bir buçuk metre zincir altın fiyatı / GAMA BÜLTEN EKİM-KASIM-ARALIK 2016 SAYI: 87 SAHİBİ GAMA HOLDİNG - PDF Ücretsiz indirin

Bir Buçuk Metre Zincir Altın Fiyatı

bir buçuk metre zincir altın fiyatı

Çek kahverengi süt keçileri küçük ve büyük çiftçiler arasında popülerdir, bakımları nispeten kolaydır, hayvanlar yem konusunda iddiasızdır ve ayrıca bakım için fazla alan gerektirmez. Bu makalede, bu cinsin tanımına ve özelliklerine daha yakından bakacağız, keçilere nasıl bakılacağını ve nasıl yetiştirileceğini öğreneceğiz.

köken

Çek kahverengi stenografi keçi, 1900'den 1930'a kadar yapılan ıslah çalışmaları sonucunda elde edilen bir ırktır. Ataları Çek Garz keçileri, İsviçre ve kahverengi dağ keçileridir.

Biliyor musunKeçiler, dört bölümden (yara, ağ, kitap ve abomasum) oluşan bir mideye sahiptir.Yiyecekleri önce yara izine, sonra fileye, sonra kitaba girer ve yolun sonunda en hassas bir insan midesine benzeyen abomasuma girer.

Cins genel özellikleri

Bu keçiler kısa tüylü, kahverengi kürk renginde ve kalın astarlıdır. Bu cinsin temsilcilerinin çoğunun boynuzu yoktur, canlı hayvanların% 80'inin belirgin bir kolost'u vardır. Çek kahverengi keçilerin yalnızca% 20'sinin başları kalın, hafif kavisli sırt boynuzlarıyla taçlandırılmıştır. Dişilerin süt verimi çok yüksektir.

Görünüm açıklaması

Kas fiziği olan orta büyüklükteki hayvanlar.

Keçiler çok serttir, iklim şartlarına ve içeriğe iyi adapte olurlar.
Ortalama karkas ağırlığı, kgKeçiler - 75–80, keçiler - 50–55
boynuzsuzVakaların% 80'inde
Boynuz varlığıVakaların% 20'sinde
renkKahverengi, sırtta koyu bir şerit var
Withers yüksekliği, cmErkekler - 75–85, kadınlar - 70–75
Göğüs çevresi, cmErkekler - 90–110, kadın - 80–100
kuyrukkısa
sakalSadece keçiler, siyah
KulaklarYuvarlak, küçük.

Üretken nitelikler

Çek kısa tüylü keçileri hem küçük hem de büyük çiftliklerde tutmak faydalıdır. Yılın çoğu için süt keçileri sahiplerine süt sağlar.

Kesimden sonraki besi hayvanları, az miktarda yağın yanı sıra yumuşak ve ılık ciltler, dikiş kıyafetleri ve ayakkabılar için uygun güçlü deri, örme kazaklar ve eldivenler için yünler ile iyi bir et verimi sağlar.

Süt verimi

Her gün Çek keçileri orta derecede yağlı, kalın ve çok yararlı süt sahiplerine lezzet veriyor. Genç bir keçinin ilk kuzulanmasından sonra, günde bir buçuk litreye kadar süte süt vermek zaten mümkün. Yetişkin bir keçiden sağan süt 4 ila 6 litredir.

Çek kahverengi kısa tüylü keçinin 12 ay boyunca elde ettiği süt veriminin kaydedilmiş kaydı 2600 litre orta derecede yağlı süttür.

Çek kahverengi sütün özellikleri:

  • sütün yağ içeriği -% 3.5 ila% 4.5;
  • sütte protein -% 2.7 ila 3;
  • sütte laktoz -% 5;
  • ortalama süt verimi - yılda 900 litre;
  • ortalama laktasyon süresi 300 gündür.

Bu cins keçilerde sütün tadı sade bir şekilde kremsidir. Daha önce pastörize edilmiş Çek sütü satışa sunulmakta, peynir, süzme peynir ve beyaz peynir de yapılmaktadır. Mükemmel sindirilebilirliği nedeniyle Çek sütü alerjiye neden olmadan bebek maması için uygundur.

Biliyor musunKaşmir keçilerinin kabarık kış astarından yapılan inanılmaz derecede yumuşak ve pahalı kaşmir.Kaşmir fiyatı çok yüksektir, çünkü ipekli astarı kaba keçi kılından elle ayırmak zahmetli bir işlemdir.Bir yetişkin için bir süveter yapmak için, bu cinsin iki yetişkin hayvanından bir astar gereklidir.

et

Altı aylık genç çocukları katlettikten sonra, net et verimi bir yaşındayken, 20 ila 40 kilogram arasındadır. Keçi büyüdükçe, et verimi artar, hayvanları bir buçuk yaşında kesmek akılcıdır. Önceden, keçi özel olarak besiyordu.

Kahverengi kısa saçlı Çek keçi, aşağıdaki et özelliklerine sahiptir:

  • canlı bir karkasın ortalama ağırlığı 52 kg'dır;
  • Kesimden sonra ağırlık - 24.2 kg, bunun: yağ - 3.8 kg, et - 20.4 kg.
  • yüzde cinsinden verim -% 46, 6.

Bir yaşındaki ve yarım yaşındaki çocukların etleri yumuşaktır, lifli değildir, hassasiyet ve lezzet bakımından genç buzağıların etlerine çok benzer. Keçi eti rengi kuzudan daha hafif bir gölgede farklıdır, ancak danadan çok daha koyu renklidir. Keçi yağı beyaz, koyun karkasındaki kadar değil.

Keçi etinin kendine özgü bir tadı vardır, bütün insanlar onu sevmez. Bu nedenle, genç yaşta erkekler kısırlaştırılır ve pişirmeye başlamadan kısa bir süre önce, keçi eti baharatlarla birlikte en az 24 saat boyunca asit soslarında (şarap, sirke) tutulur.

Keçi etini lezzetli bir şekilde pişirmek için açık ateşte kızartılır, haşlanır, fırında sebze veya tahılla pişirilir.

Biliyor musunKeçilerin dikdörtgen göz bebekleri vardır, alışılmadık şekilleri hayvanlara insanlardan ve yuvarlak göz bebeği olan hayvanlardan daha eksiksiz bir görüş alanı sunar.Periferik görme ile keçiler 320 ila 340 derecelik bir panorama çekebilirler - bu özellik avcı saldırılarını önlemek için çok kullanışlıdır.Dikdörtgen bir öğrencinin dezavantajı, keçilerin başlarını hareket ettirmeden yukarı veya aşağı bakamadıklarıdır.

Gizle ve cilt

Keçi derilerinde sıcaklık ve yumuşaklık, ayrıca dayanıklılık ve elastikiyet vardır. Çek stenografi derilerinden, yer döşemeleri (kilim, halı) ve sıcak yatak örtüleri yapılır.

Yumuşak keçi derisi, zemin lambaları ve masa lambaları için abajur imalatında kullanılır. Böyle sıra dışı bir abajur, parlak ışığı boğuk ve rahat hale getirir. Meşhur moda evleri, elastik keçi derisinden (paltolar, ceketler, koyun derisi montlar, kolsuz ceketler) erkek ve kadın dış giyim eşyalarını dikmektedir.

Bu kıyafetler uzun süre giyilir, harika görünür, yağmur damlalarını uzaklaştırır ve kirlenmeyi mükemmel şekilde temizler.

Yaz ve kış ayakkabılar, şapkalar, şapkalar, kemerler, eldivenler, çantalar ve cüzdanlar da deriden yapılır. Tüm bu ürünler, uzun süre istenen şeklini kaybetmez ve sürtünmeye karşı direnç gösterir.

Ayrıca, tarif edilen malzeme müzik endüstrisinde kullanılır - enstrümanların yüzeyi deri ile kaplanmıştır: tefler, davullar ve marakaslar. Deri artıkları her türlü hediyelik eşya üretimine gider.

çöp

Çek keçisi, yılda ücretsiz bir merada tutulduğu zaman yarım ton gübre üretir. Hayvanın bir ahırda yaşaması koşuluyla, üretilen gübre miktarı iki kat daha fazladır. Keçi çöpü, tarımda kullanılan azot bakımından zengin, güçlü bir organik gübredir.

Keçi gübresi toprağa saf halde uygulanmaz, çünkü yüksek azot içeriği bitkilerin köklerini yakar. Bitkileri korumak ve bu tür organiklerin tüm faydalarından yararlanmak için, çöp hava koşullarında giydiği kompost yığınlarına yığılır.

