8 Sınıf Türkçe Yüklem Özne Örnekleri
Özne Nasıl Bulunur?
Özne nasıl bulunur, gerçek, gizli ve sözde özneyi cümlenin öğelerini bulurken hangi sorularla buluruz gibi soruların yanıtlarını bu yazıda bulabilirsiniz. Cümlenin öğelerinden özne, sık sık nesne ile karıştırılır. Ayrıca üç çeşit öznenin olması ve öznelerin bazen kelime gruplarından oluşması, öznenin bulunmasını zorlaştırabilir. Fakat küçük bir dikkatle cümlenin öğelerinden özneyi kolayca bulabiliriz.
Bir cümlenin öznesini bulmak için, öncelikle yüklemin bulunmuş olması gerekir. Çünkü yüklem, cümlenin temel öğesidir. Yüklemi bulduktan sonra yapılacak iş, &#;yüklemin ifade ettiği eylemi, hareketi, işi yapan kim veya kimlerdir?&#; sorusunun cevabını aramaktır. Cümlede özneyi bulduran iki soru vardır: &#;KİM?&#; ve &#;NE?&#;. Bu soruların gerçek, gizli veya sözde özneyi buldurabileceği akılda tutularak aşağıdaki örnek üzerinde inceleme yapalım:
&#;Deniz, bana her zamankinden daha tuzlu geldi.&#; cümlesinin öznesini bulmaya çalışalım. Öncelikle yüklemi belirliyoruz. &#;Yüklem nasıl bulunur?&#; konumuzda anlatılanların yardımıyla cümlenin yükleminin &#;geldi&#; çekimli fiili olduğunu anlıyoruz. Şimdi yükleme soruyoruz: &#;Tuzlu gelen, gelme işini yapan kim / ne?&#; Ve sorunun cevabının &#;deniz&#; olduğunu kolayca buluyoruz. O hâlde cümlenin öznesi &#;deniz&#; kelimesidir.
UYARI: Tüm öğelerde olduğu gibi, tamlamalar / deyimler veya kelime grupları özne olduğunda bütün olarak alınmalıdır. Ayrıca özne her zaman bir kişi olacak diye bir kural yoktur. Bütün varlık ve kavramlar cümle içerisinde özne olarak kullanılabilir.
Örnek: &#;Vizyona giren sinema gişe rekorları kırıyor.&#; cümlesinde özne &#;vizyona giren sinema&#; tamlamasıdır. Çünkü cümlenin ögeleri bulunurken tamlamalar ayrılmaz.
NOT:Noktalama işaretlerinin kullanım kurallarına göre, özneden sonra virgül gelmelidir. Bunun için soruları çözerken, genellikle cümlenin baş kısmında eğer virgülle ayrılan bir kısım varsa oranın özne olabileceği düşünülmelidir.
Örnek: &#;Teknik servis, makinenin kireçlenmeye bağlı bir problemi olduğunu söyledi.&#; (özne: teknik servis)
Cümlede yüklemin bahsettiği işi yapan bir varlık veya nesne apaçık belliyse, o cümlede &#;gerçek özne&#; vardır. Gizli özne ise &#;ben, sen, o&#; gibi şahıslar olabileceği gibi, cümlenin öncesinden çıkarılabilecek bazı şahıslar da olabilmektedir. &#;Sözde Özne&#; konusunda anlatılanlar da dikkate alınırsa, cümlede özneyi bulmak, yükleme &#;kim&#; ve &#;ne&#; sorularını sormak kadar kolaydır.
Aşağıdaki cümlelerde gerçek, gizli ve sözde özneler, örnek olarak altı çizilerek gösterilmiştir:
Örnekler:&#; Çay, Türk milletinin vazgeçilmez içeceğidir.
&#; En yakın arkadaşım beni eve kadar getirdi.
&#; Okullar, bu sene gecikmeli olarak açılacak.
&#; Bu sene futbol maçları pek renkli geçiyor.
&#; Bu kadar vefatsız olacağını tahmin etmiştim. (gizli özne: ben)
&#; Haberlerde sürekli ölüm haberleri geliyor.
