3 4 Yaş Çocuğu Nasıl Eğitilir

Bu dönemde çocukların yaşayabilecekleri gelişim fonksiyonları ve değişimler, bireysel açıdan farklılıklar gösterse de genel itibari ile öngörülebilecek bir seyir halinde ilerler. Yetişkinler açısından bu değişimleri bilebilmek ve farkında olabilmek, hem kaygıların giderilmesinde hem de çocuklara destek olmak açısından önem arz eder.

Dört Yaşındaki Çocuk Nasıl Davranır?

Dört yaşında olan bir çocukta genel olarak şu davranışlar gözlenir:

Çocuk ayaklarını değiştirerek ve yetişkinlerin yardımı olmadan merdiven inebilir ve çıkabilir.

Parmak ucunda durabilir.

Denge kaybı olmadan koşabilir.

3 tekerli bisikleti kolay bir şekilde sürebilir.

Üç veya beş saniye tek ayağının üstünde, yardım almadan durabilir.

Topu atabilme, tutabilme, tekme atma ya da fırlatma gibi oyunları oynayabilir.

Dört Yaşındaki Çocuğa Nasıl Davranılmalı ve Neler Öğretilmelidir?

Dört yaşındaki çocuğa nasıl davranılması gerektiği ve nelerin öğretilebileceği şu şekilde sıralanmıştır:

Ebeveynlerin sunmuş olduğu seçimler arasında çocuğa tercih hakkının tanınması gerekir.

Çocuğun başarılarından ziyade çabalarının takdir edilmesi gerekir.

Çocuğun sormuş olduğu sorulara bıkmadan cevap vermek zihinsel gelişimi için oldukça önemlidir.

Kitap okuma alışkanlığını çocuğun kazanabilmesi için ebeveynlerinde çocuğun önünde kitap okuyarak bu alışkanlığın desteklenmesi gerekir.

Çocuğu yaşıtları ile kıyaslamak yanlış bir davranıştır.

Düşmesine, kirlenmesine ve oyuncaklarını söküp, bir kez daha birleştirmeye çalışmasına ebeveynlerin izin vermesi gerekir.

Çocuğun doğa içerisinde zaman geçirmesini sağlamak gerekir.

Başlanmış olan işin bitirilmesi ile alakalı kararlı olunması gerekir.

Ceza ve ödül yönteminden ebeveynlerin kaçınması gerekir.

Artık 3 yaş ile çocuklar evlerinden, anne-babadan yani bakım verenden kısa süreli ayrılıklara, yeni ortamlarda farklı deneyimler yaşamaya hazır olurlar. Farklı deneyimler çocuğunuzun becerilerine katkı sağlayacak ve gelişimini hızlandıracaktır. Çocuklar için yuva deneyimi öncelikle sosyal ve duygusal gelişimlerini desteklemek amacıyla faydalı olacak ancak aynı zamanda kavramsal becerilerin de gelişmesini sağlayacaktır.

Yuvaya başlama dönemi&#;nde dikkat edilmesi gerekenler

Çocuğunuzun bu yaş döneminde sahip olması gereken becerilerin önemli olanları aşağıda sıralanmıştır. Bu becerilerden bazılarını gözlemleyebiliyor, bazılarını gözlemlemiyor olabilirsiniz. Önemli olan 3 yaş ile bu becerilerin gelişmesini destekleyecek deneyimler yaşaması için uygun ortamlar sağlamanızdır. İyi bir yuva seçimi bu becerilerin gelişimi için en uygun ortamdır. Çocuğunuzun aşağıda yazılan becerilerde zorlandığını düşünüyor iseniz ya da denemelerinize rağmen okula uyumu konusunda sıkıntı yaşanıyor ise bir gelişim uzmanından görüş ve öneri almanız faydalı olacaktır.

