Bu Yazıyı Paylaşın!
En temel noktalama işaretlerinden olan iki nokta nedir, nerelerde kullanılır, örnekleriyle beraber görelim.
Kendisinden sonra örnek verilecek veya açıklama yapılacak cümlenin sonuna konulan noktalama işaretine iki nokta (:) denir.
1. Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur.
ÖRNEKLER
✦ Fatih’in en çok sevdiği yemeklerden bazıları şunlardır: sarma, musakka, pilav…
Yukarıdaki cümlede “sarma, musakka, pilav” Fatih’in en çok sevdiği yemeklere örnek olarak verilmiştir. Kendisinden sonra örnek verilecek cümleden sonra iki nokta kullanılmıştır.
✦ Olaya dayalı yazı türlerinden birkaçını sıralayalım: roman, hikaye, anı.
2. Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur.
ÖRNEKLER
✦ Benim hayat felsefem: Kendin için istemediğin şeyi başkası için de isteme.
Yukarıdaki cümlede kişinin hayat felsefesi “Kendin için istemediğin şeyi başkası için de isteme.” olarak açıklanmış ve bu açıklamadan önce iki nokta kullanılmıştır.
✦ Başarıya giden tek yol var: sabırlı olmak.
3. Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur.
ÖRNEK
✦ Hacivat: Merhaba Karagöz’üm. Ben de dükkana gidiyorum. Gel birlikte yürüyelim.
Karagöz: Birlikte yün mü yiyelim?
Hacivat: Ne yün yemesi canım, beraber gidelim.
Karagöz: Hangi berbere gidelim?
4. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur
ÖRNEKLER
✦ — Buğdayla arpadan başka ne biter bu topraklarda.
Ziraatçı sayar:
— Yulaf, pancar, zerzevat, tütün…
5. Matematikte bölme işareti yerine kullanılır.
6. Genel ağ (internet) adreslerinde kullanılır
ÖRNEK
✦ https://www.dilbilgisi.net
NOT
İki noktadan sonra cümle varsa büyük harfle başlanır. İki noktadan sonra gelen ifade cümle değilse, örnekler sıralanıyorsa ve özel isim değilse küçük harfle başlanır.
İki nokta, sözlükte isim olarak geçmesine rağmen, cümlelere özel anlam ve açıklama getiren bir noktalama işaretidir. Konuşmalarda, açıklamalarda ve edebi metinlerde sıklıkla iki noktaya rastlayabilirsiniz. Bunun dışında matematik dalında bölme işareti olarak kabul ediliyor.
İki Nokta (:) Nedir?
İki nokta, bir noktalama işaretidir. Aynı zamanda iki nokta üst üste olarak da bilinir. Genellikle açıklaması yapılan cümlelerin sonuna konur. Bunun dışında kullanım alanı çok geniştir. Roman, hikaye gibi edebi metinlerde karşılıklı konuşmalarda sıklıkla kullanılır.
İki Noktanın TDK Sözlük Anlamı
İki nokta, Türk Dil Kurumu (TDK sözlüğünde “Kendisinden sonra örnek verilecek veya açıklama yapılacak cümlenin sonuna konulan noktalama işareti” olarak yer alıyor. Dilbilgisi anlamı dışında matematikte “Bölme işaretinin adı” anlam ifade ediyor.
İki Noktanın Görevleri Nelerdir?
İki noktanın birçok farklı görevi ve kullanım alanı bulunuyor. Görev olarak kullanıldığı cümleden sonra; açıklama, sıralama, konuşma geleceğini gösterir. Matematikte bu işaretin kullanıldığı yerde bölme işleminin yapılacağını işaret eder.
İnternetin yaygınlaşmasından sonra, web adresi ağlarını birbirinden ayırma görevi vardır.
İki Noktanın Kullanıldığı Alanlar ve Örnek Cümleler
* Kendisinden sonra açıklama yapılacak ya da örnek verilecek sözcük veya cümlenin sonuna konur. Örnek; isim: Canlı ve cansız varlıkları tanımak için onlara verilen kelimedir. (açıklama görevi)
- Ünlü harfler iki grupta incelenir: 1. Kalın ünlüler, 2. İnce ünlüler. (açıklama görevi)
- Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi: Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır. (açıklama görevi)
- Millî Edebiyat akımının temsilcilerinden beş hececileri sıralayalım: Enis Behiç Koryürek, Faruk Nafiz Çamlıbel, Halit Fahri Ozansoy, Orhan Seyfi Orhon, Yusuf Ziya Ortaç (sıralama görevi)
* Diyaloglarda konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra kullanılır. Örnek;
- Bilge Kağan: Türklerim, işitin! Üstten gök çökmedikçe, alttan yer delinmedikçe ülkenizi, törenizi kim bozabilir sizin?
Koro: Göğe erer başımız, başınla senin!
- Sessizce yolumda ilerlerken: - Hişt, bana bakar mısın dedi!
* Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konulur. Örnek;
– Senden başka kimler bulunur bu handa?
Hancı sayar:
– Yolcular, kervanlar, atlar, eşekler…
* Bir cümleden sonra alıntı bir cümle veya söz gelirse kullanılır. Örnek;
- Minik kız çocuğu merakla sordu: “Bana ne aldın?”
* Ses biliminde uzun okunması gereken ünlüden sonra yani uzun okunması gereken ünlüyü göstermek için kullanılır. Örnek;
- ceva:hir, di:nen,
* Kataloglarda, kütüphanecilikte yazar adları ile eser adları arasına konur. Örnek;
- Ömer Seyfettin: Yalnız Efe, Pembe İncili Kaftan, Kütük, Ferman
* Matematikte “bölme işareti” yerine kullanılır. Örnek;
- 36:9 = 4
* İnternet sitelerinde (genel ağ adreslerinde) kullanılır. Örnek;
- https://www.yazkazan.net
İki Nokta Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar
İki noktadan sonra gelen bölüm, bağımsız bir cümle ise bu cümlenin ilk sözcüğü büyük harfle başlar. İki noktandan sonra sadece örnekler ve sıralanıyorsa ilk örnek küçük harfle başlıyor. Örnek;
- Annesi merakla çocuğuna sordu: Bu sınavdan düşük not mu aldın?
- Odanın hali şundan ibaretti: eski bir kanepe, iki kırık sandalye, duvarda resimler
İki Nokta ile İlgili Cümleler
Açıklama yapılacak yerlerde kullanılır:
Bir cümleden sonra alıntı bir cümle geliyorsa veya bir söz naklediliyorsa iki nokta kullanılır:
Kendisinden sonra örnek verilecek cümlelerin sonuna konur.
Karşılıklı konuşmalarda kimin konuşacağı belirtildikten sonra iki nokta konur:
Kütüphanecilikte yazar ve eser adı arasına konur:
Ses biliminde uzun okunması gereken ünlüden sonra kullanılır:
Matematikte bölme işareti yerine kullanılır:
İki noktadan sonra bağımsız bir cümle geliyorsa bu cümle büyük harfle başlar; art arda örnekler sıralanıyorsa ilk örnek küçük harfle başlar:
İki nokta kullanılmış cümleler bazen aynı kelimeler kullanılarak ama iki nokta kullanılmadan da kurulabilir:
Genel Ağ (web) adreslerinde kullanılır: