Bebeklerde yüksek ateşle beraber görülen bazı semptomlar tehlikeli boyutlara varabilirken; genellikle hafif atlatılır. Peki, bebeklerde yüksek ateş nasıl düşürülür. Yüksek ateş ne zaman tehlike arz eder? İşte, bebeklerde ve çocuklarda yüksek ateşe dair tüm detaylar.
Yeni bebek sahibi olmuş anne babalar için ilk ateş genellikle korkutucudur. Çoğu ateş, zararsızdır ve hafif enfeksiyonlardan kaynaklanmaktadır. Bebeğin üst üste kalın giyinmesi bile ateş artışına sebebiyet verebilir. Ancak ne olursa olsun yeni doğan bebekte 38 dereceyi aşan ateş doktora bildirilmelidir.
Ateş vücudun enfeksiyona karşı savunmasının önemli bir parçasıdır. Bebeklik ve daha sonra çocukluk dönemlerinde küçük sebeplerle bile ateş gözlenebilir. Bazı çocuklarda ateş nöbetleri meydana gelirken, aynı zamanda kısa süreli kasılmalar da görülebilir. Bu nöbetler uzun süreli olamadığı takdirde korkulacak bir şey yoktur.
Kulak ölçümlerinde 38, alın 37,5, koltukaltı 37,3 ve makat ölçümlerinde 38 derecenin üstü yüksek ateş olarak kabul edilir. Yapılan ölçüm yerine göre değerler farklıdır ve ona göre değerlendirme yapılmalıdır.
Bebeklerde yüksek ateş için ilk üç ay çok önemlidir. Üç ayını doldurmamış bebeklerde görülen yüksek ateş ciddi hastalıkların belirtisi olabilir.
3 ay altı bebeklerde görülen ateşlerin en büyük nedeni enfeksiyonlardır. Bu yaş grubundaki bebeklerde görülen enfeksiyonlar ciddiye alınmalı ve ateş düşürücü ilaçlarla geçiştirmeden doktora başvurmak gerekir.
Üç büyük çocuğunuz ateşlenirse hemen doktora başvurmak gerekmez. Bunun yerine evde uygulayabileceğiniz yöntemlerle ateşi düşürme yoluna gidebilirsiniz. Ancak uzun süren ve farklı belirtileri de beraberinde getiren bir durum varsa doktora göstermeniz gerekir.
Bebeklerde görülen ateşin en genel nedenleri;
Ateşle beraber bunlar da varsa dikkat!
Havale bebeklerin ve çocukların yüksek ateş sırasında ellerini ve kollarını şiddetli bir şekilde aşağı yukarı hareket ettirmesidir. Havale genellikle dakika aralığı kadar sürer.
Havale geçiren çocuk ellerini ve kollarını birkaç kere aralıksız hareket ettirir, bu nedenle bir iki kere olan küçük hareketleri havaleyle karıştırmamak gerekir. Ateşli havale genellikle ateşin yükselmesinden sonraki ilk saat içinde görülür.
Ateşli havale esnasında çocukta ; çevresindekileri tanımama, morarma, nefes güçlüğü, kasılarak titremeye başlar ve göz kayması görülebilir. Havale geçiren çocuğunuza ilk anda yapacağınız müdahale salgıladığı tükürük, salya vs. yutmaması için önce sırt üstü yatırmak, sonra da yana çevirmektir.
Bu şekilde boğulma riski olmaz. Daha sonra acilen bir doktora başvurmalısınız.
Çocuğunuz ateşlendiği anda onu rahatlatmak için bunları yapın!
