Aöf Işletmelerde Sosyal Sorumluluk Ve Etik Pdf

İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik 1 Bölüm 1: SORUMLULUK KAVRAMLARI VE İŞLETMELERİN SOSYAL SORUMLULUKLARI SORUMLULUK: Kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesi; mesuliyet şeklinde tanımlanmaktadır. Sorumluluğa ilişkin bir yargıda bulunurken esas itibariyle üç durumdan söz edilir: · Bir kişiyi överken onun sorumluluk sahibi biri olduğu ya da sorumlu bir kişi olduğu söylenir. · Bir kişi bir eylemi yaptığında ya da bir suç işlediğinde bundan sorumlu tutulur. · Bir şey yapılması gerekli olduğu halde yapılmadığını, onu yapması gereken kişi o işten sorumludur denir. Bir kişinin sorumluluk üstlenebilmesi, o kişinin akıl, özgür irade ve yetki sahibi olmasına bağlıdır. Akıl, normal olarak her insanda bulunan ve vücuttaki yer, işleyişi keşfedilemeyen, düşünce, anlama ve tedbir alma hassası; idrak, anlama, kavrayış ve zekâ olarak tanımlanmaktadır. İrade, herhangi bir konuda karar vermek, bir eylem yahut etkinliği gerçekleştirmek için gerekli olan bilinçli muhakeme gücü ve kararlılığı, alternatifler arasında bilerek ve isteyerek seçim yapabilme yetisi olarak tanımlanabilir. Özgür İrade, kişinin herhangi bir eylem veya davranışı yapma ya da yapmama noktasında özgürce karar verebilme ve verilen kararı uygulamaya geçirebilme gücü olarak tanımlanabilir. Yetki sahibi olma, bireyin herhangi bir konuda ehil olması yanında, kendisine bulunduğu topluluk ya da kurum içindeki rolü, statüsü ve konumu gereği verilmiş yazılı olan ya da olmayan bir güç olarak tanımlanabilir. Toffler, insanın niçin sorumsuzca davrandığı konusunda şu dört temel hususa işaret eder: · Karakter · Bilgiye dayalı nedenler · Beklentiye dayalı nedenler · Yargılamaya dayalı nedenler Bireysel amaçlar, sahip olunan bilgi düzeyi ve bilginin tek taraflı olması yanında değer yargıları, kişinin sorumluluk almamasına veya sorumsuzca davranmasına yol açabilir. 2 Erkan Hasan TOSUN Karakter, insanın benliğinde yerleşmiş bir durum olup, fiillerin düşünmeksizin kolaylıkla ve kişinin farklı zihinsel durumlarda da olsa gerçekleştirilmesi şeklinde tanımlanabilir. Vicdan, insanın kendi davranışları veya başkalarının davranışları hakkında “doğru” veya “yanlış” şeklinde yargılar yapmasına yarar. BİREYSEL SORUMLULUK · Sorumluluk, bireysel ve sosyal açılardan ele alınması gereken bir kavramdır. Kişi, her şeyden önce, birey olarak kendisine karşı sorumludur. · İç sorumluluk, kişinin vicdanına karşı sorumluluğudur. · Dış sorumluluk sınırları kanun ve hukuk normlarıyla çizilmiş sorumluluklar yanında sosyal normlarla da ilişkili olabilir. SOSYAL SORUMLULUK: Çoğu durumda bireyle sınırlı gibi gözüken sorumlulukların aslında sosyal boyutları vardır. Sosyal sorumluluk düşüncesi, kişinin yapacağı hareketlerin bütün sosyal sistemi etkileyebileceğini dikkate almasını gerektirir. GÖREV SORUMLULUĞU: Görev sorumluluğu, herhangi bir görevi yerine getiren kişinin bireysel sorumluluğunun yanında hem görev icabı rol sorumluluğunun hem de sorumluluk alanındaki diğer bireysel sorumlulukların üstlenmesini gerektirir. Bireyin farklı konum ve durumlarda üstlenmiş olduğu farklı roller de onun görev sorumluluklarını zamana, konuma ve duruma göre farklılaştırabilir. YÖNETSEL SORUMLULUK: Yöneticinin bir yandan bireysel ahlaki sorumlulukları varken, öte yandan yöneticilik görevi ve performansı bakımından yüklenmiş olduğu sorumluluklar vardır. Yöneticilerin sorumluluk alanlarını, özel yaşam, ekonomik ilişkiler, liderlik bilinci ve toplum üyesi olarak sosyallik şeklinde dört başlık altında toplamak mümkündür. İŞLETMELERİN SORUMLULUKLARI Keynes’in ekonomik mekanizmanın motoru olarak büyük ölçüde bireylerin para kazanma içgüdülerinin ortaya çıkması ve Schumpeter ’in ise toplumu oluşturan bireylerin sonsuz amaç –araç ilişkisi hesaplarının akıcılığıyla bağdaşmayan bütün değerlerin giderek marjinal olması şeklinde ifade ettiği gerçeklikler, aslında işletmelerin sorumluluktan nasıl hızla uzaklaşabileceklerini bize göstermektedir. İşletmelerin sosyal sorumluluklarıyla ilgili klasik yaklaşımın temelini bu iki iktisatçının ortaya koymuş olduğu bu ilke oluşturmaktadır. Adam Smith, işletmenin öncelikli hedefinin kâr elde etmek olduğunu kâr olmadığı takdirde girişimcinin istihdam oluşturma ve sermayeni riske etmekten kaçınacağını ifade etmiştir. MODERN YAKLAŞIM Klasik olarak nitelendirilen Friedman yaklaşımına karşı sosyal sorumluluğa modern yaklaşımlar işletmelere, örgütsel amaçların çok ötesinde daha fazla bir toplumsal amaçlar da yüklemeye çalışırlar. Modern yaklaşımın gelişmesinde artan çevre kirliliği ve sorunları ve bunlara karşı duyarlılıkların da etkili olduğu rahatlıkla söylenebilir. İş Döngüsü Yaklaşımı, yılında ortaya konmuş olup, ’de kavramın geliştirilmesiyle işletmenin özel kârlılığı kadar kamu çıkarlarına da hizmet etmesi gerektiği vurgulanmıştır. İşletmelerin sosyal sorumluluklarının lehindeki görüşleri: · Kamu beklentilerinin değişmesi · Daha iyi bir işletme çevresi · Kamu imajı · Devlet düzenlemelerinden kaçınma · Sosyo – kültürel normlar · Sorumluluğun yetki ile dengelenmesi · İşletmenin kaynaklara sahip olması 4 Erkan Hasan TOSUN İşletmelerin sosyal sorumluluk aleyhindeki görüşleri: · Kârın maksimizasyonu asildir. · Sosyal sorumluluk işletme için maliyet etkenlidir. · Sosyal sorumluluk faaliyetlerin bedelini toplum ödemelidir. · İşletmeler sosyal yeteneklere sahip değildir. · İşletmenin esas amacını aksatır. · Sosyal sorunlardan işletmeler sorumlu değildir. İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik 5 Bölüm 2: İŞ AHLAKI VE ÖNEMİ Türkiye ’den sonraki gelişmelerle bir tarım toplumu olmaktan çıkıp, bir sanayi toplumu olmaya evrilmiştir. Bu düzene geçtikten sonra iş ahlakında dikkate değer bir erozyon yaşanmıştır. ÖRGÜTSEL VE KÜRESEL DÜZEYDE İŞ AHLAKI KÜLTÜRÜNE DUYULAN İHTİYAÇ · Yeni geliştirilen biyolojik ve askeri teknolojiler iş dünyasının kontrolündedir. · Küreselleşme sonucunda değişik kültürlerden gelen insanların çok uluslu firmalarda çalışması yeni ahlaki sorunları da beraberinde getirmiştir. · Tüm dünyada daha fazla demokrasi ve insan haklarına talep vardır. · Etnik köken, dil, din, cinsiyet gibi konularda iş hayatında ayrımcılık yapılmamalıdır. · Ayrıca artan çevre kirliliği çevreye duyarlı bir iş dünyasını zorunlu kılmaktadır. Farklı dinlerin iş dünyasındaki kültür ve değerleri nasıl etkilediği de iş ahlakı disiplini tarafından araştırılmaktadır. İş ahlakı normatif ve betimleyici iş ahlakı olarak ikiye ayrılır: Normatif iş ahlakı, iş