Adaçayı Ile Gargara

Bahçesinde adaçayı yetişen bir kimse, niçin ölüyor?

 “Cur moritur homo, cui Salvia crescit in horto?”. Orta Çağ’da eski İtalya’da Salernitam Tıp Okulu’nda yapılan eğitimden kalan bu Latince sözlerin Türkçesi “Bahçesinde adaçayı yetişen bir kimse, niçin ölüyor?”. Adaçayının sağlık için ne kadar yararlı olduğunu, her derde deva olduğunu açık bir şekilde ortaya koyan bir ifade. Akdeniz ülkelerinde yaygın bulunuşu nedeniyle, ülkemiz de dahil Akdeniz ülkelerinde halk arasında yaygın olarak binlerce yıldır çeşitli amaçlar ile kullanılan bir bitki; Adaçayı..

Gribe karşı koruyucu; adaçayı gargarası

Domuz gribi endişesinin neredeyse bir paranoya şekline dönüştüğü şu günlerde yararlı bitkilerden biri de adaçayı. Özellikle bitkinin içerdiği uçucu bileşenlerin ağız ve boğazda enfeksiyon ve  iltihaplarda (farenjit, jinjivit gibi) yararlı olduğu bilinmektedir. Almanya’da yapılan bir bilimsel klinik çalışmada, boğaz ağrısı (akut viral farenjit) şikayeti ile hastaneye başvuran kişiye üç gün süre ile gargara olarak adaçayı spreyi uygulanmış. Hastalarda boğaz ağrısı skorunda azalma değerlendirilmeye alınmış. Yüzde 5’lik, 15’lik ve 30’luk derişimler içerisinde en ideal etkinin yüzde 15’lik derişim ile sağlandığı gözlenmiş. Çalışmada etkin bir sonuç için günde defa gargara yapılması gerektiği vurgulanmış. Gözlenen başlıca yan etkiler ise yutakta kuruluk ve hafif yanma hissi, yani son derece güvenli. Çok yeni yayımlanan bir diğer klinik çalışmada ise, adaçayı bu defa ekinezya ile birlikte gargara şeklinde uygulandığında dezenfektan gargaradan daha etkili olduğu gösterilmiş. İsviçre’de hastanelere son 3 gün içerisinde boğaz ağrısı şikayeti ile hastaneye başvuran gönüllü üzerinde yürütülen bu çalışmada, bileşiminde ekinezya ve adaçayı içeren gargaranın 5 gün süre ile günde 10 defa kullanılması ile üçüncü günden başlayarak etkili olduğu gözlenmiş. Deneyde paralel olarak bir başka grup hastada yürütülen çalışmada 2 saat ara ile ağıza sıkılan bir dezenfektan çözeltisinden (klorhekzidin/ lidokain) daha yüksek etki bulunmuş. Bu bence çok dikkat çekici bir sonuç. Çünkü kuvvetli dezenfektan özelliğini bildiğimiz ve bazı yan etkileri bulunduğunu bile bile kullanmak zorunda kaldığımız klorhekzidinden bile daha etkili.

Adaçayını bakteri ve virüsler üzerinde etkisini ortaya koyan çalışmalar bunlarla sınırlı değil. Adaçayı yaprağı özütü ve ravent kökü özütü ile hazırlanan kremin bir başka virüs tipi olan ve dudaklarda uçuk enfeksiyonu etkeni üzerinde de etkili olduğu tespit edilmiş.Etkisinin virüs üzerinde etkisi bilinen bir ilaç olan asiklovir kadar kuvvetli olduğu bildiriliyor.

Nasıl hazırlarım?

