Türkiye Sağlık Bakanlığı tarafından aşılama kampanyası için Şener Şen, Haluk Bilginer, Zeynep Bastık, Cem Yılmaz, Hayko Cepkin, İlber Ortaylı, Acun Ilıcalı, Engin Altan, Kıvanç Tatlıtuğ, Cedi Osman, Okan Bayülgen, Ezgi Mola ile Dr. Mehmet Öz’ün yer aldığı kamu spotları hazırlandı.[13]
Tartışmalar[değiştir
30 Ocak
COVID Aşı Takvimi İçin Tıklayınız
SARS-CoV-2 virusu mutasyonlar ile yeni varyantlar oluşturmayı sürdürmektedir. Bu sürecin yakın gelecekte önlenemeyeceği ve virusun şu ana kadar yüzlerce alt varyant geliştiren OMİKRON (BA) varyantının yeni alt varyantlarının yanında, başka yeni varyantların da ortaya çıkması beklenmektedir.
Ocak itibariyle tüm dünyada ve ülkemizde BQ adı verilen bir omikron altvaryantı hakim olmakla birlikte, bir diğer omikron alt varyantı olan ve rekombinasyonla ortaya çıkmış KRAKEN adıyla anılan XBB’in kendisinden önceki omikron alt varyantlarından daha kolay bulaşabilmesi ve bağışıklıktan daha kolay kaçabilmesi nedeniyle ilerleyen aylarda baskın varyant haline geleceği öngörülmektedir. Mevcut verilere göre gerek BQ, gerekse XBB omikron alt varyantlarının sebep olduğu hastalığın klinik bulguları ve ağırlığı öncekilerden farklı değildir. Ülkemizden yeterli veri olmamakla birlikte var olan veriler değerlendirildiğinde, BQ’in neden olduğu dalganın sonlandığı veya sonlanmak üzere olduğu, XBB dalgasınınsa başlamış olduğu tahmin edilmektedir.
Dünya nüfusunun büyük çoğunluğu hastalığı geçirerek ya da aşılanma yolu ile bağışıklık kazanmış durumda olmasına karşın, halen hastalığı geçirmemiş veya aşılanmamış çok sayıda insanın olması ve virusun mutasyonlarla bağışıklıktan kaçabilme özelliği kazanabilmesi nedeniyle yeni varyantlar gelişmeye devam etmektedir. Aşılı ve/veya hastalığı geçirmişlerde gelişen bağışıklık, yeni varyantlarla gelişen infeksiyonlarda ölüm ve ağır hastalık riskini belirgin olarak azaltsa da özellikle yeterli bağışıklık yanıtı geliştiremeyen çok yaşlı veya bağışıklığı baskılanmış kişilerde, her yeni varyantla olan infeksiyonlar, ağır hastalığa ve ölümlere neden olmaktadır. Virus halen hem yaz hem de kış aylarında etkili olmaya devam ettiği için henüz mevsimsel özellik kazanmış da görünmemektedir. Kalabalık nüfusuna ek olarak toplum bağışıklığı çok düşük olan Çin Halk Cumhuriyeti’nde vaka sayıları hızla artmaktadır. Çin’in yanı sıra Güney Kore ve Japonya’da yüksek olgu sayılarının yeni ve daha bulaşıcı omikron alt varyantları veya omikron dışı varyantlar için uygun koşullar sağladığına dair endişeler artmaktadır.
Özetle “Pandemi bitti, artık virusu izlemek ya da hatırlatıcı doz aşıları olmak gerekmiyor” demek aşamasında olmadığımız görülmektedir.