Biliyor musunİnek sütünden farklı olarak keçi sütü, laktoz tolere edemeyen insanlar tarafından bile kolayca sindirilir.Ayrıca kalsiyum ve A vitamini bakımından daha yüksektir.

Gübre dalları, yaprakları ve diğer organik atıklarla iç içedir. Kompostlama sonucu elde edilen gübre, yaylı sürmeden hemen önce yataklara yayılır. Toprağa derhal gömülmesi gerekir, böylece azot ve azot bileşikleri gübreden kaçmaz.

Avantajlar ve dezavantajlar

  • Cinsin olumlu yanları:
  • çok yüksek süt verimi (günde 4-6 litre);
  • uzun laktasyon süresi (yılda 10.5 aya kadar);
  • yemeklerde iddiasızlık;
  • sütün mükemmel tadı ve içinde belirli bir keçi kokusunun olmaması;
  • mükemmel doğurganlık - bir hamilelikte, bir keçi iki veya üç çocuk taşır;
  • Viral ve bakteriyel hastalıklara karşı yüksek bağışıklık (iyi bakım ve beslenme ile).
  • Çek ırkının olumsuz yanları:
  • hayvanların düşük sıcaklıklara tolerans göstermediği ve kan emici böcekler tarafından saldırıya uğradığı için kısa saç;
  • süt veriminin azaldığı yaz sıcağına hoşgörüsüzlük.

Satın alırken iyi keçi nasıl seçilir

Keçi yetiştiriciliği yapmak isteyen çiftçinin sağlıklı ve safkan hayvanlar edinmesi gerekir.

İşte deneyimli bir yetiştiriciden, iyi bir keçi almanıza yardımcı olacak bazı ipuçları:

  1. Asla tanıdık olmayan bir satıcıdan pazarda safkan bir hayvan satın almayın.
  2. Ünlü keçi yetiştiricileri için iyi bir üne sahip arayın.
  3. Satın almadan önce çocukların doğduğu üreyen hayvanları kontrol etmeniz önerilir.
  4. Hangi yerlerde ve ne zaman soyağacı keçi üreticilerinin en son ne zaman satın alındığını sorun.
  5. Satın alınan çocukların yaşı 3-4 hafta arasında değişmelidir, o zaman zaten bir anne olmadan yapabilirler. Bir keçinin vücut ağırlığının yaklaşık 9-12 kg olması ve bir keçinin 10 ila 13 kg arasında olması gerekir.

Önemli!Eğer küçük hayvanlar sağlıklıysa, eğlenceli ve huzursuz olurlar, gözleri parlar, saçlar temiz, yumuşak ve parlak olur, anüsün etrafındaki alan kuru sıvı dışkı ile lekelenmez.

Üreme ve bakımın özellikleri

Keçi yetiştirmede uygun bakım çok önemlidir. Onlara, besleyici ve besleyici besinler, parazitlere karşı koruma, aşılama ve onları havadan koruyacak güvenilir konutlar sağlamak gerekir.

Tüm olağanüstü özelliklere rağmen, Çek kısa tüylü cins, Rus kışları için uygun değildir, çünkü hayvanı dondan ve rüzgarlardan koruyamaz. Altay'daki yaratıcı mülk sahipleri, hayvanlarına sıcak battaniyeler koydu ve evcil hayvanlar için sobalar tarafından ısıtılan haneleri inşa etti.

Ayrıca, Alp, Kamerun, Saanen, Nubian gibi keçi ırklarının yönelimlerinin ne olduğunu da öğrenin.

Gözaltı koşulları

Keçi evi için gerekenler:

  1. Genellikle keçiler küçük bir ahırda yaşayabilir, çok sıcak bile değil. Önemli olan, oda sıcaklığının +5 ° C'nin altına düşmemesidir.
  2. Odadaki zeminler beton yapmak için en uygun olanıdır - bu, günlük dışkıları temizlemenizi ve evcil hayvanları kuru tutmayı mümkün kılar.
  3. Keçi atığının bir tepe veya düz bir alana yerleştirileceği yerin seçilmesi tavsiye edilir, ancak hiçbir durumda bir vadide ıslak ve ıslak olmaması için. Keçiler oldukça sert hayvanlardır, ancak rutubet koşullarında kolayca hastalanırlar.
  4. Binanın kapı veya pencere açıklığının güneye dönük olması arzu edilir - güneş ısıtması odada ilave bir ısı kaynağı olması istenir .
  5. Zemin talaş veya samanla kaplıdır. Özellikle sert kışlarda, keçilerin dinlenmeyi sevdiği ahırın köşesinde, hayvanları soğuktan kurtaracak tahtalardan döşeme yapabilirsiniz.
  6. Bir hayvan için keçi evinin en uygun boyutu 4 metrekaredir.m, yani, 5 hedef sürüsü en az 20 metrekarelik bir ahır gerektirir. m.
  7. 20 metrekarelik bir oda aydınlatmak için.m, sadece bir ampul 120-150 watt.

Küçük hanelerde (bir veya iki keçinin olduğu) hayvanlar, mülk sahiplerinin gözetimi altında otlanır veya bahçeye evin yakınındaki yemyeşil otlarla bağlanır. Genellikle metal (veya güçlü ahşap) bir dübel ve uzun, kalın olmayan bir zincir veya ip kullanırlar.

Tasma uzunluğu, sahibinin isteğine göre değişir, ancak en uygun olanı 3-5 metredir. Hayvanlar bir gün boyunca tasmalı kalır. Keçi tasma aralığındaki otları yedikten sonra tekrar bağlandığı yeni bir yere aktarılır.

Bu nedenle, artiodaktillerin, denetimsiz veya tasnifsiz olarak otlayabilmesi için meraların korunması gerekmektedir. Çit yeterince yüksek olmalıdır (yaklaşık 1, 5 m), hayvanlar üstünden atlayamaz ve bölgeyi terk edemez ve ayrıca keçi için tehlikeli hayvanların (vahşi avcılar veya büyük köpekler) otlatmaya girememesi gerekir.

Çit, büyük kafeslere, ahşap tahtalara veya merkezi direklere (atların otlaklarında olduğu gibi) doldurulmuş sık tahta traverslere sahip metal ağdan yapılabilir.

Önemli!Günün en sıcak saatlerinde, uzak bir merada bulunan hayvanlar kısmi gölgede damıtılır ve evden çok uzak olmayan bir yerde, ısı azalıncaya kadar goathouse'a bile sürülürler.Bu yapılmazsa, artiodaktiller sıcak çarpması alabilir.

Hayvanlar günün herhangi bir saatinde temiz ve tatlı suya erişebilmelidir. Merada, günde üç kez bir sulama yerine götürülürler.

Bir veteriner tarafından hayvanlara düzenli ziyaretler gereklidir. Evcil hayvanlarınıza, E vitamini ve selenyum içeren bir mineral-vitamin kompleksi vermeniz önerilir: keçilerin kemik, kas ve üreme sağlığı ve hamile hayvanlar için çok önemlidir.

Çoğu keçi dış ve iç parazitlere (pireler ve solucanlar) karşı çok hassastır, bu nedenle düzenli tedavi gereklidir. Worms ve coccidia, artiodactyl'lerin duyarlı olduğu ortak parazitlerdir.

Parazitler çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir: keçiler cenini taşıyamaz, kilo veremez, saçları ve astarları darmadağınık hale gelir, paspaslara bürünür, süt verimi düşer. Özellikle ileri vakalarda parazitler ölümcül olabilir.

Bu nedenle düzenli çiğneme zorunludur ve iki prosedür yeterlidir: ilkbahar ve sonbaharda.

Çocuklar ilk 6 ila 8 haftalık yaşta ürüyorlar. Bu ilaçlar veteriner eczanelerinde tezgahtan satın alınabilir. Koksidiyoz enfeksiyonu belirtileri şunlardır: hareket sırasında toynaklarda kilo kaybı, uyuşukluk ve patlama sesi.

Veteriner hekim, her bir hayvan için bireysel programı takip ederek aşı yapar. Aşılar bulaşıcı hastalıkların ve artiodaktilerin ölümünün önlenmesine yardımcı olacaktır. Keçiler yılda bir kez CDT aşısı (tetanoz için) ile aşılanır.

Çocukları 6 ila 8 haftalıkken aşılamak ve 4 hafta sonra işlemi tekrar etmek gerekir.

besleme

Keçiler neler yer:

  • yaz aylarında taze ot;
  • kışın - saman;
  • yılın herhangi bir döneminde - kök bitkileri, yulaf, kepek ve arpa.

