Ahmet Çalığın Arabası

Аbstract The article presents the comparative analysis of the traditional seasonal migrations of the Kyrgyz pastoralists and Anatolian Yörüks at the beginning of 20th century. As it is known, the basic livelihood of pastoralists was their herds such as sheep, goat, cow, horse, camel, etc. To provide pastures for these animals pastoralists lived migrating among the seasonal quarters, so-called kyshla - kyshtoo (winter quarter), iazla - zhazdoo (spring quarter), iaila - zhailoo (summer quarter) and guzle-küzdöö (autumn quarter) building their lives depending on the four seasons. Migration is an interesting natural everlasting process. It provides people a mobile way of life and the opportunity of living in permanent change. Some people turned it into their cultural heritage; others use it as their survival strategy. Turkic-rooted peoples are among those who turned it into their culture and diversify the tradition of migration in terms of seasons, altitude, distance, etc. This article focuses on traditional seasonal migration to summer quarter where comparative analysis of common beliefs, understandings and practices during the seasonal migration to summer quarter is given. Mainly based on ethnographic and folkloric oral data as well as on some archival written sources, this article comes up with two basic argumentations: First, in early XX century the event of traditional seasonal migration to summer quarter was the biggest festival celebration in the world of many Turkic-rooted societies. Second, although it is widely considered that the Turkic-rooted peoples traditionally bear patriarchal structure of society, the women had important positions in many public events; it’s a matter of fact that the event of traditional seasonal migrations was always led by a woman. Key words: Kyrgyz pastoralism, Anatolian Yörüks, seasonal migrations, traditional movements, migration to summer quarter, woman in nomadic societies, spring quarter, summer camp. Öz Bu makale, yüzyıllardan beri Tanrı Dağları’nda yaşamakta olan Kırgız konargöçerleri ile Anadolu Yörüklerinin XX. yüzılın başlarındaki geleneksel yayla göçlerini karşılaştırmalı olarak analiz eder. Bilindiği gibi, Türk kökenli her iki konar-göçer halkın temel geçim kaynakları hayvanlarıydı. Dolayısıyla bunlara otlak bulmak amacıyla (kışın kışla-kıştoo, baharda yazla-cazdoo, yazın yayla-cayloo ve sonbaharda ise güzle-küzdöö olmak üzere) dört mevsime göre farklı mekânlara göç ederek yaşıyorlardı. Göç ilginç ve durmak bilmeyen bir doğal süreçtir. Kimi bu süreci kültürel varlığa dönüştürmüşken, kimi geçinmek veya varlığını sürdürmek için bu sürece baş vurmuştur. Türk halkları da göçü kültüre dönüştüren ve onu gelenekselleştirerek yaşatanlar arasındadır. Bunun ilk nedeni, göç olayı veya göç ederek yaşama onlara hareketli bir hayat tarzı; hareketlilikle birlikte de daimi değişim içinde yaşama imkânı sağlamıştır. Göç ederek yaşayan toplumlar da göçlerini farklı rakım, iklim ve mesafelere göre çeşitlendirmişlerdir. Bu makalede, konunun sadece yayla göçü kısmı ele alındı ve Türk halklarının ortak inançları, anlayışları, benzer uygulamaları, göç esnasındaki hiyerarşik yapı, cinsler arası denge ve statü gibi konuları karşılaştırmalı olarak incelendi. Malzeme ve metot olarak yazılı kaynaklar da kullanılmakla birlikte, konu daha ziyâde folklorik ve etnografik sözlü malzemeler ışığında işlendi. Çalışmamız iki temel hipoteze dayanmaktadır: Birincisi, konargöçer geçmişe sahip birçok Kırgız, Türk ve Kazak gibi Türk kökenli kavimler arasındaki geleneksel yaylaya göç hâdisesi, konar-göçerler dünyasının en büyük bayramı idi. İkinci olarak, her ne kadar ata-erkil bir yapıya ve anlayışa sahip olduğu kabul edilse de, Türk kavimleri arasında kadının çok mühim bir yeri vardı; nitekim tipik bir bayram havasında gerçekleştirilen bu gibi göçlerin başını her zaman kadın çekerdi. Anahtar Kelimeler: Kırgız göçebeleri, Anadolu Yörükleri, mevsimlik göç, geleneksel göç, yaylaya göç, göçebelerde kadın, yazla ve yayla.

Kırgız Edebiyatı’nın kurucusu, büyük devlet adamı Kasım Tınıstanov 9 Eylül tarihinde dünyaya geldi. yıllarında değişik Özbek mekteplerine devam etti. yılları arasında Karakol şehrindeki Rus Tüzem Mektebi’nde okudu. Taşkent’te yayımlanan Cas Kayrat, Canga Öris, Sana, Ak Col adlı Kazak gazetelerinde çeşitli görevlerde çalıştı. Kasım Tınıstanov sosyal içerikli, pedagojik hikayeleriyle, şiirleriyle, eğitimciliğiyle, dilciliğiyle, gazeteciliğiyle, aydın kimliğiyle tanınmış bir insandır. Kasım Tınıstanov, Kırgız Türklerinin medeniyet tarihinde çok önemli bir yere sahiptir. Kırgız Türkçesinin önemli gramer âlimi, Kırgız Türkçesi Morfolojisi, Kırgız Türkçesi Sentaksı, Kırgız Türkçesi Grameri kitaplarının müellifidir. Kasım Tınıstanov, yirminci yüzyılda Manas destanını derleme çalışmalarını da Kırgızistan’da başlatan halk bilimcilerdendir. yılında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de gerçekleştirilen Türkoloji kongresine Kırgız Türkleri adına katılmış ve alfabe değişikliğiyle ilgili Bakü’de ilmî bir konuşma yapmıştır. Kırgız Türkolog Kasım Tınıstanov’un Bakü Türkoloji Kongresi’nde Latin alfabesine geçişle ilgili görüşleri ve Latin alfabesine geçişte bugünkü durum makalede incelenecektir.