ahlakına uygun davranışların neler olması gerektiği konusunu inceler ve iş ahlakı ilkelerinin belirlenmesi üzerinde çalışır. Normatif iş ahlakı, ne yapılmalı ne yapılmamalı sorusuna cevap arar. Betimleyici iş ahlakı, iş dünyasında var olan ahlaki sorunları ve bu konudaki tutum ve davranışları ortaya çıkarmak üzerinde yoğunlaşırken daha çok davranış bilimlerinin yöntemlerini kullanır. AHLAK VE ETİK KAVRAMLAR Ahlak bilgisi ahlak felsefesi ya da batı dillerinde kullanılan şekliyle etik, insanın yapıp etmelerini özel bir problem alanı olarak araştırarak, bu alanın varlık – nitelikleri ile bu alanı yöneten ilkelerin (değerlerin) varlık – niteliklerini, insanın yapıp etmelerinin bağımlı ya da bağımsız olduklarını inceleyen disipline denir. · Ahlak “Nasıl yaşamamız gerekir? Sorusuna verilecek cevapları araştıran bir felsefe disiplinidir. · Ahlak hukuk, din, acı çekmek, fedakârlık ve basiret gibi kavramlarla aynı şey değildir. · Ahlakın çıkış noktası insan eylemlerinin toplumsal hayata zarar vermeden düzenlenmesi gibi pratik bir nedenden kaynaklanmaktadır. 6 Erkan Hasan TOSUN Mengüşoğlu () tarihi süreç içindeki ahlakı üçe ayırmıştır: · Eski Yunan ahlakı · Kant ahlakı · Kant sonrası modern ahlak ( değerler ahlakı) İŞ AHLAKI İş ahlakının amacı yalnızca felsefi analizler yapmak değildir. İktisadi faaliyetlerin toplum için hayati önemde olması iktisadi hayatta ahlaki sorunların önemini daha da artırmaktadır. İş ahlakı da normatif ve betimleyici iş ahlakı olarak ikiye ayrılır. İŞ AHLAKI KAVRAMININ ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ İş ahlakının tarihi gelişimi antik çağlara kadar uzanır. Eski Yunan ve Roma dünyasının yazar ve filozofları, işletmecilik ve ticari faaliyetlere iyi gözle bakmazlardı. Yunan ve Roma dünyasının olumsuz tutumuna rağmen antik çağda işe ve ticari faaliyetlere karşı geliştirilen bu olumsuz tutum her toplumda aynı değildi. Yahudi hukukundaki faiz yasağı yine iş ahlakına ilişkin bir düzenlemeydi ve ticari işlemleri etkiliyordu. Dinlerin iş ve çalışma alanlarındaki rolü sanıldığından daha büyük ve önemli olmuştur. Orta çağlar boyunca kilisenin iş ahlakı konusundaki düzenlemeleri iş faaliyetlerine sınırlayıcı bir etki yapmamıştır. Ancak faiz yasağı, kilise ile finans dünyası arasında bir gerilim yaratmıştır. KANT’IN ÖDEV AHLAKI: (DEONTOLOJİ) Ahlaklılığı kişisel çıkarlardan tamamen ayrı tutan ahlak felsefesi Alman filozof Immanuel Kant tarafından geliştirilmiştir. Kant’ın ahlakında esas olan mutluluk ya da fayda değil, mutluluğu hak etmek ve doğru olmaktır. Kant ahlakında ahlaki davranışı motive eden güç, mutluluk, zevk ya da fayda olamaz. Ahlaki davranmak için belli koşulların yerine gelmesi beklenmemelidir. Ahlaki davranış her koşulda ve durum ne olursa olsun ortaya konması gereken bir davranıştır. İş ahlakı alanında uygulanabilecek evrensel ilkelerden bazıları: Mevcut ve potansiyel müşterileri, çalışanları, ilişkili olunan diğer firma ve kurumları ve toplumu aldatmamak. Kişileri fiziksel, ruhsal ya da cinsel olarak taciz etmemektir. Doğruluk dürüstlük ve adalet ilkelerine uymaktır. Çevreye zarar vermemektir. Sonuçsalcılık ( Teleoloji) Deontolojik yaklaşım yani Kantçı görev ahlakının karşısındaki ahlak teorisi sonuçsalcılıktır. Sonuçsalcılık açısından bir kişi hangi değerleri benimserse benimsesin bu değerleri ilerletmek ve geliştirmek için çalışmalıdır. Sonuçsalcılar (teleoloji) teorisine göre bir eylem kendi başına iyi ya da kötü değildir. İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik 7 Erdem ahlakı · Erdem ahlakı sonçsalcı olmayan yaklaşımların içinde incelenebilir. · Kant’daki ödev kavramının yerine erdem kavramı geçer. · Ahlakla ilgili diğer tüm kavramlar erdeme indirgenebilir. · İnsana yaraşır iyi bir yaşam için erdemin payını vurgulayan bu öğreti, insanın ahlaki açıdan yetkinleşmesi ya da iyi bir karaktere sahip olabilmesi için gerekli olanın ödev bilincinden çok erdemin ne olduğunun tam olarak bilinmesi olduğunu ileri sürer. Adalet ahlakı Adalet kavramı yaygın olarak hem genel kural ve ilkeler hem de belirli durumlar karşısında bireylere yardımcı olması için geliştirilen özel kurallar için kullanılmaktadır. Adalet yaklaşımının formüllerinin başında, eşit olan bireylere eşit olmayan bireylere eşit olmayacak şekilde davranma vardır. Her bireyin ödevinin ne olduğu hakkında çeşitli yollar ortaya konmaktadır. “ Cezalandırıcı adalet” yasalara uymayanların ya da suçluların cezalandırılmalarını kapsamaktadır. Amerikalı felsefecilerden John Rawis geniş kabul gören bir adalet teorisi geliştirmiştir. Bu teori genel olarak Kant’ın yaklaşımına dayanmaktadır. Rawis, tüm akılcı insanların kabul edebileceği ilkelere ulaşmaya çalışmaktadır. Rawis ’in adalet görüşü iki temel prensip üzerinde kurulmaktadır: Her bireyin, birbirine maksimum seviyede uyumlu, eşit özgürlük anlayışı olmalıdır. Sosyal ve ekonomik eşitsizlik; herkesin lehine olarak beklentiler karşılanmalı, herkese pozisyonlar ve imkânlar açık olmalıdır. 8 Erkan Hasan TOSUN Bölüm 3: İŞ AHLAKI VE ETİK YAKLAŞIMLAR AHLAK, ETİK VE AHLAK TEORİSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ Ahlak, bireysel ve toplumsal olarak doğruları ve yanlışları belirleyen sosyal süreçlerdeki kurallar, değerler ve inançlarla ilgilidir. Etik ise doğru ve yanlışları belirlemeye yarayan kural ve ilkelerin sebeplerini açıklamaya ilişkin uygulamalar ve ahlak çalışmalarıyla ilgilidir. Ahlak etikten önce gelir ve etik gerekçelendirmeler sonrasında ise ahlak teorisine dönüşür. Tüm birey ve toplumlar belirli faaliyetlerde doğru ve yanlışıyla ilgili temel ahlak duygusuna sahiptir. TEORİLER ARACILIĞIYLA AHLAKIN ÜÇ TÜR DÜŞÜNME ŞEKLİ VARDIR: Tanımlayıcı İnceleme: Ahlakın tarihsel ya da bilimsel incelemeleridir. Burada amaç, ahlak olgusunu açıklamak ya da ahlaki / etik sorularla beraber bir insan doğası teorisi oluşturmaktır. Normatif düşünme: Bu düşünme şekli neyin doğru, iyi yükümlülük olduğunu sorar. Dolayısıyla daima doğruyu söyle birine zarar vermek her zaman yanlıştır”, şeklindeki normatif yargılar ileri sürme ve bu yargılar için nedenler göstermeye çalışır. Meta-etik (kavramsal) düşünme: Bu düşünce tarihsel inceleme ve normatif yargılamaları benimsemez. Kavramsal bilgi kuramsal bir yaklaşımla şu soruları sorar: Ahlaki olarak iyi ve doğru ifadelerin anlamı ve işlevi nedir? Ahlaki yargılar ya da değerler nasıl oluşturulur ya da doğrulanır? Ahlaki olan veya olmayan arasındaki fark nedir? NORMATİF AHLAK TEORİLERİ · Normatif ahlak, ahlakı, felsefenin normlar koyan bir alanı olarak