Kışın bir keçiyi nasıl düzgün besleyeceğinizi ve kışın ne kadar saman ihtiyacı olduğunu öğrenin.

Keçi yemi doğrudan toprağa dökülmemelidir. Yere yemek yerken küf veya böcekler keçinin midesine girebilir. Beslemek için ahşap, metal veya sert plastikten yapılmış özel besleyiciler kullanmak gerekir.

Tehlikeli yiyecekler:
  1. Saman veya küflü tahıllar. Beslemedeki küf, ıslaksa ve sonra dürüst olmayan bir şekilde kurutulduysa görünebilir. Bu tür yiyecekler hazımsızlığa, gastrointestinal sistem rahatsızlığına ve ağrılı koliklere neden olabilir. Özellikle zor durumlarda, veteriner yardımı olmadan hayvan ölebilir.
  2. Keçi sağlığına son derece zararlı olan bitki örtüsü vardır. Ormangülü ailesine ait bitkiler, tehlikeli yeşilliklere aittir. Yenilirse, hayvan yeterince yerse ve veterinerlik hizmeti yoksa ishali, kusmaya ve hatta ölüme neden olabilirler.

Biliyor musunKeçiler, yalnız bırakılırsa depresyona giren sürü hayvanlarıdır.Bu nedenle, 5-7 kişilik bir ekipte yaşadığınızda evcil hayvanların kendilerini en iyi hissetmeleri.

yetişkinler

Keçilerin doğru beslenmesi yaş, cinsiyet ve kullanım yönleri ile ilgili ihtiyaçlarını ve aynı zamanda yılın zamanına bağlı olarak bireysel yemlerin mevcudiyetini dikkate alır.

Yeşil yiyecek. Yaz aylarında, otlatma keçilerin sağlığı için en yararlı ve en yararlı olanıdır. Çek keçileri, çimi, timothy, fescue gibi bir şifalı ot karışımı üzerine otlamak ister. Otlar ile birlikte, mera üzerinde baklagiller ekmeye değer - yonca, yonca, fiğ, bakla ve bezelye.

Keçiler için değerli bir besin, Bean ailesinin baklagillerinden - kışın donmadığı seradella -8 ° C sıcaklığa kadar olan ve kışın hayvanların diyetini zenginleştirebileceği anlamına gelir.

Ayrıca, ağaçların yeşil dalları (akçaağaç, ıhlamur), sindirim sistemini ve artiodaktillerin kan dolaşımını destekleyen olgunlaşmamış tahıl ve ot sapları da keçi yemi olarak kullanılmaktadır.

Posteri ile her keçi için 0, 15 ha'ya kadar mera alanı tahsis edilir. Yetişkin bir hayvan, üreme döngüsünün yaşına ve evresine bağlı olarak günde 2-7 kg yem tüketir.

Kuru yiyecek. Tarla otu ve bakliyat karışımından elde edilen saman, kışın bir keçi diyetinin temelini oluşturur. Bitkiler çiçeklenmeden hemen önce besinler açısından zengindir, bu nedenle ilk satın alma en iyi Haziran başında yapılır.

Keçi günlük 1-2 kg kuru ot yiyor. Besleyicilerdeki kayıp günde birkaç kez yenilenmelidir, çünkü kuru saman taze kokusunu çabucak kaybeder ve iştah açıcı olmayı keser.

Kışlık diyete iyi bir katkı yulaf, arpa samanı ve kuru baklagillerdir.

Kışın, evcil hayvanlara yem tebeşirinin eklenmesiyle otlar, baklagiller ve mısırdan silaj verilebilir. Kadın emzirme döneminde günde 1–1, 3 kg silaj yer. Bununla birlikte, silajın sütü peynir üretimi için amaçlanan süt keçi diyetine sokulması tavsiye edilmez.

Etli yiyecekler. Sulu meyveler, dokuları yüksek miktarda nem depolayan bitkilerdir. Bunlar, süt üretimine katkıda bulundukları için, özellikle laktasyon sırasındaki keçilere, bir yıl boyunca küçük miktarlarda artiodaktillere düzenli olarak verilen sebzeleri içerir. Hayvanlar havuç, yem ve şeker pancarı, haşlanmış patates sever. Ağaç ve çalıların sapları da sulu yiyeceklere aittir.

Diyet ve mineral beslemesi. Süt keçileri ve 6 aya kadar olan çocuklar için yemlemeye değerli bir katkı, tahıllar, baklagiller, pancar özü ve buğday kepeğidir. Ana yemlere katkı maddesi olarak mineral karışımların kullanılması tavsiye edilir, yalama için kaya tuzu tüm yıl boyunca keçilere verilmelidir.

kutu

Doğmuş bir çocuğun ilk yemeği kolostrumdur. Daha sonra bebekler anne veya inek sütü ile beslenerek yetiştirilir, süt ikameleri de uygundur. Bir süt diyetinde büyüyen çocukların süresi yaklaşık 12 haftadır.

Annenin memesinden kesildikten sonra, sürüyü yenilemek isteyen genç hayvanlar yeşil meralarda otlatılır, çayır samanı ve konsantre yemle beslenir. Также в обязательном порядке козлятам предоставляют соль для лизания, минеральные добавки и витамины.

İçmenin temel kuralları

Взрослая коза ежедневно выпивает от 2 до 7 литров воды. Об этом стоит помнить, учитывая то, что для производства 1 литра молока животному требуется 1, 43 литра воды, поэтому водный дефицит может привести к снижению выхода молока.

Требования к обеспечению водой:

  1. Количество поилок должно совпадать с количеством проживающих в козлятнике животных.
  2. Поилку необходимо жёстко закрепить на какой-либо опоре (стене, столбе), это не даст козам перевернуть её.
  3. Животные должны иметь постоянный доступ к чистой питьевой воде, заменяемой 2–3 раза в день.
  4. Вода должна меняться по мере того, как она пачкается.
  5. Необходимо регулярно очищать стенки поилки. Если этого не делать, они покроются мелкими водорослями.
  6. В качестве поилки можно использовать обычное пластмассовое или эмалированное ведро ёмкостью не менее 10–15 литров.

Уход за шерстью и копытами

Регулярная стрижка шерсти является непременным атрибутом ухода за козами. После стрижки в распоряжении хозяев остаётся тёплая козья шерсть, а животные будут здоровыми и свободными от обычных паразитов, живущих в ней. Стрижку проводят по мере отрастания шерсти.

Также очень важно регулярно обрезать козам копыта. Это процедура проводится примерно один раз в месяц. Регулярная обрезка (раз в месяц) помогает предотвратить поражения козьих копыт, таких как сгибание или раскол, ведущих к заражению копытной ткани.

Вам также интересно будет узнать, сколько в среднем коза дает молока в день и чем полезно и насколько калорийно мясо козлятины.

Hastalık önleme

На болезни, имеющиеся у козы, могут указывать выкидыши или пороки развития плода. Опасность распространения заболевания всегда присутствует и особенно велика, когда животные живут стадом. Кроме того, некоторые болезни также могут передаваться от животных людям.

Помимо вакцинации, многих заболеваний можно избежать, соблюдая основные правила гигиены и ухода за животными:

  1. Козы должны жить в чистых сухих помещениях, не имеющих сквозняков, питаться хорошим кормом. Использование силоса низкого качества, а также перекармливание животных концентрированными кормами может быть причиной болезни.
  2. Желательно хорошо заботиться о козлятах с момента рождения, важно давать им молозиво в первые часы жизни.
  3. При выборе кормов необходимо следить, чтобы они соответствовали определённым периодам жизни питомцев, таким как вынашивание плода, пик лактации, подготовка к размножению.
  4. Важную роль в возникновении инфекционных заболеваний играет принесение их извне (новыми животными или людьми). В случае покупки нового животного следует помнить, что каждая особь должна пройти осмотр ветеринара на бруцеллёз и туберкулёз.
  5. Регулярный уход за копытами также предотвращает развитие опасных заболеваний.
  6. В индивидуальном содержании изменения в поведении животных или первые симптомы заболевания часто отмечаются раньше, чем в стадном. В любом случае владельцы животных должны распознавать симптомы болезни и консультироваться с ветеринаром. Большинство козьих болезней подлежат лечению.

Можно ли скрещивать с другими породами?

Короткошерстных чешек можно скрещивать с чистопородными представителями других пород коз. Получившееся в итоге потомство чаще всего наследует характеристики чешской породы. При удачном скрещивании козлята получаются сильными и здоровыми, а самки-метисы дают больше молока, чем их родители.

