Herhangi bir yerin Dünya üzerindeki bulunduğu alanı belirlemek için coğrafi konum kavramı kullanılır. Peki ülkemizin Dünya üzerinde yer aldığı alan neresidir?
Ülkemiz orta kuşakta, derece doğu meridyenleri ve derece kuzey paralelleri arasında, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının biribirine yaklaştığı yerde, doğu ve batı kültürleri arasında yer alır. Şimdi ülkemizin Dünya üzerindeki yerini daha detaylı anlatalım ve konuyu açıklamış olalım.
Öncelikle coğrafi konum ikiye ayrılır. Bunlar;
Matematik (mutlak) konum
Özel konum
Matematik konum paralel ve meridyenlere göre ifade edilir.Türkiye başlangıç meridyenine göre (İngilterenin başkenti Londranın Greenwich kasabasından geçer.) Doğu Yarım kürede, başlangıç paraleline göre ise Dünyayı tam orta noktasından ikiye bölen en büyük paralelin (Ekvatordan geçer.) kuzeyinde yer aldığı için Kuzey Yarım Kürede yer almaktadıseafoodplus.info göre Türkiyenin en uç noktaları, en doğusu-Iğdır-Aralık, en batısı-Çanakkale-Gökçeada, en kuzeyi-Sinop-İnceburun, en güneyi-Hatay-Yayladağıdır.
Paralellerin (Enlemleri) Özellikleri;
Başlangıç paraleli Ekvatordur ve başlangıç derecesi sıfırdır.
Paraleller batı-doğu doğrultusunda çizilen hayali çizgilerdir.
Dünyanın yapısı geoit olduğu için paralellerin çevre uzunlukları kutuplara doğru azalır.
Ekvatordan kutuplara gidildikçe yer çekimi artar, çizgisel hız azalır.
İki paralel arası kmdir.Türkiyenin en güneyi ile en kuzeyi arası kuş uçuşu uzaklığı =6, 6*= kmdir.
Ayrıca 23 derece 27 dakika noktasında yengeç ve oğlak dönenceleri vardıseafoodplus.info noktalar güneşin dik açıyla geldiği son noktadıseafoodplus.info sebeple Ekvator (sıfır derece) ile yengeç yada oğlak dönencesi arası tropikal kuşak adı seafoodplus.infoç dönencesi kuzey yarım kürede, Oğlak dönencesi ise güney yarım kürededir.
66 derece 33 dakika noktası Kuzey yada Güney kutup dairesi , 90 derece ise Kuzey yada Güney kutup noktası olarak geçmektedir.
Yengeç dönencesi ile Kuzey Kutup Dairesi arasına Orta kuşak adı verilir ve Türkiye burada yer almaktadır.
Paralellerden dolayı Türkiyenin güneyinden kuzeyine gidildikçe cisimlerin gölge boyu, aydınlanma süresi, gece-gündüz süre farkları ve süreleri, tan süresi ve gurup süresi değişir.
Meridyenlerin (Boylamların) Özellikleri;
Meridyenler kuzey-güney doğrultusunda uzanan çizgilerdir.
Başlangıç meridyeni İngiltereden (Londra-Greenwich) geçer ve 0 derecedir.
İki meridyen arasındaki mesafe Ekvatordan kutuplara gidildikçe azalır ancak aralarındaki 4 dakikalık süre farkı değişmez.
Türkiyenin en doğusu ile en batısı arasında =19, 19*4=76 dakikalık zaman farkı vardır. Dünya batıdan doğuya doğru döndüğü için doğu saat olarak ileridedir.
Özel konum ülkelerin kıtalara, komşulara, denizlere, boğazlara ve geçitlere, yer şekillerine göre özelliklerini ifade eder. Türkiye Asya, Avrupa ve Afrikanın birbirine yaklaştığı, Akdeniz, Ege ve Karadeniz ile üç tarafı denizlerle çevrili yarımadadır. İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahiptir. Ortalama yükseltisi m olan dağlık bir ülkedir.
Yazar:Vedat TaŞÇi