Bu animasyon A,B, O ve AB kan gruplarının özelliklerini gösterir.
Aynı zamanda soyağacında kan gruplarının kalıtımını gösterir.
Alyuvar diye de adlandırılan kırmızı kan hücreleri (eritrositler) kan bileşenlerinin en önemlisidir. İçerdikleri hemoglobin ile organizmada CO2 ve O2 taşırlar.
A, B,O ve AB kan grupları isimlerini alyuvarların hücre zarında bulunan karakteristik antijenlerden (aglutinojen)alır. Bu antijenler iki çeşittir:A ve B antijenleri.
Buna ek olarak, kan plazmasında çökelmeye neden olan özel antikorlar dolaşır. Bunlar anti-A ve anti-B antikorları olmak üzere iki çeşittir.
Soyağacı grafiğinde, bireylerin fenotipini değiştirmek için sembollerin üzerine tıklayınız. Torunların kan grubu fenotipleri değişmediği için soyağacı yanlış olabilir.
Kan nakli öncesinde , alıcı ve vericinin kan gruplarının birbiriyle uyumlu olduğunu bilmek gerekir. Bu nedenle, eğer vericinin kanı alıcının kan hücrelerinde taşıdığı antijenle…
Tamamını görmek için üye ol!
ÇOK ALLELİK
-Bir karakteri oluşturan allel çeşidinin ikiden fazla olmasına çok allelik denir.
-Örneğin tavşanlarda kürk renginin, meyve sineğinde göz renginin, insanda kan gruplarının kalıtımında ikiden fazla allel gen rol oynar.
Bir karakterin kaç çeşit alleli olursa olsun diploit birey bu allelerden en fazla ikisine, haploit bireyler ise bir tanesine sahiptir. Örneğin bir karakterin A1, A2, A3, A4 An şeklinde allelleri olsa bile diploit bireyde bunlardan sadece ikisi (A1A2, A1 A4, A2A3 gibi), haploit bireylerde ise bu allellerden sadece biri (A1, A2, A3, A4 gibi…) bulunur. |
- Bir popülasyonda bir karakterin kalıtımıyla ilgili çok allelik durumu söz konusu olduğunda, genellikle bu alleller arasında baskınlık bakımından bir hiyerarşi görülür. Büyük harf, seride yer alan diğer allellerin tümüne baskın olan aleli belirtmede kullanılır. Buna karşılık gelen küçük harf ise serideki diğer tüm allellerde çekinik olan aleli belirtir.
-Örneğin tavşanlarda tipik gri tavşan rengi (C), şinşila (cch), Himalaya (ch) ve albino (c) fenotiplerinin ortaya çıkmasından sorumlu aleller vardır. Bunlar arasındaki baskınlık hiyerarşisi C > cch > ch> c seklindedir.
Tavşanlardaki fenotipler | Baskınlık hiyerarşisine göre olası genotipleri |
Gri tavşan | CC, Ccch, Cch, Cc |
Şinşila | cchcch, cchch, cchc |
Himalaya | chch, chc |
Albino | cc |
- A, B, AB ve 0 kan gruplarının kalıtımını A, B ve 0 genleri sağlar. Bu genlerden A ve B genleri baskın, A ve B genleri birlikte bulunursa eş baskın, 0 geni ise çekiniktir. Bu durumda baskınlık hiyerarşisi (A = B) > 0 seklindedir.
KAN GRUBU GENETİĞİ
- A, B, AB ve 0 kan gruplarının kalıtımını A, B ve 0 genleri sağlar. Bu genlerden A ve B genleri baskın, A ve B genleri birlikte bulunursa eş baskın, 0 geni ise çekiniktir.
-Alyuvar yüzeyinde A antijeni varsa A grubu, B antijeni varsa B grubu, hem A hem de B antijenleri varsa AB grubu, antijen yoksa 0 (sıfır) grubu oluşur.
-Kan plazmasında ise antikorlar bulunur. A kan grubunun plazmasında anti B, B kan grubunun plazmasında anti A, 0 grubunun plazmasında hem anti A hem de anti B antikorları bulunur. AB kan grubunun plazmasında ise antikor yoktur.