Bebeklerde ve çocuklarda ateş, aileleri en çok endişelendiren durumlardan biridir. Ateş, aslında vücudun bakteri ve virüslere karşı bir savunma mekanizmasıdır. Bununla beraber dehidratasyon yani sıvı kaybı, ortamın ısısının yüksekliği, romatolojik inflamatuvar ya da endokrinolojik (hormonal) durumlar da ateşe neden olabilir. Normal koşullarda gün içinde vücut ısısı derece değişir. Akşam üzeri vücut ısısı günün en yüksek seviyesindeyken, sabaha karşı en düşük seviyededir. Ateşin gerçekten var olduğunu anlamak için uygun yerden ve uygun termometre ile ölçülmesi gerekir. Yetişkinlerin değişimleri pek önemsemez ama bebeklerde ve çocuklarda ateş korkuya, hatta paniğe neden olur. İşte ateş ve ateşin yükselmesiyle ilgili merak edilen sorular ve cevapları…
Bebeklerde yüksek ateşin en sık görülen nedeni; bakteriyel veya viral enfeksiyonlardır. Genellikle birinci sırada üst solunum yolu enfeksiyonları; ikinci sırada alt solunum yolu enfeksiyonu, ishal (bağırsak enfeksiyonu), idrar yolu enfeksiyonu, kulak enfeksiyonu gelir. En çok korkulan ise menenjit denilen beyin zarı iltihaplanmasıdır. Bununla beraber enfeksiyona bağlı olmayan, sıvı kaybı özellikle yenidoğanlarda ateşe sebep olur. Sıvı kaybı, yeterince beslenememeye ve ishale bağlı gelişir. Güneş çarpması, diş çıkarma, aşı uygulamaları, bazı romatolojik hastalıklar ve genetik hastalıklarda da ateş yükselebilir.
Yenidoğan döneminden 18 yaşına kadar bütün bebeklik ve çocukluk çağında vücut sıcaklığı, makattan (rektal) ölçüldüğünde 38’nin üzerindeyse ateşin yükseldiği kabul edilir. Tabii ki ateşin ölçüm yeri ve şekline göre ateşin varlığı değişir. Kulaktan, koltukaltından ve makattan ölçümler birbirine yakın sonuçlar verir. O nedenle yenidoğan dönemi dışında kulaktan ölçüm daha çok tercih edilir. Sonuç derecenin üzerindeyse ateşin varlığı kabul edilir. Yenidoğanlarda ve haftalık bebeklerde koltukaltı ve kulaktan ölçüm daha çok tercih edilir. Özetle; kulaktan ölçümle ve koltukaltından ölçümle derece ateşin çıktığını gösterir.
Ateş aslında bir savunma mekanizmasıdır ve aynı zamanda da bir semptomdur. Dolayısıyla vücutta bir enfeksiyon ya da bir durumu işaret eder. Amaç; ateşi kontrol altına almaktır. Ateşe neden olan hastalığı tespit edip tedavi etmek hedeflenir. üzerindeyse ciddi enfeksiyonları araştırmak gerekir ve ileride olumsuz komplikasyonları da engellemek için hekim muayenesi şarttır. Ayrıca yüksek ateş, bağışıklık sistemini olumsuz etkileyip vücudun savaşma gücünü düşürür. O nedenle yüksek ateşin nedeni bulunup tedavi edilmelidir.
Havale; beyindeki elektrik boşalmaları nedeniyle vücut kaslarının istemsiz kasılmasıdır. Havale, ateşli ve ateşsiz olmak üzere ikiye ayrılır.
Çocuk havale geçirmeye başladığında kol ve bacaklarında kasılma, gözünün bir yere sabitlendiği görülür. Ağzından da köpük gelmeye başlar. Soluk alma güçlüğü gibi sorunlar da görülür. Bu tablo ailenin en korktuğu durumdur. Bu durumun uzun sürmesi oksijen alımı açısından sorundur. Yapılacak şey; mevcutsa doktorun önerdiği bir havale durdurucu fitil uygulamaktır. Hava yolunu açarak mümkünse ağızın kilitlenmesini engellemek önemlidir. En kısa sürede en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Ateş varsa da hemen ateş düşürücü verilmelidir.
*Bu içeriğin geliştirilmesinde Tıbbi Direktörlük katkı sağlamıştır.
*Web sitemizdeki bilgiler kişileri tanı ve tedaviye yönlendirme amacı taşımaz. Tanı ve tedaviye yönelik tüm işlemlerinizi doktorunuza danışmadan uygulamayınız. İçeriklerde Acıbadem Sağlık Grubu'nun tedavi edici sağlık hizmetlerine yönelik bilgiler yer almamaktadır.
Bebek ve çocuklarda yüksek ateş en sık rastlanan durumdur ve ailelerin endişelenmesine sebep olur. Bebeklerde ateş nasıl düşürülür sorusunu yanıtlamadan önce ateşin kaç derece olduğunu doğru ölçmek gerekir. Normal vücut sıcaklığı 36,5 derecedir. Bunun üzerindeki ısı ateş olarak adlandırılır. Ateş ölçülürken, koltuk altından °C, ağızdan °C, popodan 38°C, kulaktan ölçümlerde °C üzerindeki çıkan değerler çocuklarda yüksek ateş olarak kabul edilir. Alından ölçülen ateş 38 ise bu da yüksektir.
