Atatürk Ün Son Okuduğu Kitap

Cepheden cepheye koştuğu günlerde bile okumaktan vazgeçmeyen Mustafa Kemal Atatürk’ün binlerce kitabı vardı. Sayfalarını işaretlediği, üstüne notlar aldığı kitabın konularını ve dillerini inceledik. Ulu Önder’i, “doğum günüm” dediği 19 Mayıs’ta, ufkunun genişliğini gösteren bu kitaplarla anıyoruz.

Selanik’teki çocukluğundan, Manastır’daki gençlik çağına; ardından Libya’dan Çanakkale&#;ye, Kafkasya’dan Filisten&#;e uzanan savaş yıllarına, sonrasında İstanbul’a, Samsun’a, Ankara’ya… 

Okuma tutkusuyla bilinen Mustafa Kemal Atatürk, 57 yıllık yaşamı boyunca elinden geçen binlerce kitabın kuşkusuz pek azını yanında taşıyabilmişti. Buna rağmen bugün Anıtkabir Müzesi Kitaplığı’nda adet, Çankaya Köşkü Kitaplığı’nda adet, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde adet, Samsun Gazi İl Halk Kütüphanesi’nde 3 adet kitabı var.

Atatürk kaç kitap okudu?

Atatürk bu kitaptan hangilerini okumuştu? Hangilerini okuma fırsatı bulamamış yahut onlara ancak hızlıca bakabilmişti? İşaretleyip notlar aldığı kitapları okuduğundan şüphe duyulamayacağına göre bu eserleri inceledik. Atatürk’ün hangi konularda ve dillerde kitaplar okuduğunu bu 19 Mayıs&#;ta anlamaya çalıştık.

Bu incelemede Anıtkabir Müzesi Kitaplığı’nda listelenen kitapları esas aldık (Anıtkabir&#;in resmi sitesi son günlerde bazı tarayıcılarda gizlilik uyarısı veriyor). Bu kitaplarda Atatürk bazen sayfa kenarlarına “xxx” veya “ç.müh.” (çok mühim) gibi notlar düşerek cümlelerin önemini belirtiyor, bazen renkli kalemlerle altlarını çiziyordu. Anıtkabir sayfasında, her bir kitaptaki not ve işaretlere dair bir sütun da var.

Üstteki grafik, Atatürk’ün yaşamında ( arası) yayımlanmış ve onun tarafından işaretlenmiş kitapların konu ve dil dağılımını gösteriyor.

Alttaki grafik ise öncesinde yayımlanan kitapları kapsıyor.

Atatürk en az 5 dilde kitap okurdu

Atatürk’ün işaretleyip not aldığı bu kitapların ’i Fransızca, 56’sı Türkçe, 8’i İngilizce, 2’si İtalyanca ve 1’i Almanca.

Atatürk en çok tarih kitabı okurdu

Atatürk’ün okuduğu kitaplarda en sık rastlanan konular şöyle: tarih, 20 dil, 8 edebiyat, 8 sözlük ve  7 siyaset bilimi. 

Tarih kitaplarının birçoğu genel tarih alanında. Türk-Osmanlı tarihi, Yakın Doğu tarihi, antik tarih ve Avrupa tarihinin yanı sıra Uzakdoğu tarihiyle ilgili bir kitabı da Atatürk işaretlemiş.

Yayın yıllarında ağırlık son dönemde

Kitapların yayın tarihine baktığımızda ağırlığın Cumhuriyet sonrası dönemde olduğunu görüyoruz. kitabın 68&#;i, döneminde basılmış. 

Kütüphanede işaretli en eski kitap ise Fransız yazar Jean-Antoine Guer’in ’de yayımlanan “Moeurs et usages des Turcs, leur religion, leur gouvernement civil, militaire et politique” (Türkler&#;in gelenek ve görenekleri, dinleri; sivil, askeri ve siyasi yönetimleri) adlı eseri. Atatürk bu kitabın ilk cildinin 2. ve 3. sayfalarını işaretlemiş.

Montesquieu’dan Güney Kutbu’na uzanan bir ufuk

Yayın tarihi olarak en eski kitaplar arasında, Atatürk’ün milli egemenlik ve hukukun üstünlüğü bilincini şekillendiren Montesquieu gibi yazarların eserlerini de görüyoruz. 

İşaretlediği kitaplar, Atatürk’ün ufkunun genişliğini de gösteriyor. Henry Binder&#;ın tarihli &#;Kürdistan&#;da&#; adlı kitabı gibi yakınlardan, Okyanusya ve Güney Kutbu gibi çok uzaklara varan bir vizyon bu.

Atatürk’ün işaretlediği kitapların neredeyse tamamı, döneminin en saygın akademik ve bilimsel akımlarına dâhil. 

’larda İngilizce okuduğu James Churchward imzalı “Kayıp Kıta Mu” kitapları da o dönemde bilime aykırı bulunmuyordu. Churhward’ın iddiasının aksine Büyük Okyanus’ta batan kayıp bir kıta olmadığı ancak ’lardan itibaren yeni teknikler sayesinde ispatlanabildi.

Edebiyatın çeşitli dallarında eserler ve imzalı kitaplar da var

Özel kitaplıkta 42 adet Türk romanı ve hikâyesi ile adet Fransız edebiyat eseri yer alıyor. Türk şiir kitabı, 46 Türk tiyatro eseri de var.