Ülkemizde bildiğim kadarı ile henüz gargara şeklinde hazırlanmış bir ürün bulunmuyor. Bu durumda bizim hazırlamamız  mümkün. Tıbbi adaçayı olduğunu bildiğimiz kalitesine güvenilir adaçayını satın alıp (poşet ise adedini) kapaklı bir büyük fincana ( mL) koyunuz. Taze kaynatılmış içme suyunu yaklaşık 80 dereceye gelinceye kadar bekletiniz ve  bardağın içine dökünüz. Kapağını kapatıp dakika bekletiniz. Boğazınızın dayanabileceği bir sıcaklığa gelince, şeker ilave etmeden ağzınıza alıp gargara yapabilirsiniz. Günde defa bu çay ile gargara yapın. Çayı her gün taze olarak hazırlamak gerekir. Bu karışım biraz yoğun olduğundan çay olarak içmenizi önermem. Bu tedavi sırasında günde bir kaç defa normal şekilde hazırlanmış adaçayı içilmesi de daha başarılı bir sonuç için yararlı olacaktır.

Ülkemizde zengin bir adaçayı çeşitliliği görülüyor; seksen kadar farklı türü doğal olarak yetişiyor. Halk arasında “adaçayı” haricinde farklı isimler ile de biliniyor; Şalba, çalba, karaot, kutnu gibi. Özellikle üçyapraklı tipi (elma adaçayı; Salvia triloba) ülkemizin değerli bir ihraç ürünü. Ancak sağlık için yararlı özellikleri öne çıkan türü olan “Tıbbi adaçayı” (Salvia officinalis) ülkemizde doğal olarak yetişmiyor. Bu nedenle, adaçayı için yabancı kaynaklarda belirtilen yararları ülkemizde bulunan diğer türlerden de aynı ölçüde beklememek gerekir. Bildiğim kadarı ile, piyasada paketlenmiş halde (süzen ambalajlı) pazarlanan adaçaylarından sadece bir kısmı “Tıbbi adaçayı” ile hazırlanmaktadır. Bu firmalar adaçayını yurtdışındaki bazı büyük firmalardan sağlıyorlar. Açıkta satılan adaçayları ise yerli adaçayı türleridir. Dolayısıyla adaçayı satın alırken bu hususu gözönünde bulundurmakta yarar var. 

Adaçayı Nasıl Demlenir?

Adaçayı bitki çayı hazırlamak için ml suya 1 ila 1,5 gr kurutulmuş adaçayı yaprağı koyun. Bunlar eczanelerden, şifalı bitkilerden ve organik mağazalardan satın alınabilir. Suyu kaynatın ve adaçayı yapraklarının üzerine dökün. Etken maddelerin çıkmaması için üzerini örtün ve yaklaşık on dakika demlenmeye bırakın.

Belirtilerinize bağlı olarak, günde birkaç kez bu infüzyondan bir fincan içebilirsiniz. Adaçayı çayı, boğaz ağrısı için gargara olarak veya aşırı terleme için ayak banyosu olarak da kullanılabilir. Bu durumda 1 litre suya gr adaçayı yaprağı sayın. Ayaklarınızı yaklaşık 20 dakika ılık suda bekletin.

Adaçayı Nasıl Yapılır?

Adaçayı çayı, hamile kadınlarda olduğu kadar emziren genç annelerde de kontrendikedir çünkü yumurtlama üzerinde uyarıcı bir etkiye sahiptir. Ayrıca epilepsili veya meme kanseri olan kişilerde de bulunur. Nörotoksik etkileri olabileceği için uzun süre alınmamalıdır. Bazı naturopatlar, adaçayı bitki çayının maksimum dokuz veya on gün ile sınırlandırılmasını ve yaklaşık üç hafta arayla bırakılmasını tavsiye ediyor.

Bu kürler sırasında olası yan etkilerden (mide bulantısı, kusma, sıcak basması, baş dönmesi vb.) kaçınmak için kendinizi günde en fazla üç fincanla sınırlayın. Son olarak, araba kullanırken dikkatli olun, çünkü adaçayı bitki çayı tüketimi uyanıklığı etkileyebilir, içtikten sonra araba kullanmaktan kaçının.

Adaçayı Zayıflatır mı?

Adaçayı, mükemmel bir K vitamini kaynağıdır. Bu vitamin, kanın pıhtılaşmasına (hem uyarılmasında hem de kanın pıhtılaşmasının engellenmesinde) katılan proteinlerin sentezi için gereklidir. Kemik oluşumunda da rol oynar. Diyette bulunmasının yanı sıra, K vitamini bağırsakta bulunan bakteriler tarafından üretilir, dolayısıyla bu vitamin eksiktir.

