3 Üncü Köprü

Her yeni yıl, yeni umutlar, yeni planlar ve Türkiye’deyseniz yeni zamlarla başlıyor. 

'in ilk gününden bu yana, şekere, süt ürünlerine, alkollü içkilerin özel tüketim vergisine, doğalgaz ve elektriğe, özel iletişim vergisine, hatta araç çekme ücretine bile yapılan zamlarla dolan gündemde en fazla konuşulan ise otoyol ve köprülerdeki fiyat artışıydı.

Her yıl olduğu gibi bu yıl da 1 Ocak’la birlikte gelen zamlarla; Fatih Sultan Mehmet Köprüsü ile 15 Temmuz Şehitler Köprüsü’nden bir otomobil geçişi 10,50 liradan 13,25 liraya yükseldi.

Araç geçiş garantisi verilen Yavuz Sultan Selim ve Osmangazi köprülerinde ise geçiş ücretleri çok daha fazla.

Buna göre yüzde 25'in üzerine zam gören bu köprülerin açıldığı günden bu yana geçiş ücretleri şu şekilde değişti: 

Tabloda birinci sınıf araç kabul edilen otomobiller ve köprü geçişlerinde en fazla ücreti ödeyen, dingil sayısı 6 ve daha fazla olan kamyon ve TIR'lar yer alıyor. 

Buna göre 'da Yavuz Sultan Selim Köprüsü'ne 9,90 lira ödeyen bir otomobil sahibinin cebinden çıkan, beş yıl içerisinde yüzde arttı. Aynı oran ağır araçlar için yüzde  

Beş yıl önce Osmangazi Köprüsü'nü kullanırken 88 lira 75 kuruş ödeyen otomobil sürücüsü ise artık yüzde 66 daha fazla ödüyor. Ağır araç sürücülerinin bu köprü için geçiş başına ödediği de yüzde 66 artarak ,5 lira oldu. 

Köprüden geçmeyen aracın bedelini ödemek ne anlama geliyor?

Cevabı, Yap-İşlet-Devret (YİD) modelinde yatan bir soru bu. 

Kamu kaynaklarının pek çok projeyi hayata geçirmede yetersiz kalması durumunda bu projelerin yapımı özel sektör tarafından üstleniliyor. 

Devletler de bu yatırıma karşılık özel sektöre belli bir süre projeyi kâr amaçlı işletme hakkı tanıyor. Bu süre sonunda proje, kamu idaresine devrediliyor. 

Bu sürede yapılan köprü, otoyol ya da tünel gelir etmezse devlet, "projeyi işletirken sözleşmede yazan gelire ulaşamazsanız, üstünü ben tamamlayacağım" garantisini veriyor. 

Dönemin Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan, Nisan ’de katıldığı Atlantik Konseyi İstanbul Zirvesi'nde bu durumu gazetecilere şöyle açıklamıştı: 

Kimse gelip, milyar dolar para yatırıp günün sonunda da bunu size bedava bırakmaz. Elbetteki geçişten kaynaklı bir ücret toplayacak. Aradaki farkı biz vereceğiz. Ama işletme döneminin sonunda da tüm bu projeler bizim olacak. Biz bunları işletip ayrıca gelir elde edeceğiz. 'Yap-İşlet-Devret'in ruhunda bu var. 

Araç geçişlerinde hesap tutmadı 

'nin ekim ayında yaptığı açıklamada ise Arslan, bütçesinde köprü ve otoyollara yönelik araç geçiş garantileri için 3,6 milyar lira ödenek ayrıldığını söyleyerek devletin üçüncü yıl sonunda para kazanmaya başlayacağını belirtmişti.

Ancak ne ödenek yetti, ne üç yıl sonra kâra geçildi. 

29 Mayıs 'te temeli atılan, 26 Ağustos 'da açılışı yapılan "dünyanın en geniş asma köprüsü" Yavuz Sultan Selim Köprüsü için günlük bin yani yıllık 49 milyon bin aracın geçeceği garanti edilmişti. 

İstanbul ile İzmir arasındaki ulaşım süresini 9 saatten 3,5 saate indireceği belirtilen, Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu Projesi'nin en büyük ayağı Osmangazi Köprüsü'nün açılışı ise 30 Haziran 'da yapılmıştı. 

Araç başına "35 dolar + Yüzde 8 KDV"lik ücret alınan Osmangazi Köprüsü'nün yıllık araç garantisi ise 14 milyon bin.

'dan bu yana araç geçişleri ve ödenen garantiler ise şu şekilde: 

Yavuz Sultan Selim Köprüsü'ne ödenen garanti, 1 yıllık işsizlik maaşı ödemesine yakın

Yukarıdaki tabloda siyahla yazılan değerler, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin internet sitesinde yer alan ve Ulaştırma Bakanlığı tarafından yanıtlanan soru önergelerinden alındı. 

Kırmızı ile yazılan değerlere ilgili olarak resmi kaynaklardan ulaşılamadığı gibi konuyla ilgili en yakın takibi yapan gazetecilerden Olcay Aydilek'in Habertürk için kaleme aldığı haberlerden derlendi. 

Boş kalan kutucuklardaki değerlere ise hiçbir yerde yayınlanmadığı için ulaşılamadı. 

Bu bilgiler ışığında; Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nde garanti edilen araç sayısının en fazla üçte birine ulaşıldı. Bu köprü için ödenen garanti ücreti ise 7 milyar milyon lirayı geçti.