kabul etmektedir. · Normatif ahlak, insanların değerlendirmelerinin ve eylemlerinin çoğu zaman normlar tarafından belirlendiğine vurgu yapar. · Normatif ahlak, neyin doğru- neyin yanlış; neyin iyi- neyin kötü olduğunu bilmek istediğimizde ahlak alanındaki davranışlarımız için temel kriter olarak işlev görecek temel normlar peşindedir. · Normatif ahlak kuramlarının en temelde amaçladığı, belli durumlardaki eylemlerle ilgili yargı ve karar vermede bize rehberlik etmektir. Normatif ahlak üçe ayrılmaktadır: · Sonuçsalcı ahlak (teleolojik ahlak) · Ödev ahlakı (deontolojik ahlak) · Erdem ahlakı İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik 9 SONUÇSALCI (TELEOLOJİK) TEORİ · Teleoloji olgusu temelde bir gayeye yönlendirmeyi ifade etmektedir. · Teleolojik ahlak, kabaca gaye (amaç) teorisidir. · Teleolojik teori bireylerin yapmış olduğu eylemlerin sonuçları üzerine odaklanır. · Bu teoriye göre ahlaki davranışlar hedef yönelimlidir. EGOİZM Egoizm, herhangi bir bireyin, başkalarına karşı ne yükümlülüğe mecbur, ne de bir fedakârlığa katlanmak zorunda olmadığını öne sürerek davranışların ancak bireyin kendisi için en yüksek iyiye izin vermesi durumunda gösterilmesi gerektiği düşüncesini kabul etmiştir. AHLAKİ EGOİZM İlk örneği Thomas Hobbes ()’un görüşlerinin oluşturduğu ahlaki egoizm, kişisel çıkarın ahlak yoluyla meşrulaştırılmasıdır. Hobbes ’un “insan insanın kurdudur” şeklindeki meşhur tanımlaması, insan doğasını bencillikle ve saldırganlıkla karakterize etmiştir. HAZCILIK Hazcılık ya da hedonizm ilk kez Sokrates’in öğrencisi Aristippos ve Epikuros tarafından geliştirilmiştir. Hedone, eski Yunanca’ da haz ve zevk anlamına gelmektedir. FAYDACILIK Faydacılara göre, faydacılık bir ahlak teorisidir. Jeremy Bentham tarafından temelleri atılıp sonra John Stuart Mill, Henry Sidgwick, A. Marshall vb. tarafından geliştirilen bu teori bir yüzyıldan daha fazla baskın ahlak ve adalet teorisi olarak kabul görmüştür. Faydacı teori, eylemlerin ahlaken doğru olup olmadığını, ortaya çıkan sonuçlara göre değerlendirmektedir. ÖDEV AHLAKI (DEONOTOLOJİ TEORİSİ) Deontoloji terimi yapılması gereken, kurallar, görevler ve emirler anlamındaki “deontos” sözcüğünden türetilmiştir. Deontolojik teoriler, göreve ya da ödeve dayanan teorilerdir. Bu nedenle “Kant Ahlakı” olarak da bilinir. Deontolojistlere göre, faydacılar ahlak dünyamızın çok basit bir resmini çizmişlerdir. KANT AHLAKI Ödev Ahlakı’ nın Batı felsefesindeki en büyük temsilcisi Kant’tır. Aydınlanma filozofu olan Kant’ın ahlak anlayışı öylesin yenilikler getirmiştir ki Kant için Ahlakın Newton’u yakıştırması bile yapılmıştır. Haklar birkaç grupta toplanabilir: · Yasal haklar · Ahlaki haklar · Özel haklar · Genel haklar 10 Erkan Hasan TOSUN Yaşama ve Güvenlik: Bireylerin yaşamının güvenlik içinde olmasıdır. Bu hak özellikle iş dünyasında firmalarda, kimyasal maddelerin kullanımına sınırlamalar getirilmesini sağlar. Doğruluk: Bu hak bireylerin bilgilendirilmeleri gereken konularda kasıtlı olarak aldatılamayacağını belirtir. Gizlilik: Vatandaşların kendilerine ait kişisel bilgileri, hükümetten, diğer kurum ve kişilerden, çalışanlardan koruma hakları olduğuna işaret eder. Vicdan Özgürlüğü: Bu hak kişilerin, kendi inanç ve ahlaki ilkelerini ihlal edecek emirleri yerine getirmeme haklarının olduğunu belirtir. Özel Mülkiyet: Bu hak ise, kişilere, yaşamın temel ihtiyaçlarını elde etme, kullanma ve sahip olma hakkı verir. ADALET TEORİSİ Adalet teorisinin temelini eski Yunan filozofu Aristo’nun öğretileri oluşturmaktadır. Aristo’nun eşit olanların eşit, eşit olmayanların da eşit olmayan bir şekilde ele alınması gerektiğini vurgulayan temel adalet ilkesine dayanmakla birlikte asıl teorinin gelişimine katkı sağlayan Harvard filozoflarından John Rawis’tir () . Rawis, Hobbes, Locke, Rousseau ve Kant’tan ödünç aldığı toplum sözleşmesi fikri ile işe başlar. ERDEM AHLAKI Erdem, ahlakın en temel kavramıdır. Erdem ilk çağ ve orta çağın değerleri varlığın içinde gören, rasyonel ve nesnel öğretilerinin aksine, özneye ait bir şeydir ve değerlere yönelik eylem için öznenin ihtiyaç duyduğu liyakat, yararlılık ve yeterlilik olarak anlaşılabilir. Erdem ahlakı denildiğinde akla ilk gelen filozof Aristo’dur. Aristo için insan ile ilgili sorulması gereken “insanı özgür bir varlık kılan eylem tarzı veya işlev hangisidir?” Erdem teorisi, ödevlere ve kurallara odaklanan deontolojik teori ve sonuçlara odaklanan teleolojik teorinin aksine erdemleri yani kişinin ahlaki karakterini tanımlamaktadır. NORMATİF OLMAYAN AHLAK TEORİLERİ Normatif olmayan ahlak teorilerine göre; normatif teorilerin tümü; “ tüm insanların en yüksek derecede hazza ulaşmaları gerekir” Normatif olmayan teoriler kimi zaman eleştirel teoriler olarak tanımlanmıştır. Bu teoriler olguları ve durumları tanımlamaya, onları birbirleriyle karşılaştırmaya, çözümlemeye, ortak ve farklı yanlarını göstermeye çalışmıştır. TANIMLAYICI AHLAK Ahlak alanlarındaki bilimsel yaklaşımı tanımlayan bu görüş norm bildirmek ya da kural koymak yerine, sadece insan eylemlerinin sonuçlarını tanımlamaktadır. Tanımlayıcı ahlak insanların gerçekte ne yapmayı seçtiklerini ve bireylerin farklı durumlarda aynı tercihler yapıp yapmadıkları hakkında gözlemler yapar ve bilgiler toplar. İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik 11 GÖRECELİ AHLAK Doğru davranışın tüm insan toplulukları için aynı olduğunu yani tek ve mutlak bir doğru olduğunu savunan mutlak ahlak anlayışının karşısında olan göreceli ahlak teorisine göre, doğru farklı kültürlere, toplumlara, zamanlara ve hatta kişilere göre değişebilir. Başka bir deyişle, “doğru, yanlış”; “iyi ve kötü” gibi ahlaki değerlendirmelere birey, grup ve toplumsal kültüre göre değişir. 