9 Sınıf Coğrafya Yerel Rüzgarlar
kaynağı değiştir]
Urartu tarihinin önemli bir bölümü güneydeki büyük düşman Asur ile mücadeleye odaklanmıştır. Ayrıca Menua döneminden itibaren kuzeyde yerel Diauehi Krallığı Erzurum çevresinde ve mahalli beylikler üzerine, güneybatıda Hate (Malatya çevresi), güneydoğuda ise Kuzeybatı İran’a; I. Argişti döneminde Hate - Tabal (Tuate'nin ülkesi); II. Sarduri Melitia, Qumaha (Adıyaman bölgesinde) ve kralı Kuştaşpili; II. Rusa ise Hate, Halitu ve Muşki üzerine sefer yapmışlardır.
| Bronz Urartu-Asur Rölyef Parçası |
|---|
| MÖ yılları arası Asur Kralı olan III. Şalmaneser Asur Yükseme Devri'ne ait olan bu Urartu-Asur Alçak-Kabartma (Bas rölyef) parçasının genişliği 27&#;cm olup, kabartma üzerinde MÖ yılına kadar Asur ordularının Urartu Aşiretlerine karşı kazandığı zaferleri gösteren sahneler içermektedir (Yazıtta: Asur Kralı III. Şalmaneser kendi görüntüsünün Nairi'lileri (Ermenistan kökenli bir aşiretinin Asurca ismi) Karadeniz'e kovalamaya yeteceğini ifade etmektedir. (Asur ordusu III. Şalmaneser komutasında Van Gölü kıyılarında yaklaşık olarak MÖ yılındaki Savaşta Na-İ-Ri'lileri bozguna uğrattı). |
Urartu Krallığı'nda çivi yazısı, yıllık sefer yapma, ölçü sistemi, kralı unvanlar, stel dikme, savaş taktikleri, nüfus nakilleri, resim, süsleme ve kabartma sanatı gibi uygulamalar, Asur etkili olarak gelişmiştir. Mimari, sorguçlu miğferler, kazanlardaki siren eklentileri, hiyeroglif yazısı, yakarak gömme, fildişi sanatı gibi dallar ise Kuzey Suriye'den etkiler almıştır. Bronz levhalar üzerindeki bezemelerde Asur etkisi yanında Geç Hitit izleri de görülmektedir. Bütün bu etkiler Urartu insanı ve zorlu coğrafyasıyla bütünleşerek yeni biçimler almış ve Urartu sanatını oluşturmuştur.
Urartu sanatı[değiştir kaynağı değiştir]
| M.Ö. IX. yüzyıl sonu - VIII. yüzyıl başında Urartu | I. Argişti döneminden kalma yazıtın kopyası |
|---|---|
| Sol Taraf: İşpuhini ve Menüa dönemine Urartu. Sağ Taraf: Arin BERD tarafından yılında bulunan ve Erivan'daki Erebuni Müzesi'nde sergilenen tablet. | |
Tevrat'ta Ararat olarak bahsedilmektedir. Daha sonraları Asur yazıtlarında Uruatri biçiminde rastlanır. Bu belgelerden anlaşıldığına göre MÖ yüzyıllar arasında Uruatri ve Nairi gibi toplumlar Doğu Anadolu'da beylik ve aşiretler halinde yaşamaktaydılar. MÖ yüzyılda Urartuların tek bir devletten oluşmadığı ve daha ziyade değişik kabilelerden oluşan bir konfederasyon şeklinde yönetildikleri varsayımı kralların sözlerinden anlaşılmaktadır. Demir Çağı'na girilmesiyle birlikte demir silahların askerî alanda kullanılmaya başlanılmasıyla birlikte askerî başarılar hızlandı. Böylece yüzyıllardır süregelen birleşme süreci neticesinde MÖ yıllarında Asurluların Kral III. Şalmaneser komutasında Urartu içlerine yaptığı akınlar neticesinde Urartu Aşiretleri arasındaki birleşme süreci hızlandı ve yaklaşık MÖ yılında Van Gölü kıyısında Tuşpe'de I. Sarduri'nin idaresi altında birleşme gerçekleştirilerek Urartu Krallığı ortaya çıkmış oldu. İlk Urartu yazıtı ve Van Kalesi'ndeki ilk anıtsal mimari bu krala aittir. MÖ 7. yüzyıldaki en güçlü krallardan biri olan II. Rusa'dan sonra ise gittikçe zayıflamıştır. MÖ 7. yüzyıldaki İskit ve Med akınları Urartu'ya büyük zarar vermiştir. Ayrıca Babiller kaynaklarında da İskit akınlarının Urartuları zayıflattığı desteklenir. MÖ 'den itibaren herhangi bir etki gösteremeyen Urartular, MÖ yılında İran'dan gelen Medler tarafından yıkıldı. Bölgenin adı, 6. yüzyılın sonlarıyla birlikte Ahameniş kaynaklarında Urartu yerine "Armina" olarak geçer. Urartu krallarının sıradüzeni ve tarihlendirilmesi, daha iyi belgelendirilmiş Asur kralları listesi ile kurulabilen paralellikler yardımıyla sağlıklı hale getirilebilmektedir.