tedavi seçeneklerinden uygun olanı önerilir.
Bu yazı da aşılama tedavisi hakkında hastaların bilmesi gerekenleri , merak ettiği konuları paylaşılmıştır.
Aşılama basit bir tedavi seçeneği olup aileyi fazla yormaz, aşılamanın maaliyeti düşüktür. Ancak her zaman akılda tutulması gereken husus aşılama tedavisi ile hamile kalma oranları % arasındadır.
Diğer deyişle 10 tane aşılama yaptıran kadından sadece 1 ya da 2 si aşılama ile hamile kalabilir.
Bu nedenle aşılama tedavisi yaptıranlar büyük bir beklenti içinde olmamalıdır. Çünkü beklenti umut ne kadar fazla olursa aşılama sonrası hamilelik olmazsa hayal kırıklığı da o derece büyük olacaktır.
Aşılama sperm değerlerinde hafif sorunları olan çiftlere önerilir.
Diğer bir deyişle hafif orta sperm sorunlarında aşılama tedavisi faydalı olur. Ciddi ileri derece sperm bozukluklarında , sperm sayısı belirgin olarak az ise aşılama tedavisi etkili olmaz. Hafif orta derecede sperm sorunu var ise spermler embriyologlar tarafından bir dizi işlemlerden geçirilir. Böylece spermin sayısı çoğalır( mililitredeki ) konsantrasyonu artar hareketi artar. İşlemden geçirilen bu sperm rahmin içine aşılama katateri ile bırakılır.
Normal birliktelik esnasında iyi ve kötü tüm spermler önce vajinaya dökülür. Buradan rahim ağzını ve rahmi geçip tüplere ulaşması gerekir iken aşılama da iyi kalitedeki spermler tüplere doğru bırakılır. Bu da gebelik şansını arttırır.
Birtakım işlemlerle hareketi arttırılan ve yoğunlaştıran spermler kanallara doğru rahim içine bırakılır.
Tüplerde ilerleyen spermlerden en hızlı ve en güçlüsü yumurta hücresine ulaşır.
Yumurtanın kabuğunu aşan tek sperm yumurta ile birleşir.
Bu birleşme sonrası yumurtanın kabuğu tamamen kapanır . Başka spermler bu tabakayı geçemez.
Birleşme sonrası zigot-- embriyo oluşur.
Bu yapı tüplerde ilerleyerek 5 gün sonra rahime gelir ve burada tutunma olur.
Bu birleşmeden 4 hafta sonra ( gebeliğin 6. haftasında ) kalp atımları başlar.
Aşılama günü yumurta çatlamasına bağlı lekelenme ve kasık ağrısı görülebilir.
Normaldir. Endişe edilmemelidir. Aksine yumurtanın çatlayıp tüpe düştüğünün işaretidir.
Ama aşılama günü lekelenme her zaman görülmeyebilir.
Aşılama günü lekelenme görülmemesi de olumsuz yorumlanmamalıdır.
Aşılama yapılması için daha uygun bir ay ya da mevsim yoktur.
Aşılama12 ay dört mevsim yapılabilir.
Aşılama hemen yapılmaz. Aşılama yapılması için yumurta hücresinin büyüyüp olgunlaşması gerekir.
Bunun için yaklaşık 2 hafta süre gerekir.
Hayır aç olmaya gerek yoktur. Ultrason eşliğinde yapılacak ise idrara sıkışık olmanız gerekebilir. Bu konuda işlem öncesi doktorunuzdan bilgi alınız.
Eğer vajinusmus sorunu varsa aşılama işlemi anestezi ile yapılabilir. Vajinismus sorunu olan hastaların aşılama öncesi 6 saat aç susuz olması gerekmektedir.
Aşılama adetin kaçıncı gününde olur Aşılama zamanı yumurta gelişimine göre belirlenir. Yumuta gelişimi ve olgunlaşması ultrason ile takip edilir.
Çoğu hastada aşılama adetin başlangıcından gün sonra yapılır.
Polikistik over hastalarında gün sonra aşılama yapılabilir.
Polikistik over hastalarında beslenme ve yaşam şekli aşılama ve tüp bebek şansını belirgin olarak arttırır.
Polikistik over hakkında daha fazla bilgi için yazımızı tıklatıyınız : POLİKİSTİK OVER
Aşılama sonrası banyo yapmanın olumsuz bir etkisi yoktur. Aksine hastane ortamı sonrası duş almak hastayı rahatlatır. ılık bir duş almanızı öneririz.
Uzun süre yüksek sıcaklıkta banyoda kalmak hamam sauna termal havuzlar çok hijyenik olmadığı için önerilmez.
Yaz aylarında aşılamadan gün sonra sabah saatlerinde e kadar öğleden sonra dan sonra deniz ve güneşlenme olabilir.