12 Erkan Hasan TOSUN Bölüm 4: İŞLETMELERDE AHLAKİ KARAR ALMA VE ETİK LİDERLİK İŞLETMELERDE AHLAKİ KARAR ALMA VE ETİK LİDERLİK İşletmelerin doğası ve sosyal sorumluluğuyla ilgili üç farklı görüş söz konusudur: İşletmelerin vicdanı yoktur ve kişiliği olmayan kurumlardır, sadece hissedarlarına karşı sorumludurlar. İkinci görüşe göre işletmeler bireylere benzer, işletmelerin vicdanı vardır ve etkilenenleriyle ilişkilerinde bir etik kurumu gibi davranır. Üçüncü bakış açısı ise işletmeleri bir ekonomik ve sosyal etkilenen olarak açıklamaktadır. Bu bakış açısı karşı görüşlerle uzlaşmaya çalışır. BİR SOSYAL VE EKONOMİK ETKİLENEN OLARAK İŞLETME Etkilenenler, bakış açısı kâr amaçlı kurumları yasal bir varlık ve bireylerin ve grupların iş birliği olarak görür. İşletme lideri ve üst düzey yöneticileri, sermayedarların ve işletme sahiplerinin kararlarını maksimize etmek için kiralanmışlardır. Ancak bunu başarmak için çeşitli etkilenenlerin beklentilerini, haklarını ve taleplerini karşılamak zorundadır. Bu bakış açısına göre, işletmenin temel yükümlülüğünü, işletme sahiplerinin ekonomik beklentilerini karşılamaktır. İşletmeler, daha sonra etkilenenleriyle olan ilişkilerinde sosyal ve etik açıdan sorumludur. Sosyal Sözleşme: İşletmelere etkilenenler bakış açısıyla bakan görüş aynı zamanda “sosyal sözleşme” kavramı temeline de oturmaktadır. İşletme ile etkilenenleri arasındaki sosyal sözleşme, kesin ve açık fikir birliğine dayanır. Laura Nash “sözleşmeye dayanan etik” kavramını kullanmıştır. İŞLETME VE LİDER İÇİN PRAGMATİK PRENSİPLER Norman Bowie ve Ronald Duska’a göre işletmelerin yükümlülükleri kâr elde etmeden çok daha fazladır. Yükümlülükler, dürüst davranmayı, kaçınılmayan ya da savunması olmayan zararlara neden olma ve diğerleri için zararlı olabilecek durumlar ile diğerlerinin düzeltilemeyeceği durumları engellemeyi de içerir. Yapması gerekenleri ve yapabileceklerini belirtme, eğer maliyetler müşterilerin talebini kesecekse işletmelerin güvenli ürünler üretmesini etik açıdan gerektirmez anlamdadır. ETKİLENENLER OLARAK İŞLETMELERİN SOSYAL GÜCÜ VE ETİK TEMELİ Keith Davis’e göre işletmelerin ve liderlerin sosyal sorumluluğu sosyal güç ve “eğer işletmeler güce sahip olduklarında sadece kurulan ilişkiler işletmelerin aynı zamanda bu alanlarda hareketlerinden dolayı sorumlu tutulmalarını zorunlu kılacağı görüşüne dayanır. İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik 13 Davis işletme profesyonellerinin sosyal sorumlu olmak için izlemesi gereken beş geniş ilke ya da yükümlülük önermiştir: İşletmeler “toplumun kaynaklarının vekili” gibi bir sosyal role sahiptir. İşletmeler, toplumdan aldıkları girdilerin açık bir makbuzunu ve kamuoyuna faaliyetleriyle ilgili açık bilgilendirme ile yani iki açık sistem gibi faaliyet göstermelidir. Faaliyetlerin, ürünün ya da hizmetin kârlılığı kadar sosyal maliyeti, üretime devam edilip edilmeyeceği kararı için göz önünde bulundurulmalı ve hesaplanmalıdır. İşletme içi faaliyetlerin, ürünün ve hizmetin sosyal maliyeti, tüketicinin tüketiminin toplum üzerindeki etkilerini ödeyecek şekilde ücretlendirilmelidir. İşletmeler, temel sosyal beklentileri içeren etkinliği için bir birey gibi yükümlülükleri vardır. İŞLETME STRATEJİSİ, LİDERLİK VE AHLAK SORUMLULUĞU Yönetim literatüründe “yapı stratejiyi izler” kabul edilmiş bir organizasyon prensibidir. Bir işletmenin yapısı, yönetsel bağlılık teorisine göre, stratejisi ile uyumlu olmalıdır. Eğer işletme uyumlu ve rekabete karşı etkin faaliyet göstermek istiyorsa örgüt kültürü, etik sorumluluğunu izler ve stratejiden de etkilenir. STRATEJİNİN, İŞLETME FAALİYETLERİNİN ETİK VE MEŞRUİYETİNE ETKİLERİ: Strateji, işletme faaliyetlerinin tüm yönetsel yönlerini belirler. Yatırım stratejisi örneğin, müşteri tatmini ya da ürün kalitesinin üzerindeki eşsiz büyümeyi vurgulayabilir. Strateji, liderin değerlerinin ce ödüllendirme faaliyetlerinin denetimini vurgular. Bu yolla strateji, yönetim için etik açıdan neyin önemli olduğunu yansıtır. STRATEJİNİN DÖRT DÜZEYİ İşletmeler, stratejileri en az dört düzeyde belirler: Yatırım stratejisi, en geniş düzeydir. İşletmenin toplumdaki rolünü, işletmenin gelecekte paydaşlar tarafından nasıl algılanacağını tanımlar. Firma strateji, işletmenin amaçlarını, hedeflerini, politika ve planlarının odaklandığı iş alanlarını belirler. İşletme stratejisi, firma stratejisindeki ayrıntılandırılmış amaç ve hedefleri, özel işletme faaliyetleri için dönüştürür. Fonksiyonel strateji, işletme stratejisini, pazarlama, AR-GE, üretim, satış ve diğer fonksiyonel alanlara göre ayrıntılandırır. STRATEJİ UYGULAMASI VE GELİŞTİRİLMESİ Stratejik yönetim süreci aşamaları: · Amaçların belirlenmesi · Stratejilerin oluşturulması · Stratejilerin uygulanması · Stratejilerin denetimi · Strateji geliştirme · Çevrenin analiz edilmesi 14 Erkan Hasan TOSUN Sosyal Dinleyiciler ve Lider Sosyal dinleyici kavramı, ’lerde işletmelerin sosyal sorumluluk performansını takip etmelerinin bir yolu olarak geliştirilmiştir. Bir işletmenin sosyal amaçları ya da konularına karşı performansını ölçmek amaçtır. Sosyal dinleyicilerin kullanımıyla ilgili sorunlar, genellikle ölçme teknikleriyle ilgilidir. Strateji uygulama süreci olan altıncı aşamada, çevre analiziyle liderler, · Teknolojik · Politik · Ekonomik Organizasyondaki konuları ve eğilimleri tarar, tanımlar, gözlemler ve tahmin ederler. Büyük işletmelerdeki liderler, kişisel etik değerleriyle işletmenin beklentilerini uyumlaştırmanın pek çok nedenini ortaya atmaktadırlar: Merkezleşmemiş bir yapı ile merkez politika ve prosedürleri arasında az ya da hiç koordinasyon olmaması, artan kâr elde etme baskıları söz konusu olduğunda etiğe uygun olmayan davranışlar için bir iklimi teşvik etmektedir. Gerçekçi olmayan kısa dönemli ve alt seviyelerdeki kâr payları, çalışanlar üzerindeki etiğe uygun olmayan faaliyetleri kabul etme baskılarını artırır. Çok sayıdaki finansal teşvik yönelimleri üzerindeki aşırı baskılar, olası kararların kısa yolunu cesaretlendirir. Etiğe uygun olamayan organizasyonel ve iş birimleri kültürü, yasa dışı ve etiğe uygun olmayan hareketlere göz yumulan bir çevre yaratır. İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik 15 Bölüm 5: ÖRGÜTLERDE ETİK KAVRAMININ ÖNEMİ ÖRGÜTLERDE ETİK KAVRAMININ ÖNEMİ Etik konusu örgütlerin mükemmellik, kaliteye ulaşma, rekabet çabalarının doğal bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Değerler, normlar yani kültür ve ahlak konularında etik konusunun ayrılmaz bir parçasıdır. Örgütlerde etik davranışların ortaya konulması ya da etik dışı konuların açığa çıkması son yıllarda önem kazanmıştır. ÖRGÜTLERDE ETİK KAVRAMININ ÖNEMİ İş ahlakı, iş dünyasındaki mal ve hizmet üretim, satış ve tüketim sürecindeki doğruları yanlışları ifade eder. Neyin doğru, neyin yanlış olduğu konusu ahlaki bir konudur. İş ahlakının içerdiği ilişkiler: · İşletmeler arasındaki ilişkiler · İşletme yöneticileri ile çalışanları arasındaki ilişkiler · İşletme çalışanlarının kendi aralarındaki ilişkiler · İşletme ile müşteriler arasındaki ilişkiler · İşletme ile tedarikçiler arasındaki ilişkiler · İşletme ile kamu yönetimleri arasındaki ilişkiler · İşletme ile çevresel faktörler arasındaki ilişkiler · İşletme ile diğer kuruluşlar arasındaki ilişkiler BÜYÜK İŞLETMELER SAHİP OLDUKLARI ETKİ ALANLARINA GÖRE ALTI BOYUTTA İNCELENEBİLİRLER: Ekonomik Güç: Sunulan mal ve hizmetlerin tür, kalite, fiyat ve satış koşullarını belirleme yeteneğine dayanır. Sosyal ve Kültürel Güç: İşletmelerin diğer toplumsal sistemlerin normatif ve süreçsel özelliklerini etkileme imkânıdır. Teknolojik Güç: İşletmelerin araştırma ve geliştirme faaliyetleri ve bir bütün olarak teknolojik ilerleme ve dönüşümde üstlendikleri rolü ifade eder. Politik Güç: İşletmelerin politik yaşamı oluşturan karar süreçlerini ve böylece toplumsal yaşamın tüm alanlarını etkileme yeteneğini anlatır. Fiziki Çevre Üzerindeki Güç: İşletmelerin doğal kaynakların yönetimine katılma ve bölgesel gelişme politikalarını etkileme gücünden kaynaklanır. 