Bilimsel Ve Edebi Makale

Makale Nedir ? Makale Nasıl Yazılır?

Bu yazıda şu konular üzerinde durulacaktır:

1. Makale nedir?
2. Makale türünün özellikleri
3. Makale çeşitleri ve özellikleri
4. Makalenin bölümleri
5. Makale yazımının temel kuralları
6. Makalelerden örnekler

1. Makale Nedir?

Makale, belirli bir konuda, bir görüşü, bir düşünceyi savunmak ve kanıtlamak için yazılan yazı türüne denir. Gazete, dergi ve internette yayınlanır. Ayrıca herhangi gerçeği açıklığa kavuşturmak, bir konuda görüş ve tezler ortaya koymak ve bir hipotezi savunmak, desteklemek için yazılmış olan yazılara da makale denir.

Metinler genel olarak &#;edebî&#; ve &#;öğretici&#; olarak iki başlık altında değerlendirilir. Öğretici metinler bilimsel veya bilgilendirici metinler olarak da adlandırılır. Edebî metinler hem dili kullanış biçimleri hem de kurmaca oluşlarıyla bilgilendirici metinlerden ayrılır. Edebî metinlerde dilin etkili ve çok anlamlılığa açık biçimde kullanılması amaçlanırken bilgilendirici metinlerin anlatımı olabildiğince açık ve anlaşılır olmak durumundadır. Çünkü bu tür metinlerde önemli olan, bir bilgiyi veya düşünceyi doğru ve anlaşılır bir şekilde sunmaktır.

Bilimsel metin türlerinin en önemlilerinden biri makaledir. Makaleler, belli bir düşünceyi kanıtlara dayandırarak açıklayan yazılardır. Makaleler bir görüşün doğruluğunu veya yanlışlığını ispatlamak amacıyla da yazılabilir. Makalede önemli olan ortaya konulan düşüncelerin bilimsel temellere ve bilgilere dayandırılarak sunulmasıdır.

Gazetelerde güncel konular hakkında nesnel bir bakış açısıyla yayımlanan yazılar da makale olarak nitelendirilir. Bilimsel veya akademik makaleler ise genellikle bu türde yayın yapan dergi veya kitaplarda yayımlanır. Bilgisayarın yaygınlaşması ile birlikte İnternet&#;te her gün çok sayıda bilimsel makale okurla buluşmaktadır. Bilimsel makale, tarama yazıları, değerlendirme yazıları veya herhangi bir bilimsel konferansın ve toplantının tutanakları da makale türünde değerlendirilebilecek yazı türleridir.

Makalelerin en önemli özelliği alanında uzman kişilerce yazılmış olmalarıdır. Bu tür metinler nesnel bir anlatım dili ile kaleme alınır. Dolayısıyla yazarın tavrı, kişiliği veya tarafı bu tür metinlerde hissedilmez. Ortaya konan veri, bilgi veya düşünceler sağlam kaynaklarla desteklenir ve bu kaynaklar yazının sonunda ayrıntılı olarak sıralanır. Makalelerde kullanılan bilgi veya düşüncelerin alındığı kaynakların gösterilmesinde ve aktarılmasında belli kurallar vardır. Bu kurallar makalelerin bilimsel ölçütleriyle doğrudan ilgilidir.

Makale türünün doğup gelişmesi ve çeşitlenmesi gazete ile birlikte gerçekleşmiştir. Dolayısıyla bu türün bizim edebiyatımızda ortaya çıkışı da ilk gazetelerle birlikte olmuştur. Tanzimat Dönemi yazarlarından Şinasi&#;nin çıkardığı Tercüman-ı Ahvâl gazetesinde yazdığı makaleler bu türün edebiyatımızdaki ilk örnekleri arasında yer alır. Daha sonra Namık Kemal, Ziya Paşa ve Ahmet Mithat Efendi gibi yazarlar da bu türde metinler yazmıştır.

Önceleri yalnızca gazetelerde yayımlanan makaleler, zaman içerisinde belli uzmanlık alanlarına yönelik çıkarılan dergilerde yer almaya başlamıştır. Günümüzde ise gazetelerde makale boyutunda çok az yazı yer almaktadır. Çünkü gazeteler daha çok güncel konulara yer ayırmaktadır.

