Bebekler salkl büyüme ve gelime için yeterli miktarda besin almalar gereken hayatlarnn ilk aylarnda ve yllarnda en kritik dönemlerini yaarlar. Ancak bebeklerin bazen itahszlk sorunu yaamas yaygn bir durumdur. Bebeklerin yeterli beslenme almas salkl büyüme ve geliimleri için hayati önem tar ve itahszlk durumunda ebeveynlerin bu durumun nedenini ve nasl müdahale edileceini bilmeleri önemlidir. Bebeklerde itahszlk genellikle çeitli nedenlerden kaynaklanr ve bazen ciddi bir salk sorunu iareti olabilir. Bu nedenle bebeklerin itahszl ciddiye alnmal ve uygun ekilde ele alnmaldr.
Bebeklerde itahszlk birçok nedenle ilikilendirilebilir. Bunlarn balcalar arasnda enfeksiyonlar, di çkarma, mide rahatszlklar, beslenme deiiklikleri, stres ve uyku bozukluklar yer alr. Bebein yeterli besin almad durumlarda büyüme ve gelime yavalayabilir ve baz durumlarda ciddi salk sorunlarna yol açabilir. Ayrca baz bebeklerde itahszlk kronik bir sorun haline gelebilir ve çeitli tbbi nedenlerden kaynaklanabilir. Bu nedenle bebeklerde itahszlk belirtileri hafif olsa bile ciddiye alnmal ve doktorunuzla görümelisiniz. Doktorunuz itahszln altnda yatan nedenleri belirlemek ve uygun tedavi yöntemlerini önermek için gerekli tetkikleri yapacaktr.
Bebeim çok itahsz diyen ebeveynlerin deneyebilecei baz yöntemler vardr. te itahsz bebek için ne yapmal sorusuna baz cevaplar:
Yeni doan bebekler genellikle düzenli bir ekilde beslenirler ve itahszlk sorunu nadiren görülür. Ancak baz bebeklerde itahszlk sorunu yaanabilir. Emziren bebeklerde itahszlk genellikle annenin beslenme alkanlklar veya süt üretimindeki deiikliklerden kaynaklanabilir. tahszlk belirtileri arasnda normal beslenme alkanlklarndan sapma, az yemek yeme, yemee kar isteksizlik, skntl veya huysuz davranlar ve azda bir eylerle oynamak gibi iaretler yer alabilir.
Emen bir bebein itahszlk belirtileri varsa, öncelikle bir doktora danmak önemlidir. Doktor bebekte fiziksel bir salk sorunu olup olmadn kontrol edebilir. Bebein itahn artrmak için emzirme skln artrmak, sakin ve rahat bir ortam yaratmak, farkl pozisyonlar denemek ve emzirme süresini uzatmak faydal olabilir. Ayrca bebein itahn artrmak için doktorun önerdii ilaçlar veya takviyeler de kullanlabilir.
Eer 3 aylk bebekte itahszlk sorunu yayorsa öncelikle onun salk durumunu kontrol etmeniz önemlidir. Bebeinizin atei varsa, sürekli kusuyorsa, ishal yayorsa veya ciddi bir rahatszlk belirtisi gösteriyorsa hemen bir doktora bavurmanz gerekir. 3 aylk bebeklerde itahszlk nedenleri genelde gaz sancs, di çkarma ve sindirim problemleri olarak görülür.
Bunun yan sra bebeinizin itahszl hafifse farkl yemek seçenekleri deneyebilirsiniz. Bebeinizin ilgisini çeken yiyecekleri sunun ve farkl tatlar deneyin. Ayrca bebeinizi rahatlatmak için sakin bir ortam salayabilirsiniz. Bebeinizi çok fazla uyarcdan uzak tutun ve onu rahatlatan aktiviteler yapn. Bebeinizin uyku düzenine dikkat edin ve yeterli miktarda uyumasn salayn çünkü yorgun ve uykusuz bebeklerde itahszlk daha yaygn olabilir. Bunlarn yan sra bebeinizin beslenme düzeninde deiiklik yapmadan önce mutlaka bir doktora dann.