AB0 sistemi kan gruplarının fenotip ve genotipleri
Fenotip (Kan grubu) | Genotipi | Alyuvardaki antijen (aglutinojen) | Plazmadaki antikor (Aglutinin) | |
Homozigot | Heterozigot | |||
A | AA | A0 | A | anti-B (B antikoru) |
B | BB | B0 | B | anti-A (A antikoru) |
AB | - | AB | A ve B | Yok |
0 | 00 | - | Yok | anti-A ve anti-B |
-Rh faktörü: Rh faktörünü belirleyen gen, "R" simgesiyle gösterilir. Bir insanın kanında Rh antijeni bulunuyorsa Rh (+), bulundurmuyorsa Rh (-) kan grubundandır. İnsanların %85'i Rh(+), %15'i Rh(-) kan grupludur. Kan grubu Rh(+) baskın, Rh(-) çekinik özelliktedir.
Rh sistemi kan gruplarının fenotip ve genotipleri
Fenotip (Kan grubu) | Genotip | Alyuvardaki antijen | Plazmadaki antikor | |
Homozigot | Heteozigot | |||
Rh (+) | RR | Rr | Rh antijeni | Yok |
Rh (-) | rr | - | Yok | Anti Rh oluşturabilir |
-Birbirleriyle uyumlu olan kan gruplarının bilinmesi kan nakilleri açısından son derece önemlidir. Eğer vericinin kanında alıcı için yabancı bir protein (A ya da B antijeni) varsa alıcı tarafından üretilen antikorlar (anti A ya da anti B) yabancı proteine tutunur ve kan hücreleri birbirine yapışarak kümelenir.Bu olaya çökelme (aglütinasyon) adı verilir.
-Kan nakillerinde neye dikkat edilir?
-Kan nakillerinde vericinin antijenine, alıcının ise antikoruna bakılır.
-Aynı antijenle aynı antikor bir araya gelirse (A antijeni+anti A antikoru gibi) çökelme olur.
-Kan nakillerinde vericinin antikorları dikkate alınmaz. Çünkü vericinin kanı ile birlikte gelen antikorlar alıcının bağ dokusu hücreleri tarafından yok edilir.
-Kan nakillerinde Rh faktörü de önemlidir. Aşağıdaki şemada Rh faktörleri arasındaki alışveriş gösterilmiştir. |
Rh Kan uyuşmazlığı (eritroblastosis fetalis): Rh– bir anne ile Rh+ bir babadan Rh+ grubunda bir fetüsün oluştuğu durumlarda ortaya çıkar.
-Kan uyuşmazlığında baba Rh+, anne Rh- ve çocuk Rh+’dir.
-İlk hamilelikte doğum normal gerçekleşir. Ancak ikinci ve daha sonraki gebeliklerde yine Rh+ çocuğa gebe kalınırsa bu durumda ilk doğum esnasında anne kanında oluşan Rh antikorları çocuğa geçer ve çocuğun alyuvarlarını çökeltir.
Kan gruplarının belirlenmesi:
-Laboratuvarlarda Anti – A, anti – B ve anti – D serumları kullanılarak kan grupları belirlenebilir.
Anti – A serumu ile çökelme varsa, A antijeninin olduğunu gösterir. A antijeni varsa A grubudur.
Anti – B serumu ile çökelme varsa, B antijenini olduğunu gösterir. B antijeni varsa B grubudur.
Anti – D serumu ile çökelme varsa, Rh antijeninin olduğunu gösterir. Rh antijeni varsa Rh + dir.
-Hem anti A hem de anti B serumlarının her ikisinde de çökelme varsa AB antijenleri birlikte var demektir. AB grubudur.
İçindekiler
Bunun sonucunda bebekte ağır bir kansızlık, sarılık, kalp yetmezliği ve vücutta su birikmesi gelişebilir. Bu nedenle kan grubu Rh (-), eşi Rh (+) olan gebelere Haftada anti-D yapılmalıdır.
Kanda anti-D ne demek?
Rh uygunsuzluğu olan çiftlerde eğer bebek de Rh pozitif ise gebelikte ya da doğumda bebek kan hücreleri anneye transfer olabilir. Bu durumda anne Rh negatif olduğu için Rh antijenlerini tamamen yabancı olarak algılayacak ve anti-D olarak tanımlanan antikorları geliştirecektir.