Makale yazarken aşağıdaki kriterler önemlidir:

• Anlatımda sade ve belirli bir format uygulanmalı.
• Somut özellikler ön planda olmalı.
• Öne sürülen düşünce ve tez kanıtlarla desteklenmelidir.
• Makele yazarken belirli bir konu yoktur. Yazar her konuda makale yazabilir.
• Gazete, dergi ve internette yayımlanır.

Ayrıca bilimsel standartlarda makale yazmak çok önemlidir. Örneğin çok önemli bir hipotezi ispatlasanız dahi eğer bu bilimsel makale formatına uygun değilse hiç bir bilimsel yayında itibar görmez hatta yayınlanmaz. Bu sebeple akademik kariyer sahibi insanlar makalelerini belirli bir formata uygun kalarak yazmak zorundadır. Bu okuyanların işini kolaylaştırır.

Akademik bilgi düzeyi ve yazılan hipotezin doğruluğu ile ilgili makale arasında bilimsel bilgi düzeyi açısından direk bir bağlantı olmasa da, bilimsel makale yazma alışkanlığınız ve formata uygunluğunuz karşı tarafın sizi değerlendirmesinde rol oynayabilir.

Akademik süreçde bilimsel dünyaya sunulan bir bilgi demetinin başarısı, anlaşılır bir düzeydeki dille ve formatına uygun bir biçimde karşı tarafın yargı gücüne sunulmuş olma özellikleri ile doğru orantılıdır.

Bilimsel Metinler (Makale)

Makale, belli bir görüş veya düşünceyi kanıt göstererek ispatlamak amacıyla yazılan bilgilendirici bir yazı türüdür. Makaleler toplumsal bir sorunla ilgili olabileceği gibi tamamen bilimsel bir konu hakkında da yazılabilir. Toplumsal konularda yazılan makaleler, bir görüşü kanıtlara dayanarak savunmak veya bir konu hakkında ayrıntılı bilgi vermek amacı taşır. Bilimsel makalelerde ise araştırma sonuçları veya verilerden yararlanılarak bir konu hakkındaki tezler ispatlanır. Bu özellikleriyle bilimsel metinlerin edebî metinlerden çok farklı yönleri bulunmaktadır.

Bilimsel metinler ile edebî metinler arasındaki farklılıklar şu şekilde sıralanabilir:

a) Edebî metinler genellikle hayal gücüne dayanır, bilimsel metinler ise bir tez veya görüş üzerine kurulur.

b) Edebî metinlerde anlatılanlar kurgusal oldukları için herhangi bir araştırmaya veya kaynağa dayandırılmaz. Oysa bilimsel metinlerde sunulanların hemen hepsi bilimsel araştırma veya verilerle desteklenmelidir.

c) Edebî metinlerde kullanılan dil, mecaz ve çağrışımlara açıktır. Dolayısıyla edebî metinlerde öznel bir anlatım söz konusudur. Ancak bilimsel metinlerde yazar, olabildiğince nesnel ve açık bir anlatım dili kullanmak zorundadır.

ç) Edebî metinlerde kesin sonuçlara ulaşmak gibi bir amaç güdülmezken bilimsel metinler, tezleri hakkında olabildiğince belirgin sonuçlara ulaşmak durumundadır.

Bilimsel Makalenin Bölümleri

Bilimsel makaleler; &#;başlık, özet, giriş, yöntem, bulgular, sonuç ve tartışma, kaynakça&#; bölümlerinden oluşur. Metnin özelliğine göre bu bölümlerden bazıları bulunmayabilir veya başlıkla belirtilmeyebilir. Özellikle edebî makalelerde &#; özet, giriş, yöntem, bulgular, sonuç, tartışma ve kaynakça&#; bölümleri bulunmayabilir.

1. Başlık: Konunun ilgilileri tarafından okunacak ilk bölümdür. Bu nedenle başlık düzenlenirken kelimeler dikkatle seçilmeli, makalenin içeriğini yansıtan en az sayıda kelime kullanılmalıdır. Uygun bir başlığı olmayan makale, hedef okuyucu kitlesine ulaşmayabilir.

