5 Tane Isim Cümlesi
Basit Cümleler
Basit cümleler, yapılarına göre cümle türlerinin alt başlığıdır ve tek yüklemli cümleler olarak da bilinir. İçerisinde fiilimsilerin veya yüklem dışında bir çekimli fiilin olmadığı cümlelerdir. Bu cümlelerde yargı bildiren kelime olarak kabul ettiğimiz yüklem bir tanedir. Bunun için tek yüklemi olan cümleler &#;basit cümle&#; olarak adlandırılmaktadır. Daha kısa bir şekilde tanımlamak gerekirse, &#;içerisinde tek bir yargı, dolayısıyla tek bir yüklem olan cümlelere&#; basit cümle denir.
İçerisinde tek bir duygu, düşünce veya yargının ifade edildiği bu cümlelerde, yalnızca bir tane çekimli fiil veya ek fiil almış bir isim vardır. Yüklemdeki yargıyı destekleyecek fiilimsi gibi yan cümlecikler kesinlikle bu cümle türünde bulunmaz. Adından anlaşılacağı gibi bu cümleler, basit yargıları ifade etmek için kullanılır. Sınav sorularında &#;tek yüklemli cümle&#; şeklinde de karşımıza çıkmaktadır.
Basit cümleler başka cümlelere bağlanamaz, ifade ettiği yargı kendi başına anlamlı olduğu için diğer cümlelerden bağımsız bir şekilde kullanılır. Basit cümlelerin yüklemi isim veya fiil olabilir, bizim için önemli olan yüklem olarak kabul edebileceğimiz çekimli fiil veya ek fiil almış isim özelliğinde yalnızca bir tane kelimenin olmasıdır.
Konuyu bir örnek cümle üzerinden açıklayalım. &#;Yayla akşamları çok sessiz olur.&#; cümlesinde, yüklem göreviyle kullanılabilecek yalnızca &#;olur&#; çekimli fiili bulunmaktadır. Diğer kelimeler yardımcı ögedir. Ayrıca bu cümlede herhangi bir fiilimsi vb. yan cümlecik oluşturacak öge de yoktur. Bu nedenle cümlenin yapısı basittir.
Basit Cümle Örnekleri
&#; Dün arkadaşıma bir hediye aldım.
&#; Tarihi romanları keyifle okuyorum.
&#; Dün akşam yemeği için anneme yardım ettim.
&#; Destanlar milli kültürümüzü ve tarihimizi anlatır.
&#; Yaz meyvelerinden karpuz, bence en güzel meyvedir.
&#; Bu akşamki toplantıya katılacak mısınız?
&#; Bu ağacın altında her gece mehtabı izlerdik.
&#; Buraya en son ne zaman geldiniz?
&#; Anadolu’nun dört yanı medeniyetin beşiğidir.
&#; Orhun Abideleri, Türkçenin ilk yazılı örnekleridir.
&#; Okul bizim köye epeyce uzaktaydı.
&#; Yüksek sesle müzik dinleme.
Yukarıdaki örneklere dikkat ederseniz, hepsinin sadece bir tane yüklemi bulunmaktadır. Bununla birlikte kalın olarak işaretlenen yüklemlerin dışında, cümlelerin hiçbirinde fiilimsi veya yan cümlecik oluşturacak bir kelime grubu yoktur. Bu konuyu daha iyi anlayabilmek için &#;yüklem nasıl bulunur?&#; başlıklı yazımızdan yararlanabilirsiniz.
Orkun KUTLU
Yüklemi ek fiil almış veya ad soylu bir sözcük olan cümlelere isim cümlesi denir. Yüklemi fiil olmayan bütün sözcükler ad (isim) cümlesidir. Sıfat, zarf, zamir, edat, ünlem, isim ve sıfat tamlamaları isim cümlelerinin yüklemleri olabilir.
Örnek
Uçun kuşlar uçun burada vefa yoktur. (isim cümlesi)
Açılan bir gülsün sen yaprak yaprak. (isim cümlesi)
Kalem kılıçtan keskindir. (isim cümlesi)
Dost dostun eğerlermiş atıdır. (isim cümlesi)
Sözü altın olanların susuşu intihardır. (isim cümlesi)
Her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır. (isim cümlesi)
Komşu komşunun külüne muhtaçtır. (isim cümlesi)
En güçlü iki savaşçı, sabır ve zamandır. (isim cümlesi)
Kabul edilen bir yanlışlık, kazanılmış bir zaferdir. (isim cümlesi)
Cömertlik dostluğun özüdür. (isim cümlesi)
Anı bahçelerinde üşümek sıcaktı. (isim cümlesi)
Yalnızlık dışarıdan gelmez, insanın içindedir. (isim cümlesi)
Bilgi sahibiyle her yeri dolaşan bir hazinedir. (isim cümlesi)
Nasıl yapabileceğini bilmek, yapmaktan daha zordur. (isim cümlesi)
Fazilete giden kapıyı açmak güçtür. (isim cümlesi)
İkiyüzlünün dilinde tat, kalbinde ise fesat gizlidir. (isim cümlesi)
Arkadaşlık her zaman gölge veren bir ağaçtır. (isim cümlesi)
Gerekeni yapmak en kolay çözümdür. (isim cümlesi)
İyi oyun için oyuncular yetmez, iyi kurallar da gerekir. (isim cümlesi)
Mezarlıklar kendilerini vazgeçilmez sanan kişilerle doludur. (isim cümlesi)
Evlilik fırtınalı denizse, bekârlık bulanık bir bataklıktır. (isim cümlesi)