COVID Aşılarıyla İlgili Son Durum:
COVID aşıları, BQ ve XBB gibi omikron alt varyantları dahil olmak üzere tüm SARS-CoV-2 varyantlarının neden olduğu infeksiyonlara bağlı ağır hastalığı ve ölümü çok büyük oranda engellemektedir. Ancak mevcut aşılarla hafif seyirli infeksiyonlar, özellikle üst solunum yollarını tutan hastalık (nezle vb) yeterince engellenemediği için, bu infeksiyonları engellemek üzere nazal (burundan uygulanan) aşıların, yeni varyantlardan etkilenmeyecek pankoronavirus aşılarının geliştirilmesi çalışmaları da devam etmektedir. Omikron alt varyantlarının hakim olduğu boyunca yapılan çalışmalar bu varyantlara karşı en etkili aşıların mRNA aşıları olduğunu göstermektedir. Omikronun giderek farklılaşan varyantlarına karşı koruyuculuğu sağlamak için orijinal virusa ek olarak omikron BA.4/BA.5 varyantını içeren ikili (bivalan) aşı geliştirilmiştir. Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi (FDA) 31 Ağustos ’den itibaren, primer aşılaması tamamlanmış kişilerin hatırlatma dozlarının ikili (bivalan) aşı ile yapılmasına onay vermiştir.
FDA 26 Ocak’ta yaptığı son toplantısında yeni aşılanacak olan kişilerin ve hatırlatma dozlarının, dolaşımda olan BQ ve XBB varyantlarına da daha etkili olan, ikili (bivalan) aşı ile yapılması kararı almıştır. Aynı toplantıda bundan sonra hatırlatma dozlarının kış sezonu başında yapılması ve sezon başında uygulanacak aşının içeriğini her yıl Haziran ayında toplanan bir bilimsel komisyonun belirlemesi kararlaştırılmıştır. Mevcut bilimsel verilere dayanılarak alınan bu kararlara göre; COVID aşısının, tıpkı grip aşıları gibi, yenilenmiş içeriği ile her kış sezonu başında uygulanacağı beklenmektedir.
Aşı Şeması:
Başlangıçta önerilen iki doz aşı şemasının Omikron varyantlarına karşı korumada yetersiz olduğu anlaşıldığından mRNA aşıları için hatırlatma dozları gerekmektedir. En son bilimsel verilere göre COVID’un sebep olacağı ağır hastalık ve ölümden korunmak için, ülkemizde bulunabilen tek mRNA aşısı olan Biontech BNTb2 için önerilen uygulama şemaları aşağıdaki gibidir (Ülkemize özgü öneriler*):
1. yaş arasındaki sağlıklı kişiler; bir ay arayla iki doz mRNA aşısından oluşan primer şemayı tamamladıktan 3 ay sonra birinci hatırlatma dozlarını (3. aşılarını) yaptırmış olmalıdır. (Temel Aşılama: 2 doz + Hatırlatma 1 doz = Toplam 3 doz)
2. 50 yaşının üstünde olan kişiler (sağlıklı dahi olsalar) veya 12 yaş üzerinde olup altta yatan ciddi hastalığı (diyaliz gerektiren böbrek yetmezliği, kalp yetmezliği, ileri akciğer yetmezliği ve siroz) bulunanlar; hatırlatma dozundan ay sonra 2. hatırlatma dozlarını (4. aşılarını) olmalıdır.
3. Yüksek miktarda virüsle karşılaşma riski olan kişiler (sağlık çalışanları); 1. hatırlatma dozundan ay sonra 2. hatırlatma dozlarını (4. aşılarını) olmalıdır.
4. Bağışıklığı baskılanmış kişiler 1 ay arayla 3 dozdan oluşan primer aşı şemasını tamamladıktan 3 ay sonra birinci hatırlatma dozlarını (4. aşılarını), bundan en az 4 ay sonra da ikinci hatırlatma dozlarını (5. aşılarını) olmalıdırlar.
5. Ne yazık ki ülkemizde <12 yaş çocuklarda uygulanmak üzere, daha düşük miktarda mRNA içeren onaylanmış aşı bulunmamaktadır. Ama bu yaş grubuna uygun aşıların bulunduğu ülkelerde önerilen aşılama şeması şu şekildedir:
a. 5 yaş arasındaki çocuklarda primer aşılama için 3 hafta arayla 2 doz tekli (monovalan)10 mikrogramlık aşı yapılması önerilmektedir. Bu yaş grubunda, sadece bağışıklığı baskılanmış olanlarda primer aşılamada, 2 doz aşılamadan en az 28 gün sonra olmak üzere aynı aşıyla 3. bir dozun daha yapılması önerilmektedir.
b. 6 ay-4 yaş arasındaki çocukların primer aşılamasındaysa; hafta arayla yapılan tekli (monovalan) 3 mikrogramlık 2 dozu takiben, seafoodplus.info en az 8 hafta sonra olmak üzere seafoodplus.info olarak ikili (bivalan) 3 mikrogramlık bir doz aşı daha önerilmektedir.