2. Özet: Metnin bütününde anlatılanların ana hatlarıyla ifade edildiği bölümdür. Araştırmanın kapsamı, amacı, araştırmada kullanılan yöntemler, elde edilen bulgular, araştırma sonunda ulaşılan sonuçlar ve metindeki anahtar kelimeler bu bölümde verilir.

3. Giriş: Temel bilgilerin sunulduğu bölümdür. Bu bölümde konuyla ilgili daha önce yapılan çalışmalar hatırlatılır. Bu çalışmaya neden gerek duyulduğu ortaya konur.

4. Yöntem: Bu bölümde araştırmada tercih edilen yöntem ve söz konusu yöntemin tercih edilme nedenleri anlatılır. Yazarın neyi, nasıl ve niçin kullandığını açıkladığı bu bölüm, konuyu bilen bir uzmanın aynı çalışmayı kendi imkânlarıyla tekrar etmesini sağlar nitelikte olmalıdır.

5. Bulgular: Bu bölümde araştırmada elde edilen bulgular ve bu bulguların ne anlama geldiği dile getirilir.

6. Sonuç ve Tartışma: Bu bölümde araştırmada elde edilen bulguların araştırmanın amaçları ile ilişkileri kurulur. Elde edilen bulgulardan birtakım nesnel genellemelere ulaşılmaya çalışılır. Ulaşılan sonuçlar, daha önce aynı veya benzer konularda yapılmış çalışmaların sonuçlarıyla karşılaştırılır. Araştırmanın bilim dünyasına katkısı belirtilir. Yapılan bilimsel çalışmayla ulaşılan sonuçların günlük hayattaki olası etkileri değerlendirilir.

7. Kaynakça: Makalenin sonunda, yararlanılan kaynaklar liste hâlinde gösterilir. Makalede yer alan her kaynağa, kaynakçada yer verilir; kaynakçada yer alan her kaynağa metin içinde gönderme yapılır. Bilginin hangi kaynaktan alındığı, metnin içinde kaynağa gönderme yapılarak belirtilir. Kaynakçada her kaynağa sadece bir kez yer verilir.

Makalede özetleme, Alıntılama ve Kaynak Gösterme:

Bilimsel metinlerin en önemli özelliği, ortaya konulan düşünce veya tezin belirli kanıtlara dayandırılarak ispatlanmasıdır. Bu amaçla farklı kaynaklardan veya bilimsel araştırma sonuçlarından faydalanılır.

&#;Şiir Kaynağı Bilmeceler&#; adlı makalede de öncelikle &#;bilmecelerin şiirsel açıdan oldukça zengin olduğu&#; tezi ortaya konulmuş ve bununla ilgili yapılan çalışmalar sıralanmıştır. Bilmecelerin şiirsel yönü hakkında Prof. Dr. Şükrü Elçin ve Bedri Rahmi Eyüboğlu&#;nun cümlelerine başvurulmuştur. Birisi alan uzmanı, diğeri ise şair olan bu kişilerin görüşlerinin tamamı makaleye alınmamış, yalnızca konuyla doğrudan ilgili olan ifadelere yer verilmiştir. Makalede yer verilen alıntılar, adları dipnotta verilen kaynaklardan doğrudan aktarıldığı için tırnak içerisinde gösterilmiştir. Makalenin dipnotunda bu cümlelerin alındığı eserlerin künyeleri, &#;yazar adı, eser adı, basıldığı şehir, basım yılı ve sayfa numarası&#; sırasına göre verilmiştir. Makalenin ilerleyen bölümünde &#;giriş&#; bölümünde ortaya konulan tez, &#;gelişme&#; bölümünde çeşitli örneklerden hareketle ispatlanmış ve &#;sonuç&#; bölümünde de konuyla ilgili bir genel yargıya ulaşılmıştır.

Makalede Açıklayıcı Anlatım:

Bilimsel bir yazı türü olan makalede bir görüş veya tezi ispatlamak amaç edinildiği için nesnel bir anlatım dili kullanılır. Bu anlatım diline ve bilimsel metinlere en uygun düşen anlatım biçimi &#;açıklama&#;dır. Çünkü makalede yazar ortaya koyduğu tezi ispatlamak için gerekli açıklamaları yapmak ve okuru ikna etmek durumundadır.