Были проведены вполне удачные эксперименты по скрещиванию самца чешской короткошерстной бурой породы с зааненскими козами. Получившееся потомство обладало отличной удойностью, а также было приспособлено к проживанию в регионах с суровым климатом. Шерсть этих козлят было густой и короткой, с бежевым окрасом.

Вступив в половозрелый возраст, молодые самки стали приносить за один раз не менее трёх козлят, их молоко имело отличный вкус, было густым, по консистенции похожим на сливки.

Необходимо заметить, что столь хороший результат был получен только потому, что чешских козлов скрестили с чистопородными представителями зааненских коз.

Biliyor musunКозлята становятся на ножки и делают первые шаги уже в течение нескольких минут после появления на свет.

В случае если чешская порода будет скрещена с обычными, беспородными козами, через одно-два поколения у потомков этой селекции снизится количество и качество молока, а также жизнеспособность и крепость потомства.

Rusya'da üreme için Beklentiler

У жителей России чешские козы весьма популярны благодаря своей всеядности, высокой молочной продуктивности, хорошему иммунитету и здоровью. Желающих приобрести эту породу не пугает даже довольно высокая цена животных.

Хотя порода славится своими качествами, она ещё мало распространена в Центральной России. За шерстью этих козочек необходимо регулярно присматривать. Важно принимать во внимание, что в условиях холодных российских зим у чешек быстро растёт шерсть, и процедуры по уходу требуются чаще.

В Российской Федерации весьма непросто купить таких козочек в необходимом количестве. С трудом достав несколько породистых особей, владелец начинает их размножение и в течение пяти-шести лет ждёт разрастания стада.

Если в стаде нет козла-производителя чешской породы, то происходит скрещивание с местными козлами, и постепенно чистота породы теряется.

В основном чешские козы водятся в Алтайском и Приморском крае, Хакасии, Воронежской, Псковской, Свердловской областях. Цена на чистокровных козлят начинается от 15 тысяч рублей, а дойные козы стоят от 20000 рублей за голову. Некоторые козы с особо выдающейся удойностью продаются за цену выше ста тысяч рублей.

Благодаря своей отличной удойности чешские бурые короткошерстные козы завоевали признание во многих странах мира. В нашей стране их содержат как в небольших приусадебных хозяйствах, так и на больших фермах.

Молоко с высоким содержанием жиров и полным отсутствием неприятного специфического запаха — прекрасная награда фермерам за уход и заботу о животных.

1

2 GAMA BÜLTEN EKİM-KASIM-ARALIK 2016 SAYI: 87 SAHİBİ GAMA HOLDİNG YAYIN KURULU S. Yücel Özden Reyhan Saygın Hakan Egel Ayşen Bektaş Duygu Can Eren Demir YAZIŞMA ADRESİ GAMA Binası Beştepeler Mh. Nergis Sokak No: Söğütözü - ANKARA Tel: (0312) Faks: (0312) GRAFİK TASARIM İsmet Filizfidanoğlu [email protected] KAPAK TASARIM Ayşen Bektaş

3 EDİTÖRDENw GAMA Ailesi nin Değerli Üyeleri, 2016 yılının son çeyrek dönemine ait haber ve bilgileri içeren bu sayımızı hazırlarken, 2017 yılını karşılamaya dönük duygu ve düşüncelerimiz, doğal olarak, zihnimizde ön plâna çıktı... Takvimlerde yıl rakamı değişiyordu ama, hayat akışına devam ediyordu. Yeni yıl için belirtilen tüm iyi dileklerin, geçen yılın olaylarının etkilerini gidermeye yetip yetmediği zamanla belli olacak, ancak, yine de geleceğe umutla bakmak durumundayız ne yazık ki, dünya ve de ülkemiz için daha çok pek iyi anılmayacak olaylarla dolu geçti. Özellikle terör olayları, dünyada genel olarak bir istikrarsızlık, küresel olarak bir endişe ve huzursuzluk ortamı oluşturdular. Bu açıdan, olumsuzlukta en büyük payı da ülkemiz aldı. Uluslararası ilişkiler yönünden bakıldığında, içinde bulunduğumuz Orta Doğu Bölgesi ülkelerinin genel olarak karmaşık durumu, Suriye deki savaş, Irak, ABD ve AB ile olan ilişkilerimizdeki sorunlar, Ülkemiz için olumsuzluklar listesindeki olayların sayılarını arttırdı. Sadece Rusya ile ilişkilerin daha olumlu bir çizgiye yönelmesi konuların ağırlığını biraz hafifletti ama, bu defa da içerdeki 15 Temmuz ve onu izleyen terör olayları halkımızı endişe ve üzüntüye sürükledi. Askerlerimiz, polislerimiz ve tüm güvenlik güçlerimiz büyük bir özveri ve fedekârlıkla görevlerini yapmaya çalıştılar ve halen de öyle devam ediyorlar... Bu olaylarda şehitlerimiz oldu, onların tümünü minnet, şükran, saygı ve rahmetle anıyor, ailelerine ve milletimize başsağlığı diliyoruz. Şu günlerde, güvenlik güçlerimizin böylesine kahramanca davranışları, ülkemizdeki huzur ortamının devamının sağlanmasında çok büyük önem taşımaktadır. ABD deki başkanlık seçimleri uzun bir süre dünya kamuoyunu meşgul etti. Sonuçta Donald Trump ın seçimin galibi olarak ortaya çıkması birçok ilgili basın ve çevre tarafından sürpriz şeklinde karşılandı. Bu konu, ülkemiz ile ABD arasındaki ilişkilerin belki de yeni bir güzergâha yönlenmesi bakımından önemli olmaktadır. Ülke ekonomisi, genel görünüm itibariyle, olumlu izlenim vermektedir. Ancak, daha yakın bir analizde, cari açık, ABD doları ile avro kuru, GSMH büyüme hedefi, enflasyon, faiz tartışmaları, turizm sektörü ve ihracat pazarlarımızdaki durumlar gibi konularda daha yoğun çalışmalar gerektiği ilgililer tarafından belirtilen konular arasındadır. Yetkililerimiz, cari açığımızı azaltıp, tasarrufları arttırmak yönünde açıklamalar yapmaktadırlar. Ülkemiz ihtiyaç duyulan yatırımlara kaynak sağlayacak ölçüde tasarruf yapmak zorundadır, ancak bu zorunluluk tam olarak yerine getirilememektedir. Gerek uluslararası alanda, gerekse de yurt içi durumlardaki hızlı değişim ve gelişmeleri dikkate aldığımızda, GAMA Ailesi Şirketleri olarak, devam eden işlerimizi başarıyla tamamlamak, yeni anlaşma ve sözleşmelerle yeni işler almak bakımından, tüm olayları ve gelişmeleri yakından ve çok dikkatle izlememiz gerektiğini görüyor ve ona göre çalışıyoruz. Sayın Cumhurbaşkanımızın makamlarında yapılan bir törenle İç Anadolu Santralımızın ticari işletmeye açılmış olması da bizim için özel bir kıvanç vesilesi olmuştur. Dünya ve ülkemizdeki koşulları yakından izlemekte ve çalışmalarımızı başarılı sonuçlar alacak şekilde düzenlemekteyiz. Her zaman olduğu gibi GAMA Değerleriyle çalışarak başarıya ulaşacağımız konusunda inancımız tamdır. Gelecek sayımızda buluşabilmek umudu ve saygılarımızla. GAMA Bülten EKİM - KASIM - ARALIK

4 siçindekiler 01 Editörden HABERLER 04 Lale Ersü 05 Atamızı her 10 Kasım da olduğu gibi bu yıl da şükran ve saygı ile andık. 19 Aramızdan biri Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi 21 Reyhan Saygın ın ilk romanı Zamansız Mevsimler yayınlandı. 22 Uyum Yönetimi ÖZEL DOSYA 24 Değerli Söyleşiler YAPIMI DEVAM EDEN PROJELER 36 İzmir Bayraklı Entegre Sağlık Kampüsü Projesi 38 Kocaeli Entegre Sağlık Kampüsü Projesi 06 İzmir ve Kocaeli Şehir Hastaneleri Proje Finansman Töreni 40 Khurais Satellite GOSP Projesi 42 Yamal LNG Projesi, CWP3B Paketi 07 İç Anadolu Doğal Gaz Elektrik Üretim Santralı 08 Türk Eğitiminde Bir Başarı Öyküsü Kuruluşunun 30. Yılında Ankara Atatürk Lisesi Eğitim Vakfı Enerji Zirvesi 12 Eurasian Talks 13 GAMA Güç Sistemleri Hukuk Müşavirliği The Legal 500 tarafından yayınlanan GC Powerlist: Turkey Teams listesine seçildi MW PP13 Güç Santralları Elektro- Mekanik Montaj Projesi 14 GAMA Enerji A.Ş. itibarını en çok arttıran markalar arasında yerini aldı. 15 GATES Enerji den Eczacılara İndirimli Elektrik 16 Güç Sistemleri ve Enerjide Yeni Teknolojiler 17 GAMA Güç Sistemleri, Kazakhstan Electric Energy Current State and Prospects of Sustainable Development a katıldı. 17 GAMA Güç Sistemleri, Iran Power Investment Summit 2016 ya sponsor olarak katıldı. 18 Meral Hanım MW İç Anadolu Doğal Gaz Kombine Çevrim Güç Santralı ticari işletmeye alındı. 2 GAMA BÜLTEN 87