6. Altı aydan küçük bebeklerde; COVID’a bağlı ağır hastalık ve hastaneye yatış riskinin 65 yaş üzerindeki kişilerle aynı olduğunu gösteren veriler bulunmaktadır. Bu nedenle 6 aydan küçük bebekleri koruyabilmek için gebelerin ve bebekle teması olan kişilerin aşılarını tam olarak yaptırması çok önemlidir.
7. Omikron varyantı ile kanıtlanmış infeksiyon geçirmiş kişilerin; (Ocak ’den sonra laboratuvar kanıtlı COVID geçirenler) hastalıktan önce ve/veya sonra toplamda 2 doz mRNA aşısı olmuşlarsa (hibrit bağışıklık) mevcut verilere göre aşı veya hastalık sonrası en az 8 ay (hangisi en son olduysa) hatırlatma dozu yaptırmasına gerek yoktur. Bilim insanları hibrit bağışıklığın 12 aydan uzun koruma sağlayabileceğini öngörmektedir. Bağışıklığı baskılanmış kişiler bu önerinin dışındadır.
8.Yukarıdaki önerilerde belirtilen şemaları tamamlamış olan kişilerin; ek doz aşı olmasına gerek yoktur. Varyant gelişimi ve aşı etkililiğine ilişkin bilimsel veriler yakın takip edilerek önerilerimiz güncellenecektir.
*Ülkemizde henüz ikili (bivalan) mRNA aşısı bulunmamaktadır. Bivalan aşıların ağır hastalık ve ölümleri engellemede tekli aşıya göre daha etkili olduğunu gösteren veriler artmaktadır. Bu nedenle ülkemiz için ikili aşıların temini sağlanmalıdır. Ancak COVID olgularının yaygın olduğu bu günlerde hatırlatma dozlarının zamanı gelen kişilerin ikili aşıyı beklemeden mevcut mRNA aşısı BNTb2 (BioNTech®) ile aşılanmaları önerilir. Ülkemizde bulunan BNTb2 aşısı pek çok ülkede 6 aydan büyük çocuklara güvenle uygulanmaktadır. Ancak Sağlık Bakanlığı halen 12 yaşından büyük çocuklara aşı önermektedir. Klimik Derneği olarak önerimiz aşılanma yaşının 6 ay’dan büyük tüm çocuklara indirilmesi yönündedir.
Aşı Yan Etkileri:
Dünya genelinde uygulanan COVID aşı dozu sayısı 13 milyarı geçmiş olup, aşılara ilişkin olası yan etkiler halen çok yakından takip edilmektedir. Beklenen sıklıktan farklı her bulgu aşılarla ilişkisi açısından araştırılmaktadır. Ülkemizde bulunan aşılar için Ocak itibariyle tüm dünyadan bildirilen veriler, aşıların, özellikle COVID’a bağlı ağır hastalık ve ölümü azaltma konusunda yararının çok fazla olduğunu ve uygulanmasını durdurmayı gerektirecek ciddi bir yan etkisinin olmadığına işaret etmektedir.
COVID Aşı Takvimi İçin Tıklayınız
Aşı randevusu: Covid'a karşı 4. doz aşı uygulaması başladı
Kaynak, Getty Images
Sağlık Bakanlığı, son Covid aşısının üzerinden en az 6 ay geçen kişilerin, 4. doz aşılarını; yani 2. doz hatırlatma aşılarını olabileceklerini açıkladı.
Randevular, Merkezi Hekim Randevu Sistemi (MHRS) üzerinden alınabiliyor.
Hatırlatma dozu için TURKOVAC, Sinovac veya BioNTech aşılarından biri tercih edilebilecek.
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Kurban Bayramı dolayısıyla yayımladığı mesajda, "Omicron'a bağlı vakalar Türkiye'de de artış gösteriyor" ifadelerini kullanmıştı.
