Antidepresan Cinsel Isteksizlik Yapar Mi

Tüm dünyada ve ülkemizde son yıllarda en sık kullanılan ilaçlar antidepresanlar. İlaç sektörünün en hızla büyüyen alanı da bu. Ancak yapılan klinik araştırmalara göre depresyon ve anksiyete bozukluğu olup hiçbir cinsel sorunu olmayan hastalar bile , antidepresan kullanmaya başladıktan sonra yüzde oranında cinsel işlev bozukluğu yaşıyor.

Depresyon yaşayan kadın ve erkeklerin yüzde arasındaki bölümünün cinsel isteksizlik ve cinsel işlev bozukluğu yaşadığını belirten Psikiyatrist Doç. Dr. Cem İncesu, " Depresyonu ve anksiyeteye bozukluklarını tedavi edelim derken kullandığımız ilaçlar ne yazık ki cinsel yaşamı daha da kötüleştiriyor. Böyle bir kısır döngüyle karşı karşıyayız. Bu kısır döngü tıp dünyasının üzerinde çalıştığı önemli alanlardan biridir. Çünkü bir yandan depresyon ve aksiyete bozukluklarını hızla tedavi etmek, kişiyi kendi hayatına, sosyal yaşamına, evlilik hayatına, cinsel yaşamına kısaca tüm fonksiyonlarına döndürmek temel hedeftir. Ama tedavide kullandığımız ilaçlar cinsel yaşamı daha da kötü hale getiriyor. Bununla da kalmıyor kişinin birçok açıdan hayatını olumsuz yönde etkiliyor" dedi.

Doç. Dr. İncesu, erkeklerin antidepresanların yan etkilerine karşı kadınlardan daha duyarlı olduğuna dikkat çekerek, sorun çözülmediğinde kadınların problemlerinin çok daha ciddi
boyutlara ulaşabildiğini söyledi.
İncesu, şöyle devam etti:
" Kadınlarda ve cinsel isteksizlik ve orgazm olamama yaşanırken, erkeklerde ereksiyon güçlüğü oluyor, uyarılma hazzını olumsuz yönde etkiliyor ve isteksizlik yaratıyor.
Cinsel yan etkiler uzun süre gizli kaldığında ve tedavi edilmediğinde, sonradan depresyon ve antidepresan kullanımı ortadan kalksa ve hastalar iyileşse de, bir bölümünde ortaya çıkmış olan cinsel alanda güvensizlik, isteksizlik, motivasyon kaybı, performans ve partnerle olan ilişkilerdeki sorunlar nedeniyle cinsel işlev bozukluğunun psikolojik olarak sürekli hale geldiği görülüyor."

Son yıllarda değişen yaşam koşullarıyla beraber sıklığı giderek artan depresyon, adeta çağımızın vebası haline geldi. Stresli iş yaşamı, ekonomik sorunlar, partnerimizle olan ilişkimizdeki olumsuzlukların hepsi birer depresyon kaynağı. Bu nedenle depresyon tedavisi için üretilen antidepresan ilaçların kullanımı her geçen gün artıyor. Ancak bu ilaçların kullanımı, çeşitli riskler barındırıyor.

Cinsel sağlık sorunları, antidepresan kullanan kişilerin en sık yakındıkları şikayetler arasında. Her nasıl depresyon cinsiyet ayırmaksızın ortaya çıkabilen bir durumsa, antidepresanların cinsel yan etkileri de hem erkekleri hem de kadınları etkileyebiliyor. Günümüzde yaygın olarak kullanılan selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) grubu antidepresanların, merkezi sinir sistemindeki serotonin aktivitesini arttırarak depresyonu iyileştirdiği biliniyor. Ancak artan serotonin seviyeleri insanları sakinleştirerek cinsel istekte azalmaya neden olabiliyor. Bununla birlikte antidepresan alan birçok kişide sertleşme bozukluğu (erektil disfonksiyon) ve vajinal kuruluk gibi uyarılma zorlukları veya orgazm bozuklukları gibi cinsel yan etkiler ortaya çıkabiliyor. Bu yan etkiler zaman zaman hastanın ilacı bırakmasına ve tedavinin aksamasına yol açabiliyor. Altta yatan başka bir hastalık nedenli değilse, antidepresanlara bağlı bu yan etkileri yönetmenin birkaç yolu mevcut