&#;Şiir Kaynağı Bilmeceler&#; adlı makalede de açıklama anlatım biçimine sıkça başvurulmuştur. Öncelikle bilmecelerin hangi söz sanatlarına dayandığı açıklanmış, daha sonra bunlar çeşitli örneklerle desteklenmiştir. Yine örneklerden sonra söz konusu bilmecelerin şiiriyetini sağlayan unsurlar açıklanarak makale bir sonuca ulaştırılmıştır. Bu metinde de görüleceği gibi makalelerde, açıklayıcı anlatımın yanı sıra örneklendirme, tanık gösterme, tanımlama, verilerden yararlanma gibi düşünceyi geliştirme yollarına da sıkça başvurulmaktadır.

Makale Örnekleri:

• Bırakın Güneş Işığı İçeri Girsin
• Atatürkçü Düşüncede Eğitim Sistemi
• Küresel Çevre Kirlenmesi
• Edebi Makale Örnekleri

Türk Edebiyatında (bazı) Makale Yazarları ve Eserleri

Şinasi:

Namık Kemal:

• Mes Prisons Muahezenamesi
• Renan Müdafaanamesi

Ziya Gökalp:

• Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak

Cenap Sahabettin:

• Evrak-ı Eyyam
• Nesr-i Harp
• Nesr-i Sulh

Ali Canip Yöntem:

• Millî Edebiyat Meseleleri ve Cenap Beyle Münakaşalarımız

Yahya Kemal Beyatlı:

• Aziz İstanbul
• Eğil Dağlar (makale &#; sohbet)

Yaşar Nabi Nayır:

• Edebiyatımızın Bugünkü Meseleleri (makale &#; inceleme)

Hasan Ali Yücel:

• Pazartesi Konuşmaları
• İyi Vatandaş İyi İnsan

Mehmet Kaplan:

• Büyük Türkiye Rüyası (makale &#; eleştiri)
• Kültür ve Dil (makale I eleştiri)
• Nesillerin Ruhu (makale &#; eleştiri)

Ahmet Hamdi Tanpınar:

• Edebiyat Üzerine Makaleler

Samiha Ayverdi:

• Yusufçuk (makale ve konferansları)

Bilimsel Metinler 

• Düşünceye dayalı olan, kurmaca niteliğe sahip olmayan metinlerdir.
• Makale, eleştiri gibi türler bilimsel metin özelliğine sahiptir.
• Bu metinlerde dil sade ve anlaşılırdır.
• Sunulan bilgi ve düşünce doğru ve anlaşılır bir şekilde ortaya konur.
• Bilimsel metinler; teze dayalı olup bu metinlerde yararlanılan kaynaklar gösterilir.
• Dil nesnel olarak kullanılır.
• Özetleme, alıntılama, kaynak gösterme gibi tekniklerden yararlanılır. 

Makalenin Tanımı 

Bilimsel ve toplumsal konularda sunulan düşüncelerin nesnel ve bilimsel verilerle incelenerek gazete ve dergilerde yayımlanmasıyla oluşan öğretici metinlere makale denir. 

Makalenin Genel Özellikleri 

1. Bir görüşü, bir iddiayı belge ve kanıtlarla destekleyerek savunan yazı türüdür.
2. Senli benli konuşmalar, gündelik dil ve sanatlı bir dile yer verilmez.
3. Dolaylı anlatımlardan uzak anlaşılır bil dil kullanılır.
4. Toplumsal, bilimsel, günlük olaylar gibi hemen hemen her konuda yazılabilir.
5. Alanında uzman kişiler tarafından yazıldığından bilimsel bir anlatım vardır.
6. Makalede düşünceyi geliştirme yollarından (örnekleme, tanık gösterme, karşılaştırma) faydalanılır.
7. Makalede terimlere sıkça yer verilir.
8. Açıklayıcı ve tartışmacı anlatım biçimlerinden sıklıkla yararlanılır.
9. Dil ve imla kurallarına uygun kurallı cümlelere yer verilir.
10. Alıntı yapılacaksa kaynak veya kaynakça gösterilir.
11. Makale, gazetecilikle birlikte ortaya çıkmıştır.
12. Türk edebiyatında makale Tanzimat Dönemi’yle birlikte ortaya çıkmıştır. 

