Güncelleme: ABONE OL
İnternet sitemizde kullanılan çerezlerle ilgili bilgi almak ve tercihlerinizi yönetmek için Çerez Politikası, daha fazla bilgi için Aydınlatma Metni sayfalarını ziyaret edebilirsiniz. Sitemizi kullanarak çerezleri kullanmamızı kabul edersiniz.
Adların yerini çeşitli yönlerden tutan sözcüklerdir.
İzmir’de doğdum; ama yıllardır oraya gitmedim.
Bu cümlede, İzmir adını tekrar etmemek için, bu adın yerine kullanılan ora sözcüğü adıldır.
Bunu ona kim verdi?
Bu cümlede bu, o, kim sözcüklerinin yerine ad getirilebilir. (Kitabı Aliye Ahmet verdi.) Bu, o, kim sözcükleri, kitap, Ali, Ahmet adlarının yerini tuttuğu için adıl görevindedir.
Adıllar, adların yerini tutma özelliklerine göre şu şekilde gruplandırılır:
1. Kişi Adılı
İnsan adlarının, yani kişilerin yerini tutan adıllardır. Türkçedeki kişi adılları şunlardır:
Ben I. tekil kişi adılıSen II. tekil kişi adılıO III. tekil kişi adılıBiz I. çoğul kişi adılıSiz II. çoğul kişi adılıOnlar III. çoğul kişi adılıBu adıllar, cümlelerde çeşitli çekim ekleri alarak kullanılabilir.
Benim onu tanıdığımı söylemişsin.
Bu cümlede benim, onu sözcükleri kişi adılıdır.
Öğretmenimiz bana ve sana dün derse gelmediğimiz için kızmış.
Bu cümlede, yaklaşma durumu ekini (-e, -a) alan I. ve II. tekil kişi adılı olan ben ve sen sözcükleri bana ve sana biçimine dönüşmüştür.
2. Dönüşlülük Adılı
Dönüşlülük adılı, kendi sözcüğüdür. Dönüşlülük adılı, iyelik eki alarak kullanılabilir:
Kendi m Kendi n Kendi si Kendi miz Kendi niz Kendi leri
Dönüşlülük adılı, kişi adılının yerine kullanılabildiği gibi, kişi adıllarıyla birlikte, cümleye pekiştirme anlamı katacak şekilde de kullanılabilir.
Bu soruyu kendim çözdüm.Bu soruyu ben kendim çözdüm.Birinci cümlede kendim sözcüğü I. tekil kişiyi belirtecek şekilde, kişi adılının yerine; ikinci cümlede kişi adılıyla (ben) birlikte, cümleye pekiştirme anlamı katacak şekilde kullanılmıştır.
3. İşaret Adılı
İşaret anlamı taşıyan ve adların yerini işaret yoluyla tutan sözcüklerdir.
bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, bura(sı), şura(ya), ora(da), öteki, beriki
Pek kitap okumam; ama onu daha önce okumuştum.
Bu cümlede, onu sözcüğü işaret yoluyla kitap adının yerine kullanıldığından, işaret adılıdır.
Gömlekleri sen al, şunu da Aliye ver. Ötekini alsan daha iyi olacak.
Bu cümlelerde şunu, ötekini sözcükleri, işaret anlamı taşıyarak bir varlığı karşıladığı için işaret adılıdır.
Biz buraya iki yıl önce gelmiştik.
Bu cümlede buraya sözcüğü, bir yer, mekân adının yerine geçtiği için işaret adılıdır.
Not: O ve onlar sözcükleri, Türkçede hem işaret adılı hem kişi adılı olarak kullanılabilir. Bu sözcükler, insan için kullanılırsa kişi adılı; insan dışındaki varlıklar için kullanılırsa işaret adılı olur.
Onları toplantıya davet etmelisin. Onları bir hafta içinde postaya vermelisin.
Birinci cümlede onları sözcüğü, insan için kullanıldığından kişi adılıdır. İkinci cümlede ise, insan dışındaki varlıklar için kullanıldığından işaret adılıdır.
İşaret adılları içinde bu durum, sadece bu iki sözcük için geçerlidir. Diğer işaret adılları (bu, şu, bunlar, şunlar, öteki) insan için de kullanılsa, adıl olduklarında her zaman işaret adılıdır.
Orhanın değil, bunun sorusuna cevap vermeliydin.
Bu cümlede bu sözcüğü bir kişiyi karşılamasına rağmen işaret adılıdır.
4. Belgisiz Adıl
Adların yerini kesin olmayacak biçimde tutan adıllardır.
biri, birisi, birçoğu, birkaçı, bazısı, başkası, herkes, hepsi, hiçbiri, hiç kimse, kimi, kimisi, çoğu, şey
Senin yerine başkası nöbet tutsun.
Bu cümlede, sen adılı, belli bir kişiyi karşılarken, başkası sözcüğü, karşıladığı kişi kesin olarak belirtilmediğinden, belgisiz adıldır.
Birkaçımız, taşınan komşumuza yardım ettik.
