6 Yaşındaki Çocuğum Uyumuyor

ÇOCUKLARDA UYKU BOZUKLUKLARI

Çocukların uyku saatleri kimi zaman anne babalar için günün en zor saatleridir. Uyumak istemeyen, yatağında yatmak yerine anne babası ile uyumak için direnen çocuklar, ağlama krizleri ve daha nicesi… Çocuklar neden uyumak istemezler? Uyku saati geldiğinde neden uyumamak için direnç gösterirler? Peki çocukların kaç saat uyumaya ihtiyacı vardır?

“Uyusun da büyüsün…”

Doğduğumuz ilk günden itibaren günümüzün belli bir kısmını uykuda geçiririz. Bu süre gelişim dönemlerimize göre değişiklik gösterir. Yenidoğan bir bebek 24 saatin 18 saatini uykuda geçirirken, 3 aylık bir bebeğin için ihtiyaç duyduğu uyku süresi 15 saat, 18 ay için ise saattir. 2 ile 5 yaş aralığına gelindiğinde ise ihtiyaç duyulan uykusüresi saate düşer. Okul öncesi dönem çocuklarında gündüz uykusu çocukların gelişimi için oldukça gereklidir. 

Uyku süresince büyüme hormonu salgılanır.  Bu sebepten dolayı çocukların düzenli uyku uyumaları gelişimleri açısından önem taşımaktadır. Stanford Araştırma Enstitüsü’nün yaptığı bir araştırmaya göre, küçük çocukların ilerleyen yıllarda matematik ve edebiyat başarılarını etkileyen en önemli unsur düzenli uyku uyumaları. Uykusu belli bir düzene oturan çocukların ise diğer çocuklara göre kendilerini daha iyi ifade ettikleri araştırmacılar tarafından kanıtlandı.

Düzenli bir uyku yaş aralığındaki çocukların gelişimlerini etkileyen faktörlerden en önemlisi. Gece boyunca çocukların, hiç uyanmadan uyuyabilmeleri hem zihinsel gelişimlerini, hem de fiziksel büyümelerini etkiliyor. Çocukların gün içerisinde öğrendikleri yeni bilgi ve becerilerin de uyku esnasında pekiştiği biliniyor. Çocukların fiziksel olarak büyümelerini sağlayan hormonlar da en çok uyku esnasında çalışıyor. Düzenli uyku uyuyamayan çocuklarda, büyüme hormonları yeterince çalışamadığından, kemik ve kas gelişimlerinin, düzenli uyku uyuyan çocuklara göre daha eksik kaldığı gözleniyor.

Uyku eksikliği çocukların motor becerilerini de etkiliyor. Aynı zamanda yeterince uyku uyumayan çocuklarda davranış problemleri, dikkat eksiklikleri ve öğrenmede gerilikler ortaya çıkabiliyor.

Çocuklar Niçin Uyumak İstemez ?

Gece olunca, uyku vaktinin geldiğini anlayan çocuklar anne babalarına direnç gösterir ve bir türlü uyumak istemez. Bunun sebebi birkaç sebebi vardır:

• Çocuğunuzun karanlıktan ya da odasında yalnız kalmaktan korkuyor olması,
• Kabuslar görüyor olması,
• Uyku saatinde ebeveynlerinin dikkatini çekmeye çalışarak, beklediği ilgiyi üstüne toplamak istemesi,
• Karanlık odada gördüğü nesnelerin, onu gece uyandığında korkutması,
• Odasının sıcaklığı/soğukluğu,
• Anne-baba arasında yaşanan problemlerin çocuğa yansıması,
• Bulunduğu odaya dışarıdan gelen sesler,

Bu gibi durumlarda çocuklar uyumak istemezler ya da ebeveynlerle birlikte uyumak için direnirler. Bebeklerde uykusuzluk bedensel bir hastalığın etkisi ile çekilen sıkıntı veya acıdan kaynaklanıyor olabilir.

Çocukların gördükleri rüyalardan korkmaları da uyumak istememelerine sebep olur. Özellikle üç, altı ve on yaşındaki çocuklarda rahatsız edici rüyalar yoğun şekilde görüşür. Çocuklarda rahatsız edici rüyalar, iki yaşında iken ısırılmak, kovalanmak iken, dört yaşında kötü insanlar, hayvanlar olabilmektedir. Beş ile altı yaş aralığında yaralanma, uçma, arabada olma ve hayalet içerikli rüyalar görülmektedir. Çocuklar beş yaşına geldiklerinde rüyalarının gerçek olmadığını yavaş yavaş fark etmeye başlar.

Kimi zaman çocuklarda yatağa yatma korkusu görülebilir. Bu korku, çocuğun yatağa yattığı anda ağlamaya başlamasına, anne baba ile arasında çıkan çatışmalara sebep olur. Bu korkularını yenmek adına çocukların bir uyku arkadaşı edinmelerini sağlamak yardımcı olabilir. Uyku arkadaşı, yastık, oyuncak veya başka bir nesne olabilir.

