5510 Emekli Maaşı Hesaplama

İşçi Yaşlılık (Emeklilik) Aylığı Hesabı

YAŞLILIK (EMEKLİ) AYLIĞI HESABI
(Çok sayıda emekli aylığı hesaplaması ile ilgili müracaat olmaktadır. Maalesef emekli aylığı hesabı yapmıyoruz :( )

Yaşlılık Aylığı hesabını etkileyen üç dönem ve iki kanun var. Kanunlar sayılı Kanun ve sayılı Kanun. yılından önce hesaplama sayılı Kanuna göre yapılıyor. sayılı Kanun’da yılı itibariyle değişikliğe gidilerek hesaplama yöntemi değiştirilmiş ve en son olarak Ekim tarihinden itibaren yürürlüğe giren sayılı Kanun ile günümüzdeki hesaplama yöntemi belirlenmiştir. Bu durum hesaplama yapılırken üç ayrı dönemde üç ayrı kısmi hesaplama yapılmasını gerektirmektedir:

1. Dönem: tarihinden tarihine kadar olan dönem ( sayılı Kanun eski hali ile hesaplama)

2. Dönem: – tarihleri arasındaki dönem ( sayılı Kanun değişikliği ile hesaplama)

3. Dönem: sonrası dönem ( sayılı Kanuna göre hesaplama)

Hesaplamada kullanılmak üzere emekli olmak isteyen örnek özel sektörde çalışan hak sahibi bilgileri:

1. DÖNEME GÖRE YAPILACAK HESAPLAMA

Bu dönem hesaplamasında bulunacak kısmi aylık, sigortalının prime esas kazançlarına göre tespit edilen gösterge rakamına göre bulunan tam aylığın 1. Dönem ağırlığı ile çarpımı ile bulunur.

1. KISMİ AYLIK (KA1) = 1. DÖNEM TAM AYLIK (TA1) X DÖNEM AĞIRLIĞI (DA1)

1. Dönem Tam Aylığı ise:

1. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA1) = GÖSTERGE X KATSAYI X AYLIK BAĞLAMA ORANI (ABO) formülü ile bulunur.

Şimdi bu formüllerde geçen bileşenlerin nasıl bulunacağına bakalım:

Göstergenin bulunması

Gösterge “ortalama yıllık kazanç tutarına” belirlenir. S.K. Md.2/2 gereğince sigortalının son 5 (üst göstergeden aylığa hak kazanıyorsa 10) takvim yılını[1] geçmemek üzere yılından önceki prime esas kazançları toplamının takvim yılı sayısına bölünmesi suretiyle bulunan ortalama yıllık kazanç tutarı gösterge rakamını belirler.

ORTALAMA YILLIK KAZANÇ (OYK) = PRİME ESAS KAZANÇ (PEK) TOPLAMI / TAKVİM YILI SAYISI

ORTALAMA YILLIK KAZANÇ (OYK) = / 10,66 = TL

Sigortalı üst göstergeden aylık alıyorsa son 10 yıl, aksi halde son beş yıllık kazanç toplamı esas alınır.

Ortalama Yıllık Kazanç bulunduktan sonra, hak sahibinin kamu ya da özel sektörde çalışması durumuna göre ilgili tablolardan (Tablo – 1, Tablo – 2, Tablo – 3, Tablo – 4) gösterge değeri bulunur.

Tablo – 1 Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortası S.S.K. Üst Gösterge Tespit Tablosu (Özel Sektör)

Tablo – 2 Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortası S.S.K. Üst Gösterge Tespit Tablosu (Kamu Sektör)

Tablo – 3 Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortası S.S.K. Gösterge Tespit Tablosu (Özel Sektör)

Tablo – 4 Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortası S.S.K. Gösterge Tespit Tablosu (Kamu Sektör)

Gösterge değerlerine bakılırken;

10 Yılla göre Ortalama Yıllık Kazanç ’den az ise Tablo 1 ve 2 üst gösterge tablolarından bulunamayacağından, 5 yıla göre Ortalama Yıllık Kazanç bulunur ve Tablo -3 ve 4’e bakılır. 5 yıla göre Ortalama Yıllık Kazanç Tablo – 3 ya da 4’te bakıldığında ’dan az ise en düşük değer olan “” gösterge değeri alınır. ’den büyük ise en büyük değer olan “” gösterge değeri alınır.