D antijeni bulunanlarda (Rh+) Anti-D antikoru bulunmaz, dolayıyla herhangi Rh faktörüne sahip bireye kan verebilir. Ancak D antikoru bulundurmayan canlılar (Rh-), Anti-D antikoruna sahiptirler ve Rh+ bireylerden kan alamazlar, çünkü kendilerindeki Anti-D antikoru, Rh fakrörüne karşı çoğalacaktır.
D kan grubu nedir?
Kandaki eritrositler üzerinde 50 civarında Rh antijeni bulunmaktadır. Bunlardan en önemli ve baskın olanı Rh(D) antijenidir. Bir kişinin kanındaki eritrositlerde Rh(D) antijeni varsa Rh(D) pozitif olarak değerlendirilir. Eğer bu antijeni kanındaki eritrositler muhteva etmiyorsa Rh(D) negatif olarak değerlendirilir.
Laboratuvarlarda Anti – A, anti – B ve anti – D serumları kullanılarak kan grupları belirlenebilir. Anti – A serumu A antijeninin olduğunu belirler. Anti – B serumu B antijenini olduğunu belirler. Anti – D serumu Rh proteininin olduğu belirler.
Anti D ne zaman yapılır?
Gebeliğin ilk fark edildiği anda ya da haftasında anne adayından alınan kan ile kan uyuşmazlığı testi yapılır. Yapılan testte Rh farklılığı tespit edilmesi durumunda, gebeliğin haftasında ve doğumdan sonraki 3 gün içinde anneye anti-D immunglobulin olarak bilinen kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır.
Bir kişinin kanındaki eritrositlerde Rh(D) antijeni varsa Rh(D) pozitif olarak değerlendirilir. Eğer bu antijeni kanındaki eritrositler muhteva etmiyorsa Rh(D) negatif olarak değerlendirilir. Dünyada tüm insanların %85i Rh(D) antijenine sahipken %15i Rh(D) antijenine sahip değildir.
D antijeni ne demek?
Her iki test serumunda da çökelme varsa kan AB grubu, Her iki test serumunda çökelme yoksa kan 0 grubudur. Anti-D test serumu damlattığımız kanda çökelme varsa kan Rh (+), Anti-D test serumu damlattığımız kanda çökelme yoksa kan Rh (-) dir.
Rh uyuşmazlığında anti-D serumu ne zaman yapılır?
Hamilelik dönemi başında eşlerin kan grupları tespit edilmelidir. Eğer bir Rh uyuşmazlığı varsa indirekt coombs testi uygun aralıklarla tekrarlanmalıdır. Gerekirse ilk gebelikte Haftada korunma iğnesi (Anti-D immün globulin ) yapılır.
KAN GRUPLARININ TESPİTİ
DENEYİN AMACI : Dört farklı kan grubunu (A-B-AB-O) ve Rh faktörünü belirlemek.
KULLANILAN MALZEMELER : Mikroskop, lam, lamel, lanset (iğne), alkol, cam
kalemi, anti A, anti B, anti D serumları.
DENEYİN YAPILIŞI, ANALİZİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ:
1- Parmak alkol ile silinerek lanset ile delinir (Şekil ve Şekil ).
2- İlk kan silinir daha sonra çıkan üç damla kan lam üzerine ayrı ayrı damlatılır (Şekil ve Şekil ).
3- Birinci damla kana Anti-A serumu, ikinci damla kana Anti-B serumu, üçüncü damla kana anti-D serumu damlatılarak test serumları ile kanın karışmasını sağlamak amacıyla lam üç dakika kadar yatay vaziyette sallanır (Şekil ).
4- Alyuvarların aglutine (çökelme) olup olmadığına bakılır (Şekil ).
5- Anti-A test serumunda çökelme varsa kan A grubu Anti-B test serumunda çökelme varsa kan B grubu Her iki test serumunda çökelme varsa kan AB grubu Her iki test serumunda çökelme yoksa kan O grubudur.
6- Anti-D test serumu damlattığımız kanda çökelme varsa kan Rh+ Anti-D test serumu damlattığımız kanda çökelme yoksa kan Rh- dir.