16 Erkan Hasan TOSUN Birey Üzerindeki Güç: İşletmelerin doğrudan ve dolaylı olarak etki alanı içinde bulunan bireyler üzerindeki bireysel seçimler, tercihler, düşünce ve davranışlar üzerindeki etkileme gücünü ifade eder. ETİK DIŞI ÖRGÜTLERİN 12 TEMEL NOKTASI · Uzun vadeli planlar üzerinden kısa dönemli kârlara önem verirler. · Profesyonel etik kodların kurulmasına önem verirler veya baskı yaparlar. · Etik problemlerin çözümünü hafife alırlar. · Finansal kayıplara neden olabilecek etik konulara isteksiz yaklaşırlar. · Çalışanlara etik dışı davranışları teşvik edici çevre yaratırlar. · Halkla ilişkiler gibi konuları etik olarak incelerler. · Çalışanlara tüketicilerden farklı davranırlar. · Etik problemlerin çözümünü hukuk departmanına gönderirler. · Keyfi veya haksız performans değerleme standartları uygularlar. · Etik problemleri çözümlemede referans olabilecek rehberleri kullanmazlar. · Çalışanlar arasındaki gammazlığı ortadan kaldırmazlar. · Çalışanları kişisel etkilerden vazgeçmeleri konusunda teşvik ederler. ÖRGÜTLERDE ETİK DAVRANIŞ MODELİ Bireylerin etik davranışlarını belirleyen değer sistemleri olduğu gibi örgütlerde etik davranışlarını belirleyen değer sistemleri vardır. Bir örgüt kendine ait ortak bir değer sistemi geliştirir. Ahlak dışı örneklerle sonuçlanan kararları veren örgütler bu davranışlardan sorumludurlar. Etik Dışı Örgütlerin 12 Temel Noktası · Uzun vadeli planlar üzerinden kısa dönemli kârlara önem verirler. · Profesyonel etik kodların kurulmasına önem verirler veya baskı yaparlar. · Etik problemlerin çözümünü hafife alırlar. · Finansal kayıplara neden olabilecek etik konulara isteksiz yaklaşırlar. · Çalışanlarına etik dışı davranışları teşvik edici çevre yaratırlar. · Etik problemlerin çözümünü hukuk departmanına gönderirler. · Halkla ilişkiler gibi konuları etik olarak incelerler. · Çalışanlarına tüketicilerden farklı davranırlar. · Keyfi veya haksız performans değerleme standartları uygularlar. · Etik problemleri çözümlemede referans olabilecek rehberleri kullanmazlar. · Çalışanlar arasındaki gammazlığı ortadan kaldırmazlar. · Çalışanları kişisel etkilerden vazgeçmeleri konusunda teşvik ederler. İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik 17 İŞLETMELERİN SOSYAL SORUMLULUK PİRAMİDİ Örgütlerde Etik Davranış Modeli Rol beklentileri Kültürel Etkiler Aile Eğitim Bireyler Din Kişilik Medya / eğlence Değerler Ahlaki değerler Etik davranışlar Tarihi Örgütsel Etkiler güçlendirmek Etik kodlar Cinsiyet Örgüt kültürü Rol modelleri Ödüllendirme ve cezalandırma Politik- yasal Ekonomik etkiler ÖRGÜT DIŞI GRUPLARA OLAN ETİK SORUMLULUKLAR Bir işletme ile tüketiciler arasındaki ilişki genel olarak bir sözleşmeye dayanır. Dolayısıyla işletmenin ve yöneticilerin tüketiciye karşı etik sorumluluğu bu sözleşmeye dayalı ilişkiyle doğmaktadır. Bu kurama göre bir tüketici bir mal satın aldığında o işletmeyle bilerek ya da isteyerek bir satış sözleşmesi içine girmiştir. Bu kurama göre işletmelerin ve yöneticilerin tüketicilere karşı dört temel görevi vardır: · Satış sözleşmesinin koşullarına uyumlu olmak · Satın alınan malın, tüketicinin kullanmayı düşündüğü süre boyunca bozulmadan kullanılması · Garanti sorumluluğu · Üretim güvenliği ÖRGÜT İÇİ GRUPLARA OLAN ETİK SORUMLULUKLAR İşletmelerin ve dolayısıyla yöneticilerin sorumlu oldukları iki grup vardır. Bunlardan birincisi hissedarlar, ikincisi de çalışanlardır. Yöneticilerin hissedarlara karşı birincil sorumluluğu kârı arttırmak ve maliyetleri azaltmaktır. Bir işletmede üretimi gerçekleştiren ve işletme asıl gücünü oluşturan, o işletmenin çalışanlarıdır. İşletmenin ve çalışanların karşılıklı hak ve yükümlülükleri bazı sözleşmelere tabidir. 18 Erkan Hasan TOSUN KÜRESELLEŞME VE İŞ ETİĞİ Küreselleşme sürecinde konuların incelenmesi gereği son yıllarda önem kazanmıştır. Özellikle bazı etik konular kültüre göre değişebileceği için, etik konusunun çok kültürlülük ve uluslararası bir bağlamda incelenmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Küreselleşme sürecinin, iş etiği ve etiksel ilkeler üzerindeki etkisi üç boyutta ele alınabilir: İlk olarak; küresel piyasada rekabet avantajının elde edilmesinde insanların tutum ve davranışlarının etkisinin artmasıdır. İkinci etkisi ekonomik ilişkilerde uluslararası etik vizyonunun ve ilkelerin gücünün hissedilmesidir. Üçüncü etkisi, küreselleşme ile birlikte bazı uluslararası uzman kuruluşlar tarafından etik kodların belirlenmesi ve kullanılmasıdır. İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik 19 Bölüm 6: İŞLETME İÇİNE YÖNELİK İŞ AHLAKI KONULARI İŞLETME İÇİNE YÖNELİK İŞ AHLAKI KONULARI İşletmelerin İç Paydaşları İşletmelerin tüm paydaşlarına karşı onların çıkar ve beklentilerini olabildiğince dengeli biçimde gözetecek bir şekilde yönetmeleri önemli bir yönetsel beceri olduğu kadar, aynı zamanda ahlaki bir sorumluluktur. Bu sorumluluk öncelikli olarak işletmelerin temel unsurları olan iç paydaşlara yönelik ahlaki tutum ve davranışların doğru belirlenmesini ve yönetilmesini gerektirmektedir. Ahlaki sorumluluklar bir karşılıklılık içerir. Bu anlamda bütün paydaşların birbirine karşı ahlaki sorumlulukları bulunmaktadır. İŞLETME YÖNETİCİLERİ VE İŞ AHLAKI İşletmelerde, işletmenin birtakım özelliklerine bağlı olarak farklı düzeylerde ve sayılarda yöneticiler bulunabilmektedir. İşletme yöneticilerinin iş ahlakıyla ilişkili tutum ve davranışları da işletme yönetimi içerisindeki konumlarına göre değişebilmektedir. İşletmelerde işletmenin büyüklük, sektör, yasal konum veya stratejilerine bağlı olarak farklılaşan çeşitli yönetim kademeleri görev almaktadır. Yönetim Kurullarının Ahlaki Sorumlulukları Yönetim kurulu işletmeleri doğrudan yönetmese de doğrudan yöneticileri atayan, işletmeyle ilgili en önemli kararları alan, işletmelerin temel stratejilerini