Bu cümlede, birkaçımız sözcüğü, sayıca bir belirsizlik anlamı taşıyıp karşıladığı kişiler kesin olarak belirtilmediğinden, belgisiz adıldır.
Herkes bu konuya çalışsın. Soruların bazıları gerçekten çok zordu. Bu soruları kimse çözememiş. O, işlerini titizlikle yapan birisidir. Kimileri bu tür romanları daha çok seviyor.Bu cümlelerde, herkes, bazıları, kimse, birisi, kimileri sözcükleri, karşıladıkları kişiler kesin olarak belirtilmediğinden, belgisiz adıldır.
5. Soru Adılı
Adın yerini soru yoluyla tutan sözcüklerdir. Soru adılının cevabı, bir ad ya da başka bir adıldır.
Kim (kime, kimi, kimde, kimden, kimler) Ne (neyi, neye, neler, nesi, neyin) Nere (nerede, nereden, neresi, nereyi) Hangisi (hanginiz, hangimiz, hangileri) Kaçı (kaçıncısı, kaçınız, kaçımız)
Beni dün akşam kim aradı?
Bu cümlede, kim sözcüğü, soru anlamı taşımaktadır ve yerine cevap olarak bir ad gelebilmektedir. Seni dün akşam arkadaşın aradı. cevabında görüldüğü üzere arkadaş adı, kim sözcüğünün yerine cevap olarak gelebilmektedir.
Bana çarşıdan ne aldın? (gömlek)Bütün bunları kimden duydun? (Aliden)Buranın neyi meşhur? (fındığı)Geçen yaz, nereyi gezdin? (Konyayı)Bu tablolardan hangisini beğendin? (şunu)Kalemlerin kaçını sana verdi? (üçünü)Not: Soru adılları, cümlelerde her zaman soru anlamı taşımaz; fakat bu sözcükler yine de soru adılıdır.
Onun nereye gideceğini bilmiyorum.
Bu cümlede nereye sözcüğü cümleye soru anlamı katmamıştır; ama yine de görevce soru adılıdır.
6. İlgi Adılı (-ki)
İlgi eki olan -ki bir adın yerine geçerse ilgi adılı olur.
Ahmetin çantası okulda kalmış, Alininki nerede?
Bu cümleden -ki ekinin, tamlanan durumundaki çanta adının yerini tuttuğu anlaşılmaktadır.
İlgi zamiri -ki, mutlaka tamlayan ekinden (-ın, -in, -un, -ün, -im) sonra gelir.
Onunki, seninki, benimki, bizimki…
Antalyanın denizi Muğlanınkinden güzeldir. (deniz) Bizim okul sizinkinden daha başarılı. (okulunuz) Bizimki yine okuldan sonra parka gitmiş. (çocuk)Ayrıca Bkz.Zamirler (Adıllar) Konu Testleri
Nedensizlik ilkesi, yansma sözcüklerin dnda kalan tüm sözcükler için geçerlidir. Yansma sözcüklerin nedensizlik ilkesinden etkilenmiyor olmas, bu sözcüklerin doada bulunan sesleri taklit ediyor olmasndan kaynaklanr. Dolaysyla yansma sözcükler dnda kalan tüm kelimelerin anlamlar için, TDK tarafndan yaymlanan anlam bilgisine ihtiyaç vardr. Gündelik yaamnzda maruz kaldnz Adl sözcüünün anlam ve kökenini buradan örenebilirsiniz. Adl ne demektir?
Adl TDK sözlük anlam u ekildedir:
ANASAYFAYA DÖNMEK ÇN TIKLAYINIZ
Adil kelimesi Türkçe'de "denge gözeten, adaletli" anlamına gelir.
Arapça ˁdl kökünden gelen ˁādil عادل z "denge gözeten, adaletli" sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Arapça ˁadl veya ˁadālat عدل/عدالة z "dengeleme, adil olma" sözcüğünün failidir. Daha fazla bilgi için adl maddesine bakınız.
Adil kelimesi tarihte bilinen ilk kez Mukaddimetü'l-Edeb ( yılından önce) : ˁādil erenler eserinde yer almıştır.
Adil kelimesi Türkçe'de "Adaletle iş gören, adaletten, doğruluktan ayrılmayan, hakkı yerine getiren, adaletli." anlamına gelir.
Adil kelimesi Türkçe'de "Zamir." anlamına gelir.
Bu kelimenin kökeni ve ayrıntılı kaynak için kelimeyi etimoloji sözlüğünde inceleyebilirsiniz: Adil kelime kökenini göstermek için tıklayın.
Türkçe bayağı sözcüğünün ikili anlamından türemiş olması muhtemel gözüken ikinci anlam yy ikinci yarısından önce kaydedilmemiştir. Buna karşılık karş. ˁādetce (sanki, hemen hemen - TS
Bu kelimeye benzer bazı kelimelere göz atın; adil, adilane, adilcevaz, adileşme, adileşmek, adileştirme, adileştirmek, adilik, adillik
Veya Adil kelimesi hakkında ayrıntılı bir arama başlatmak için buraya tıklayın.
Rastgele kelime göster