Anne babaların çocuklarına sağlayacakları huzurlu bir uyku ortamı; gece lambası ile loş bir şekilde aydınlatılmış, yeterli derecede ısıtılmış,  sessiz bir oda çocukların uyumalarına yardımcı olacaktır. Fakat dış sebeplerden (gürültü, karanlık gibi.) dolayı değil de, içsel sebeplerden (fiziksel, duygusal ihtiyaçlarının tam olarak karşılanmamış olması gibi) uyumayan çocukların uyumalarına yardımcı olmak için yeterli ilgi, sevgi ve şefkat göstermek, kararlı ve tutarlı bir ebeveyn olmak, çocuğun korkularını doğru anlayabilmek ve bu konuda ona destek sağlamak gereklidir.

Gece Terörü:

Uykudan aniden uyanan çocuk, ağlayarak, dalgın bir şekilde etrafına bakabilir. Fakat çevresini tanımaz, çarpıntısı vardır, terler ve solgun görünür. Birkaç dakika süren bu durumu sabah uyandığında hatırlamaz. Gece terörü, genellikle beş ile altı yaş aralığında kaybolur. Kimi zaman tedavi gerektirebilir.

Sıkıntılı Düşler

İki yaştan sonra, çocukların %30 unda görülür. Çocuklar uyanarak, ağlamaya başlar ve yardım ister. Rüyalar genellikle sabah hatırlanır. Genellikle çocukların sıkıntılı dönemler yaşadıkları zamanlarda görülür ve dört beş yaşa doğru azalır.

Uyurgezerlik

Uyurgezerlik yedi ile on iki yaş aralığındaki çocuklarda görülür. Erkek çocuklarında, kızlara göre daha fazla olduğu bilinmektedir. Gecenin ilk yarısında kalkan çocuk, dakika sonra yeniden yatar ve uykusuna devam eder. Sabah uyandığında ise hiçbir şey hatırlamaz.

“Bana masal anlat…”

Çocuklar uyumadan önce kendilerine masal anlatılmasını ister çoğu zaman ve anlatılan masalın sonu gelmeden huzurla uykuya dalarlar. Çocuğunuza anlattığınız masalların onun gelişiminde ayrı bir yeri ve önemi vardır.

Masal dinleyerek uyuya kalan çocuklar, hem anlatan kişi ile iletişim kurar, hem de zihinsel olarak gelişir. Masallarda dinledikleri karakterlerden iyi ve kötü kavramlarını, doğru ile yanlışı öğrenir bir yandan da kendileri ile kahramanlar arasında ilişkiler kurarlar. Hayal dünyalarının gelişmesine katkıda bulunan masallar, çocukların dünyasına girerek eğlenerek öğrenmelerini sağlar.

Anne Babalar Çocuklarının Daha Huzurlu Uyuması İçin Neler Yapabilir?

• Düzenli olarak, her gece yaklaşık dakikayı çocuğunuza ayırın ve uyuması için ona yardımcı olun. Bu sürede ona masal okuyabilir, onunla ilgilenebilirsiniz.
• Daha huzurla uyuması için uyumadan önce duş almasını sağlayabilirsiniz.
• Çocuğunuz yatmadan önce birlikte vakit geçirin. Fakat bu süre içerisinde televizyon, bilgisayar oynamasına izin vermeyin. Uyumadan önce televizyon karşısında vakit geçirmesi, uyumamak için daha fazla direnmesine sebep olacaktır.
• Bebeğinizi sallayarak, biberonla besleyerek ya da emzirirken uyutmayın, bu alışkanlıklar yerine onu her gece aynı saatte yatağına koyun ve kendi kendine uyumaya alışmasını sağlayın.

Çocuklarda Görülen Uyku Sorunları ve Psikoterapi

Çocuklarda görülen uyku problemleri çoğu zaman çocukların iç dünyalarında yaşadıkları problemlerden kaynaklanmaktadır.

Çocuğunuzda eğer…

• Gece şiddeti,
• Uyurgezerlik,
• Sık sık kabus görme,
• Alt ıslatma,
• Uykuya karşı aşırı direnme,
• Uykuya dalmada güçlük,
• Gece boyunca sıkça uyanma,
• Aşırı korku, yalnız uyumak istememe,

gibi sorunlar yaşıyor ve baş edemiyorsanız. Psikolojik destek alabilirsiniz. Bu tür problemler karşısında, terapi sürecinde çocuğun yaşamında stres yaratan olay veya durumlar tespit edilerek, mümkün olduğunca azaltılmaya çalışılmaktadır. Çocukların uykuya geçiş zamanlarını düzenli hale getirmek, yalnız uyuması için ona özgüvenini geliştirmek, aile ile iletişimi geliştirmek ve çocuğun kendi duygularını daha rahat ifade etmesini sağlamak amacıyla psikoterapi ile destek sağlanır.

Çocuklarınızın uykusunu düzene sokma taktikleri

Sağlıklı bir uyku, çocukların hem zihinsel hem de beden gelişimleri için son derece önemli bir yere sahip. Çocukların öğrenme yetisinin gelişiminde uykuları kesintisiz, yeterli ve kaliteli olmalı. Ancak yetişkinler gibi çocuklar da çeşitli nedenlerle uyku sorunu çekebilirler. Uyurgezerlik, uyku apnesi gibi uyku sorunlarının görüldüğü çocuklarda erken teşhis tedaviyi de kolaylaştırıyor.