5 50 Hartha Ünite - 4 Termal Güç İstasyonu nun Yenilenmesi Projesi 54 Hamitabat 1200 MW Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı MW ALBA PS5 Santralı 66 4x350 MW Al-Khalij Enerji Santralı 67 Eurostar 890 MW Doğal Gaz Kombine Çevrim Elektrik Santralı 67 Dervish 510 MW Güneş ve Rüzgar Enerjisi Entegre Kombine Çevrim Elektrik Santralı TİCARİ FAALİYETLER 70 GAMA Ticaret ve Turizm A.Ş. Yetkili Servis Ağı 56 Kazanskaya 390 MW Doğalgaz Isı Güç Kombine Çevrim Santralı 70 Kamyona Monte Beton Pompası Tanıtım Etkinlikleri 71 Zoomlion Kule Vinç Mast Üretimi MW Boufarik Basit Çevrim Elektrik Santralı DİĞER 72 Hayat Futbolu Taklit Eder 74 İmmuniteyi arttırmanın 10 kolay yolu 76 GAMA Endüstri Eğitimleri 77 GAMA Güç Sistemleri Eğitimleri 79 GAMA Enerji A.Ş. Tek Pota Ligi ne katıldı. 62 Khabat Termik Santralı Projesi Ünite 1 & 2 64 Kazakistan daki Future Growth Project kapsamındaki projeler MW Zakho Basit Çevrim Elektrik Santralı Projesi ÖZETLER 82 English Summary 94 Obzor Proektov Na êusskom Qzyke EKİM - KASIM - ARALIK

6 shaber Lale Ersü GAMA nın kuruluşundan bu yana kat ettiği yolda, yöneticilerin etkisi ve öneminin yanında şüphesiz onlara destek olan ailelerinin de büyük rolü vardır. Sevgili Lale Ersü nün eşine olan desteği gibi Yönetim Kurulu Başkanımız Ergil Ersü nün değerli eşi Lale Ersü, GAMA da her seviyeden çalışanın gönlünde çok önemli bir yer edinmiştir. GAMA nın ilk zamanlarından beri, birçok çalışan sevinç ve üzüntülerini Lale Hanım ile paylaşmış ve her defasında onun sımsıcacık gülüşü, desteği ve yakınlığı ile karşılaşmışlardır. Sevgi dolu, iyi niyetli, tevazu sahibi, hep güler yüzüyle hatırlayacağımız Sevgili Lale Ersü yü kaybetmenin derin üzüntüsünü GAMA Ailesi olarak yaşıyoruz. Onu her zaman özlem ve rahmetle anacağız 4 GAMA BÜLTEN 87

7 HABERw Atamızı her 10 Kasım da olduğu gibi bu yıl da şükran ve saygı ile andık. EKİM - KASIM - ARALIK

8 shaber İzmir ve Kocaeli Şehir Hastaneleri Proje Finansman Töreni Cumhurbaşkanlığı Külliyesi nde 20 Ekim 2016 tarihinde düzenlenen İzmir ve Kocaeli Şehir Hastaneleri Proje Finansman Törenine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın yanı sıra Sağlık Bakanı Recep Akdağ, Kalkınma Bakanı Lütfi Elvan, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, Yapımcı-Yatırımcı Firmaların Yöneticileri ile birlikte Finansman sağlayacak Şirketlerin Temsilcileri katıldılar. Törende Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan; İzmir ve Kocaeli gibi iki önemli şehrimizin şehir hastanelerinin 1,1 milyar dolarlık dış finansmanının 637 milyon dolarlık bölümüne ilişkin anlaşmanın imzalanmasına şahitlik ediyoruz. Projenin yüzde 5 ortağı olan firmanın yetkilileri ile Mart ayında ve geçtiğimiz ay Amerika da yaptığımız görüşmelerde verdikleri sözleri tuttukları için teşekkür ediyorum. Yatırım bedeli 1,4 milyar dolar olan projenin finansmanının 1,1 milyar doları dış kredi ile kalanı öz kaynak ile karşılanıyor. Kocaeli Şehir Hastanesi bin 180 yatağa sahip olacak. 6 ayrı hastaneden teşekkül edecek. İzmir Bayraklı Şehir Hastanesi ise 2 bin 60 yatağa sahip, 6 ayrı hastaneden oluşacak. Bu projeler de 2019 yılı bitmeden tamamlanıp hizmete girecek. Şimdiden şehirlerimize ve ülkemize hayırlı olmasını diliyorum diye konuştu. 6 GAMA BÜLTEN 87

9 HABERw İç Anadolu Doğal Gaz Elektrik Üretim Santralı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başbakan Binali Yıldırım ve Enerji Bakanı Berat Albayrak ın katılımı ile 2016 yılında devreye giren 5 milyar dolar yatırım bedeline sahip 158 enerji santralının açılışı 07 Kasım 2016 tarihinde gerçekleştirildi. Beştepe Kültür ve Kongre Merkezi nde düzenlenen Elektrik Santralleri Toplu Açılış Töreni nde açılışı yapılan santraller arasında GAMA Enerji A.Ş. yatırımlarından 840 MW kurulu güce sahip İç Anadolu Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı da vardı. Devreye giren İç Anadolu Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı açılışı Türkiye genelindeki 158 elektrik santraliyle birlikte yapıldı. Beştepe den Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın canlı yayınla bağlandığı açılışa Kırıkkale Valisi M. İlker Haktankaçmaz ile GAMA Enerji A.Ş. üst yönetimi ve santral yetkilileri katıldı. Canlı bağlantıda Vali M.İlker Haktankaçmaz ile konuşan ve Kırıkkale ye mesaj veren Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan İç Anadolu Doğal Gaz Elektrik Üretim Santralı Kırıkkale ye ve ülkemize hayırlı olsun. Yatırımlarıyla ülkelerine güvendiklerini gösteren işadamlarımıza teşekkürlerimizi sunuyorum. dedi. Daha sonra açılış kurdelesi Kırıkkale protokolü tarafından kesildi. Türkiye deki mevcut doğal gaz santrallarına göre daha az karbon salımı gerçekleştirecek olan santralımız, kurulu güç ve verimlilik açısından da önemli bir yere sahip olacaktır. EKİM - KASIM - ARALIK

10 shaber Türk Eğitiminde Bir Başarı Öyküsü Kuruluşunun 30. Yılında Ankara Atatürk Lisesi Eğitim Vakfı 8 GAMA BÜLTEN 87