belirleyen ve bütün paydaşlar adına işletmeyi denetleyen organdır. Yönetim kurulu üyelerinin dış çevresel gelişmeleri iyi takip eden ve objektif karar alabilen kişilerden oluşması gerekmektedir. Yönetim kurulları işletmenin en üst düzey karar alma organı olduğundan işletmenin iş ahlakıyla ilgili bütün tutum ve davranışlarını belirleyebilecek ve yönetebilecek konumdadır. İş ahlakının kurumsallaştırılmasında izlenebilecek yöntemler üç başlık altında özetlenebilir: · Değerlerle yönetim · Etik örgütsel kültür ve iklimin oluşturulması · Etik kodların oluşturulması DEĞERLERLE YÖNETİM İşletmeler için ahlaki değerlerin neler olduğunun belirlenmesi ve tanımlanmasının ardından sıra o değerlerin çalışanlar tarafından benimsenmesini sağlamaya gelir. Bu konuda en önemli rol yöneticilere düşmektedir. Dolayısıyla yönetim kurulları öncelikle kendilerine hesap verme durumunda olan üst yöneticilerin her türlü davranışlarında ve aldıkları kararlarda misyon ifadelerinde kendini gösteren kurum değerlerine uygun davranmalarını sağlamaya yönelik tedbirler almalıdırlar. Çalışma hayatında özellikle iletişim teknolojilerinin katkısıyla işletme faaliyetlerinin boyutları ve etki alanları çok genişlemiştir. 20 Erkan Hasan TOSUN ETİK ÖRGÜTSEL KÜLTÜRÜN VE İKLİMİN OLUŞTURULMASI İşletme normal faaliyetlerini yürütürken belli bir anda çeşitli plan, politika ve prosedürlerin uygulanması sırasında, çalışanların ve yöneticilerin örgüt kültürünü anlama ve yorumlamalarıyla ortaya çıkan hava da örgüt iklimi olarak ifade edilmektedir. Örgüt iklimi, çalışanların örgüt kültürü hakkındaki algılamalarını yansıtan bir kavramdır. Çalışanlar işletme içerisinde görevlerini yerine getirirken uyacakları ahlaki prensipler eğer örgüt kültürü içerisinde yer etmişse, ortaya çıkacak örgüt iklimi de ahlaki olacaktır. ETİK KODLARININ OLUŞTURULMASI Etik kodlar işletmelerde geçerli ahlak kurallarının neler olduğunu, işletme açısından, ahlaki açıdan kritik karar durumlarında neyin ahlaki neyin ahlak dışı kabul edildiğinin belirtildiği kurallar dizisidir. Etik kodlar hem uyulması gereken ahlaki prensipleri hem de bu prensiplere uyulmaması durumunda gündeme gelecek yaptırımları içermektedir. Yöneticilerin Ahlaki Sorumlulukları İşletmelerin günlük faaliyetlerinin planlaması, örgütlenmesi, koordinasyonu, yönlendirilmesi ve denetlenmesi anlamında yöneticileri başta kendilerini görevlendiren yönetim kurulları olmak üzere emirlerinde çalışanlara ve diğer paydaşlara yönelik çeşitli ahlaki sorumluluklar üstlenirler. Ahlaklı Yönetici: Ahlaklı yöneticiler çalışanlarla etkileşim içerisinde, ahlaki değerlerin paylaşılıp benimsenmesini sağlamaya dönük uygulayıcı, ödüllendirici ve hesap verici rol modelleri ortaya koyarlar. Paternalizm: Toplum veya aile yönetimlerinde en uygun yönetim yapısının hiyerarşik yapı olduğu ve işleyişiyle ilgili kararların da bu hiyerarşinin en üstünde bulunan ideal liderler tarafından alınması gerektiğini kabul eden yönetim sistemdir. ETİK LİDERLİK Liderlik ve yöneticilik arasındaki en önemli farklılıklardan biri yöneticilerin astlarını yasal bir güçle idare etmelerine karşın, liderlerin takipçilerini gönüllü olarak yönlendirebilmeleridir. Yöneticilerin ahlaki konularını etik liderler anlayışla ele almaları yöneticilerin özellikle çalışanlara karşı en önemli ahlaki sorumlulukları arasındadır. Etik liderlik, yönetim kurulu tarafından belirlenen misyona uygun şekilde ahlaki değerlerin paylaşıldığı etik bir örgüt kültürü oluşturulmasına katkıda bulunmak anlamında yöneticilerin yönetim kurullarına, dolayısıyla da işletme sahiplerine karşı da ahlaki sorumlulukları arasındadır. KATILIMCI YÖNETİM Güç mesafesi yöneten ve yöneticiler arasındaki güç farkını ifade eden bir kavramdır. Aslında bütün yönetim sistemlerinde astlar ve üstler arasında bir güç farkı bulunmaktadır. Güç mesafesi yüksek toplumlarda çalışanların yöneticileriyle iletişim kurabilmeleri zorlaşır. Katılımcı yönetim anlayışı güç mesafesinden kaynaklanan sorunları en aza indirmede önemli bir katkı sağlar. İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik 21 ADALET Adalet, belki de yöneticilerin astlarına karşı en önemli ahlaki sorumluluğu olarak kabul edilebilir. Adalet, kısaca her hak sahibinin hakkının gözetilmesi olarak tanımlanabilir. İşletmeler açısından alınan kararlarda çalışanlar arasında herhangi bir nedenle ayrım yapılmaması anlamına gelir. 22 Erkan Hasan TOSUN Bölüm 7: İŞLETME FONKSİYONLARINA YÖNELİK İŞ AHLAKI KONULARI İŞLETMELER VE FONKSİYONLARI İşletmeler ürettikleri değere göre sınıflandırıldıklarında üretim işletmeleri, ticaret işletmeleri ve hizmet işletmeleri olmak üzere üç temel grupta toplanabilirler. Üretim işletmeleri analiz, sentez, yer altından çıkarma, yetiştirme gibi yollarla üretim yaparlar. İşletmelerin ürettiği değerin türüne göre sorumlulukları farklılaşmaktadır. Üretim, hizmet ve ticaret işletmelerinin ortak fonksiyonları olarak sayılabilecek temel işletme fonksiyonları, sistematik olarak her üç alandaki konuları incelemek için yönetim sunmaktadır. İŞLETMELERİN TEMEL FONKSİYONLARI · Üretim · Pazarlama · Muhasebe · Finans · İnsan kaynakları PAZARLAMADA ETİK KONULAR Pazarlama ahlakı, iş ya da meslek ahlakının bir bölümüdür. Pazarlama karması olarak isimlendirilen ürün, fiyat, dağıtım ve tutundurma uygulamaları işletmenin tüketicilerle karşılaşan yüzünü oluşturduğu için ahlaki problemlerin yaşanma potansiyeli yüksektir. Pazarlama, kullanıldığı araçların çeşitliliği sayesinde ürünler üzerine dikkat çeken geri planda kalmaya çalışmaktadır. Pazarlamanın kullandığı araçların her birisi kullanılma yerine ve amacına göre ahlak dışı olacak şekilde kullanılabilmektedir. FİYATLANDIRMA İLE İLGİLİ AHLAKİ KONULAR Fiyat mal ve hizmetler için tüketicilerin ödediği parasal belgelerdir. Fiyat tüketiciler açısından ürünün değerini göstermektedir. Aynı sektörde faaliyet gösteren işletmeler için ise bir rekabet silahıdır. Fiyat pazarlama karmasının bir elemanı olarak önemli etkileri olan bir göstergesidir. Fiyatın esas mesaj olduğu reklamlarda tüketiciyi yanıltabilecek bir fiyat duyurusu yapılabilmektedir. DAĞITIMDA AHLAKİ KONULAR Dağıtım, mal ve hizmetlerin üretildikleri yerden tüketicilere ulaşması işlemidir. Dağıtım tüketici ile üretici arasında mal ve hizmetlerin ulaştırılması bakımından bir tür köprü görevi görmektedir. Dağıtım kanalı içinde işletmeler kendi amaçlarını gerçekleştirmeye çalışmaktadırlar. Kanal yönetiminde özellikle üreticinin güçlü olması durumunda talep üretmesi ve gayretli davranması için aracıları