İsim Cümleleri ile İlgili Uyarılar
1. Fiilimsilerin yüklem olduğu cümleler isim cümlesidir.
Örnek
Bütün düşüncesi bir an evvel eve gitmekti. (isim cümlesi)
Kabahat hem giden de hem gelendedir. (isim cümlesi)
Anı yazmak, ölümün elinden bir şey kurtarmaktır. (isim cümlesi)
Asla vazgeçmeyin, kaybedenler yalnızca vazgeçenlerdir. (isim cümlesi)
Yazılıdan sıfır aldım ama önemli olan katılmaktı. (isim cümlesi)
Okula gelen onun eski bir tanıdığıydı. (isim cümlesi)
2. İsim cümlelerinde sıfat, zarf, zamir, edat, ikileme, isim ve sıfat tamlamaları yüklem olabilir.
Örnek
Okulumuzun en çalışkan öğrencisidir.
Yüklem
(Yüklem, belirtili isim tamlamasından oluşmuştur.)
Mustafa saygılı bir öğrenciydi.
Yüklem
(Yüklem, bir sıfat tamlamasından oluşmuştur.)
Sınıfa geç gelen kişi Tuba'ydı.
Yüklem
(Yüklem, bir isimden oluşmuştur.)
En güzel şey dinlenmektir.
Yüklem
(Yüklem fiilimsiden oluşmuştur.)
Bunu bize kazandıran sendin.
Yüklem
(Yüklem zamirden oluşmuştur.)
Hayat mücadele ve inançtır.
Yüklem
(Yüklem bağlaç öbeğinden oluşmuştur.)
Her şey senin içindir.
Yüklem
Üzerindeki elbiselerin çoğu yırtık pırtıktı.
Yüklem
(Yüklem ikilemeden oluşmuştur.)
3. Yüklemde kullanılan ortak köklü sözcüklerin isim mi fiil mi olduklarını cümledeki kullanımından anlarız.
Örnek
(&#;)
Yenilgi yenilgi büyüyen bir zafer vardır.
Sırların sırrına ermek için sende anahtar vardır.
Göğsünde sürgününü geri çağıran bir damar vardır.
Senden ümit kesmem kalbinde merhamet adlı bir çınar vardır.
Sevgili!
En sevgili!
Ey sevgili!
Sezai Karakoç
Yukarıdaki şiirde geçen bütün "var" sözcükleri "mevcut" anlamında kullanıldığından isim cümlesine örnektirler.
Örnek
Bu notlarla çalışan hedefine varır. (fiil cümlesi)
Varmamıştı henüz onların uçakları oraya biz eve döndüğümüzde. (fiil cümlesi)
Vardı mı kuşlar gülistan diyarına. (fiil cümlesi)
4. Ek-fiil (ek-eylem) isim veya isim soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapar.
Örnek
Onlar, o zamanlar daha gençti. (genç idi)
Onun görünüşüne aldanma meğer çok gençmiş. (genç imiş)
Mustafa, düzenli çalıştığından okulunda çok başarılıdır.
Öğrencilerimizden bazıları gerçekten de çok çalışkandır.
Not: "-dır" ek fiili bazen yazılmaz ama varlığı mevcuttur. Buna gizli ek fiil de denir.
Bu şehrin havası çok temizdir.
Bizim oralar şuan çok güzeldir.
Ayrıca bakınız
Anlamı Bakımından Cümleler
Olumlu Cümle
Olumsuz Cümle
Soru Cümlesi
Şart Cümlesi
Ünlem Cümlesi
Emir Cümlesi
Yüklemi Bakımından Cümleler
Fiil Cümlesi
Yüklemin Yeri Bakımından Cümleler
Kurallı Cümle
Devrik Cümle
Eksiltili Cümle
Yapısı Bakımından Cümleler
Basit Cümle
Birleşik Cümle
a. Girişik Birleşik Cümle
b. İç İçe Birleşik Cümle
c. Şartlı Birleşik Cümle
d. İlgi Cümlesi (Ki'li Birleşik Cümle)
Sıralı Cümle
Bağlı Cümle
Temel Cümlecik
Yan Cümlecik
Cümle Türleri Konu Testleri
Cümle Türleri Test 1
Cümle Türleri Test 2
Cümle Türleri Test 3
Cümle Türleri Test 4
Cümle Türleri Test 5
Ana Sayfa