Çocuğunuz 3 yaş (36 aylık) iken

• Yaşıtları ile olumlu ilişkiye girebilmeli,
• Oyunlarda sıra alabilmeli,
• Yaşıtlarına duygusal olarak şefkat gösterebilmeli,
• Kendine ait eşyaları tanıyabilmeli,
• Gerektiğinde anne -babasından yani bakım verenden ayrılabilmeli ve güvenilir bir yetişkin ile kalabilmeli,
• Giyinme, soyunma, el yıkama, yemek yeme gibi öz bakım becerilerini yapabilmelidir.
• 3 basamaklı yönergeleri yerine getirebilmeli (kitabını al , salona git koltuğa otur beni bekle, vb)
• Çevresindeki nesne, kişi ya da olayların çoğunu isimlendirebilmeli, tanıyabilmeli,
• İçinde, dışında, önünde , arkasında gibi yer bildiren terimleri anlayabilmeli ve uygulayabilmeli,
• Adını, soyadını, cinsiyetini bilmeli, söyleyebilmeli,
• Ben, benim, sen, senin gibi zamirleri doğru kullanabilmeli, başkalarının anlayacağı şekilde kelimeli cümleler ile kendini (duygu ve düşüncelerini ) ifade edebilmeli,
•  4 temel rengi (mavi, sarı, yeşil, kırmızı) tanımalı,
  arası nesneyi doğru sayabilmeli,
• Nesneleri elleri ile manipüle edebilmeli, oyuncak çekiç ile çivileri çakabilmeli, büyük düğmeleri takabilmeli, tak sök (büyük lego vb) oyuncakları ile oynayabilmeli, oyuncakları ile hayali oyun oynayabilmeli (köpeği gezdirmek, bebeği uyutmak, ayıcığı beslemek vb),
• En az parçalı yap boz yapabilmeli,
• Kalın Kalem, mum boya ile daire/yuvarlak kopya edebilmeli,

• Kitapların sayfalarını tek tek çevirebilmeli,
• Avucuna sığan büyüklükteki en az küp ile kule yapabilmeli,
• Kavanoz kapaklarını çevirerek açabilmeli,
• Rahatlıkla koşabilmeli, merdivenleri ayak değiştirerek çıkıp inebilmeli,
• 3 tekerlekli bisiklete binebilmeli, tek ayağı ile topa vurabilmeli, eli ile yukarıdan olacak şekilde küçük topu atabilmeli.

Aşağıdaki videolarda Uzm. Ped. Emine Eraslan, &#;Çocuk Eğitimi&#; ile ilgili çeşitli bilgiler veriyor.

3 yaşından itibaren çocuk, oyun çağına girer. Motor becerileri de iyice gelişmiştir. Bilişsel, dil gelişimi de, ilerlemektedir. Sayı sayar, renkleri, kavramları öğrenir, soru sorar, benlik ve cinsiyet duygusu gelişmeye başlar. Ben merkezli dönemden topluma dönük duruma geçmeye başlamıştır. Çevre onlar üzerinde iyice etkilidir ve nasıl bir birey olacağını iyice araştırır. Her şeye ve cinsel konulara merakı artmıştır. Gece korkuları yaşanabilir. Oyunları semboliktir. Gün içinde yaşadıklarını oyunlarında yansıtabilir. Dili etkin olarak kullanabilir.

Bu dönemde nasıl davranmak gerekir?

• Cinsel kimliğini oluşturmaya başladığı bu dönemde, çocuğun “ben kimim, nereden geldim, nasıl doğdum?” vb. soruları olması normaldir. Cinsel içerikli sorular ve konuşmalara rastlanabilir. Bu sorulara, çocuğun gelişim düzeyine uygun, yalın, dürüst yanıtlar vermek gerekir. Bu yanıtları çocuğun tam istediği zamanda vermek önemlidir. Vaktinden önce yanıtlanan ya da yanıtlanması geciken sorular çocuğun kafasını karıştırır.

• Bütün nesneleri, kavramları tanımasına yardımcı olacak oyunlar oynayın.

• Yaşıtlarıyla birlikte olmasına özen gösterin.