Makaleler, edebi makale ve bilimsel makale olmak üzere ikiye ayrılır.

Edebi Makale: Dil, edebiyat ve sanat gibi konuların ele alındığı bu makaleler biraz daha yoruma açık eserlerdir. Yazar düşüncelerini kanıtlamaya çalışır.

Bilimsel Makale:Tıp, sosyoloji, ekonomi gibi bilimle ilişkili alanlara yönelik konular ele alınır. Nesnel bir yaklaşım ve dil kullanılır. Bir tez kanıtlarıyla açıklanmaya çalışılır. 

Önemli: Türk edebiyatındaki ilk makale örneği Tanzimat Dönemi’nin kurucusu olan Şinasi’nin ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval’de yayımladığı “Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi” adlı yazıdır. 

Literatür tarama nedir? 

Araştırma, bilginin geliştirildiği bir süreçtir. Araştırmaya dayalı bir metin hazırlanırken ele alınan konuyla ilgili “Kim, ne zaman, neyi araştırdı; neler elde etti?” gibi soruların cevabının verilmesi gerekir. Aksi takdirde hazırlanan metin, nitelikli olmaz. Bu yüzden araştırmaya dayalı bir metin hazırlanırken önceki çalışmaları taramak ve veri toplamak çok önemlidir. Var olan kaynak ve belgeleri inceleyerek veri toplamaya da literatür tarama denir.

Araştırmaya dayalı bir metnin yazımında kaynak taraması yapılırken uyulması gereken aşamalar şu şekildedir:

• Araştırmanın amacının ve konusunun saptanması

• Kaynak taraması

• Kaynakların okunması

• Kaynakların değerlendirilmesi

• Araştırmanın ödev, tez, seminer, makale gibi biçimlerde raporlanması

Bilimsel Metinlerin Özellikleri 

• Bilimsel çalışmalara özgü anlatım yöntemleri kullanılır.
• Daha önce ortaya konmamış bir tez ortaya konur.
• Bir gerçeği açığa çıkarmak amacıyla bir teze dayanan metinlerdir.
• Bilimsel çalışmalar neticesinde ortaya çıkan veriler tezin ispatında kullanılır.
• Nesnel bir anlatımla yazılır ve kanıtlanabilir niteliğe sahiptir.
• Bu metinlerde farklı anlam ve çağrışımlara yer verilmez. 

Edebi Metinlerin Özellikleri 

• Öznellik söz konusudur.
• Anlatımda farklı anlam ve çağrışımlara neden olan ifadelere yer verilir.
• Edebi metinlerde öğretme, bilgi verme amacı yoktur.
• Edebi metinlerde alıntı yapma ve kaynakça göstermeye başvurulmaz.
• Bu metinlerde sanatsal bir dil kullanılır. 

Bilimsel Metinlerde Özetleme 

• Ayrıntılara yer verilmez.
• İçeriğin kısa sürede okuyucuya sunulması hedeflenir.
• Özetlemede geniş zaman kipi (ar-er-r) kullanılır.
• Kısa ve net ifadelerle okuyucu bilgilendirilir.
• Bu bilgilendirme başlığın hemen altında özet bölümünde yer alır. 

Bilimsel Metinlerde Alıntılama 

Alıntılama: Bir yazarın oluşturduğu bir makalede düşüncenin doğruluğunu desteklemek için alanında uzman birinden bir metni, cümleyi, veriyi kendi makalesinde kullanmasıdır. 

Alıntılamanın amacı, ele alınan görüşün okuyucu tarafından daha kolay anlaşılması ve ele alınan düşüncenin kanıtlamasına olanak sağlamasıdır. 

Alıntılama doğrudan ve dolaylı alıntılama olmak üzere ikiye ayrılır.

Doğrudan alıntılama: Kaynak eserden olduğu gibi alınır. Bu yöntemde yazıya alınan metin, cümle, dize vb. unsurlar aslına sadık kalınarak tırnak içinde gösterilir. Alıntı yapılan yazılarda gösterilmeyen metinler için üç nokta konur. Ayrıca alıntı için kaynakça da gösterilir. 

