Alman Kurdu Türleri
1848'de Kafkas Tatarı, yani Kumyk öğretmeni Timofey Nikitich Makarov, bölgede uluslararası Kumyk olan Kuzey Kafkas dillerinden biri için Rusça'daki ilk dilbilgisini yazdı. T. Makarov yazdı:[144]
Tatar dilini konuşan kabileler arasında hem dilin kesinliği ve doğruluğu hem de Avrupa medeniyetine yakınlık açısından en çok Kumukları sevdim, ama en önemlisi, Kafkasya'nın Sol Kanatında yaşadıklarını kastettim. Askeri harekâtlarımızın olduğu ve kendi dilleri dışında tüm aşiretlerin de Kumukca konuştuğu Hat.
Dilbilimci-Türkolog A.N. Kononov ayrıca Kumuk'un Kuzey Kafkasya'daki Türk dillerinin en eskisi olduğunu ve “Kuzey Kafkasya için ve ayrıca Transkafkasya için Azerbaycan dilinin bir tür Lingua franca olduğunu” kaydetti.[145] Derlugyan George, Kumuk dilinin rolü hakkında yazıyor:[146]
Bozkır halkları arasında egemen olan Türk dilleri Kumyk ve Tatar, Doğu Afrika'da Swahili veya Avrupa aristokrasileri arasında Fransızca gibi, çok uluslu Kuzey Kafkasya'da ortak bir lingua franca olarak hizmet etti. Jeopolitik değişimler nedeniyle, Avrasya'nın Büyük Bozkırı bir sınır bölgesi olmaktan çıkınca, etnik gruplar arası iletişim dili olarak Türk lehçelerinin yerini Rusça almıştır.
19. yüzyılda Vembery, Kumyk'in rolünü şu sözlerle tanımladı:
Kumukların kültürel ilişkilerine gelince, yol boyunca fark ettiğimiz gibi, birçok Kafkas halkı onların etkisi altında kalmış ve Kumuk dilini benimsemiş ve Kumuklardan dini konuları öğrenmiştir. Kumuk dili, Balkar, Bezengi, Chegem, Khulama ve Urusbia dağlarının Kabardey sakinleri tarafından anlaşılır ve kısmen de konuşulur. Ayrıca, Çeçenler ve Lezginlerin bir kısmı bu dili anlıyor ve bugün Ruslar bu Türk lehçesinin henüz anlamını kaybetmediğine şaşırıyorsa, o zaman Rusların kendileri buraya yeni gelirken, İslam'a dönüşen Kumyks zaten bir oyun oynadı. Ortaçağın başlarındaki pagan sakinleri arasında kültürel tüccarlar, Müslüman misyonerler arasındaki rol.
Kumyk, Rus İmparatorluğu yönetimi ile ilişkilerde Kuzeydoğu Kafkasya'nın resmi diliydi.[147] Dağıstan'da, yalnızca Kumyk ile ilgili olarak, linguonem "Müslüman dili" (busurman til) de kullanılmaktadır[197].[148]
Sovyet döneminde, Kumyk'ın rolü, DASSR'de devlet ilan edildiğinde 29 Haziran 1923'te konsolide edildi, çünkü “yerli Dağıstan nüfusunun çoğu Türk-Kumyk dilini konuşuyor ve anlıyor ... Dağlık Dağıstan okullarında Türk dili öğretiminde yapılan deneyim parlak sonuçlar verdi ... not edildi ... "Türk-Kumyk" dilinin Dağıstan yerlileri arasındaki tek iletişim dili olduğu kaydedildi".[149]
Dağ göçü[değiştir kaynağı değiştir]
Alman şair Paul Fleming, 1633 ve 1636'da Holstein elçiliği ile birlikte Kumyk topraklarında seyahat ederken, Kumykia ve kasabalarına birkaç ayet ayırmıştı.[151][152]
Kumuk dili, her ikisi de Kafkasya'da Rus İmparatorluk Ordusu'nda görev yapmış olan Leo Tolstoy ve Mikhail Lermontov gibi Rus klasik yazarları için bir araştırma konusuydu. Tolstoy'un "Baskın", Kazaklar,[131] Hacı Murat ve Lermontov'un "Zamanımızın Bir Kahramanı"[132][129] gibi eserlerinde bu dil mevcuttur.[153][154][154][155][156][157]
Tolstoy, "Kafkasya'da Avcılık" adlı eserinde Khamamatyurt'un Kumuk köyünü anlatır.
Aelxander Bestuzhev-Marlinsky ayrıca "Molla-nur" ve "Ammalat-bek" adlı eserlerinde Kumyk dili ve Kumykia'yı öne çıkardı ve "Dağıstan'dan Mektuplar" adlı eserinde Rus askeri baskınlarını Kumuk yerleşimlerine bazı ayrıntılarla anlattı.
Alexander Dumas ayrıca Kumukya'nın bazı bölgelerini ve Kumuk prensi Ali Qazanalp'in konuğu olduğu zamanı da anlattı.[158]