Adaçayı erkekler için bir demir kaynağıdır, ancak kadınlar için değil. Her vücut hücresi demir içerir. Bu mineral, oksijenin taşınması ve kanda kırmızı kan hücrelerinin oluşumu için gereklidir. Aynı zamanda yeni hücrelerin, hormonların ve nörotransmiterlerin üretiminde de rol oynar.

Adaçayı doğum sırasında yararlı olabilir, gebelikte kullanımı sınırlandırılmalıdır. Emzirme döneminde süt salgılanmasını azaltabileceğinden (anti-galaktojenik etki) ve hormona bağlı kanserden muzdarip kadınlar için tavsiye edilmez. 

Adaçayının Faydaları Nelerdir?

Bitkisel çay olarak alınan adaçayı, antiseptik ve antiinflamatuar özellikleri sayesinde boğaz ağrısı ve farenjit kaynaklı ağrıları gidermek için idealdir. Bu durumda adaçayı bitki çayı gargara olarak da kullanılabilir. Aynı zamanda sindirim sistemi faydaları da vardır. 

Yemekten sonra özellikle çok yemek yediğimizde sindirime yardımcı olur. Antispazmodik, aynı zamanda mide kramplarını ve mide ağrılarını hafifletmeye yardımcı olur. Aynı zamanda şişkinliği giderir ve bağırsak gazını azaltır. Özellikle menopoz sırasında sıcak basmaları hafifletmek için etkilidir çünkü yumurtalıkların işleyişinin durmasına bağlı östrojendeki düşüşü telafi edebilecek fitoöstrojenler üretir. Yumurtlamayı teşvik ettiği için döngülerin geri dönüşünü de teşvik eder. Adaçayı çayının aşırı terleme problemleriyle başa çıkmada da etkili olduğu bilinmektedir.

 Antioksidanlar, vücuttaki serbest radikallerin neden olduğu hasarı azaltan bileşiklerdir. Bunlar, kardiyovasküler hastalıkların, belirli kanserlerin ve yaşlanmayla bağlantılı diğer hastalıkların başlangıcında rol oynadığına inanılan çok reaktif moleküllerdir. Birkaç araştırmacı otlar antioksidan kapasitesini değerlendirdik ve tüm taze otlar da yüksek belli meyve ve sebzelere oranla daha bazen önemli antioksidan kapasitesini göstermek konusunda hemfikirdir. Adaçayında bolca vardır.

Adaçayı taze veya kurutulmuş olarak çeşitli amaçlarla kullanılan aromatik bir Akdeniz bitkisidir. Boşaltımı düzenleyen, ağrıları hafifleten ve kan şekerini düzenleyen özellikleri sayesinde bitkisel tıpta kullanımı yaygındır.

Adaçayının Faydaları Nelerdir?

İltihap karşıtı ve antioksidan özelliklere sahip adaçayı bitkisi bilimsel araştırmalarla desteklenmiş çeşitli potansiyel sağlık yararlarına sahiptir. 

En bilinen adaçayı faydaları şunlardır:

• Alzheimer ve demans belirtilerine yardımcı olur.

Adaçayı, Alzheimer ve demansla ilişkili zayıflayan zihinsel fonksiyonların geliştirilmesine ve hafıza kaybının azaltılmasına yardımcı olabilir.

İngiltere'deki Northumbria Üniversitesi'nde yapılan bir çalışmada, İspanyol adaçayı verilen katılımcıların bilişsel performans ve hatırlama hızında artış görülmüştür. Katılımcılar uyanıklık, sakinlik ve memnuniyet konularında da genel bir iyileşme bildirmiştir. [1]

• Diyabet belirtilerinde iyileşmeye yardımcı olur.

Adaçayı kandaki glikoz seviyelerini düşürmeye yardımcı olur. Portekiz’deki Minho Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmada açlık kan şekerine olumlu etki ederek tip 2 diyabet riskinin önlenmesinde gıda takviyesi olarak faydalı olabileceği öne sürülmüştür. [2]

• Kolesterolü dengelemeye yardımcı olur.