Tablo – 1’den TL karşılığı olarak “2 Derece, 3 Kademe, Gösterge: ” bulduk.

Gösterge değerimizi bulmuş olduk.

Aylık Bağlama Oranının (ABO) Bulunması

Üst gösterge tablolarına göre hesaplama:

Eğer gösterge değerini bulurken üst gösterge değerleri tablolarından (Tablo – 1 ya da Tablo – 2) yararlandıysak, yani hak sahibi üst gösterge tablolarından aylık almış ise, bulduğumuz göstergenin derece ve kademesinden yararlanarak Tablo – 5 Üst Gösterge Tablosundan Aylık Bağlama Oranları Tablosundan bir oran buluruz. Burada bulunan oranlar ilk gün içindir. Burada bulunan değere durumu uyuyorsa eklemeler yapılır.

Gösterge tablolarına göre hesaplama:

Eğer gösterge değerini bulurken gösterge değerleri tablolarından (Tablo – 3 ya da Tablo – 4) yararlandıysak, yani hak sahibi gösterge tablolarından aylık almış ise aylık bağlama oranı %60 olarak alınır. %60 üzerine durumu uyuyorsa eklemeler yapılır.

Eklemeler:

Bu eklemeler için iki alternatif vardır:

Birinci alternatif yaş kıstasıdır:

1. Hak sahibi Sigortalı Kadın ve 50 yaşından büyükse her tam yaş için +%1 ilave edilir.
2. Hak sahibi Sigortalı Erkek ve 55 yaşından büyükse her tam yaş için +%1 ilave edilir.

İkinci alternatif prim gün sayısıdır:

1. Prim gün sayısı ’den fazla ise, günden fazla ödenen her günlük prim için +%1 ilave edilir.
2. Prim gün sayısı ’den az ise, günden az ödenen her günlük prim için
   –%1 düşülür. (Özel koşullarla bağlanan aylıklardan düşüm yapılmaz)

Prim gün sayısı: Gösterge: Üst 2 Derece 3 Kademe

Gösterge: Üst 2 Derece 3 Kademe karşılığı Tablo – 5 Aylık Bağlama Oranı: %51,70

İlk gün için: %51,70

Sonraki her gün için: =,  /=17, %17

1. Dönem Aylık Bağlama Oranı = %51,70 + %17 = %68,70

1. Dönem ABO = %68,70

1. Dönem Tam Aylığın Bulunması

1. Dönem tam aylığı aşağıdaki formülle bulunur:

1. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA1) = GÖSTERGE X KATSAYI X AYLIK BAĞLAMA ORANI (ABO)

Gösterge ve ABO’nın bulunmasını anlatmıştık. Katsayı ise sabit olarak alınır.

1. Döneme ait tam aylık en düşük gösterge değeri ’in ile çarpımının %70’inden az olamaz ( x x 0,70 = ). Az çıkarsa değeri alınır.

1. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA1) = GÖSTERGE X KATSAYI X AYLIK BAĞLAMA ORANI (ABO)

1. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA1) = X X 0, = TL

1. Dönem Kısmi Aylığın Bulunması

Başlangıçta üç dönem olduğundan bahsetmiştik. Hak sahibi, bu dönemlerde belli sürelerle çalışmıştır. Her dönem için çalıştığı sürenin tüm çalışma süresine bir ağırlığı vardır. Buna dönem ağırlığı denir. Dönem ağırlığı ilgili dönemin prim gün sayısının toplam prim gün sayısına bölünmesi ile bulunur.

1. DÖNEM AĞIRLIĞI = 1. DÖNEM PRİM GÜN SAYISI / TOPLAM PRİM GÜN SAYISI

Kısmi aylık, tam aylığın ilgili dönemin ağırlığı ile çarpımı ile bulunur.