İlaç Dozunu Yeniden Ayarlamak
Antidepresanların cinsel yan etkileri hemen her dozda görülebilir. Bununla birlikte, daha yüksek dozlarda cinsel yan etki riskinin artması doğaldır. Antidepresan kullanımından sonra cinsel yan etkiler belirgin hale gelmişse, tedaviyi düzenleyen doktor ilacın dozunu azaltabilir. Bir çok hastada bu basit önlem bile, can sıkıcı hale gelen cinsel yan etkilerin önüne geçmek için kâfidir.

İlacı Değiştirmek
İlacın dozajını değiştirmek, cinsel problemleri çözmede başarısız olursa, cinsel yan etkilere neden olma ihtimali daha düşük bir antidepresan ilaç ile tedaviye devam edilebilir.

İlaca Zaman Tanımak
Cinsel işlev bozukluğunun en basit çözümlerinden biri beklemektir. Genel bir kural olarak, antidepresanlara alışmak zaman alabilir ve bu yan etkilerin ortadan kalkması da haftalar sürebilir. Yeni kullanmaya başlanılan ilaca biraz zaman vermek mantıklıdır. Bazı yan etkiler bir süre sonra kaybolabilir.

Ek İlaca Başlamak
Eğer yukarıda sıralanan önlemlerden hiçbiri cinsel yan etkilerinin önüne geçemediyse, mevcut antidepresan tedavinin yanına ek olarak yeni bir ilaç eklenebilir. Cinsel istekte azalmanın önüne geçebilmek için testosteron tedavisi verilebileceği gibi, sertleşme sorunu yaşayan erkeklerde penise kan akımını arttıran ilaçlar kullanılabilir.

Hem hastalar hem de ruh sağlığıyla uğraşan hekimler depresyonun ve cinsel sağlık sorunlarının bir arada olabileceğini hatırda tutmalı, bu tarz sorunların ortaya çıkması halinde gerekli önlemleri almalıdır.

Referanslar

International Society for Sexual Medicine.“Could switching antidepressants help sexual dysfunction?” seafoodplus.info
com. Melton, Sarah T., PharmD “How is Antidepressant-Associated Sexual Dysfunction Managed?” (August 31, ) seafoodplus.info
org. Antidepressant Trintellix Has Fewer Sexual Side Effects, Study Finds. seafoodplus.info

Cinsel Eğitim Tedavi ve Araştırma Derneği (CETAD) tarafından geçtiğimiz günlerde “Cinsellik, Cinsiyet ve Sınırlar” temasıyla yapılan ulusal kongrede konuşan Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Cem İncesu, depresyon tedavisinde kullanılan ilaçların cinsel işlev bozukluklarına yol açabildiğini, çoğu zaman doktorla konuşulmayan bu etkilerin depresyon hastalarının tedavilerini bırakmalarında önemli bir neden olduğunu söyledi.

Depresyon ve cinsel işlev bozuklukları arasında çok güçlü ve çift yönlü bir ilişki olduğunu belirten Dr. İncesu; “Depresyon olgularının yarısından çoğunda başta cinsel isteksizlik olmak üzere çeşitli cinsel işlev bozuklukları tabloya eşlik ediyor. Öte yandan antidepresif ilaçların da yüksek oranda cinsel işlev bozukluğuna yol açması bir kısırdöngü oluşturuyor. Cinsel yan etkilerle ilgili soruları hastalara bırakmadan mutlaka hekimler sormalı ve önce onlar gündeme getirmeliler. Çünkü hastalar utanıyor ve soramıyorlar. Ama hekim sorduğunda çok daha rahat cinsel sorunlarını konuşabiliyorlar” dedi.