tüketicilere doğru itme stratejisi uygulanabilmektedir. İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik 23 KOTA: Aracı işletmelerin veya satış elemanlarının başarılarının bir göstergesi olarak kullanılan ve belirlenmiş bir zaman diliminde, belirlenmiş bir bölgede ulaşmayı hedeflediği satış miktarıdır. MÜŞTERİ MAHREMİYETİ: İşletmelerin müşterilerine ait özel sayılabilecek ya da başkaları ile paylaşmak istemedikleri bilgileri korumak ve gizli tutmak anlamına gelmektedir. REKLAMLARDA AHLAKİ KONULAR Reklam, tüketicilerin bir ürün konusunda bilgilenmesini, daha çok satın almasını, o ürünü fark etmesini ve unutmamasını sağlamak amacıyla işletmeler tarafından özel olarak hazırlanmış mesajların medya aracılığıyla tüketicilere ulaştırılmasıdır. Her defasında daha uç noktayı zorlayan reklamlar birçok olumsuz sonuç doğurabilmektedir. Reklamlarla ilgili ele alınması gereken ahlaki olmakla ilgili konulardan bir tanesi aldatıcı yanıltıcı reklamların yayınlanmasıdır. Çocukların reklamlara maruz kalmaları durumunda kullanılan mesajlar ve mesajın verme biçimleri çocukların bozuk davranışlar sergilemelerine yol açabilmektedir. REKLAM VEREN: Ürünlerinin tanıtılması için reklam hazırlanmasını isteyen işletmelerdir. REKLAM AJANSI: Reklamların, hazırlanması ve yayınlanması konusunda uzmanlaşmış işletmelerdir. MEDYA: Kaynağından aldığı bilgi, eğlence gibi yazılı, işitsel ve görsel mesajları, sahip olduğu aynı anda çok sayıda kişiye ulaşma yöntemleri ile hedef kitleye aktaran araçlardır. STANDARTLARA UYGUNLUK Üretim, işletmecilik denildiğinde genellikle ilk akla gelen fonksiyondur ve denetlenmesi göreceli olarak kolaydır. Pek çok ürün türü ile ilgili olarak geliştirilmiş ISO ve TSE standartları bulunmaktadır. ISO uluslararası standartları temsil ederken TSE ulusal standartları ifade etmektedir. Geliştirilen standartlar devletler tarafından ya da devletlerin görevlendirildiği kuruluşlar tarafından denetlenmektedir. Türkiye’de akreditasyon verme yetkisi yılında kurulmuş bulunan TÜRKAK (Türk Akreditasyon Kurumu) görevlendirilmiştir. İSRAF Kaynakların gereksiz yere kullanılması olarak tanımlanabilecek israf, iş dünyasında sıkça karşılaşılan bir olgudur. İsraf, daha çok girişimciler tarafından değil iş görenler tarafından değil iş görenler tarafından yapılagelmektedir. İsraf, hammadde, enerji, emek gibi üretim faktörlerinin gereksiz kullanımı demektir. Girişimci için israf, karşılığını ödediği emekten, hammaddeden yeteri kadar yararlanamamak demektir. 24 Erkan Hasan TOSUN Bölüm 8: İŞ AHLAKI AÇISINDAN EĞİTİM VE ETİK KODLARIN ÖNEMİ İŞ AHLAKI AÇISINDAN EĞİTİM VE ETİK KODLARIN ÖNEMİ AİLE, EĞİTİM VE ÖĞRETİM KURUMLARI İLE İŞLETMELERDE İŞ AHLAKI EĞİTİMİ Eğitim; insanı doğumdan ölümüne kadar etkileyen ve bir şekle sokmaya çalışan bir süreçtir. Etik ise; insanın “Ne yapmalıyım? Nasıl yapmalıyım?” sorularına vermeye çalıştığı bir yanıttır. Bundan dolayı eğitim ve etik arasında zorunlu bir ilişki vardır. Etik eğitimi ile amaçlanan davranışlar · Etik eğitimi, ahlaki davranış edinmeyi güçlendirir. · Etik eğitimi, ahlaki davranışları geliştirir. · Etik eğitimi, ahlaki tecrübeyi artırır. Günümüzde gerek bireylerin gerekse işletmelerin daha fazla kazanma isteği, bireysel çıkarların her üstünde tutulması, yoğun rekabet ortamının artması, duyarsızlık gibi nedenlerden dolayı iş hayatında iş ahlakına uygun olmayan birçok olayla karşılaşılmaktadır. Aile; kan bağı, evlilik gibi olaylar neticesinde birlikte oturan iki ya da daha fazla kişinin oluşturduğu toplumsal bir gruptur. Aile bireyin kişiliğinin oluşması ve gelişmesinde önemli bir faktördür. Kişisel ahlak ve aile ahlakı, toplumsal ahlak ile tamamlandığı sürece, gerçek önemini kazanamaz. Kişi ile aile toplumunun ve insanlığın esas unsurlarıdır. BAŞARILI İŞLETMELER · Ahlaki bilinçlenme sağlamak, · Ahlaki duyarlılığı arttırmak, · Çalışanların karşı karşıya kaldığı çelişkili durumlarda sağlıklı bir değerlendirme yapıp doğru karar vermeyi sağlamak için, iş ahlakı eğitimini etkili bir araç olarak görmektedirler. İşletmelerin amaçları · İş ahlakı eğitiminin başından sonuna bütün kademelerinde ahlaki standartların yüksekliğini güvence altına almak · Şirket değerlerini çalışanlara iletip benimsetmek · Ahlaki ilkelerin tanımlanması İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik 25 İŞ AHLAKI İLE İLGİLİ EĞİTİM PROGRAMLARINDA ÜZERİNDE ÖNEMLE DURULMASI GEREKEN NOKTALAR Hazırlanacak eğitim programları yöneticiler ve yönetici kadrosu dışında kalanlar için farklı biçimde düzenlenmelidir. Ahlaki problemler her zaman açık değildir ve çelişkiler içerir. Ahlak kuramları karmaşık ve belirsiz durumlarda karar verilmesine yardımcı olurlar. Eğitim boyunca işletmenin ahlaka uygun davranışlarda bulunacağı, ahlak koduna uyulmasında işletmenin kararlı olduğu ve çalışanların etik koduna uyması gerektiği vurgulanmalıdır. Bu program ve seminerlerde yöneticilerin yararlandığı yöntemler: · Sözcü bulundurmak · Soru – cevap şeklinde toplantılar yapmak · Panel ve işletme içi konferanslar düzenlemek İşletmelerin çalışanlarına eğitim verdiği konular: · Pazarlıklarda etik · Yerel toplumla ilişkiler · Başkalarının özel bilgilerinin kullanımı · Etik çevre yönetimi · Rakiplerle ilişkiler · Çalışanların disiplini · Çalışanların kârları · Birleşme ve devralma · Fabrika kapanması ve geçici işten çıkarma · Dürüstlük · Irk, cinsiyet ve yaş ayrımı · İltimaslı yetki kullanımı ETİK KODLARIN GELİŞİMİ VE ÖNEMİ İşletmeler ’lı yıllarda etik kodlar üzerinde yoğunlaşmaya başlamışlardır. Etik kodları; yapılacak işlerde saptanan standartlar yani davranışların minimum özelliklerinin ortaya konulmasıdır. Etik kodları yazılı ya da yazısız olabilirler, fakat yazılı kodlar kamuoyu için ölçüsü olarak zorlayıcı olup uygulanabilirler. Yazılı etik kodları bir hükümet biriminde, bir meslekte veya bir organizasyonda oluşturulabilirler. Bir etik kodu oluşturulurken etik kodun şu özelliklere cevap verebilir nitelikte olması gerekmektedir: · Uygulanabilirliği var mı? · Yeterince spesifik mi? · Kolay yayılabilir mi? · Bir gerçekliğe sahip mi? 26 Erkan Hasan TOSUN ETİK KOD OLUŞTURMA SÜRECİ · Onay alın · Bir kod yazma ekibi oluşturun · İlgili paydaşlardan etik sorunlar listesi toplayın · Bir etik kodu tanımlayın · Katılımcılardan etik davranış ilkesi toplayın · Ortak temalar belirleyin · Etik kodlar tasarlayın · Diğer kodlar karşılaştırın ve gerekli değişiklikleri yapın · Diğer gruplarla karşılaştırın · Kodları sıralayın · Kodu gözden geçirin · Kod iletişim stratejisi · Kodu gözden geçirin 

İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik derslerini hazırlayıp bizlere gönderen çok değerli öğrenci kardeşlerimize çok teşekkür ederiz. bu dersler sayesinde bir çok kişi derslerine daha kolay şekilde çalışacaktır.

İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik– Ders Notları pdf dosyasından oluşmaktadır. PDF’yi indirerek yada sitemiz üzerinden okuyarak derslerinizde başarılarınız dahada artmaya devam edecektir. PDF’lerde herhangi bir soruk çıkması durumda bizimle iletişime geçerek yeniden düzenleyerek sitemizde yayınlayabiliriz. herhangi bir durumda lütfen bizimle irtibata geçiniz.

İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik pdf olarak aşağıda paylaşılmış olup ister site üzerinden çalışabilirsiniz ister indirerek çalışabilirsiniz. kolay bir şekilde derslerinize çalışabilir yada bilgisayar, tablet gibi cihazlara indirerek çalışma imkanınız olacaktır.

Sizlerde hazırladığını ders notları varsa bizlere İLETİŞİM kısmından ulaşarak bizlere ders notlarını gönderebilirsiniz. bu sayede yüz binlerce açık öğretim öğrencisi derslerine daha kolay hızlı çalışabilir. Sizlerinde notları var ise bizlere gönderdikten sonra sitemizde yayına alınıp diğer Anadolu Üniversite öğrencilerinde notlarınız dan yararlanacaktır.

Açıköğretim olarak öğrenim gören öğrenciler derslere fiziksel olarak katılamadıkları için evde kendilerinin ders çalışması gerekiyor. Açıköğretim ders kitaplarının fiziksel olarak dağıtımı durdurulup sadece e-kitap şeklinde e-kampüs sayfasında yer almaktadır. Öğrenciler, öğrenci sayfalarına giderek ders kitabını pdf olarak indirebildikleri gibi bu sayfadan da erişim sağlayabilirler.

Açıköğretim ders kitabını fiziki olarak almak isteyenler ise kitap başına bedel ödeyerek ders kitaplarını temin edebilmektedir. ( Kitap bedeli her yıl değişkenlik göstermektedir. )

Ders kitapları fiziksel olarak dağıtılmadığı için ders kitaplarını e-kitap olarak sizlerle paylaşmaya çalışıyoruz. Sizlerde öğrenci sayfanızdan indirdiğiniz ders kitaplarını bizlere göndererek sayfada paylaşılabilmesini sağlayabilirsiniz.

Aşağıda açıköğretim derslerinden bir tanesi olan İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik ( İŞLU ) dersinin e-kitabını görüyorsunuz. Açıköğretim ders kitaplarında zaman zaman değişiklikler yapılabilmektedir. Ekampüs sayfanızdan kitabın son halini kontrol etmenizi öneririz. Güncellenmiş olan ders kitabını bize ilettiğinizde sayfamıza ekleyebiliriz.

Ders Kitabı E-Kitap şeklinde olup dosyanın boyutuna göre yüklenmesi uzun sürebilmektedir.

 İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik ( İŞLU ) Ders e-Kitabı:

Not: Ders kitapları zaman zaman güncellendiği için buraya tıklayarak ders kitabının güncellik kontrolünü yapmanızı öneririz. Sayfamızda ders kitabı güncel değil ise e-kampüs sayfasından ders e-kitabını alarak BURAYA tıklayıp bizlere gönderebilirsiniz. Sizlerin adına sayfamızda paylaşabiliriz.

İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik ( islu ) dersine e-kitap üzerinden çalıştıktan sonra sınav öncesi çıkmış soruları kesinlikle çözmelisiniz. Çıkmış soruların benzeri hatta aynısı sınavda gelebilmektedir. İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik ( islu ) çıkmış sınav soruları için aşağıdaki butona tıkayınız.

İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Etik Çıkmış Sınav Soruları

Son konular :