• Kitap okuyun. Kitabı okurken onun da anlatması için destekleyin.

• Çocuğun kuralları öğrenmesi ve tanıması için yardımcı olun. Basit sorumluluklar verin.

Küçük kasların motor gelişimi

1. Baş ve işaret parmağımı kullanarak küçük nesneleri toplayabilirim.

2. Sekiz adet düğmeyi kumbara tipi delikli bir kutuya atabilirim.

3. Sekiz adet küple kule yapabilirim.

4. Altı adet silindir şeklindeki çubukları oyuklarına yerleştirebilirim.

5. Dört-beş adet boncuğu bir ipe dizebilirim.

6. Modele bakarak üç blokla köprü yapabilirim.

7. Yardımsız kalem tutabilirim.

8. Modele bakarak (+) şeklini çizebilirim.

9. Modele bakarak (O) şeklini çizebilirim.

Gösterildiğinde ( ) şeklini çizebilirim.

Model olunduğunda V, T , H harflerini çizebilirim.

Model olunduğunda birleşik V ( VVVV ) şeklini çizebilirim.

Gösterildiğinde ( X ) işareti çizebilirim.

Gösterildiğinde dikey ( I ) ve yatay ( - ) çizgileri taklit edebilirim.

Daire içinde gözleri, ağzı ve burnu olan bir yüz resmi çizebilirim.

16. Bir şeklin sınırlarını taşırmadan boyayabilirim.

Makası düzgün olarak tutabilirim.

Yardımla makas kullanabilirim.

Yapıştırıcı kullanarak bir şekli kağıda yapıştırabilirim.

Patates vs. gibi baskı çalışmaları yapabilirim.

21. Bir kağıdı ikiye katlayabilirim.

Sıvıları bir kaptan diğer bir kaba boşaltabilirim.

Yoğurma maddelerini kullanarak değişik şekiller oluşturabilirim.

Büyük kasların motor gelişimi

1. Oyun oynarken çömelebilirim.

2. Tek ayağımın üzerinde 5 sn. durabilirim.

3. Bir denge tahtası üzerinde ileri doğru yürüyebilirim.

4. Düz bir çizgi üzerinde ileri doğru 1 m. yürüyebilirim.

5. Topuklarımın üzerinde ileri doğru 1 m. yürüyebilirim.

6. Parmak uçlarıma basarak ileri doğru 1 m. yürüyebilirim.

7. Engel ve atabilirim. Köşelerden koşarak dönebilirim.

8. Tek ayağımla sıçrama hareketi yapabilirim.

9. Çift ayakla ileri doğru sıçrama hareketi yapabilirim.

Dört kez üst üste çift ayak sıçrayabilirim.

Aralıkları 30 cm. olan merdivenlerden inip çıkabilirim.

30–60 cm. lik yükseklikten aşağıya doğru atlayabilirim.

Yardımsız kaydıraktan kayabilirim.

Salıncakta sallanabilirim.

Bağdaş kurup oturabilirim.

Bir bardak suyu dökmeden taşıyabilirim.

Dizlerimin üzerinde kol ve ellerimi kullanarak ileri veya geriye doğru m.yürüyebilirim.

İçinde bir çocuğun oturmakta olduğu bebek arabasını ileri doğru itebilirim.

4 kg. lık bir nesneyi m. taşıyabilirim.

Bara asılarak öne ve arkaya doğru sallanıp, yere atlayabilirim.

21. Duran büyük bir topu (20 cm. çapında) tekmeleyebilirim.

Orta büyüklükteki (12 cm. çapında) bir topu tek elimle yere vurarak sıçratabilirim.

Orta büyüklükteki (12 cm. çapında) bir topu dirsek ve omuzlarımı kullanarak 2 m. yüksekliğe atabilirim.

Yerde yuvarlanan veya bana atılan 6 cm. çapında olan küçük bir topu kollarımı uzatarak yakalayabilirim.