Dolaylı alıntılama:Bir makalede yer alan düşünce, açıklama gibi unsurların tamamı veya bir kısmı, özüne bağlı kalmak koşuluyla farklı kavram ve üslupta yazar tarafından oluşturulur. 

Dipnot: Metin içinde geçen herhangi bir bilgi ile ilgili olarak sayfanın altına, çalışmanın sonuna konan açıklama veya kaynak bilgisine denir. 

Türk Edebiyatında Yazılan Önemli Makaleler ve Yazarları

• Şinasi: Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi (İlk makale örneği)
• Ziya Paşa: Şiir ve İnşa
• Cenap Şahabettin: Evrak-ı Eyyam, Nesr-i Sulh, Nesr-i Harp
• Hüseyin Cahit Yalçın: Edebiyat ve Hukuk (Bu makaleyle Servetifünun Dönemi sona erdi)
• Ömer Seyfettin: Yeni Lisan (Milli Edebiyatın başlangıç makalesi, dilde millileşmeyi sağladı.)
• Ziya Gökalp: Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak
• Yahya Kemal Beyatlı: Aziz İstanbul, Eğil Dağlar
• Yusuf Akçura: Üç Tarz-ı Siyaset
• Bilimsel Metinlerde Kaynak Gösterme 

Bilimsel metinlerde önemli unsurlardan biri kaynak göstermedir. Yazar, fikirlerinin doğruluğunu ispatlamak amacıyla metinde yer verdiği bilgi ve cümlelerin kaynağını mutlaka belirtmelidir. 

Kaynak gösterme, kaynakça olarak da bilinir ve metnin sonunda şu şekilde gösterilmelidir:

Yazarın adı – kitabın adı – kitabın basıldığı yer – kitabın yayınevi – kitabın basıldığı yıl

“Kısakürek, Necip Fazıl. Çile. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları, ” 

Münazara

Farklı görüşlere sahip iki grubun bir başkan vasıtasıyla jüri ve dinleyiciler önünde konu hakkındaki düşüncelerini savunmak amacıyla ortaya çıkan bir tartışma türüne münazara denir. 

Münazaranın amaçları

• Gerçeği, uygun ve etkili bir biçimde ortaya koymak,
• Öğrencileri tartışmaya alıştırmak,
• Araştırma ve incelemeye yöneltmek,
• Öğrencilerin konuşma becerilerini geliştirmek,
• Hoşgörülü bir tartışma ortamı oluşturmaktır. 

Münazarada Dikkat Edilecek Hususlar ve Kurallar 

1. Konu, gruplara önceden bildirilmelidir.
2. Üyelere konuyu araştıracak yeterli zaman verilmelidir.
3. Karşı tarafın görüşleri iyice dinlenmelidir.
4. Not alınarak, açık ve zayıf noktalar tespit edilmelidir.
5. Sade ve anlaşılır bir dil kullanılmalıdır.
6. Konunun anlaşılırlığını artırmak için örneklere başvurulmalıdır.
7. Karşı tarafında sözüne müdahale edilmemelidir.
8. Zaman, etkili ve verimli kullanılmalıdır.
9. Karşı tarafın sorularına ikna edici cevaplar verilmelidir. 

Tez: Öne sürülen görüştür.

Antitez: Öne sürülen görüşe karşı ortaya atılan başka bir görüştür.

Argüman: Düşüncenin doğruluğunu ispatlamak için toplanan belgeler ve kanıtlardır. 

Münazaranın Uygulama Aşamaları

* Münazara en az üçer kişilik iki gruptan oluşur.

* Gruplar, hükümet ve muhalefet grubunu oluştururlar.

* Gruplar konuyla ilgili kaynakları toplar, düzenler ve konuşma metinlerini yazarlar.

* Grup üyelerinden biri başkan biri de sözcü olur.

* Konuşmalar başkanın üyeleri tanıtmasıyla başlar.

* Konuşmalar münazara başkanının verdiği süreler içerisinde tamamlanmalıdır.

* Konuşmacılar karşı grubu değil jüriyi ikna etmeye çalışmalıdır.

* Belirtilen süreler sonucunda her grubun başkanı konuşmalarını toplar ve son bir açıklama yapar.

* Son olarak en az üç kişiden oluşan jüri puanlarını başkana verir ve başkan kazananı ilan eder.