapılaştırılmış soru kâğıdı kullanımı ve yüz yüze görüşmeyle bilgi derlemeye dayanır. Bu bilgiler içinde hane ve üyelerinin gelir-tüketim bilgileriyle, sosyo-demografik özellik ve çalışma konumları da yer almaktadır. Bu verilerden hareketle kapsama giren hane ve üyelerinin kullanılabilir yıllık gelirleri[2] toplamı, en yüksek gelirli haneden en düşük gelirli haneye doğru sıralanarak haneler beş eşit parçaya ayrılır. Bu beş parçadan her biri toplam hanelerin yüzde yirmisini kapsar. Böylece en üst yüzde yirmilik gelir diliminden en alt gelir dilimine gidildikçe hanelerin kullanılabilir gelirleri azalıp aşağı doğru kayar. İşte yukarıdaki tablo; üç ayrı araştırma yılına göre, gelir dilimleri ayrımında ortalama hane kullanılabilir aylık gelirinin yılın asgari ücretine göre haneye giren asgari ücret ortalama sayısını gösteriyor.

Tablo, kentsel Türkiye’de (20bin ve üstü nüfuslu il / ilçe, kent - kasaba merkezlerinde) yaşayan hanelerin aylık ortalama kullanılabilir gelirinin yılında 4,7 asgari ücrete karşılık geldiğini, ’de bu rakamın 3,6’ya ve ’te de 3,5’e düştüğünü söylüyor. Ayrıca, birinci yüzde 20’lik gelir diliminden ikinci dilime inişte ortaya çıkan keskin düşüşün, sonraki gelir dilimlerinde yumuşar gibi görünse de keskinliğini kaybetmediğini gösteriyor.

/ / Asgari Ücret  kaç TL /Dolar? 

Veri SGT araştırmaları yapıldığı yılların ilk yarısı içinde üç ay süren veri derleme dönemleri nedeniyle her araştırmada kullanılan ABD Doları (alış) kurları ilk altı aylık dönemin ortalaması olarak belirlenmişti. Buna göre yılı (TL’den altı sıfır atılmış haliyle) ABD Dolar kuru 0, TL iken, ’de 1, TL ve ’de de 1, TL’ye yükseldi. Daha doğru tanımlamayla ’den ’ye 2,36 kat artarken, döneminde ise sabit kaldı.  Bu süreçte enflasyon ’den ’ye 2, kat, – döneminde de kat artıyordu.

Aynı dönemlerde asgari ücret ise, yine TL’den altı sıfır atılmış biçimiyle, yılı için 80,55 TL (seksen lira elli beş kuruş) , için ,56 TL ve de için ,08 TL olarak belirlenmişti. Asgari ücretin ABD Doları karşılığı ise ’de ,24; ’de ,06; ’de de ,79 dolar olarak gerçekleşti. Dönemlere göre asgari ücretlerin yıllık ABD Doları karşılıkları ,88, ,72 ve ,48 dolar düzeyine ancak eriştiği[3] görülüyor. Bu ücret düzeyi kişi başına düşen yıllık ulusal gelirin ’de yüzde 39,3’ü, ’de 39,9’u ve ’de de yüzde 44,8’ine karşılık gelen bir gelire işaret ediyor.

Oysa asgari ücret[4]‘işçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücret’ olarak çalışanlara ve ailesine sosyal bakımdan asgari yaşam düzeyi sağlamaya elverişli, işverenin düşük ödeme zorlamalarının önüne geçen, zorunlu ve en alt kademe ücreti olarak tanımlanan bir kavramın uygulama biçimidir. Hele hele bu kavramın, iki çocuklu dört kişilik bir ailenin yaşam koşullarını düzenleyen ücret olarak öngörüldüğü göz önüne alınırsa, 4 kişilik bir ailenin ulusal gelir payının ancak yüzde ’sine karşılık gelen bir hane gelirinden söz edildiği unutulmamalıdır.

yılı asgari ücreti TL iken, bu ücret dönemin ilk altı aylık (7, TL’lik) ortalama kurla hesaplandığında ,08 dolara karşılık geliyordu. yılı ilk altı aylık döneminde ise asgari ücret TL’ye yükseltilince 14,’lik dolar kuruyla ,53 dolara geriledi, ’nin ikinci yarısında asgari ücret TL olurken ortalama dolar kuru 18, TL’ye, dolar karşılığı da ,70’e yükseliyor.