Bir nesneyi m. ileride bulunan 70 santimetrekarelik bir hedefe atabilirim.

Bir veya iki figürlü dairesel veya basit oyunlar oynayabilirim.

Yardımsız üç tekerlekli bisiklete binip inebilirim.

Pedallarını kullanarak üç tekerlekli bisikleti sürebilirim.

Geniş köşelerden üç tekerlekli bisikleti döndürebilirim.

Öne doğru takla atabilirim.

Kollarımı kullanarak ip, kurdele gibi nesneleri döndürebilirim.

Yerde sürünerek ileri doğru gidebilirim.

Algılama

1. Kırmızı, sarı, mavi gibi ana renkleri tanıyabilirim.

2. Kırmızı, sarı ve mavi renklerle 1’ e 1 , 1’ e 2, 1’ e 3 seçenek verilmiş durumlarda eşleştirip seçebilirim.

3. parçalı eşleştirme kartlarını eşleştirebilirim.

4. parçalık bul-yapı tamamlayabilirim.

5. Üç değişik şekli daire, üçgen, kare, şekil tablosuna yerleştirebilirim.

6. Bana söylenen 1,2,3 sayılarını sırası ile söyleyebilirim. Birden sonra ikinin, ikiden sonra üçün geldiğini bilirim.

7. Birden fazla olan nesnelerin çok olduğunu bilir ve çoğul olarak ifade edebilirim.

Dil gelişimi

1. Günlük yaşamımızda kullandığımız, içmek, açmak, kapamak, uyumak, gibi eylemleri belirten resimleri isimleyebilirim.

2. Özellikleri belirtilen nesneleri getirebilirim.

3. İki eylem gerektiren emirlere uyabilirim. (Buraya gel ve otur gibi)

4. Çevremdeki nesneleri tanır ve onların isimlerini söyleyebilirim.

5. Söyleyemesem bile ’ e yakın kelimeyi anlayabilirim.

6. İki ayrı nesneli eylemi gerektiren emirleri yerine getirebilirim.

7. Beş kelimelik cümle kurarak konuşabilirim.

8. Zamirle (ben) kendimi ifade edebilirim.

9. Sesimin tonunu ve hızını ayarlayarak konuşabilirim.

Yaptığım bir resmi anlatabilirim.

Kendi kendime konuşur ve çok soru sorarım.

18 adet nesne kartı içinden en az 10 tanesinin ne olduğunu söyleyebilirim.

13. 6 kelimelik bir cümleyi söylendikten sonra tekrarlayabilirim.

Bir hikaye oluşturup anlatabilirim.

Var olmayan bir olayı gerçekmiş gibi anlatabilirim.

Olayları birbirine bağlayıp, olanı biteni anlatabilirim.

Kavram gelişimi

1. Objeleri yer ilişkisine göre yerleştirebilirim.

2. Bir nesnenin “büyük mü?, küçük mü?” olduğunu sorduğunuzda, “büyük” ve “küçük” olanı gösterebilirim.

3. Somut olarak (gözle görebildiğim) zıt kavramları ayırt edebilirim.

4. Ne işe yaradıkları belirtildiğinde 5 adet nesneyi tanımlayabilirim. (Nerede yatıyorsun?-Yatakta…gibi)

5. İki ayrı renge göre nesneleri ayırabilirim.

6. 5 parçalı bir nesneyi büyükten küçüğe doğru sıralayabilirim.

7. Gözlerim kapalıyken görmeden, sadece dokunarak bildiğim nesneleri tanıyabilirim.

8. Problem çözme ile ilgili sorulara mantıklı cevaplar verebilirim.

37–48 Aylıkken sosyal – duygusal gelişim

1. Adımı-soyadımı söyleyebilirim.

2. Cinsiyetimi (kız mı erkek mi olduğumu) söyleyebilirim.

3. Yaşımı bilebilirim.

4. Anneme basit ev işlerinde yardım edebilirim.

5. Annemden ayrılmam gerekirse ağlamam.

6. Büyüklerimle ve arkadaşlarımla selamlaşabilirim.

7. Eşyalarımı, oyuncaklarımı arkadaşlarımla paylaşabilirim.

8. Hayali oyunlar oynayabilirim.

9. Başka çocuklarla oyunlar oynayabilirim.

Söylenen şarkılara eşlik edebilirim.