3 aylk bebekler genellikle sadece anne sütü veya formülle beslenirler ve bu dönemde bebein itah genellikle çok fazla deimez. Ancak baz bebeklerde itahszlk veya yetersiz beslenme sorunlar ortaya çkabilir. Bebein itahn arttrmak için öncelikle salkl bir uyku, egzersiz ve rahat bir ortam salanmas önemlidir. Ayrca bebein öünler arasnda yeterince zaman geçirdiinden ve doyduundan emin olunmaldr. Eer bebeinizin itah hala azalmsa doktorunuza danarak formül deiiklii veya besin takviyeleri gibi alternatifler hakknda bilgi alabilirsiniz.
4 aylk bebekler genellikle anne sütü veya mama ile beslenirler ve bu dönemde itahszlk sorunu nadirdir. Ancak baz bebeklerde itahszlk görülebilir. tahszlk genellikle bebein fiziksel salndan kaynaklanan bir sorun olabilir. Bebeklerin itahszlk nedenleri arasnda, enfeksiyonlar, di çkarma, gaz sanclar, alerjiler veya sindirim sistemi problemleri yer alabilir. Bebeklerin itahszlk sorunlarnda, skntl veya huysuz davranlar gösterebilirler. Ayrca, beslenme skl ve miktarnda azalma da görülebilir.
Bebekte itahszlk belirtileri görülüyorsa öncelikle bir doktora danmak önemlidir. Doktor bebekte fiziksel bir salk sorunu olup olmadn kontrol edebilir. Bebein itahn açmak için sakin ve rahat bir ortam yaratmak, farkl yemekler denemek ve beslenme programn düzenli tutmak faydal olabilir. Ayrca bebein itahn artrmak için doktorun önerdii ilaçlar veya takviyeler de kullanlabilir.
Be aylk bebeklerin itahszlk sorunu nadir görülse de baz bebeklerde bu durum yaanabilir. Bebeklerin itahszlk nedenleri arasnda enfeksiyonlar, di çkarma, gaz sanclar, alerjiler veya sindirim sistemi problemleri yer alabilir. tahszlk belirtileri bebeklerin normal beslenme alkanlklarndan sapmas, az yemek yeme, yemee kar isteksizlik, skntl veya huysuz davranlar ve azda bir eylerle oynamak gibi iaretler olabilir. Bebeklerin itahszlk sorunlar bebein fiziksel salndan kaynaklanan bir sorun olabileceinden bir doktora danmak önemlidir.
6 aylk bebeklerde itahszlk birçok farkl nedenle ilikilendirilebilir. Bunlarn balcalar arasnda di çkarma, enfeksiyonlar, ar uyaranlar, ar veya rahatszlk, barsak sorunlar, beslenme deiiklikleri, stres ve anksiyete yer alr. Ayrca baz bebeklerde itahszlk, emzik alkanlklar, yeme alkanlklar veya ailevi faktörler gibi psikolojik nedenlere bal olabilir. Bebeklerin itahszl çounlukla geçicidir ve ksa bir süre sonra kendiliinden düzelir.
Bebeklerin yeterli besin almamas büyüme ve gelime problemlerine neden olabilir bu nedenle itahszlk belirtileri ciddiye alnmal ve uygun ekilde ele alnmaldr. Ebeveynler bebein itahszlna neden olabilecek faktörleri anlamak için bir doktora danmaldr.
7 aylk bebeklerin itahszlk sorunu genellikle daha nadir görülür çünkü bu dönemde bebekler kat gdalar yava yava almaya balarlar ve daha farkl tatlar kefetmek için merakl hale gelirler. Ancak baz bebeklerde itahszlk sorunu yaanabilir.
Bebekte itahszlk belirtileri görülüyorsa öncelikle bir doktora danmak önemlidir. Doktor bebekte fiziksel bir salk sorunu olup olmadn kontrol edebilir. Bebein itahn açmak için farkl tat ve kvamlarda gdalar denemek, bebein kendine özgü tercihlerini kefetmek ve beslenme programn düzenli tutmak faydal olabilir. Ayrca bebein itahn artrmak için doktorun önerdii ilaçlar veya takviyeler de kullanlabilir.