11 Başkanlığını GAMA Holding Onursal Başkanı Erol Üçer in üstlendiği Ankara Atatürk Lisesi Eğitim Vakfı, 1945 yılında çeşitli devrelerden 92 Atatürk Lisesi mezunu tarafından kuruldu. Bugün 30. yaşını kutlayan vakfın gelecek nesillere örnek teşkil edecek çalışmaları bir kitap olarak derlendi. Vakfın tarihi, eski ve yeni mezunlarla, yönetimde emeği geçenler, öğrenciler ve öğretmenler ile yapılan söyleşilerle anlatıldı. 30 yıllık gençliğe sahip çıkma, yol gösterme, destek olma ideali Lise, Atatürk ün adının ilk kez verildiği okul, 130 yıllık bir eğitim ocağı. İlk önce Ankara İdadisi, Ankara Sultanisi, Ankara Erkek Lisesi ve günümüzde Ankara Atatürk Lisesi olarak varlığını sürdürmekte.130 yılı bulan geçmişe sahip Atatürk Lisesi nin yanında Alev Vakfı 30 yıllık tarihiyle genç görünse bile, aslında koca bir çınar. Bugün Alev Vakfı nın öncülüğünde okulda yabancı dil öğrenimine özel ağırlık veriliyor. Hazırlık sınıfından başlayarak temel yabancı dil İngilizcenin yanı sıra Almanca, Fransızca, İspanyolca, Rusça ve Çince dilleri de 5 yıl boyunca ikinci yabancı dil olarak okutuluyor. Alev Vakfı nın, öğrencilerin gelişimi ve eğitim konusundaki çalışmaları birçok okula ilham verecek düzeyde. Alev Vakfı öğrencilere, burs, başarı teşvik ödülü, yurt dışında dil eğitimi, üniversite hazırlık destek kursları vermekte. Hazırlık sınıfı sonunda vakıf tarafından özel olarak getirtilen yabancı öğretmenlerce verilen dil kursları da öğrenilen dilin pekişmesinde en büyük yardımcılarından. Bunların yanı sıra öğrencilere maddi desteklerin sağlanması da vakfın düzenli olarak yaptığı çalışmalardan. Öğrencilerin projelerine teknik destek sağlanması, kültür, sanat, spor dallarında profesyonel eğitmenlerin getirilmesi, üniversitelerle ilişkilerin kurulması Vakfın çalışmaları arasında. Bu çalışmaların meyvesi; Atatürk Lisesi üniversiteye öğrenci yerleştirmede Türkiye deki ilk 20 Anadolu Lisesi içinde yer alıyor. Mezunları ODTÜ, Boğaziçi, İTÜ gibi önemli üniversiteleri en çok kazanan okul unvanını taşımak, okulun köklü geçmişine sahip çıkan ve onu daha da ileriye taşımaya çalışan Alev Vakfı nın katkısıyla gerçekleşmekte. Alev Vakfı da işte tam bu noktada köklü geçmişten aldığı bayrağı daha ileriye taşımaya, gelecek kuşaklara ulaştırmaya kararlılığını sürdürüyor. Bu yolda yaşı, yüreği gençleri ve geleceği aydınlık gören, umut, güven taşıyan herkesi yanında görmek istiyor, bu ideale destek vermeye çağırıyor. EKİM - KASIM - ARALIK

12 shaber 7. Enerji Zirvesi GAMA Enerji nin ana sponsoru olduğu, Kasım 2016 tarihlerinde Adana da gerçekleştirilen 7. Türkiye Enerji Zirvesi, her yıl olduğu gibi bu yıl da büyük bir katılım ile gerçekleşti. GATES Enerji Ticaret A.Ş. nin de diğer sponsorlar arasında bulunduğu, Türkiye enerji piyasalarındaki tüm aktörlerin bir araya geldiği zirvede önemli konu başlıkları tartışıldı. Binin üzerinde delegenin katıldığı zirvede, düzenlenen 19 oturumla 2 gün boyunca 100 e yakın konuşmacı ve moderatör tarafından Türkiye Enerji Piyasalarından Doğu Akdeniz gazına, küresel petrol ve doğalgaz piyasalarından güneş enerjisine kadar birçok kritik konu farklı bakış açıları ile konu uzmanları tarafından irdelendi. 10 GAMA BÜLTEN 87

13 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak ın enerji sektörü ile ilgili yöneltilen çeşitli sorulara verdiği cevaplarla değerlendirmelerini paylaştı ve bu zirvenin enerji piyasası için çok önemli bir organizasyon olduğunun altını çizdi. Sektörün ilk ve en önemli önceliğinin Serbest Piyasa Modeli olduğu vurgulanan zirvede, yenilenebilir enerji kaynakları, petrol ve gaz dengeleri konularında görüşler paylaşıldı. Birinci gün açılış konuşmasını GAMA Holding A.Ş. Başkan Yardımcısı ve COO Arif Özozan gerçekleştirdi. Konuşmasında dünya üzerinde 400 den fazla projeye imza atan GAMA Holding A.Ş. grup şirketlerinin Türkiye ye ve gelişmeye devam eden piyasalara duyduğu güven doğrultusunda başta enerji projeleri olmak üzere şehir hastaneleri ve diğer yatırmalarına kesmeden devam ettiğini vurgulayarak, yurt dışından ülkemize getirilen yatırımların korunması ve arttırılması için, sürdürülebilir politikalar izlenerek atılan adımların hız kesmeden devam etmesi gerektiğini söyledi. İkinci gün açılış konuşmasını GAMA Enerji A.Ş. Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür Sıtkı Şerifeken gerçekleştirdi. Konuşmasında GAMA Enerji olarak 2016 sonu itibarı ile Türkiye deki kurulu gücümüzü MW seviyelerine çıktığını, yatırımlara devam edileceğini ancak burada önemli konunun Türkiye nin de bir enerji merkezi haline gelebilmesi için tüm zincirin halkalarının tamamlanması gerektiğini, mevcut yatırım ve yatırımcıların korunması amaç edinilerek şeffaflık ve eşitlik ilkelerinden ödün verilmemesi gerektiğini söyledi. Yenilenebilir enerji yatırımlarında yeni teşvik, yatırım ve ticaret modeli oturumunda GAMA Enerji Genel Müdür Yardımcısı Ahmet Ligvani, Enerji yatırımlarında finansman sorunları oturumunda Genel Müdür Yardımcısı Anıl Ecevit, Enerji Sektörü ve Kariyer oturumunda İnsan Kaynakları Yöneticisi N. Bahar Uygur konuşmacı olarak yer aldı. Gecede düzenlenen gala yemeğinde 7.Türkiye Enerji Zirvesi ödülleri de dağıtıldı. Altın Vana, Altın Voltaj, Altın Varil ve Altın Tüp olarak 4 farklı kategoride dağıtılan ödüller sahiplerini buldu. Elektrik sektöründe faaliyet gösteren şirketlere verilen Altın Voltaj ödüllerini almaya hak kazanan 9 firma arasında GAMA Enerji A.Ş. ve GATES Enerji Ticaret A.Ş. de yer aldı. EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz tarafından verilen ödülü GAMA Enerji adına M.Arif Özozan, GATES Enerji adına da Sıtkı Şerifeken teslim aldı. EKİM - KASIM - ARALIK

14 shaber Eurasian Talks Eurasian House tarafından organize edilen, Eurasian Talks dizisinin ikincisi olan panel, 13 Aralık 2016 da Moskova da Marriott Grand Otel inde gerçekleştirildi. Toplantıya Türkiye nin Moskova Büyükelçisi Hüseyin Diriöz, Moskova Devlet Üniversitesi Asya ve Afrika Ülkeleri Enstitüsü Onursal Başkanı Prof. Dr. Mihail Meyer, eski Türkiye Moskova Büyükelçisi Halil Akıncı, Eurasian House Genel Direktörü ve Guru Medya Yayın Grubu Başkanı Hayreddin Aydınbaş ile diğer yetkili ve uzmanlar katıldı. Panel moderatörlüğünü eski Büyükelçi Akıncı nın yaptığı etkinlikte; enerji oturumunda Akkuyu Nükleer A.Ş. CEO su Oleg Titov, inşaat oturumunda GAMA Güç Sistemleri Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve CEO su Özgür Umut Eroğlu ve finans & ticaret oturumunda Credit Europe Bank Başkanı Haluk Behçet Aydınoğlu na konuşmacı olarak yer aldılar. Panelde geçmişten günümüze Türk-Rus ilişkilerinin enerji, inşaat ve finansman alanlarında geldiği noktalar ele alınırken, önümüzdeki süreçte ikili ilişkilerin nasıl geliştirileceği konusunda fikir alışverişinde bulunuldu. GAMA Güç Sistemleri Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve CEO su Özgür Umut Eroğlu, normalleşme sürecindeki gecikmelerin en çok Türk Özel Sektörünü etkilediğini belirtti. Eroğlu Rusya dan beklentimiz, Kasım 2015 öncesi durumu sağlamak için adımlar atılmasıdır dedi. Eroğlu ayrıca 29 Aralık 2015 kararnamesinin kaldırılmasını ve Rusya nın vize serbestleştirme sürecini eski haline geri döndürmesini bekliyoruz. Türk ve Rus İş Çevrelerinin şu anda üzerinde yoğunlaştığı üç ana konu; Akkuyu Nükleer SantralI Projesi, Türk Akımı Doğalgaz Boru Hattı Projesi ve Rusya nın 2018 Dünya Kupası projeleridir. Bir diğer ve önemli beklentimiz ise Türkiye den Rusya ya kredi imkanlarının genişletilmesidir. diye ekledi. 12 GAMA BÜLTEN 87