Farklı dillerden birçok kitap; yazarı, çevirmeni ya da yayıncısı tarafından Atatürk’e imzalı olarak armağan edilmiş (İsmet İnönü ve Fevzi Çakmak gibi).

Atatürk’ün en çok işaretlediği 5 kitap

Tüm bu eserler arasında 20’den fazla sayfanın Atatürk tarafından işaretlendiği ve/veya not alındığı kitaplardan 5’i şunlar:

Doğu Halklarının Antik Tarihi

Özgün Adı: Histoire ancienne des peuples de l’Orient 

Yazar: Gaston Camille Charles Maspéro

Türü: Doğu Tarihi

Dili: Fransızca

Yayın Yılı:

Doğuşundan Günümüze Osmanlı İmparatorluğu Tarihi

Özgün Adı: Histoire de l’empire ottoman depuis son origine jasqu’à nos jours

Yazar: Joseph Freiherr von Hammer-Purgstall (Almanca’dan çeviri)

Türü: Osmanlı Tarihi

Dili: Fransızca

Yayın Yılı:

Antik Tarih

Kitap Adı: Histoire de l’antiquité

Yazar: Eduard Mayer

Türü: Antropoloji

Dili: Fransızca

Yayın Yılı:

Tarih Öncesi İnsanlık

Özgün Adı: L’humanité préhistorique 

Yazar: Jacques Jean Maris de Morgan

Türü: Antropoloji

Dili: Fransızca

Yayın Yılı:

Güney Kutup Bölgesi

Özgün Adı: Régions polaires australes

Yazar: Maurice Zimmermann ve Paul Privat-Deschanel

Türü: Coğrafya

Dili: Fransızca

Yayın Yılı:

Kapsamlı veriler dijital ortamda kamuya açılmalı

Sonuçta, Atatürk’ün okuduğu kitaplara dair bugüne dek birçok çalışma yapıldı.Hatta okurken not alıp altını çizdiği yerlerin günümüz Türkçesi ve özgün biçimleriyle yazımlarını da içeren 24 ciltlik bir eser bile mevcut.

Bununla birlikte Atatürk’ün okuduğu kitaplara dair kapsamlı ve eksiksiz verilerin, yüzlerce liraya satılan kitaplarda değil, çevrim içi ortamda herkese açık bir biçimde yayımlanması gerektiğini düşünüyoruz.

Bu görselleştirmeleri oluştururken hazırladığımız tabloyu da, bu yönde küçük bir katkı olarak Journo takipçileriyle paylaşıyoruz:

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR &#; HARF DEVRİMİ&#;NDEN 93 YIL SONRA GAZETELERDE TİPOGRAFİ

EtiketlerabAtatürk'ün işaretlediği kitaplarAtatürk’ün okuduğu kitaplarkitaplarMustafa Kemal Atatürköne çıkanlarveri gazeteciliği

Yeniçağ yazarı Murat Ağırel, Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün, Büyük Taarruz'dan önce "Çalıkuşu" romanını okuduğunu yazdı.

Ağırel'in bugünkü yazısının ilgili bölümü şöyle: 

Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti'nin kaderinin belirleneceği zafer yürüyüşünden önce cephe hattını teftiş ederken bir şeyi de ihmal etmiyordu.

Kitap okumayı…

Zaten plan günlerce, aylarca ince ince işlenip kurgulanmıştı. Taarruzdan dört gün önce yaptığı bir davranış aslında 30 Ağustos Zaferi'nin onun için kafasında kazanılmış bir son değil, başlangıç olduğunu ortaya koyuyordu.

Büyük Taarruz sırasında Başkumandanlık karargahında vazifeli olan Binbaşı Mahmut (Soydan) Bey, o günlere ait notlarını günü gününe tutmuştu. Ve bunların bir kısmını daha sonra yayınladı.

22 Ağustos gününe dair bir notunda şöyle yazıyordu:

"Bugün Akşehir'deyiz Paşa daireden çıkmadı. Akşama kadar Çalıkuşu'nu okudu. Çok memnun oldu. Takdir etti. Herkesten evvel uyanmış, giyinmiş, çadırlar arasında dolaşıyordu…"

Çalıkuşu romanını Atatürk, Cumhuriyeti kurduktan sonra okullarda okutulmasını emretmişti. Tüm zorluklara rağmen İstanbul'da yetişmiş bir kadın öğretmenin çağdaşlığı, zor koşullara rağmen savunmasını anlatıyordu.

Kitabı okuduktan sonra cephe hattını dolaşırken "Biliyor musunuz, gece Reşat Nuri Bey'in Çalıkuşu romanını okumaya başladım. Çok beğendim. İhmal edilmiş Anadolu'yu ve genç bir hanım öğretmenin yaşadığı zorlukları ne güzel anlatmış. Bitirince İsmet'e vereceğim. Sonra sizler de okuyun" diyerek önermişti.

Evet, bunu savaşa saatler kala yapmıştı…

Ki o savaşta daha bilinmeyen ne büyük kahramanlıklar vardı.

30 Ağustos Zafer Bayramı'mız kutlu olsun

Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan 30 Ağustos Zafer Bayramı mesajı

Emekli Tuğgeneral Naim Babüroğlu ile söyleşi: 30 Ağustos nedir?