1 yandaki bebeklerde itahszlk dier yalardaki bebeklere göre daha az yaygn olabilir ancak hala farkl nedenlerle ortaya çkabilir. 1 ya bebeklerde itahszlk nedenleri arasnda enfeksiyonlar, di çkarma, ar veya rahatszlk, besin intolerans, mide-barsak rahatszlklar, anksiyete veya stres, beslenme deiiklikleri veya psikolojik faktörler yer alr. Bebeklerin yeterli besin almad durumlarda büyüme ve gelime yavalayabilir ve baz durumlarda ciddi salk sorunlarna yol açabilir. Bebein itahszlna neden olabilecek faktörlerin belirlenmesi ve uygun ekilde ele alnmas için bir doktora danmak önemlidir.
Ebeveynler bebein beslenme alkanlklarn gözlemlemeli ve yeterli miktarda uyku, egzersiz ve rahatlatc aktiviteler salamaya özen göstermelidir. Ayrca bebein ilgisini çeken ve onun keyif ald yiyecekleri sunmak da itahszlkla mücadelede yardmc olabilir.
Di çkaran bebekler neden itahsz olur sorusu ebeveynlerin skça kafasn kurcalar. Bebeklerin di çkarmas srasnda yemek yemede zorluk yaamas oldukça yaygn bir durumdur. Bu süreçte bebeklerin az hassaslar ve dilerin çkaca bölgelerde ar hissedebilirler. Bu nedenle bebeklerin di çkarma döneminde itahsz olmalar veya yiyecekleri reddetmeleri oldukça normal bir durumdur.
Di çkarma sürecinde bebein aznn hassaslamas ve ar hissetmesi nedeniyle baz bebeklerin sv gdalar tercih etmeleri ve kat yiyeceklerden kaçnmalar olasdr. Ayrca bebeklerin di çkarma döneminde tükürük salgs artar ve bu da mideyi rahatsz edebilir bu da itahszlk ve kusma gibi semptomlara neden olabilir. Ebeveynler bebeklerinin di çkarma döneminde onlara uygun besinler sunarak ve sv gdalarla besleyerek yardmc olabilirler. Ayrca bebein di kayclarna veya souk havlulara srmas ve di çkarma arsn hafifletmesi için yardmc olabilir.
ANASAYFAYA DÖNMEK ÇN TIKLAYINIZ
İştahsızlık yemek yeme isteğinin azalması anlamında olup, anne babaların çocuk hekimlerine ilettikleri sık yakınmalardan birisidir. Burada önemli olan ve ayırt edilmesi gereken iştahsız olduğu söylenen çocuğun gerçekten iştahsız olup olmadığıdır.
Normal çocuklarda iştahsızlık sıklığı % arasında olup, gelişme geriliği olanlarda bu sıklık %90’lere kadar çıkmaktadır. Annelerin eğitim durumunun bebek beslenmesi konusunda anneye söylenenleri hayata geçirmede pozitif etkili olduğu saptanmıştır. Yine anne sütü konusunda eğitim verilen annelerin ilk 6 ayda bebeklerini anne sütü ile beslemede daha başarılı oldukları, bebeklerini ek besinlere alıştırırken de sorun yaşamadıkları görülmüştür. İştahsızlığın çocuklar için en önemli sonucu büyümenin olumsuz yönde etkilenmesidir.
İştah yani yeme isteği vücutta birçok sistem tarafından düzenlenmektedir. Sindirim sistemi, beyin, böbrek üstü bezleri ve pankreas bezi açlık ve tokluğun düzenlenmesinde rol oynamaktadır. Yemek yeme sonrasında midede oluşan gerginlik birtakım hormonlar aracılığı ile beyini etkileyerek tokluk hissi yaratmakta, mideden salınan Ghrelin hormonu ise beyindeki bazı merkezleri uyararak açlık hissi oluşmasını sağlamaktadır. Çocuğun gelişimsel özellikleri, anne-bebek etkileşimi, sosyal faktörler iştah üzerine etkili olmaktadır.
İlk 6 ayda bebeklere sadece anne sütü verilmeli, ek gıdalara 6. aydan sonra başlanmalıdır. Genellikle bebeklerde ilk 6 aylık dönemde (sadece anne sütü aldıkları dönemde) iştahsızlık görülmemektedir. Eğer anne sütü yetersizliği söz konusu ise bebeğin beslenmesi formül mamalarla desteklenmelidir.
Bebeğin büyüme hızı aylık kontrollerde takip edilir. İlk 6 ayda büyüme daha hızlı iken, 6 aydan sonra bebeğin büyüme hızında ve iştahında azalma olur. Bu tamamen normal bir durumdur ve anne babalar bu konuda endişelenmemelidir.