Konuşulanları dinleyebilirim.

Grup içinde işbirliği yapabilirim.

Başkalarının duygusal tepkilerini anlayabilirim.

Kendi vucuduma ait özellikleri bilir ve söyleyebilirim.

Sıra beklemeyi bilirim.

Kendimden küçüklere sevgi ve ilgi gösterebilirim.

37–48 Aylıkken özbakım becerileri

1. Elimi yüzümü tek başıma yıkayıp kurulayabilirim.

2. Tek başıma dişlerimi fırçalayabilirim.

3. Yardımla saç, tırnak, kulak, burun, ayak gibi organlarımın temizliğini yapabilirim.

4. Yardımla meyve gibi yiyecekleri yıkayabilirim.

5. İçinde bulunduğum çevreyi temiz tutabilirim.

6. Yemek yerken çatal, kaşık, bıçak kullanabilirim.

7. Suyumu kendim koyabilirim.

8. İç çamaşırlarımı giyip çıkarabilirim.

9. Ayakkabılarımı giyebilirim.

Alttan kapalı (sabit) fermuarları açıp kapatabilirim.

Orta büyüklükteki düğmeleri açıp kapatabilirim.

Vücut kısımlarını gösterebilirim.

Vücudumun kısımlarının ne işe yaradığına ait sorulara doğru yanıt verebilirim.

Psikolojik Danışman

Dilek Kırcaoğlu

Ebeveynlerin belki de en çok zorlandığı konulardan biri, çocuğun ev içi kuralları dinlememesi, sürekli ebeveynleriyle inatlaşması ve ağlayarak isteklerini yaptırması olabilmektedir. “Çocuğum sürekli benimle inatlaşıyor”, “Hiçbir dediğimi yapmıyor”, “İstediği her şeyi yaptırmak için ağlıyor”, “Ne söylesek hayır cevabını veriyor” diyorsanız çocuğunuz sizinle inatlaşıyor olabilir. Bu inatlaşmanın altında yatan nedeni bilmek ve sağlıklı yollardan çocuk ile iletişim kurmak çok önemlidir.

Bebeklik döneminde ebeveyne bağımlı olan çocuk yeni yeni yürümeye ve konuşmaya başladıkça yavaş yavaş bağımsızlaşmaya ve çevresini keşfetmeye de başlamaktadır. Bu dönemde bazen annesinin ya da bakım verenin yapma dediği şeyleri özellikle yapmaktadır. Bu durumda anneler “Gözümün içine baka baka yapıyor”, Bilerek yapıyor”, “Beni kızdırmak için yapıyor” diyebilmektedir ama çocuğun burada ebeveyni ile inatlaşma amacı onu kızdırmak ya da öfkelendirmek değil, tam tersine yaptığı davranışına karşı nasıl bir tepki geleceğini görmek, sınırlarını ölçmek ve bir yerde ebeveyninden güven ve sevgi arayışıdır. Yaptığı davranış karşısında ebeveyninden aldığı cevaplar çocuğun davranışlarının şekillenmesinde de oldukça önemlidir.

yaş civarı özerkliğini kazanmaya başlayan çocuk, kendisini bir birey olarak hissetmeye başlayarak sevdiği sevmediği, hoşlandığı hoşlanmadığı şeyleri fark ederek ebeveynlerinin istek ve taleplerini reddedebilir, istemediği şeyler karşısında inatlaşabilir ve bazen bu durum ağlama krizlerine dönüşebilir. Dil gelişiminin de hızlanmaya başlaması ile ihtiyaçlarını daha kolay ifade edebilen çocuk, bireyselleşmeye de başlar ve etrafı keşfetmek isteyerek bağımsızlığının farkına varır. Kendi başına bir şeyleri yapabildiğini gördükçe hem kendi yapabildiklerini hem de çevresini keşfetmek için ebevyenlerinin isteklerine karşı çıkabilir, her şeyi tek başına yapmak ve karar vermek ister.