Yaşadığımız günler ABD Doları’nın 19 Türk Lirasına ulaşmasını önlemek için özel gayret harcanan günler olarak süre giderken, yılının ilk yarısında (, , ve / ile karşılaştırabilmek açısından) ABD Doları ortalama kuru 20 TL olarak gerçekleşirse, bu düzeyler asgari ücret TL olduğunda , TL olması durumunda ,5ve TL’ye yükseltildiğinde de asgari ücret dolara karşılık gelecektir. Ama ortalama dolar kuru 21 TL ya da üstüne çıkacak olursa, aylık asgari ücret doların altına inerek dolarlı seviyelere gerileyecektir.

yılı asgari ücret düzeyi kişi başına düşen yıllık ulusal gelirinin yüzde 44,8’ine karşılık geliyor. yılı asgari ücreti de Türkiye’nin o yıla ait kişi başına düşen ulusal yıllık gelirin yüzde 44,8’ine eşitti. Bu eşitliğin anlamı yazının başındaki tabloda gizli olabilir ama, o konuya gelmeden Türkiye’de ’de ,69 dolar olan ve 17 yıl sonra ’de dolara yükselen kişi başına ulusal yıllık gelire karşın asgari ücret üst sınırının -hem de asgari ücretin genel ve en yaygın ücret haline geldiği dönemde- bu gelir düzeyinin yüzde 44,8’ini aşamamasını, aklımızda tutmanın gereği de hiç unutulmamalı.

Sonuç Yerine

AKP, ’nin kasımında seçimleri kazanarak tek başına iktidar oldu ve yılının başından bugüne ülkeyi Erdoğan liderliğinde AKP tek başına yönetti, yönetiyor.

ekonomik krizi büyük ölçüde atlatılmış ve IMF politikaları çerçevesinde çizilen eylem rotasında yürünerek AKP’nin ilk iktidar döneminde yeni bir evreye gelinerek, asgari ücret düşük dolar kuru belirlemesiyle, kişi başına düşen ulusal gelirin yüzde 44,8’ine ulaştı. Bu yeni durum gelir dağılımı açısından ortaya nasıl bir yapı çıkarıyor diye bakılacak olursa, yukarıda verilen tablonun sütununa bakmak, sistemin ana çerçevesini görmek için yol gösterici olabilir.

yılında kentsel Türkiye hanelerinin beşte biri, en alt gelir dilimi haneleri ayda ortalama 1,1 asgari ücretle ortalama 3,8 kişilik ailenin “gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden” temin ederek yaşamlarını sürdürme uğraşı veriyorlardı. 

Onlardan daha iyi durumda olan bir üst yüzde 20’lik gelir dilimi haneleri ise 1,1 asgari ücret yerine ortalama 1,8 asgari ücretle yaşamlarını sürdürme olanağına sahiptiler. Alttan veya üstten üçüncü gelir dilimi olan orta dilim haneleri bu iyileşmeyi hane başına ortalama 2,6 asgari ücretle gerçekleştiriyorlardı. Ancak bu tabloyu bugüne, ’e taşıdığımızda kentsel Türkiye hanelerinin en az yüzde 60’ına 3 asgari ücretten fazla gelir girmediği, giremediği için o haneler yoksullukla boğuşma zorunluluğu ile karşı karşıya kalan yoksul ailelerdir. Çünkü dört kişilik bir aile için yoksulluk sınırı ’nin sonuna gelinirken 25 bin TL’nin üzerine çıkmış ve haneye -tartışılmakta olan asgari ücret rakamlarına göre- en az üç asgari ücret girmedikçe o hanenin yoksulluk sınırını aşma olasılığının olmadığı da ortada değil mi?

Sonuçta bu olgu da hane ve birey gelir dağılımının -özellikle son yıllarda- daha da bozulmasıyla birlikte, Türkiye’de yoksul oranının hanelerin yüzde 60’ını aşması ve yoksulların iktidar bağımlılığı, Türkiye’yi nasıl bir geleceğin ve iktidarın beklediği sorusunu da akla getiriyor. Evet akla getiriyor ama, bunun da tek bir yanıtı yok ….

Editör: Ayşe Memiş

Asgari ücretin yeni rakamı Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nun üçüncü toplantısından sonra bugün açıklandı.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan yaptığı açıklama ile asgari ücret 11 bin lira oldu.

Ancak Türk Lirası Dolar ve Euro dahil olmak üzere birçok para birimi karşısında ezildi. 1 ABD Doları, TL seviyelerine kadar çıktı. Euro ise 80 Türk Lirası seviyelerinde ilerliyor.

Durum böyle olunca Türk Lirası değersizleşti. Zamlarda üst üste yağdı.

Doğru Veri’nin sosyal medya hesabından paylaşılan bir tablo ile asgari ücretin yıllar göre değişimi ve dolar karşılığı ortaya çıktı.

Tablo TL’nin nasıl mum gibi eridiğini ve değersizleştiğini gözler önüne seriyor.

yılında TL olan asgari ücretin dolar karşılığı idi. Ancak şu an ki kura göre TL 7,79 ABD Doları yapıyor.

yılında TL olan asgari ücret ise ABD Dolarına denk geliyor. Ancak şu an bu rakam 34,01 ABD dolarına denk geliyor.

İşte o tablo:

TL ERİDİKÇE ERİYOR

Öte yandan TL'lik banknot sayısının 1 Milyar adedi geçmesi, enflasyonun gözler önüne seriyor.

Merkez Bankası’nın verilerine göre Şubat sonu itibarıyla Şubat ’te kıyasla tedavüldeki TL’lik banknot sayısı yüzde artışla 1 milyar 4 milyon bin adede ulaştı. Bu sayı yılı sonunda milyon bin adetti.