Adaçayı tüketimi kötü kolesterol seviyelerini düşürerek iyi kolesterol seviyelerini yükseltebilir. Uluslararası Moleküler Bilimler Dergisi'nde yayınlanan bir çalışma bunu destekleyen sonuçlara sahiptir. 40 ila 55 yaş arasında 6 kadınla yapılan araştırmada adaçayının kolesterol üzerindeki faydaları incelenmiştir. Dört haftalık çalışmanın sonucunda adaçayı tüketiminden sonra kötü kolesterol (LDL) seviyesinde düşüş, iyi kolesterol (HDL) seviyesinde ise artış görülmüştür. (3)

• Obezite ile mücadeleye katkı sunabilir.

Artan vücut ağırlığı ve obezite, tip 2 diyabet ve hipertansiyon dahil olmak üzere bir dizi sağlık komplikasyonuna yol açabilir. Bu sebeple, mevcut kilo verme metotlarına doğal alternatifler geliştiren bazı araştırmacılar tarafından, adaçayı yapraklarından elde edilen metanolik özütün etkileri incelenmiştir. Hayvan temelli testlere göre, metanolik özüt pankreastaki yağ emilimini engelleyerek genel vücut ağırlığında bir azalma sağlamaktadır. (4) 

• Menopoz belirtilerini rahatlatabilir.

Menopoz dönemine giren kadınlarda östrojenin düşmesiyle birlikte sıcak basması, uykusuzluk, baş dönmesi ve gece terlemesi gibi belirtiler ortaya çıkabilir. ’de İranlı bilim insanlarının yaptığı bir çalışmaya göre, adaçayındaki bazı bileşikler menopozun sıcak basması ve aşırı terleme gibi belirtilerini rahatlatmaya yardımcı olabilir. [5]

• İshali önlemeye yardımcı olabilir.

Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi’nde yayınlanan bir araştırmada adaçayının ishal karşıtı etkileri incelenmiştir. Test tüpü ve canlı organizmalardan elde edilen sonuçlara göre adaçayının bağırsak aktivitesini engelleyerek ishale karşı koruma sağladığı sonucuna varılmıştır. (6)

• Ağız sağlığının korunmasına katkı sağlar.

Adaçayı güçlü bir antioksidan olan rosmarinik asit bileşeni sayesinde çeşitli oral faydalar sağlar. Anti-bakteriyel özellikleri ise ağrı, iltihaplanma ve ağız kokusu üzerinde olumlu etki oluşturur. Avusturya’da yapılan bir araştırmaya göre adaçayı gargarası yapmak ağız yaraları ve boğaz ağrıları üzerinde rahatlatıcı etkiye sahiptir. [7]

Adaçayı Nerede Kullanılır?

Adaçayı mutfak, bahçe, aromaterapi uygulamaları ve geleneksel tıp gibi farklı alanlarda kullanılabilen çok özellikli bir bitkidir. Bahçede kullanımı havuç sineği ve lahana güveleri gibi zararlı böcekleri uzaklaştırmaya yöneliktir. Adaçayı çiçeği arı ve kelebekler için önemli bir polen kaynağıdır. 

Tıbbi amaçlarla kullanımı Antik Roma’ya kadar uzanan adaçayı, günümüzde yağı çıkarılarak aromaterapide kullanılır. Adaçayı yağı faydalarının başında ruh halini iyileştirmesi gelir. Canlandırıcı, yatıştırıcı ve dengeleyici özelliklere sahiptir. Tomurcuklardan elde edilen esansiyel yağ aynı zamanda cilt kozmetiklerinde de kullanılır. Deri iltihabı ve ayak mantarı gibi enfeksiyonlarla mücadele etmesi adaçayının cilde faydaları arasındadır. [8] 

Şifalı özelliklerinin yanı sıra bitki çaylarında da popüler bir kullanıma sahiptir. Rahatlatıcı, lezzetli ve doğal olarak kafeinsiz bir içecek olan adaçayı çayı, genelde limonla birlikte kaynatılarak süzüldükten sonra tüketilir.

UYARI: Adaçayı ile ilgili çalışmalar çoğunlukla hayvan ve test-tüpü araştırmalarıyla sınırlı olduğu için tıbbi amaçla kullanmadan önce doktor görüşü alınmalıdır. 