Temizliğine güvenilen havuzlarda yüzülebilir.
Hamilelikte folik asit kullanımı, doğal folik asit kaynakları ile ilgili videomuz;
Hormonların değişmesi nedeniyle aşılama sonrası gaz şişkinlik kabızlık görülebilir.
mideye dokunmayan hafif gıdalar tüketilmeli
bol su içilmeli
Kola fanta gibi asitli gıdalar içilmemelidir
Aşılama ilaçları 3 gruba ayrılır;
1) yumurta gelişimini sağlayan ilaçlar: klomen senophen femara gonal f menogon menopur fostimon ..
2)yumurta çatlatıcı ilaçlar pregnyl, ovitrelle
3) Aşılama sonrası verilen destekleyici ilaçlar: folik asit omega 3 progesteron içeren ilaçlar
Aşılama olduktan en az 2 hafta 14 gün sonra test yapılmalıdır. Kanda BHCG testi yapılması uygundur.
Aşılamadan sonra ultrasonla 3 hafta sonra gebelik kesesi gözükür
Aşılama olanlarda
aşılama sonrası hamilelik belirtileri olarak sıralanabilir.
Aşılama sonrası belirtiler herkeste görülmeyebilir. Aşılama sonrası bu belirtilerin olmaması olumsuz olarak düşünülmemelidir.
Aşılama fiyatı önemli bir konudur. Devlet hastanelerinde ücretsiz yapılmaktadır.
SGK geçerli hastanelerde makul katılım payları ile aşılama işlemi yapılabilir.
SGK geçerli olmayan tüp bebek merkezlerinde nerede ise tüp bebek maaliyetinin yarısı kadar aşılama ücreti çıkabilir. Bu noktada doğru karar vermek önemlidir. Aşılama işleminde gebelik şansı %15 civarında tüp bebek tedavisinde ise %50 civarındadır. Bu nedenle elimizdeki bütçenin yarısını %15 bir şans için kullanmak tüketmek her zaman mantıklı olmayabilir.
Genel olarak % arasında ortalama %15 civarındadır.
Diğer deyişle aşılama olan 10 kadından 1 ya da 2 si gebe kalabilir. 8 9 tanesi gebe kalamaz.
Aşılama işlemi esnasında acı ağrı yoktur. Aşılama sonrası hafif kasık bel ağrısı olabilir. Normaldir.
Aşılama tedavisinde bebeğin cinsiyeti önceden belli olmaz.
Spermler X ve Y kromozomları taşır .
Yumurta hücresi ile X geni taşıyan bir sperm birleşirse KIZ BEBEK
Y geni taşıyan bir sperm ile birleşirse ERKEK BEBEK olur.
Bebeğin cinsiyetini belirleyen sperm hücresidir.
Aşılama işlemi sırasında kanama olmaması gerekir.
Ancak spermi taşıyan katater rahim ağzını kolay geçemezse kanama olabilir.
Maalesef bu durum gebelik şansını olumsuz etkileyebilir.
Aşılama işlemi sonrasında 14 gün adet beklenmez. 14 günden önce gebelik testi yapılmamalıdır
Test gününden önce adet erken gelmişse aşılama işlemi başarısız olmuş olabilir.
Ama emin olmak için test gününde gebelik testi yapmak gerekir
Aşılama ile hamile kalma şansı % kadardır. Ortalama %15 kadardır.
İstanbulda birçok tüp bebek merkezi ve hastanede aşılama işlemi yapılmaktadır.
Aşılamada esas ve önemli olan sperm hazırlığıdır.
Aşılamada başarının sırrı sperm hazırlığı olduğu için spermin bir EMBRİYOLOG tarafından hazırlanması büyük önem taşır.
Aşılama yaptırmadan önce spermi hazırlayacak kişinin Embriyolog olduğundan emin olunuz.
Mikrobiyoloji veya biokimya uzmanları bu konuda bilgili olsa da bir embriyolog kadar bilgi ve deneyim sahibi olamazlar.
Bu aşılamada gebelik şansını azaltabilir.
Merkezimizde sperm hazırlığı deneyimli embriyologlar tarafından titizlikle yapılmaktadır.
Merkezimiz hakkında daha detaylı bilgi için: ATAŞEHİR MEMORİAL TÜP BEBEK MERKEZ
Aşılama olduktan en az 2 hafta 14 gün sonra test yapılmalıdır. Kanda BHCG testi yapılması uygundur.
Aşılama işleminden hemen sonraki günlerde yapılan idrar testi yanlış sonuç verir. Çift çizgi çıkabilir. Bu ilaçların veya yumurta çatlamasına bağlıdır. Gebelik olduğunu göstermez
Aşılama sonrası idrar veya kanda gebelik testi 14 gün geçmeden yapılmamalıdır. Yanlış sonuç verir.