Serotonin ve prolaktin artıyor, cinsel istek azalıyor

Majör depresyon özsaygıda azalma, zevk alamama, psikomotor aktivitede azalma gibi klinik belirtiler aracılığıyla doğrudan cinsel işlev bozukluklarına etki ediyor. İlişki sorunları, içe kapanma, kişiler arası ilişkilerde bozulma gibi depresyona bağlı olarak ortaya çıkan ya da eşlik eden sorunlar cinsel işlevleri olumsuz etkiliyor. Psikiyatrik ilaçların yan etkileri; alkol, madde kullanımı; eşlik eden diğer psikiyatrik hastalıklar da cinsel işlev bozukluklarına yol açan nedenlerden.

Her üç kişiden biri yaşamının herhangi bir döneminde en az bir cinsel işlev bozukluğu yaşıyor. Bu oran psikiyatrik sorunlarda iki katına çıkıyor. Kadınlarda en sık görülen cinsel işlev bozuklukları istek azlığı, uyarılma ve orgazm bozuklukları. Erkeklerde ise erken boşalmanın, en sık görülen cinsel işlev bozukluğu olduğu belirtiliyor.

Depresyon tedavisinde kullanılan “trisiklik” grubu antidepresanların cinsel işlevler üzerindeki olumsuz etkilerinin; kolinerjik ve beta adrenerjik aktivite ile histamin ve oksitosun düzeylerinde yol açtıkları azalma, prolaktin ve serotonin düzeylerinde yol açtıkları artış nedeniyle olduğu belirtiliyor. “SSRI” (geçici serotonin geri alımönleyicileri) grubu antidepresanlar cinsel işlevin bütün aşamalarını etkiliyor. Kadınlarda orgazm olamama ya da daha zor olma, erkeklerde ejakülasyonda gecikme gibi yakınmalara yol açıyor. SSRI’lara bağlı cinsel işlev bozuklukları erkeklerde daha sık, kadınlarda daha şiddetli görülüyor. Cinselliğin özellikle orgazm ve istek aşamalarını etkiliyor. İlaçlar ilk haftadan itibaren etki göstermeye başlayıp, tolerans az gelişiyor.

Baş etme stratejileri

Antidepresanlara bağlı cinsel işlev bozuklukları konusunda doktorların aktif davranmasını ve bu konuda hastalarla mutlaka konuşulması gerektiğini belirten Prof. Dr. Cem İncesu;  yaşam kalitesinde bozulma, partner tepkisi ve partner ilişkisinde bozulma, cinsel özgüvende azalma, özsaygıda azalma, performans anksiyetesi geliştirme, depresyon tedavi seyrinin etkilenmesi, tedavi terki gibi sonuçları olan bu etkilerle doktorların baş etme stratejilerini ise şöyle sıraladı:

İlaç toleransı için bir süre bekleme: Hafif olgularda tercih ediliyor. Orta düzeyde olgularda 6 ayda yüzde 19 oranında etkisi var. Ağır olgularda, daha önce ilaca bağlı cinsel işlev bozukluğu ya da bu nedenle tedavi terki olanlarda beklenmesi önerilmiyor.

İlaca ara verme (hafta sonları, tatiller vb.): Genellikle etkisiz olan bu yöntem, belirtilerde alevlenme yaratabildiği için sık kullanılmıyor.

Antidot tedavisi: Etki düzeyi düşük. Seçilmiş olgularda kullanılabiliyor.

Doz azaltımı, antidepresanı değiştirme gibi baş etme stratejilerinin de diğerleri gibi mutlaka doktor kontrolünde ve detaylı değerlendirme ile yapılabileceğini, aksi durumda depresyon belirtilerinin alevlenebileceğini söyleyen Dr. İncesu konu hakkında hastaların dikkat etmesi gereken bir başka unsur daha olduğunu belirtiyor:

“Cinsel işlev bozukluklarını (psikolojik kökenli olanları) cinsel işlev bozuklukları konusunda ek eğitim ve süpervizyon almış psikiyatrist ya da klinik psikologların tedavi etmesinin çok daha uygun olduğunu düşünüyorum. Çünkü bu alan spesifik bir alan ve ülkemizde de dünyada da klasik uzmanlık eğitimlerinde genellikle öğretilmiyor.” (AT/AS)