Bağlaç Nedir?
Tek başlarına kullanıldıkları zaman hiçbir anlam ifade etmeyen ancak cümle içerisinde cümlenin anlamı bakımından aynı görevde kullanılan kelimeleri birbirine bağlayan ve bağladıkları kelimeler ile anlamlı ilişkiler kuran sözcüklere bağlaç denir.
Bağlaçların cümle yapısı bakımından doğru kullanılması çok önemlidir. Birçok bağlar çeşitleri bulunur. Hepsinin kullanım alanları birbirinden farklıdır.
Bağlaç Çeşitleri Nelerdir?
Bağlaç çeşitleri dilimizde çok fazladır. Bütün bağlaçlar aslında tek başlarına bir anlam belirtmez. Fakat cümle içerisinde cümle ve kelimeleri birbirine bağlaması amacıyla dilimizde kullanımı çok önemlidir. Başlıca bağlaçlar şunlardır:
- Ve, veya, ya, ya da, yahut, ve yahut, de, bile, dahi, ki, ile, yalnız, fakat, ama, lakin, ancak, üstelik, öyle ki, meğer, meğerse, öyleyse, oysa, oysaki, çünkü, hatta, yoksa
Bağlaçların Özellikleri ve Kısaca Konu Anlatımı
Bağlaçlar cümle içerisinde aynı görevde olan yada anlam bakımından ilgisi bulunan kelimeleri veya sözcük gruplarını birbirine bağlayan sözcüklerdir. Cümle içerisinde birden fazla özne, sıfat, zarf, tamlayan ve yüklem bulunabilir. Bu gibi durumlarda bağlaçlar bu kelimeleri cümle içerisinde birbirine bağlamaktadır.
Bağlaçların görevi dışında özellikleri de bulunmaktadır. Bağlaçların özelliklerini şu şekilde açıklayabiliriz:
- Tek başına anlamı olmayan sözcüklerdir.
- Cümlede bağlama görevi bulunur.
- Bağlama görevi dışında birçok anlam ilgileri de kurmaktadır.
- Bağlaçlar her zaman kendinden önce olan ve kendinden sonra olan sözcüklerden ayrı yazılır.
- Cümle içerisinde bağlaç olduğu düşünülen birleşik yazılmış tüm kelimeler bağlaç değil ektir.
- Bağlaçlar cümle içerisinde cümle ögesi olarak bulunmazlar.
- Bağlaçların yerine cümle içerisinde uygun bir noktalama işareti de konulabilir.
Bağlaçlar bazı durumlarda edatlar ile karıştırılabilir. ''İle'' sözcüğü cümle içerisinde bağlaç olarak kullanılmayabilir. Edat olarak kullanılan ''ile'' sözcüğü pek çok kişi tarafından karıştırılmaktadır. Bu durumda bağlaç olan ''ile'' kelimesi ile karıştırılmaması gerekir. Bunun için ''ile'' sözcüğünün yerine ''ve'' sözcüğü getirilir. ''Ve'' sözcüğü ''ile'' kelimesi yerine kullanıldığında anlamda bozulma yaşanmıyor ise buradaki ''ile'' sözcüğü bağlaçtır.
Karşılaştırılan grupları veya unsurları, mukayese ilgisiyle bağlayan ama … ama, da(de) … da(de), gerek … gerek, ha … ha, hem … hem, ister … ister, ne … ne, ya … ya gibi bağlaçlardır.
Ama haklı ama haksız herkese itiraz eder. Eyere de yakışır semere de. Gerek fakir gerek zengin olsun. Ha Kel Hasan ha Hasan kel. Hem suçlu hem güçlü. İster öldür ister güldür. Ne şair yaş döker ne âşık ağlar. *(seafoodplus.info) Ya o zaman yalan söyledi ya şimdi.
Bu edatlar, karşılaştırılan unsurlardan biri, hepsi veya hiçbiri ifadesiyle üç türlü fonksiyonu yerine getirirler:
Ya akıl ver ya para. Ya paranı ya canını. (birini)
Hem kel hem fodul. (hepsi)
Ne kızı veriyor ne dünürü küstürüyor. (hiçbiri)
İki kelimenin arasına girerek arka arkaya gelen unsurları bağlamaya yarayan dahî, ile, ilâ, ve edatlarıdır: Karagöz ile Hacivat, Suç ve Ceza vs.
İki kelime, kelime grubu veya cümlenin arasına girerek birbirinin yerini tutabilecek iki unsuru birbiriyle denkleştirme, karşılaştırma ilgisiyle bağlayan veya, veyahut, ya, yahut edatlarıdır: kavun veya karpuz, masa veya sıra, seni böyle gören ya deli diyecek ya gülüp geçecek, vs.