Stres kabus gördürüyor

Yetişkinleri de zorlayan uyku sorunu kabuslar en sık yaş arasında görülüyor. Stres, yoğun hayal gücü, güvensizlik duygusu, yaşamda istenmeyen değişiklikler (ebeveyn boşanma ve kavgaları/ev-okul değiştirme), travmatik olaylar gibi faktörler kabusları artıran etmenlerden bazılarını oluşturuyor.

Uyurgezer mi?

Çocukların yüzde 15’inde görülen uyurgezerlik, genellikle yaş arasında başlayıp ergenliğe doğru azalıyor. Gözler açık olsa da ağır uyku döneminde olduğu için çocuk eğer uyandırılmazsa sabah bunları hatırlamıyor. Çocuğun can güvenliği açısından da tedbir almak büyük önem taşıyor.

Huzursuz bacak uykudan uyandırıyor

Uykuyu bölen bu sorunda bacaklarda ağrı, karıncalanma vb. huzursuzluklar yaşanıyor. Huzursuz bacak sendromu, demir eksikliği olan çocuklarda 5 kat daha fazla görülüyor. B12 eksikliği ve ergenlikte ise aşırı kahve/sigara tüketimi de bu sendrom riskini artırıyor.

Uyku terörü nedir?

‘Gece terörü’ olarak da bilinen uyku terörü, genellikle uykunun saatinde meydana geliyor. Çocuk dehşet içinde ağlayarak kalksa da tam olarak uyanmadığından sabah olayı hatırlayamıyor. Gece terörü 30 saniye ile 3 dakika arasında sürüyor.

Akşam yemeğini geç yemeyin

Aşırı açlık ya da aşırı tokluk uyumayı zorlaştıran etkenlerdir. Bu nedenle akşam yemeği uykuya yakın olmamalı. Aksi takdirde enerji vermesinin yanı sıra hazımsızlık, gaz problemleri ve uyuma güçlüğü yaratabiliyor.

Uyku apnesi neden olur?

Çocuklarda uyku sorunlarından bir diğeri de uyku apnesidir. Uyku sırasında solunumun geçici olarak durması anlamına gelen uyku apnesi, sıklıkla yaş arasında görülür. Çocuklarda en sık bademcik, geniz eti büyümesi ve aşırı kilo durumunda görülür. Gürültülü horlama, huysuzluk, yorgunluk, dikkatsizlik ve gelişme geriliği gibi sorunlara hatta hayati riske yol açabiliyor.

Aniden uyuyorsa narkolepsiye dikkat

Önemli bir uyku bozukluğu olan narkolepsi, gündüz uyanıkken ani gelen uyku ataklarıdır. Kişi konuşurken veya yemek yerken aniden uykuya dalıyor. Buna bazen çok sevindiğinde ya da üzüldüğünde aniden yere düşme de eşlik edebiliyor.

Uyku düzeni nasıl sağlanır?

• Uyku saatlerini belirleyin, uygun sınırlar koyun ve kararlı davranın. Bundan ödün vermeyin.
• Çocuk her gece belli saatlerde uyku terörü ve uyurgezerlik sorunu yaşıyorsa saati gelmeden 15 dakika/yarım saat önce çocuğu uyandırıp tekrar uyumasını sağlayın.
• Çocuğunuzu her gün aynı saatlerde yatırın, uyku öncesi rutininize yeterli zamanı ayırın ve bu sürede çocuğunuzun sevdiği şeylere yer verin.
• Çocuğunuz gece uyanmalarında sizin yatağınıza geliyorsa, alışkanlık halini almaması için onu yatağına geri götürün. Korkuyorsa yanında kalıp rahatlamasını sağlayın.
• Gece kabuslarının nedeni gün içinde yaşadıkları herhangi bir şey veya televizyonda izledikleri olabilir. Bazen de nedensiz kabuslar görebilirler. Çocuğunuz geceleri korktuğunu söyleyerek uyanıyorsa, mutlaka yanında olup onu rahatlatın ve kendini güvende hissedene kadar yanında kalın. Bu durum her gece tekrarlıyorsa, çocuğunuzun sizi yanında tutmak için mi böyle davrandığını yoksa gerçekten mi korktuğunu anlamaya çalışın.
• Yatağa aç olarak ya da aşırı tok olarak yatırmayın. Çikolata gibi gece uyarıcı özelliği olan besinlerden uzak tutun.
• Uykudan önce sakin ve aile ile beraberce zaman geçirebileceği etkinlikler, uyku törenleri (masal anlatmak, ninni söylemek vb.) düzenleyin.
• Odasının çok karanlık olmamasına, ortamın nem ve ısısının (18 derece) yeterli olmasına, odanın havalandırılmasına ve odada sigara içilmemesine özen gösterin.
• Yatağında elektrikli battaniye veya sıcak su torbası kullanmayın.
• Doğrudan güneş ışığı altında veya ısıtıcı yanında uyutmayın.