Türkiye'de Covid vakaları haftalık olarak açıklanıyor.
Haziran ayına kadar koronavirüs tespit edildiği açıklanan kişi sayısı 10 binin altında seyrederken Haziran haftasında sayı 11 bine yaklaşmıştı.
Haziran haftası hızlı bir yükselişle 26 bin 'e yükselen haftalık koronavirüs vaka tespit sayısı; 27 Haziran-3 Temmuz arasında 57 bin 'e yükselmişti.
Sağlık Bakanlığı, özellikle 50 yaş üzerindeki kişilerle risk grubundakilere 4. doz aşılarını olmaları konusunda çağrıda bulunuyor.
KLİMİK'ten güncel aşılanma önerileri
Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) de güncel aşılanma önerilerini sıraladı. KLİMİK'in önerileri şöyle:
Hiç aşılanmamış kişiler
1. Hiç aşılanmamış kişilerin bir ay arayla iki doz BioNTech olduktan en erken üç ay sonra üçüncü doz BioNTech aşılarını olmaları önerilir.
2. Hiç aşılanmamış kişilere mRNA aşısı yapıl(a)madığı durumda Sinovac aşısıyla üç doz aşılamanın ardından en erken üç ay sonra hatırlatma dozunu (yapılabiliyorsa BioNTech aşısıyla) olmaları önerilir.
Aşı şeması yarım kalan kişiler
3. Çeşitli nedenlerle primer aşı şeması (Sinovac için 0,1, 4'üncü aylarda üç doz, BioNTech için bir ay arayla iki doz) yarım kalan kişilerin aşılamalarına kaldıkları yerden devam edilmesi, hatırlatma dozlarının primer şemanın tamamlanmasından en erken üç ay sonra yapılması önerilir.
İki doz BioNTech olanlar
4. İki doz BioNTech aşısı olmuş kişilerin ikinci dozdan en erken dört ay sonra hatırlatma dozunu olmaları önerilir.
Üç doz Sinovac olanlar
5. Üç doz Sinovac aşısı olmuş kişilerin son dozdan en erken üç ay sonra hatırlatma dozlarını (tercihen BioNTech aşısıyla) olmaları önerilir.
İki doz Sinovac'ın ardından bir doz BioNTech olanlar
6. İki doz Sinovac ardından bir doz BioNTech aşısı olanların, son aşıdan en erken üç ay sonra ikinci doz BioNTech aşılarını olmaları önerilir.
İki doz Sinovac'ın ardından iki doz BioNTech olanlar
7. İki doz Sinovac ardından iki doz BioNTech aşısı (toplam dört doz aşı) olanlar içerisinde 50 yaşın üzerinde olanlar, hastalık veya ilaca bağlı bağışıklık yetersizliği olanlar, altta yatan ciddi hastalığı (diyaliz uygulananlar, kalp yetmezliği, ileri AC yetmezliği ve siroz) bulunanlar ve yüksek miktarda virüsle karşılaşma riski olan kişiler (sağlık çalışanları) hatırlatma dozunu, son aşıdan en erken üç ay sonradan itibaren olabilirler. Bu gruplar dışında kalan kişilerde aşıların ağır hastalık ve ölümden koruyucu etkisi devam ettiğinden hatırlatma dozunu olmalarına şimdiki bilgilere göre gerek yoktur. Öneriler, yeni veriler ışığında değerlendirilmelidir.
Üç doz BioNTech olanlar
8. Daha önce üç doz BioNTech aşısı olanlar içerisinde 50 yaşın üzerinde olanlar, hastalık veya ilaca bağlı bağışıklık yetersizliği olanlar, altta yatan ciddi hastalığı (diyaliz uygulananlar, kalp yetmezliği, ileri AC yetmezliği ve siroz) bulunanlar ve yüksek miktarda virüsle karşılaşma riski olan kişiler (sağlık çalışanları) hatırlatma dozunu, son aşıdan en erken üç ay sonradan itibaren olabilirler. Bu gruplar dışında kalan kişilerde aşıların ağır hastalık ve ölümden koruyucu etkisi devam ettiğinden hatırlatma dozunu olmalarına şimdiki bilgilere göre gerek yoktur. Öneriler, yeni veriler ışığında değerlendirilmelidir.