Osmangazi Köprüsü'nde ise garanti edilen araç geçişine en fazla yaklaşılan yıl, Bu yılda yaşanan kur şoku sonrası tüm köprüler için garanti ödemeleri, iki dönem halinde yapılmaya başlandı.

Yani yılın ilk yarısının ödemesi temmuzda, ikinci yarısının ödemesi ise ocakta yapılıyor. Öncesinde yılda bir kez, sene başında gerçekleşiyordu. 

Osmangazi Köprüsü için yapılan garanti ödemesi ise dört yılda en az 6 milyar milyon lira oldu. İki köprünün garanti ödemesi 13 milyar milyon lirayı aşıyor. 

Bu sayıyı biraz daha somutlaştırmak adına şu örneği verelim: İŞKUR'un 'nin ocak ve aralık ayları arası yaptığı işsizlik maaşı ödemeleri, 8 milyar milyon bin lira.

Nisan- Aralık döneminde 2 milyon bin işsize yapılan nakdi ücret desteği ise 7 milyar  milyon bin lira. 

Garanti ücreti hangi şirketlere ödeniyor?

'da açıldığında yılda 1 milyar milyon dolar enerji, milyon dolar iş gücü tasarrufu yapacağı belirtilen Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nün ortakları IC İçtaş İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. ile İtalyan inşaat devi Astaldi S.P.A. 

Tam adı IC İbrahim Çeçen Yatırım Holding A.Ş. olan Türk ortak aynı zamanda, Ordu-Giresun ile Zafer havalimanlarını üstlenen şirket. 

Dünyanın en iyi altyüklenici firması arasında yer alan Astaldi ile ortaklık durumları ise bir miktar çıkmaza girmiş durumda. 

Zira, üçüncü köprüde yüzde 33 paya sahip Astaldi, hisselerinin IC İçtaş İnşaat’a devri için Aralık ’da Rekabet Kurumu’na başvuru yaptı. 

Aynı ay, Çin'in dev şirketlerinden Jiangsu Expressway, Zhejiang Expressway ile China Merchants Expressway'ın oluşturduğu konsorsiyumun  ICA’nın yüzde 51 hissesini ,13 milyon dolara satın alacağı basında yer almıştı. 

Haziran ’de bir açıklama yapan Şirketin CEO'su Paolo Astaldi, ’de işletme hakkını kazandığı Yavuz Sultan Köprüsü'ndeki hisse payının değerinin milyon euro olduğunu belirtmişti.

Astaldi, ’de geçici bir maddi dar boğaz yaşadığını belirterek Roma'da konkordato başvurusunda bulunmuştu. 

Karayolları Genel Müdürlüğü, Ocak ’de yaptığı açıklamada hisse devriyle ilgili çalışmaların sürdüğünü ancak bunun, otoyolun ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nün satışı anlamına gelmediğini duyurmuştu. 

Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün de dahil olduğu Kuzey Marmara Otoyolu’nun işletme süresi 7 yıl 8 ay 20 gün. Otoyolun tamamen kamuya devri 2 Ağustos ’te olacak. 

Osmangazi Köprüsü, Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nden 11 yıl sonra kamulaşacak

Osmangazi Köprüsü’nün de dahil olduğu, Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu Projesi’nin 9 Nisan ’daki ihalesini Nurol, Özaltın, Makyol, Astaldi ve Göçay firmalarının oluşturduğu NÖMAYG Grubu kazanmıştı. 

Köprüyü de kapsayan 9 etaplı İstanbul-İzmir otoyolunun tamamı 4 Ağustos tarihi itibarıyla işletmeye açıldı. 

Projenin işletme süresi ise 15 yıl 4 ay. Kamuya devredileceği tarih 15 Temmuz  

Osmangazi Köprüsü'nün temeli 30 Mart 'te atılmıştı/ Fotoğraf: AA

Osmangazi Köprüsü'nde Makyol ve Özaltın İnşaat ile Nurol Holding'in yüzde 27'şer ortaklığı bulunuyor. İtalyan Astaldi ise ortak girişimde yüzde 19'luk paya sahip.

Ancak bir hisse satışı ihtimali de Osmangazi Köprüsü için masada. 

Gebze-Orhangazi-İzmir Projesi'nin işletmesini üstlenen Otoyol Yatırım ve İşletme AŞ (Otoyol AŞ), Ocak ’da yaptığı açıklamada Astaldi’nin nakit sıkıntısı gerekçesiyle köprüdeki hisselerinin tamamının ya da bir kısmının satışı için çalışmalara başlandığını duyurmuştu. 

Açıklamada “Projenin değer tespiti, potansiyel alıcıların belirlenmesi ve sonrasında Osmangazi Köprüsü ile bağlantı yolları dahil olmak üzere olası bir hisse satışı için uluslararası banka ve finans kuruluşları nezdinde danışman seçimi için girişimlere başlandı” denilmişti. 

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yıllık Kamu Borç Yönetimi Raporu’na göre Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün de dahil olduğu Kuzey Marmara Otoyolu Odayeri-Paşaköy Kesimi ve Ek İşler Projesi’nin toplam maliyeti 3 milyar milyon bin dolar. Bunun 2 milyar milyonu firmaların kullandığı kredilerle karşılandı. 

İzmit Körfez geçişi ve bağlantı yolları dahil Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu için toplam proje maliyeti ise 6 milyar milyon bin 47 dolar. Bu proje için kullanılan kredi ise 4 milyar milyon bin dolar.