1. DÖNEM KISMİ AYLIĞI (KA1) = 1. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA1) X 1. DÖNEM AĞIRLIĞI

1. DÖNEM AĞIRLIĞI = 1. DÖNEM PRİM GÜN SAYISI / TOPLAM PRİM GÜN SAYISI

1. DÖNEM AĞIRLIĞI = / = 0,

1. DÖNEM KISMİ AYLIĞI (KA1) = 1. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA1) X 1. DÖNEM AĞIRLIĞI

1. DÖNEM KISMİ AYLIĞI (KA1) = X 0, = TL.

1. Dönem Aylığının Emeklilik Talep Tarihine güncellenmesi

Bulduğumuz 1. Dönem kısmi aylığı Aralık tarihine göredir. Bu tutarın önce Ocak tarihine, sonra Ocak tarihine ve oradan da emeklilik talep tarihine güncellenmesi gerekir.

1. Dönem kısmi aylığını Ocak tarihine güncellemek için “8,” katsayısı ile çarparız.

Güncellenmiş 1. Dönem Kısmi Aylığı = X 8, = TL

2. DÖNEME GÖRE YAPILACAK HESAPLAMA

sayılı Kanun’da yılı itibariyle köklü değişikliğe gidilerek, sigortalıların yılı ve daha sonraki yıllarda ödemiş oldukları her yıla ait gün ve kazançlar toplamı aylık hesabına dahil edilmiştir. Yapılan düzenleme ile katsayı esasına dayalı gösterge sisteminden vaz geçilerek, yıllık tüketici fiyatları endeksi (TÜFE) artış oranı ve gelişme hızı (GH) oranlarına göre güncellenen, yıllık ortalama kazanç alınmasına dayanan bir sistem benimsenmiştir.

Ortalama Yıllık Kazancın Tespiti

2. Dönem Tam Aylığı (TA2), Aylık Ortalama Gelir ile Aylık Bağlama Oranının çarpımı ile bulunur.

2. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA2) = AYLIK ORTALAMA GELİR (AOG) X AYLIK BAĞLAMA ORANI (ABO)

GÜNLÜK ORTALAMA GELİR (GOG) = TOPLAM GÜNCEL KAZANÇ / O DÖNEME AİT PRİM GÜN SAYISI

GÜNLÜK ORTALAMA GELİR (GOG) = / = ,80 TL

AYLIK ORTALAMA GELİR (AOG) = GÜNLÜK ORTALAMA GELİR (GOG) X 30

AYLIK ORTALAMA GELİR (AOG) = ,80 X 30 = TL

sayılı Kanun ile Aylık Bağlama Oranı (ABO) tespit şekli değiştirilmiş ve prim ödeme gün sayısına dayalı bir sistem getirilmiştir. Buna göre:

İlk günün her günü için %3,5,

Sonraki günün her günü için %2,

Daha sonraki günler için %1,5 oranlarının toplamı ABO oluşturmaktadır.

Buna göre:

İlk gün için; / = 10; 10 X %3,5 = %35

Sonraki gün için; – = ; – = ; /=15; 15 X %2=%30

Artan gün için günü bulmadığından hesaplama yapılmayacak.

AYLIK BAĞLAMA ORANI (ABO) = %35 + %30 = %65

2. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA2) = AYLIK ORTALAMA GELİR (AOG) X AYLIK BAĞLAMA ORANI (ABO)

2. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA2) = X 0,65 = ,60 TL

2. DÖNEM KISMİ AYLIĞI (KA2) = 2. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA2) X 2. DÖNEM AĞIRLIĞI (DA2)

2. DÖNEM AĞIRLIĞI (DA2) = 2. DÖNEME AİT PRİM GÜN SAYISI / TOPLAM PRİM GÜN SAYISI

2. DÖNEM AĞIRLIĞI (DA2) = / = 0,

2. DÖNEM KISMİ AYLIĞI (KA2) = 2. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA2) X 2. DÖNEM AĞIRLIĞI (DA2)

2. DÖNEM KISMİ AYLIĞI (KA2) = ,60 X 0, = ,26 TL

2. Dönem Kısmi Aylığının Güncellenmesi

2. Dönem kısmi aylığını Ocak tarihine güncellemek için 1. Dönem Kısmi Aylığı ile 2. Dönem Kısmi Aylığını toplayıp “1,” katsayısı ile çarparız.