Burada aslında çocuğun ihtiyacı fark edilmek ve “Ben de bir bireyim, kendim yapabilirim” mesajıdır. Duygu ve düşünceler arasında bağlantı kurup, ifade etmeye başladığında her istediğinin olmadığını da görmeye başlar, bu durum bazen inatlaşmaya ve öfkeye dönüşse de çocuk ebeveynlerin kararlı, sakin, güvenli tutumu ile bir süre sonra her istediğinin hemen olmayacağını ya da ertelemeyi öğrenerek yaşadığı süreci yönetmeyi de öğrenir. Aslında bu durum oldukça sağlıklı bir kimlik gelişim süreci olmasına rağmen bazen ebevyenlerin çok zorlandığı ve çocuk - ebeveyn arasında krize dönüşen bir duruma dönüşebilmektedir. Bu sürecin atlatılabilir ve belli bir dönem sonra geçecek olduğunu bilip sakin kalabilmek çok önemlidir.

İnatçı çocukla baş etmenin yolları

•Bu durumun çocuğun gelişiminde bireyselleşmesinin bir aşaması olduğunu bilmek ve çocuk ile inatlaşmadan süreci sakin, şefkatli, onu anlayarak, sabırlı bir şekilde çözümlemek ilk adım olmalıdır.
•Çocuk ile inatlaşmak, bağırmak, ceza vermek, küsmek, tehdit etmek, öfkelenmek gibi tepkileriniz çocuğunuzun da öfkelenmesine neden olabilmektedir.
•İnatlaşarak, ağlayarak istediği şeyi yapmasına izin vermek bu durumu pekiştirmeye yol açar. Her ağladığında kuralların değiştiğini gören çocuk isteklerini ağlayarak ya da inatlaşarak seçme yoluna başvurur. Bu yüzden çocuğun ağlayarak ya da inatlaşarak verdiği mesaj iyi anlaşılmalıdır
•Ağlama ve öfke dönemlerinde çocuğu görmezden gelmek, “Odana git, ağla” demek, çocuğu yok saymak olacaktır, bu yüzden ağlayarak bir mesaj veriyorsa yanında olarak “Buradayım ve seni önemsiyorum” mesajını çocuğa hissetirmek önemlidir.
•İnatlaştığı konu ne ise buna uygun birlikte çözüm yolları aranmalı ve bireyselleşmesine destek olunmalıdır. Örneğin yemek yemek istemeyen çocuğa “Hayır bunu yiyeceksin” demek yerine evde olan seçenek sunularak seçmesi istenilebilir.
•Kendi başına yapmak istediği şeyler konusunda desteklenmesi bireyselleşmesi açısından oldukça önemlidir. Örneğin istediği kıyafeti kendi seçmesi vb.
•“Hayır” demek yerine neden istediği şeyin yapılamayacağını yaşına uygun bir şekilde anlatmak çok önemlidir. Unutulmamalı ki “hayır” demek inatçılığı pekiştirmeye yol açar.
•Hiç kural olmadan her istediğini sınırsızca yapması da çocukta huzursuzluğa ve inatçılığa yol açabilir. Çocuklar sınıra kendilerini güvende hissetmek için ihtiyaç duyarlar.
•Belli kritik dönemlerde ve zamanlarda çocuğun inatlaşabileceğini unutmamak önemlidir. inatlaştığı konu ne ise ona uygun birlikte çözüm yolları bulmak önemlidir. Fakat çocuğun inatlaşma problemi hiç geçmiyor, artarak devam ediyor ise bir uzmandan destek almak bu sürecin sağlıklı bir şekilde atlatılabilmesi için oldukça önemlidir.