&#; Nihal Atsız, Türk edebiyatına ve tarihine çok değerli eserler bırakmıştır.
&#; Tekneler bir bir suya indirildi. (sözde özne: tekneler)
&#; Deniz seviyelerindeki değişmelere küresel ısınma sebep olmaktadır.
Orkun KUTLU
8. Sınıf T&#;rk&#;e C&#;mlenin &#;geleri konu anlatımı
Sabaha kadar uyumadınız mı? / Siz
- C. Sözde Özne:
Cümledeki eylemlerin kim tarafından gerçekleştiği belirgin değilse o cümlenin öznesi sözde özne olur.
Örnekler:
Yaptıklarıyla işin tadını kaçırdı.
Söyledikleri hiçbir şekilde anlaşılmadı.
Yeni yıl büyük bir coşkuyla kutlandı.
2- Yüklem:
Eylem bildiren kelimelere yüklem (Eylem - Fiil) denir.
Örnekler:
Bahçedeki ağaçları ''suladılar.''
Çantasını alıp evden ''çıktı.''
Sandalyeyi tamire ''götürdü.''
Yardımcı Ögeler:
Yardımcı ögeler, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci ve edat tümleci olmak üzere dörde ayrılır.
1- Nesne:
Özneden ve yaptığı eylemden etkilenen her öge nesne olarak tanımlanır. İki çeşidi bulunmaktadır.
1-A. Belirtili Nesne:
Belirtili nesneler -ı -i eki alır. Eyleme neyi- kimi soruları sorularak bulunur.
Örnekler:
1- Çantasını eve bırakıp dışarı çıktı. - Çantasını
2- Yaprakları toplamaya başladı. - Yaprakları
1.B. Belirtisiz Nesne
Herhangi bir ek almayan nesneler eyleme ne soruları sorularak bulunur.
Örnekler:
1- Çantada yüklü miktarda para vardı. / Para - Belirtisiz Nesne
2- Çantadaki parayı çıkarıp saymaya başladı. - Parayı - Belirtili Nesne
- Dolaylı Tümleç:
Yüklemi yer olarak tamamlayan ve tanımlayan ögelere dolaylı tümleç denir. Diğer adı yer tamlayıcısıdır.
Örnekler:
1- Çantamı evde unutmuşum. Nerede? - Evde
2- Bir saat sonra evden çıkmaya karar verdik. - Nereden? - Evden
3- Müşteriler eve bakmak istedi - Neye? - Eve
Ne zaman ve nasıl sorularına cevap veren ögeler dolaylı tümleçler ile aynı eki alsalar da zarf cümledir.
Örnek Akşama kadar ablamı bekledik. - Ne zamana kadar? - Akşama kadar. Zarf Tümleci
Örnek Amcam bizi arabayla eve bıraktı - Nereye? Eve. - Dolaylı Tümleç
3- Edat Tümleci:
Yüklemin hangi araç ve vasıta ile yapıldığını gösteren ögelerdir.
Örnekler:
1- Karnımızı peynir ekmekle doyurduk. - Ne ile
2- Ablamlarla Kadıköy'de buluşacağız - Kim ile
3- Bu resmi senin için çizdim. - Kimin İçin
4- Zarf Tümleci:
Yüklemin ne zaman, ne kadar ve neden yapıldığını bildiren ögelerdir.
Örnekler:
1''Gelecek yıl'' başka bir şehirde yaşayacağım. - Ne zaman
2- Sınavı kazanmak için çok çalışmaya başladı - Ne İçin - Neden
3- Çok hızlı yürüyordu. - Nasıl
4- Biraz daha kalamaz mısın? - Ne Kadar
Ara Söz:
Özneyi ya da nesneyi açıklamak için iki öge arasında kullanılan ara sözler cümlenin ögeleri arasında yer alır. Genelde virgül ya da iki çizgi arasında kullanılır.
Örnekler:
1- İstanbul, o büyük şehir, artık beni korkutmuyordu.
2- Salih'i - öz be öz kardeşini- yıllardır görmüyordu.