Güncellenmiş 1 ve 2. Dönem Kısmi Aylıkları = (,57 + ,26) X 1, = ,94 TL

3. DÖNEME GÖRE YAPILACAK HESAPLAMA

3. Dönem hesabı hesaplama tekniği olarak 2. Dönem ile aynıdır. Ancak, şartlar sigortalılar aleyhine kötüleştirilmiştir. Aylık bağlama oranları düşürülmüş, gelişme hızı tamamı yerine %30’u alınmıştır.

3. Dönem için aylık bağlama oranı her gün için %2 olarak belirlenmiştir. İstisna olarak; tarihinden önceki prim gün sayısı günden az ise 3. Dönemde güne tamamlanıncaya kadar %3, sonra %2 uygulanacaktır.

2. Döneme benzer teknikle örneğimize devam edelim:

AYLIK BAĞLAMA ORANI (ABO) = / = 25,83; 25,83 X %2 = %51,66

GÜNLÜK ORTALAMA GELİR (GOG) = TOPLAM GÜNCEL KAZANÇ / O DÖNEME AİT PRİM GÜN SAYISI

GÜNLÜK ORTALAMA GELİR (GOG) = ,30 / = ,13 TL

AYLIK ORTALAMA GELİR (AOG) = GÜNLÜK ORTALAMA GELİR (GOG) X 30

AYLIK ORTALAMA GELİR (AOG) = ,13 X 30 =,9 TL

3. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA3) = AYLIK ORTALAMA GELİR (AOG) X AYLIK BAĞLAMA ORANI (ABO)

3. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA3) = ,90 X 0, = ,51 TL

3. DÖNEM AĞIRLIĞI (DA3) = 2. DÖNEME AİT PRİM GÜN SAYISI / TOPLAM PRİM GÜN SAYISI

3. DÖNEM AĞIRLIĞI (DA3) = / = 0,

3. DÖNEM KISMİ AYLIĞI (KA3) = 3. DÖNEM TAM AYLIĞI (TA3) X 3. DÖNEM AĞIRLIĞI (DA3)

3. DÖNEM KISMİ AYLIĞI (KA3) = ,51 X 0, = ,63 TL

3 DÖNEMİN AYLIKLARININ GÜNCELLENMESİ

KISMİ AYLIKLAR TOPLAMI =,94 + ,63 = ,57 TL

Bulunan değer Ocak tarihine kadar olan değerdir. Ocak zammı %2,33 olduğuna göre bu değere yansıtırsak;

Mart Emeklilik Tarihine Göre

EMEKLİ AYLIĞI = ,57 X 1, = ,05 TL bulunur.

EKLER:

TABLO – 1 MALULLÜK, YAŞLILIK VE ÖLÜM SİGORTASI S.S.K. ÜST GÖSTERGE TESPİT TABLOSU (ÖZEL SEKTÖR)

TABLO – 2 MALULLÜK, YAŞLILIK VE ÖLÜM SİGORTASI S.S.K. ÜST GÖSTERGE TESPİT TABLOSU (KAMU SEKTÖRÜ)

TABLO – 3 MALULLÜK, YAŞLILIK VE ÖLÜM SİGORTASI S.S.K. GÖSTERGE TESPİT TABLOSU (ÖZEL SEKTÖR)

TABLO – 4 MALULLÜK, YAŞLILIK VE ÖLÜM SİGORTASI S.S.K. GÖSTERGE TESPİT TABLOSU (KAMU SEKTÖRÜ)

TABLO – 5 ÜST GÖSTERGE TABLOSUNDAN AYLIK BAĞLAMA ORANLARI TABLOSU

TABLO – 6 EMEKLİ AYLIĞI ARTIŞ ORANLARI TABLOSU ( – )

TABLO – 7

Ozan BARDAKÇI

T.C. Emekli Sandığı adında bir kurumu çoğunuz duymuşsunuzdur. yılında faaliyete başlayan bu kurum 50 yıldan fazla süreyle varlığını sürdürdü. Sosyal Güvenlik Kurumunun Kurulmasıyla birlikte devredildi. Tabi elli yılı aşkın sürede binlerce memuru emekli etti, milyonlarca dula yetime aylık bağladı.