Ek gıdalara geçiş dönemi sabır isteyen zorlu bir süreçtir. Bebekler anne sütü dışındaki meyve sebze ve tahıl gibi ek gıdaların tadına alışmakta zorluk çekebilir ve yemede isteksizlik gösterebilirler. Bu dönemde bebeklerin iştahına saygılı olunmalıdır.
Ek gıdalar bebek hasta olmadığı, aç olduğu ve neşeli olduğu dönemde denenmelidir. Bebeklerin bazı besinlere ancak denemeden sonra alışabildikleri görülmüştür.
Bebeklerde ek gıdaya geçiş için en uygun zaman; tamamen bebeğin nörolojik ve motor fonksiyonları ile ilgili olup, oturabildiği, elleri ile masadaki yiyeceklere uzanabildiği 6. ay sonrasıdır. Bu dönemde bebekler mama sandalyesi ile aile sofrasına oturtulmalı ve eliyle uygun besin ögelerini yemeyi denemesine izin verilmelidir. Bebek bu dönemde anneye bağımlıdır. Bu evrede bebekler aç, tok olduğunu belirtmeye çalışır. Beğenmediği besin verilmek istendiğinde; başını çevirerek, ağlayarak, öğürerek o besini istemediğini belirtmeye çalışır. Bu iştahsızlık değildir. Çocuğun anneye bağımlı olduğu bu dönemde duygusal ihtiyaçlarının karşılanması bebeğin beslenmesini olumlu etkiler.
İştahsız çocuklarda iştahsızlık nedenleri ve çeşitleri: yemek seçici çocuklar, yutma-çiğneme sorunu olan çocuklar, yavaş çiğneyenler, çabuk doyanlar, primer hastalığa bağlı iştahsızlığı olanlar olarak sınıflanabilir.
Seçici ve az yiyen çocuklar yemek yeme yerine süt ve meyve suyu içmeyi tercih ederler. Yüksek kalorili bu içecekleri içen çocuklar tokluk hissinden dolayı diğer besinleri reddeder. İştahsız çocukların ailelerinin çocuklarının beslenmesine yeterince zaman ayırmadıkları saptanmıştır.
İştahı olumlu etkileyen en önemli faktörün annenin eğitim düzeyi olduğunu tekrar vurgulamak gerekir. Eğitimli anne bebeklerinin emzirmeye başlama ve emzirmeyi daha uzun süre devam ettirmede daha başarılı oldukları, bu bebeklerin daha çok meyve tükettiği, zararlı yiyeceklere daha az alıştığı görülmüştür. Erken kreşe başlatılan çocuklar ise zararlı yiyeceklere daha erken dönemde alışmaktadır. Anne yaşı ne kadar fazla ise tecrübesi de artmakta ve bebeğin beslenmesini ve iştahını olumlu etkilemektedir.
Bebekleri televizyon izlerken beslemeye çalışmak beslenme kontrolünün bozulmasına ve iştah kaybına neden olurken, aktivite ve egzersiz iştaha olumlu etki eder.
İştahsız olduğu söylenen bir çocukta büyüme ve gelişme geriliği varsa altta yatan ciddi bir sebebin olup olmadığı araştırılmalıdır. Çocuklarda enfeksiyon hastalıkları iştahı azaltır. Gastrit, ülser, reflü, kabızlık gibi sindirim sitemi hastalıkları, karaciğer hastalıkları, kalp, böbrek, akciğer hastalıkları iştahta azalmaya neden olur. Ayrıca tüberküloz, kanser gibi malign hastalıklar, hipotiroidi de iştahta azalmaya neden olur. Bu hastalıklardan herhangi birine ait belirti varsa araştırma derinleştirilir ve altta yatan hastalık tedavi edilir.
Demir eksikliği anemisi iştahsızlığa neden olur ve demir eksikliği düzeltilirse iştahsızlık düzelir. Vitamin eksikliği olmadığı halde iştahsızlık için kullanılan multivitaminler iştahsızlık üzerine herhangi bir etki göstermez.
İştahsız çocuğun izleminde ailelere yararlı olacak öneriler şöyle özetlenebilir:
Acıbadem Bodrum Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Ali Muslu