Altı aydan büyük bebeklerde kulaktan yapılan ölçümler daha doğru sonuç verir. Yenidoğanlarda ilk 1 ay koltuk altından; 4 hafta-5 yaş arası çocuklarda ise koltuk altı ve kulaktan ölçülebilir.
Bebek ve çocuklar ateş esnasında daha fazla ve hızlı su kaybı yaşadığı için bu duruma dikkat edilmelidir. Hatta yaz aylarında bazen çok sıcağa maruz kalmak ve su kaybı çocukta yüksek ateşe sebep olabilir. Sıvı alımı önemlidir. Ateş nasıl düşürülür sorusunun yanıtı her zaman çok basit olmayabilir. Zira ateş bir hastalık değildir bir hastalık sebebiyle oluşan durumdur.
Ağızdan ateş ölçümü bebeklerde zor olabilir onun için ölçüm küçük bebeklerde emzik termometrelerle yapılabilir. Popodan ölçüm, yaparken dijital termometre temiz olmalı ve bebeğe nazik davranılmalıdır. Aksi halde yaralanmaya sebep olunabilir. Kulaktan ölçüm yaparken, her iki kulaktan birkaç defa ölçüm yapılmalı ve en yüksek değer baz alınmalıdır.
Koltuk altından ölçüm yaparken ise önce çocuğun koltuk altı kurulanmalı sonra ölçüm yapılmalıdır. Çocuklarda en sık tercih edilen ateş ölçme yöntemi koltuk altıdır. Yenidoğan için de en uygun ölçüm şeklidir. Plastik şerit termometreyle ölçüm için şerit alına yapıştırılır, vücut sıcaklığı bir dakika sonra renk değişikliği skalasından okunur. Bu yöntemle ölçüm güvenilir olmayabilir.
ay arası bebeklerde, normalin üstünde vücut ısısı tespit edildiğinde ateş kaç olursa olsun doktora başvurulmalıdır.
Bebek ve çocuklarda ateş düşürmek için evde yapılabilecekler şöyledir.
Çocuğa hafif ince kıyafetler giydirilmeli, üzeri örtülmemeli. Oda ısısı °C olmalı, fazla ısıtılmamalı. Ateş yükselirken üşüme ve titreme geldiyse ince bir örtüyle üzeri örtülmelidir.
Aşırı terlediği için sıvı kaybı olacaktır. Ateşi düşürmek için bol bol su, sıvı içirmeye çalışılmalıdır. Yemekten çok sıvı önemlidir. Anne sütü alan bebekler sık sık emzirilmelidir. Eğer çocukta ishal, kusma da varsa o zaman sıvı kaybı daha çok olacağından ateşin düşürülmesi önem kazanır. Hem ateş hem de ishal ve kusma sıvı kaybı nedeniyle çocuğu hayati riske sokar.
Soğuğa yakın ılık suyla ense, eklem yerlerine, alnına kompres yapılabilir. Sirkeli, alkollü sıvılar kullanılmamalıdır.
Ateş düşürücü ilaçlar hekim kontrolünde verilmeli gelişi güzel kullanılmamalıdır. Ateş düşürmek için çocuğa kesinlikle aspirin verilmemelidir. 18 yaş altındaki çocuklarda grip, nezle, su çiçeği vb. gibi viral (virüse bağlı) enfeksiyonlarda aspirin verilmesi ciddi olumsuz sonuçlar doğurabilir. Karaciğer ve beyinde hasar yaratabilir. Hatta ölümlere neden olabilir. Pratikte, bazı hekimler, özellikle aileden kaynaklanan ateş kaygısı nedeniyle, parasetamol ve ibuprofeni birlikte veya dönüşümlü verebilir. Ancak yapılan birçok çalışma parasetamol ve ibuprofenin birlikte veya dönüşümlü şekilde vererek yapılan tedavinin daha yararlı olduğu hakkında yeterli kanıt bulunamamıştır. Bu nedenle, parasetamol verilen bir çocukta ateş yüksekliği devam ediyorsa, kombine veya dönüşümlü tedavi kararı vermeden önce, altta yatan önemli bir hastalık olup olmadığından emin olunmalı, bebeğin ateş düşürücü ilacı kilosuna göre doğru dozda alıp almadığı kontrol edilmelidir. Parasetamol dozunun yaşa göre değil kiloya göre ayarlanması gerektiği unutulmamalıdır.