KAYNAKLAR:

1. seafoodplus.info
2. seafoodplus.info
3. seafoodplus.info
4. seafoodplus.info
5. seafoodplus.info
6. seafoodplus.info
7. seafoodplus.info
8. seafoodplus.info

Adaçayı, geçmişten günümüze yüzlerce yıldır tıbbi amaçlı kullanılan harika bir bitkidir. Prof. Dr. İbrahim Saraçoğlu adaçayı ile nasıl gargara hazırlanacağını ve sağlığa faydalarını şöyle bildiriyor:

Prof. Dr. İbrahim Saraçoğlu, adaçayı gargarası hazırlamak için şu tarifi veriyor: 1 su bardağı suyu cezveye koyun, içine 1 tatlı kaşığı taze adaçayı yahut 1 poşet adaçayı veya dört-beş gram kurutulmuş adaçayı katıp, kısık ateşte 10 dakika kaynatın. Ocaktan alıp ılımaya bırakın. Günde kez bu suyla gargara yapmaya devam edin. Hazırladığınız bir bardak adaçayı gargarası 24 saat bozulmadan dayanabilir.

Prof. Dr. İbrahim Saraçoğlu, adaçayı ile gargara yapmanın faydaları hakkında bizi şöyle bilgilendiriyor:

Boğaz ağrısına, boğaz enfeksiyonlarına iyi gelir

Adaçayı gargarası, özellikle bademcik iltihabı, boğaz iltihabı ve farenjit gibi üst solunum yolu hastalıkları için doğal şifadır. Boğaz ağrısına da iyi gelir. Hem bu hastalıkların tedavisine yardımcı olur, hem de bademcik ile boğaz enkfeksiyonlarının tekrarlamasını engeller. Bu sağlık sorunlarından muzdaripseniz, hastalığın ilk günlerinde günde birkaç kez, daha sonraları ise haftada bir kez olmak üzere adaçayı gargarasına devam etmek, sizi boğaz enfeksiyonlarına yakalanmaktan koruyacaktır.

Öksürüğü giderir

Adaçayında bulunan salvin, carnosol asiti ve cirsimaritin gibi maddeler,antibiyotik özelliği olan kimyasallardır. Özellikle salvin ve carnosol asidi, bakterilerde RNA sentezini etkileyerek çoğalmalarını ve tekrarlamalarını engeller. Adaçayında bulunan bir diğer önemli madde cineol’dür. Cineol, öksürüğü önleyici bir birleşendir. Özetle şunu diyelim ki, adaçayı hem doğal bir antibiyotik hem de doğal bir öksürük önleyicidir.

Ağız kokularını yok eder

Her gün adaçayı gargarası yapmaya devam etmek, ağızdaki kokuya neden olan bakterileri yok edip, ağız kokusuyla savaşır. Prof. Saraçoğlu, bu formülle ağız kokusunun saat yok olacağını bildirdi. Adaçayıylagargara yaptıktan sonra yaprak maydanoz çiğneyebilirsiniz.

Geniz akıntısından kurtarır

Prof. Saraçoğlu, geniz akıntısı için de adaçayı gargarasanı tavsiye ediyor. Yukarıda bildirildiği gibi adaçayı ile gargara tarifine göre hazırlayın ve elde edilen bu su ile günde kez gargara yapın. Özellikle akşam yatmadan önce ve sabahları mutlaka kez gargara yapılmalıdır. Ayrıca bununla birlikte 1 Ay boyunca her Gün 1 çay bardağı adaçayı içmelidir.

Diş eti iltihabının tedavisine yardımcı olur

Düzenli olarak adaçayı gargarasına devam etmek, diş eti iltihabının doğal tedavisinde de önemli rol oynayacaktır.

Hamilelikte adaçayı gargarası yapabilir miyim?

Prof. Saraçoğlu, adaçayı yapraklarının içerisinde dört tane düşük yapma riskini artıran madde bulunduğunu bildirip, doktora danışmadan bu gargarayı kullanmanın doğru olmadığına dikkat çekiyor.