15 HABERw GAMA Güç Sistemleri Hukuk Müşavirliği The Legal 500 tarafından yayınlanan GC Powerlist: Turkey Teams listesine seçildi. GC Powerlist: Turkey Teams, Türkiye deki en ilham verici ve yenilikçi hukuk müşavirliklerini belirlemektedir. Bu liste günümüzde, çalıştığı şirket veya sektörde, karar alınmasında veya bunların değiştirilmesinde etkin rol oynayan, karmaşık konular karşısında parlak teknik çözümler sunabilen, işlerin daha da ileriye taşınmasında hukuk müşavirliğinin işlevini güçlendirecek yenilikçi yapılar oluşturan ve/veya diğer hukuk müşavirliklerine de yol gösterecek bir çalışma modeli geliştirmiş olan hukuk müşavirliklerini tespit etmektedir. Bu listeyi belirlerken, The Legal 500 ekibinin deneyimli araştırmacıları, adayları değerlendirmekte ve her bölgedeki listeyi son haline getirebilmek için uzun listedeki tüm hukuk müşavirleriyle ve aday gösteren avukatlarla mülakatlar yapmaktadır. Araştırmacılar ayrıca, en güçlü hukuk müşavirliklerini belirlerken tüm dünyadaki lider hukuk bürolarının ortakları ve diğer hukuk müşavirleriyle de görüşmektedirler. The Legal 500 tarafından, bu listeyi ve seçilmiş hukuk müşavirliklerini tanıtmak amacıyla, 24 Kasım da Çırağan Sarayı nda verilen davete GAMA Güç Sistemleri Hukuk Müşavirliği de katıldı. EKİM - KASIM - ARALIK

16 shaber GAMA Enerji itibarını en çok arttıran markalar arasında yerini aldı. Pazarlama sektörünün önemli dergilerinden Marketing Türkiye nin Akadametre tarafından yapılan 2016 yılı İtibar ve Marka Değer Performans Ölçümü araştırmasını baz alarak gerçekleştirdiği The ONE Awards Ödülleri sahiplerini buldu. 40 kategori üzerinden değerlendirilen İtibar ve Marka Değer Performans Ölçümü nün saha çalışması yüz yüze görüşmelerle tamamlandı. GAMA Enerji A.Ş. enerji firmaları sektöründe 2016 yılında itibarını en çok arttıran markalar kapsamında yılın en başarılı ilk 3 firması arasına girdi. 14 GAMA BÜLTEN 87

17 HABERw GATES Enerji den Eczacılara İndirimli Elektrik Türk Eczacılar Birliği nin üyeleri için geliştirilen Eczacıkart Projesinin önemli basamakları arasında olan enerji alanındaki iş birliği düzenlenen basın toplantısı ile kamuoyuna duyuruldu. Türk Eczacılar Birliği ile GAMA Enerji iştiraki olan GATES Enerji arsında imzalanan protokol ile hayata geçen proje ile eczaneler indirimli elektrik kullanma imkânına sahip olacak. Ankara da düzenlenen basın toplantısı ile kamuoyuna tanıtılan proje kapsamında Eczacıkart a sahip olan eczaneler için avantajlı projeler geliştirdiklerini anlatan Türk Eczacılar Birliği Başkanı Erdoğan Çolak, GATES Enerji şirketi ile işbirliğinin, bugünden başlayarak önümüzdeki süreçte çok daha anlamlı olacağına inanıyoruz. diye konuştu. Uygulamanın detayları hakkında açıklamalarda bulunan GAMA Holding Başkan Yardımcısı ve COO, aynı zamanda da GAMA Enerji Yönetim Kurulu Başkan Vekili Arif Özozan, GATES Enerji nin Türk Eczacılar Birliği ile yaptığı anlaşmadan dolayı duydukları memnuniyeti dile getirdi, hayata geçirilecek proje ile eczacılara yılda yaklaşık bir, bir buçuk elektrik faturası tutarında bir indirim yansıyacağını vurguladı. GAMA Enerji Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdürü Sıtkı Şerifeken de GATES Enerji nin hali hazırda sayısı binin üzerinde olan serbest tüketiciye sahip olduğunu söyledi. İmzalanan protokol ile 25 bin eczanenin serbest tüketici limitini geçen 8 bini ile indirimli elektrik anlaşması yapılacağını öngördüklerini dile getiren Şerifeken, Bir sonraki aşamada limitin düşmesiyle serbest tüketici hakkı kazanacak yeni eczanelerle ve eczacıların kendi evlerinde, yakınlarının evlerinde aynı uygulama ile elektrik kullanımını sağlayacağız. Sağlığın önemi bizim için tartışılmaz. Bu imkânı bizim ayağımıza getiren eczacılarımız için de böyle bir projeyi hayata geçirmek bizim için gurur kaynağıdır diye konuştu. EKİM - KASIM - ARALIK

18 shaber Güç Sistemleri ve Enerjide Yeni Teknolojiler Ankara Ato Congresium da, 3-4 Kasım 2016 tarihlerinde düzenlenen 9. Uluslararası Enerji Kongresi ve Fuarı nda Güç Sistemleri ve Enerjide Yeni Teknolojiler başlıklı oturuma GAMA Güç Sistemleri adına Teklif Mühendislik Müdürü Gökmen Demirkaya katıldı. 16 GAMA BÜLTEN 87

19 HABERw GAMA Güç Sistemleri, Kazakhstan Electric Energy Current State and Prospects of Sustainable Development a katıldı. Kazakistan Enerji Bakanlığı ve Kazakhstan Electricity Association (KEA) tarafından düzenlenen Kazakhstan Electric Energy Current State and Prospects of Sustainable Development enerji forumu 10 Kasım 2016 tarihinde Astana şehrinde gerçekleşti. Bakanlıktan, Kazakistan ın en büyük elektrik üreticisi firmalarından ve enerji sektöründen bir çok önemli ismin katıldığı forumda, GAMA Güç Sistemleri, İş Geliştirme Ekibi de firma sunumu ile yer aldı. GAMA Güç Sistemleri, Iran Power Investment Summit 2016 ya sponsor olarak katıldı. İran Enerji Bakanlığı ndan ve özel sektörden bir çok firmanın katılım gösterdiği forum, en çok umut vadeden pazarlardan biri olarak görülen İran ın ekonomik gelişmeleri hakkında önemli kaynaklardan bilgi edinilmesi ve ilişkiler kurulması açısından bir fırsat sundu. Ambargonun kaldırılmasının ardından, İran da ekonomide ve enerji sektöründe yatırımcı ve taahhüt firmalarını hangi fırsat ve risklerin beklediğinin tartışıldığı Iran Power Investment Summit Kasım2016 tarihlerinde Tahran da gerçekleşti. GAMA Güç Sistemleri İş Geliştirme Ekibi tarafından yapılan firma sunumu da oldukça ilgi gördü ve sponsorluk kapsamında sağlanan GAMA standında birçok misafir ağırlandı. EKİM - KASIM - ARALIK

20 shaber Meral Hanım... GAMA da meslek hayatının 30 yılını tamamlayan Meral Dedekargınoğlu nun yeni hayatına ilk adımını hep birlikte kutladık. Onursal Başkanımız Erol Üçer in asistanlığını 30 yıldır sürdüren Sevgili Meral Hanım kendisi için düzenlenen kutlamada dünyaya gelecek torunu ile ilgili heyecanını dile getirirken bu kadar uzun zamandır aynı şirkette çalıştığı artık ailesi gibi olan yakın çalışma arkadaşları ve yöneticilerinden ayrılmanın da üzüntüsünü hissettiğini söyledi. Deneyimi, hitabet yeteneği, saygı, sevgi ve dikkatli çalışma tarzı ile örnek teşkil etmiş, GAMA Ailesi ve kendisi ile çalışan, deneyimlerinden yararlananlar için oldukça önemli bir çalışma disiplinine sahip Meral Dedekargınoğlu na emeklilik hayatında keyifle, sağlıkla geçireceği mutlu yıllar dileriz. GAMA ya kattığı değer, emekleri ve varlığı için kendisine teşekkür ederiz. 18 GAMA BÜLTEN 87