Hastalık geçirdikten sonra bir doz BioNTech olanlar
9. Önceki varyantlarla (ülkemiz için 1 Ocak öncesinde) hastalık geçirdikten sonra bir doz BioNTech olmuş kişilere, Omicron'a ve diğer varyantlara karşı uzun süre korundukları için, şimdiki bilgilere göre ek hatırlatma dozuna gerek yoktur. Yeni veriler ışığında değerlendirilmelidir.
Hastalık geçirdikten sonra bir doz Sinovac olanlar
Önceki varyantlarla (ülkemiz için 1 Ocak öncesinde) hastalık geçirdikten sonra bir doz Sinovac olanların, son Sinovac'tan üç ay sonra (tercihen BioNTech'le) bir hatırlatma dozu olmaları önerilir.
İki doz BioNTech olmasına rağmen hastalık geçirenler
İki doz BioNTech olmasına rağmen herhangi bir varyantla hastalık geçirmiş olan kişilerin hastalıktan altı ay sonra bir doz BioNTech aşısı olmaları önerilir. Böylelikle aşı sonrası Omicron varyantına karşı en az altı ay yeterli koruma sağlanacaktır. Bu kişilerin yeni bir varyant çıkmadığı sürece hatırlatma dozu olmalarına şimdiki bilgilere göre gerek yoktur. Altıncı ayın sonunda yeni veriler ışığında değerlendirilmelidir.
Aşıları tamamlanmadan veya hiç aşılanmadan hastalık geçirenler
Aşı şeması tamamlanmadan veya hiç aşılanmadan önceki varyantlarla (ülkemiz için 1 Ocak öncesinde) hastalık geçirmiş olan kişilerin, hastalıktan en erken üç ay sonra (tercihen altıncı Ayda) tek doz BioNTech aşısı olmaları, mRNA aşısı yapıl(a)madığı durumda iki doz Sinovac aşısı ile (0 ve 1. aylarda) aşılanmaları önerilir.
Aşıları tamamlanmadan veya hiç aşılanmadan Omicron'la hastalık geçirenler
Aşı şeması tamamlanmadan veya hiç aşılanmadan Omicron'la (ülkemiz için 1 Ocak sonrasında) hastalık geçirmiş olan kişilerin (Delta varyantına yeterli bağışıklıkları olmayacağı için) hastalıktan üç ay sonra başlamak üzere bir ay arayla iki doz BioNTech aşısı olmaları önerilir. mRNA aşısı yapıl(a)madığı durumda Sinovac aşısıyla üç doz (0, 1 ve 4'üncü aylarda) aşılanmaları önerilir.
Diğerleri
İki doz Sinovac ardından iki doz BioNTech aşısı veya üç doz BioNTech aşısı veya dört doz BioNTech aşısı uygulandıktan sonra Covid geçirmiş kişilere hatırlatma dozu yapılmasına eldeki verilere göre gerek yoktur.
Bağışıklık yetmezliği olan kişilerin inaktif aşı yerine mRNA aşılarıyla aşılanmaları önerilir. Bu kişiler bir ay arayla üç dozdan (BioNTech) oluşan primer aşı şemasını tamamladıktan üç ay sonra birinci ek dozlarını (dördüncü aşılarını), bundan en az dört ay sonra da ikinci ek dozlarını (beşinci aşılarını) olmalıdırlar. Bundan farklı şemalar uygulanmış ise ek dozların sayısı ve zamanlamasının belirlenmesi için İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji uzmanlarına başvurmaları önerilir.
Mevcut veriler ışığında, dört doz BioNTech veya İki doz SinoVac sonrasında üç doz BioNTech aşısı olmuş kişilerin bağışıklık yetmezliği olmadığı sürece hatırlatma dozu olmalarına gerek bulunmamaktadır. Bu kişilerde varyantları da içeren polivalan aşılarla ek dozların gerekliliği konusunda çalışmalar devam etmektedir.