Polikistik overde yumurta gelişimi büyümesi olmayabilir.
Aşılama tedavisinde kullanılan ilaçlarla polikistik over sendromlu hastalarda yumurta büyümesi ve gelişimi sağlanarak kolay ve zahmetsiz olarak gebelik elde edilebilir.
Yumurta gelişiminin daha kolay ve etkili olması için kilo vermek önemlidir.
Kadın ne kadar normal kilosuna yakın ise gebelik şansı o kadar yüksek olur.
İdeal kiloya giden yol diyet ve spordan geçer Bu konuda daha fazla bilgi için POLİKİSTİK OVER ve DİYET
Her ilaç ve tedavi gibi aşılama tedavisinin de yan etkileri zararları ve riskleri vardır. Ama bu yan etkiler ve zararları çoğu kez ihmal edilebilir boyutta olup hafif ya da geçicidir.
Aşılama riskleri ve zararları kullanılan ilaca göre farklılık gösterir. Bu nedenler tedaviye başlamadan önce aşılama tedavisinde kullanılacak ilaca göre aşılama riskleri ve zararları tedaviyi yapacak hekimle konuşulup bilgi alınmalıdır.
Op Dr Zeki SALAR
Kadın Hast Doğum Tüp Bebek ve Embriyoloji Uzmanı
Ataşehir Memorial Kadın H Doğum ve Tüp Bebek Merkezi İstanbul
Günümüzde ailelerin bebek sahibi olmasını zorlaştıran faktörler giderek artmaktadır. Stresli yaşam koşulları, dengesiz beslenme ve cinsel yaşam, kadın ve erkek kısırlığının oransal olarak giderek artmasına neden olmaktadır. Korunmasız bir yıl ilişki sonunda gebe kalmayan çiftler infertilite (kısırlık) teşhisi ile incelemeye alınır. Bu incelemede eşlerin her ikisinin de muayene ve gerekli tetkikleri sonrasında ailenin problem yada problemleri aydınlatılır. İnfertilite vakalarının yaklaşık % 30 unda eşlerden birine yada ikisine ait geçerli nedenler bulunabilmektedir. Vakaların yaklaşık % 70 i ise nedeni açıklanamayan infertilite adı altında toplanmaktadır. Bu grup tedavi konusunda bizi oldukça zorlayan kesimdir. Bebek sahibi olmak isteyen infertil çiftin ile ilk görüşmede eşlerin fizik muayenesi yapılır ve detaylı öyküleri alınır. İnfertil çiftlerinin öncelikli tetkikleri arasında erkek için spermiyogram, bayan için adetin 2. günü yapılan hormon düzeyi tespiti, ultrason ile yumurtlama takibi ve ilaçlı rahim filmi gelir. Her çiftin özellikleri göz önüne alınarak bu incelemeler en uygun sıra ve sıklıkta yapılmalıdır.
Doğal yollardan bir yıl boyunca gebe kalamayan bir çiftin incelemeleri sonunda karşılaşılabilecek sorunlar çok çeşitlidir. Bunlar arasında erkeğe ait olanlar: sperm sayı ve hareketliliğinin yetersizliği veya hiç olmaması, cinsel işlev bozuklukları, penisin anatomik bozuklukları ve hormonal yetersizliklerdir. Bayana ait olanlar ise: yumurtalık yetmezliği( hormonal veya yapısal), rahmin şekilsel bozuklukları, tüplerin tıkanıklığı veya olmaması,rahim iç duvarının enfeksiyon veya bazı müdahaleler sonrasında ileri derecede bozulması, rahim ağzının şekilsel bozukluğu yada mukus tıkacının gereğinden kalın olması, vajinanın anatomik veya işlevsel(vajinismus) bozuklukları olarak sıralanabilir.
İnfertil bir çiftin sorununu belirledikten sonra düzeltilebilecek olan anatomik bozukluklara gereken operasyonlarla müdahale edilir. Hormonal eksiklikler,sistemik hastalıklar, aşırı kilo yada aşırı zayıflık gibi faktörler düzeltilir. Yumurtalıkların yeterli sayı ve kalitede yumurta üretmediği durumlarda ilaç tedavisi ile bu durum giderilerek seri ultrason incelemeleri ile yumurtlamanın olduğu gün saptanır ve çiftin ilişkiye girmesi sağlanır. Bu gebeliğin oluşması için olabilecek en doğal yoldur. Yaklaşık ay boyunca denenen yumurtlama takibi-cinsel ilişki ile sonuç alınamazsa çiftlere aşılama tedavisi önerilebilir.
Aşılama pek çok infertilite durumlarında uygulaması kolay, pratik, nispeten ekonomik ve risksiz bir işlem olduğu için pek çok durumda ilk tercih edilen yöntemdir.