Bunlara rağmen ateş halen yüksek ise çocuğa ılık suyla duş aldırılabilir. Kesinlikle soğuk su tavsiye edilmez. Ilık su vücut normal ısısı sıcaklığında yani yaklaşık 35 derece su demektir. Çocuğun biraz nemli kalması serinlemesini sağlar. Ateşi yüksek olan çocuğun üstünün örtülmesi, daha çok giydirilmesi önerilmediği gibi rutin olarak soğuk uygulama yapılması da önerilmez. Çünkü ateşi yükselen çocukta, ısı tasarrufu sağlamak amacıyla, el ve ayak damarlarında büzülme olur. Bu nedenle, ateşlenen kişinin elleri, ayakları soğuktur. Ateş düşürücü ilaç tedavisi yeterli gelmez ve ateş 30 dakika içinde düşmeye başlamazsa çocuğa ılık suyla duş aldırılabilir.
Ateş korkusu nedeniyle telaş yaşayan aileler sağlık merkezlerini gereksiz kullanma ve gereksiz tedavilere neden olabilmektedir. Oysa ateş ile birlikte bakterilerin ölmesi hızlanmaktadır. Ateşin kendi başına beyne hasar vermesi için ise 41,5°C üzerine çıkması gerekir. Çocukların çoğu ateşlenir ancak sadece %4ünde ateşe bağlı havale görülür. Çocuklarda yüksek ateş 41,5 derece gibi yüksek bir seviyeye ulaşır ise beyne zarar verebilir. Bu tip durumlar, havale geçirme genellikle genetik yatkınlık ile olur.
Soğuk algınlığı, grip gibi enfeksiyonlar anjin, orta kulak iltihabı,ishal,idrar yolu enfeksiyonu ateşe yol açar. Çocuklarda ateşin en sık nedeni olan üst solunum yolu enfeksiyonları gibi durumlar, üç dört gün süren °C ateşe neden olabilir. Bazı ciddi hastalıklar ise çok yüksek ateşe yol açmayabilir. ay arası bebeklerde, normalin üstünde vücut ısısı tespit edildiğinde ateş kaç olursa olsun hemen doktora başvurulmalıdır.
Ay ve yaş olarak daha büyük çocuklarda, çocuğun genel durumu önemlidir. Çocuk kendinden geçmemiş ise, uyanık ve oyun oynuyorsa, yiyip içebiliyorsa, solunumu normalse çok da korkmaya gerek yoktur.
Ateşin kendi başına beyne hasar vermesi için ise 41,5°C üzerine çıkması gerekir. Çocukların çoğu ateşlenir ancak sadece %4ünde ateşe bağlı havale görülür.
Antibiyotik bir ateş düşürücü değildir ve kesinlikle hekim önermeden verilmemelidir. Bebeklere fitil ateş düşürücüler kullanılabilir. WHO (DSÖ) Çocuklarda 39 C ve üstü ateş parasetamol ile düşürülmesini önermektedir. Rutin uygulamada 38°C üzerinde ateşte parasetamol etken maddeli ateş düşürücüler, çocuğun yaşı ve kilosuna göre hekimin önerdiği dozda verilebilir. Çocuğunuzun yaş ve kilosuna göre önerilen dozu bilmiyorsanız, telefonla da olsa bir sağlık kuruluşundan veya hekiminizden, eczacınızdan destek alınız. Ateş düşürmek için limon, sirke vb. kullanmanın ekstra bir faydası yoktur.
İlk önce sağlık uzmanınızla konuşmadan 6 aydan küçük bebeklere ibuprofen verilmemelidir..
Hastayken çocukların iştahı da azalır. Yemek yemesi için zorlanmamalıdır. Böyle dönemlerde en sevdiği yemekler hazırlanmalı ve yiyebildiği kadar yemesi sağlanmalıdır. Ancak sıvı alımı önemlidir.
Acil sağlık kurumuna başvurun!
Çocuğunuz aylıksa ve ateşi varsa,
Çocuğunuzun ateşi 40°C ve üstündeyse,
Durmadan ağlıyor, sıvı alamıyorsa,
Eğer ateşi 48 saatten daha uzun sürer ve ateş düşürücü ilaçlarla bile düşmezse,
Ateşle birlikte çocukta kasılma, şuur kaybı, kusma, ishal, nefes almada zorluk gibi başka belirtiler de varsa,
Çocuk ateşli havale geçiriyorsa, derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.