Emekli Sandığı, memurların sosyal güvenliğinin sağlanması için 30’dan fazla tekaüt (emeklilik) sandığının birleştirilmesiyle oluşturulmuş ve tüm memurları kapsayan bir kurumdu. Öyle bir kurumdu ki 60’lı 70’li yıllarda paraya sıkışan hükümetler Hazineye borç versin diye Emekli Sandığı Genel Müdürünü Bakanlar Kurulu toplantılarına davet ederdi.

sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu kendi içinde prim disiplini olan ve Alman Bismarc modelini benimsemiş, statü hukuku kurallarına göre kurgulanmış bir yapıydı. Yani memuriyete ilişkin hususlar nasıl idare hukukunun konusuysa emekliliğine ilişkin hususlar da idare hukukunun konusuydu.

Ekim döneminde yürürlüğe giren sayılı Kanun ile tüm çalışanlar tek çatı altında toplandı. Memurlar için de 4/1-c statüsü öngörüldü. Ancak sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yani Ekim/ aybaşından önce memuriyeti olanlar için “Emekli Sandığı Kanunu uygulanmaya devam edilir” şeklinde hüküm konuldu. Bu nedenle 15 Ekim tarihinden önce atanmış memurlar Emekli Sandığı’na, sonra atanmış memurlar ise yeni Kanun ’a tabi oldular.

İki Kanun birbirinden büyük ölçüde farklı olduğundan haliyle sunulan hakların niteliği de farklılık gösteriyor. Farkların başında aylık bağlama oranları geliyor. Emekli Sandığı aylığı hesabında kişinin görev yaptığı en yüksek statü ne ise o statüden aylık bağlanıyor. Yani 6 ay genel müdürlük yapmış biri daha sonra araştırmacı kadrosuna da atansa emekliliğinde genel müdür üzerinden aylık alıyor. sayılı Kanunda ise tüm çalışma hayatında geçen sürelerin primleri güncelleniyor ve hesaplama yapılıyor. Dolayısıyla statü değil yatan prim önem kazanıyor.

Aylık bağlama oranı iki kanun için çok farklı. Emekli Sandığı aylığı bağlanırken %50+hizmet yılı hesabı yapılıyor, sayılı Kanuna göre ise hizmet yılı %2 ile çarpılıyor. Emekli Sandığı 30 hizmet yılına %(50+30)=%80 oranında aylık bağlarken %(2*30)=%60 oranında aylık bağlıyor. Bu bakımdan aynı orana ulaşmak için ’a tabi memurun 40 yıl çalışması gerekiyor. Örneğin 30 hizmet yılı olan Emekli Sandığı’na tabi bir üst kurul uzmanına TL dolayında aylık bağlanırken ’a tabi (yeni memur) üst kurul uzmanına dolayında aylık bağlanıyor.

Yeni memurlar sonrası göreve başladıkları için şimdilerde emekli olma durumları yok. Emekli olacakları zaman geldiğinde durumu fark edecekler gibi duruyor. Yani aynı işi yapan ve aynı maaşı alan iki memurdan 14 Ekim ’de atanan ile 16 Ekim ’de atanan arasındaki emekli maaşı farkını ilerleyen zamanda görecekler.

İstisnasız kural olmayacağına göre yukarıda yazılanların da istisnası var elbette. yılında bu değişim olduktan sonra geniş anlamda kamu görevlisi sayılan yasama üyelerinden seçimleriyle ilk kez vekil olanlar bu durumu fark edip düzeltti. Milletvekili emekli maaşı öncesi ve sonrası olup olmadığına bakılmaksızın sabitlendi. Cumhurbaşkanı emekli maaşının %45’i olarak ödeniyor. sonrası memur olanlar için değişiklik olur mu bilinmez ama , ve yerel seçimlerinde ilk kez belediye başkanı olanlar için de makas artıyor.