-Düşük sperm sayı veya hareketlilik oranı (Erkek faktörü)
-Açıklanamayan İnfertilite
-Servikal mukus problemleri (servikal faktör)
-Rahim ağzının (serviksin) anatomik problemleri
-Sperme karşı antikor varlığı (İmmünolojik İnfertilite)
-Kadında yumurtlamanın olmaması veya yetersiz olması
-Cinsel işlev bozukluklarında tercih edilen bir yöntemdir.
Aşılama tedavisine aday olan ailelerde erkeğin sperm tetkikinde yıkama sonrası örnekte en az /ml sperm olması arzu edilmektedir. Daha az sayılarla yapılan aşılamalarda başarı şansı çok düşüktür.
-Sistemik ve lokal fizik muayene
-Semen analizi
Sperm sayısı ve hareketliliği
Detaylı morfolojik değerlendirme
Yıkama sonrası sperm değerleri
-İleri tetkikler
Serolojik testler
MAR testi
Hormon profili
-Sistemik ve lokal fizik muayene
-Tubal geçişin saptanması (HSG, laparaskopi)
-Hormon profili
FSH, LH (Adetin 2 ila 4. günü arasında)
Prolaktin
TSH
Progesteron (Adetin günü)
Aşılama yöntemi ideal koşullarda yumurtlamanın sağlandığı gün spermlerin özel yöntemlerle hızlandırılıp, plastik bir kanül aracılığı ile rahmin içine bırakılması yöntemidir. Yöntemin avantajı olabildiğince çok sayıda ve hareketli spermin yeni atılmış ve tüpler tarafından yakalanmış yumurtaya olabildiğince yakın mesafeye bırakılmasıdır. Mikroskobik bir canlı olan sperm bu yöntemle yaklaşık cm kazanır,vajinanın asit ortamını, rahim ağzı mukus tıkacını ve rahmin içinde tüplere doğru çıkması gereken yolu atlamış olur. Önünde sadece içindeki hareketli tüycükler yardımı ile sperm ve yumurtayı birleştirmek için en uygun ortam olan tüpler kalmıştır. Aşılama tedavisi öncesinde özel ilaç tedavileri uygulanarak yumurtlaması sayı ve kalite olarak arttırılan bayana yumurtacıklar yaklaşık 20 mm boyuna ulaştığında yumurta çatlatma iğnesi verilir. Bu iğneden ortalama saat sonra aşılama işlemi için en uygun dönemdir.
-Hastalar sperm verme işlemini bu işlem için ayrılmış özel ve rahat bir mekanda gerçekleştirmelidir.
-Hastalara gerektiğinde okuma materyali yada görsel materyal sağlanmalıdır.
-Hastaların cinsel perhiz süresi 2 günden az olmamalı ve 5 günü geçmiş olmamalıdır ( Kısa cinsel perhiz süresi sayının, uzun süre ise hareketliliğin azalmasına neden olur.).
-Sperm verme yöntemi mastürbasyon olmalıdır
-Hastaya örneği vereceği steril bir kap sağlanmalıdır.
-Mastürbasyon öncesinde hasta ellerini ve penisini yıkayıp kağıt havlu ile kurulamalıdır.
-Mastürbasyon sırasında hastaların herhangi bir kayganlaştırıcı materyal kullanmaması gerekmektedir.
Aşılama tedavisi doğumhane koşullarında deneyimli ekip tarafından uygulanması gereken bir yöntemdir. Aşılama yapılacak bir bayan jinekolojik pozisyonda hazırlanır. Steril spekulum rahim ağzı görülecek şekilde yerleştirilir. Rahim ağzındaki akıntılar steril izotonik solisyonu püskürtülerek temizlenir. Steril kanül yavaşça rahim ağzından içeriye doğru yerleştirilir. Bu işlem sırasında mümkün olduğunda dokulara zarar vermemek ve kanamadan sakınmak gerekir. Laboratuardan termos içinde gönderilen sperm örneği oda sıcaklığında steril enjektöre çekilir ve kanülden yavaşça verilir. Anne adayı işlem sonrasında yarım saat dinlendirilir. Aşılamayı takip eden birkaç gün ağır fiziksel aktivitelerden ve cinsel ilişkiden sakınılması önerilir. Bazı kliniklerde aşılama 12 saat ara ile iki seans halinde uygulanmaktadır. İşlemden gün sonra kanda gebelik testi yapılır.
Tecrübeli ellerde yapılan aşılama işleminin herhangi bir komplikasyonu yoktur. En çok dikkat edilmesi gereken nokta enfeksiyondan korunmadır. İşlemin başarı şansı her seans için % olarak verilmektedir. Üç deneme sonrasında gebelik hızlarında anlamlı bir artış olmadığı için daha fazla deneme önerilmemektedir. Üç denemede gebelik başarılamayan aileler tüp bebek ünitelerine yönlendirilir.