21 HABERw Aramızdan biri... Meltem Şahin, GAMA Güç Sistemleri nde proje mühendisi ve bir gönüllü. Ankara da gönüllülerden oluşan bir topluluk olan Ankara Çorba Gönüllüleri ile birlikte, her Salı-Cuma-Pazar saat da AŞTİ de çorba dağıtıyor. Onlar, öğrenci ve çalışanlardan oluşan yaklaşık 30 kişilik bir gönüllü topluluğu. İstanbul da Çorbada Tuzun Olsun ekibinden ilham olarak yola çıktılar ve daha birkaç ay içinde ihtiyacı olan yüzlerce insana ulaştılar. Önce Kızılay, Kurtuluş, Sıhhiye çevresindeki evsizlere 1 termos ile geze geze ulaştılar. Havalar soğuyunca onların AŞTİ ye geçtiğini öğrendiler. Ankara çorba gönüllüleri haftada 3 gün, AŞTİ de yaklaşık kişiye çorba, nohut, fasulye, börek gibi yemekleri kendi evlerinde hazırlayarak dağıtıyorlar. Ankara Çorba Gönüllüleri ile birlikte atkı bere ören bir ekip de evsizlere yardım ediyor. Sizler de bu ekibe katılmak, yardım etmek ya da destek vermek için Ankara Çorba Gönüllüleri nin sosyal medya hesapları üzerinden ihtiyaç listelerini takip edebilirsiniz. Belki bizlerden de dağıtıma çıkacak, ihtiyaç karşılayabilecek daha nice gönüllüler çıkar. EKİM - KASIM - ARALIK

22 shaber Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi Arkeolojinin Büyülü Dünyası Eğitim Programı: Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi nde, çocukların farklı yaş gruplarına yönelik Arkeolojinin Büyülü Dünyası etkinlikleri düzenleniyor. Müze koleksiyonunda bulunan, tarihi M.Ö. 3 bin yılına kadar uzanan Anadolu uygarlıklarına ait eserlerden yola çıkarak hazırlanan etkinlik, uzman eşliğinde müze gezisi ile başlıyor. Arkeolojinin Büyülü Dünyası eğitim programında çocuklar mitolojik karakterlerle tanışıyor, ihtişamlı Roma uygarlığının günlük yaşam öykülerinin parçası oluyor, Roma alfabesini öğreniyor, sikkeler ve adak yazıtları tasarlayıp üretiyorlar. Arkeolojinin Büyülü Dünyası eğitim programı müzenin kapalı olduğu pazartesi günleri hariç hafta içi her gün okul grupları için saat ve te gerçekleştiriliyor. Programlara katılım için rezervasyon gerekiyor. Rezervasyon için (0312) numaralı telefondan veya education@erimtanmuseum. org e-posta adresinden ulaşabilirsiniz. Hafta Sonu Pazar Atölyeleri: FANTASTİK KAHRAMANLAR (4-6 yaş grubu, süre: 60 dk.) Atölye çalışması çocukların en sevdiği masal kahramanları ve en sevdikleri hayvanlar üzerine konuşmaları ile başlar. Çocuklar, insan ve hayvan özelliklerine sahip bir kahraman yaratsalar kahramanlarının nasıl özellikleri olacağı sorusunu cevaplandırdıktan sonra Antik Yunan mitolojisinde yer alan doğaüstü kahramanları tanıtan öyküleri dinlerler. Bu kahramanların yaşamış olabileceği zamanları hayal ederken kendi kahramanlarını karton şablonlar üzerinde tasarlayıp renklendirerek atölye çalışmasını tamamlarlar ve kahramanlarını günün hatırası olarak yanlarına alırlar. Katılım ücreti: 25 TL SİHİRLİ SİKKELER (7-10 yaş grubu, süre: 90 dk.) Eski Anadolu uygarlıklarında gündelik yaşamın ele alındığı atölye çalışmasında çocuklar, kilden kendi tasarladıkları sembollerle altın ve gümüş renginde sikkeler üretirler. Daha sonra bu ürettikleri sikkeleri nasıl kazandıklarını ve nasıl harcayacaklarını düşünerek eski bir Roma pazarına alışverişe gittiklerini hayal ettikleri bir drama çalışması gerçekleştirirler. Atölyede bulunan yiyecek, içecek ve giysi üretebilecekleri ham maddeleri inceler ve ölçü birimlerini öğrenirler. Katılım ücreti: 25 TL BİR DİLEK TUT! (11-13 yaş grubu, süre: 90 dk.) Atölye çalışması eski Romalıların inanışları doğrultusunda, sağlıklı yaşam, verimli hasat, bolluk ve bereket dileklerini belirttikleri adak yazıtlarına odaklanır. Uzman eşliğinde sergi gezisini tamamlayan çocuklar, atölyede Roma alfabesini öğrenerek, kendileri, aileleri ve 2 arkadaşları için iyi dilek ve isteklerini kilden hazırladıkları tabletler üzerine Roma harfleriyle yazarlar ve çeşitli süslemeler ile renklendirirler. Atölye bitiminde çocuklar bu yazıtları sevdiklerine hediye etmek üzere yanlarına alırlar. Katılım ücreti: 25 TL Tüm hafta sonu Pazar etkinliklerini erimtanmuseum ve erimtanmuseum/instagram hesaplarından takip edip, nolu telefona rezervasyon yaptırabilirsiniz. 20 GAMA BÜLTEN 87

23 HABERw Reyhan Saygın ın ilk romanı Zamansız Mevsimler yayınlandı. GAMA Holding Kurumsal İletişim Direktörü Reyhan Saygın ın ilk romanı Zamansız Mevsimler 9 Aralık 2016 da Ayizi Kitap tarafından yayınlandı. Hayatın ta kendisini akıcı bir dil ile anlatan romandan küçük bir alıntı: Tahmin edilemezi yaşamak aslında hayat. Yaşadığımız, bir illüzyon sadece. Sihirbaz, herhangi bir anda çıkar sahneye. Siz şaşırıp kalmışken hayat arsızca akar ve zaman dolduğunda da sihir biter. Reyhan Saygın ın bu başarısını 20 Aralık 2016 tarihinde GAMA Binası nda yapılan bir kutlama ile paylaştık. EKİM - KASIM - ARALIK

24

25

26

27

28 sözel DOSYA Değerli Söyleşiler Aynı kurumda 52 yıldır devam eden iş hayatı... Yöneticilerimizin deneyimlerini bizlerle paylaşacakları Değerli Söyleşiler sohbet toplantılarının ilkini 12 Ekim 2016 da, Yönetim Kurulu Başkanımız Ergil Ersü ile gerçekleştirdik. Ergil Ersü, İstanbul da doğdu. İlköğretimine babasının işi nedeniyle Anadolu nun çeşitli şehirlerinde devam etti, Diyarbakır Lisesi nden mezun olduktan sonra AFS ile bir yıl Amerika da eğitim aldı. Ersü, 1959 yılında üniversite eğitimine başladığı ODTÜ Makina dan 1963 yılında mezun oldu yılında da aynı üniversitede yüksek lisansını tamamladı. 26 GAMA BÜLTEN 87

29 O dönemler, özellikle İngilizce bilen mühendislere çok talep olduğunu belirten Ergil Ersü, GAMA nın 1959 yılında, İTÜ de sınıf arkadaşları olan Erol Üçer, Uğurhan Tunçata ve Yüksel Erimtan ile iş adamı Raif Mumcu tarafından kurulduğunu, o yıllarda ülkede yoğun bir kalkınma hamlesi yaşandığını, 1962 yılında Erol Özman ın şirkete girişinin ardından buhar kazanlarının öncüsü Babcock Wilcox un temsilciliğini alan GAMA nın da bu dönemlerde NATO nun alt yapı ihalelerine katıldığını ve endüstriyel projelerden de pay almaya çalıştığını anlattı. Bu projelerde, şirketin inşaat mühendisi kurucularına ilaveten Erol Özman gibi İngilizce bilen makine mühendislerine ihtiyaç duyulması sonucu Ergil Ersü, Ercan Davudoğlu ve Gürhan Türeli GAMA da işe başladı. Daha sonra işler geliştikçe Uğur Yurdakul, Celasin Egel, Yücel Aksoy, Engin İnanç da GAMA ya katıldılar yılında bu genç ekibe ortaklık teklif edildi ve onların da katılımı ile GAMA Endüstri kuruldu. Ergil Ersü, arasında GAMA Endüstri Genel Müdürlük görevini yürüttü, 2003 e kadar da Yönetim Kurulunda Murahhas Üye olarak görevine devam etti. GAMA bünyesinde, 2003 yılında yaşanan yeniden yapılanma sonucu kurulan GAMA Holding de Yönetim Kurulu Murahhas Üyeliği yaptı. Ersü, 2010 dan günümüze GAMA Holding Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini sürdürmektedir. EKİM - KASIM - ARALIK

30 sdeğerli SÖYLEŞİLER GAMA nın gerçekleştirdiği birçok ilk/en var ama sizce en önemli olanlar hangileri? n Mersin Termik Santralı - GAMA Güç Sistemleri nin temeli atıldı. n Soma Termik Santralı- GAMA Endüstri yi zirveye taşıdı. n Birecik Barajı ve HES- GAMA Enerji nin temeli atıldı. Babcock Wilcox un temsilciliğinin alınması GAMA için önemli bir kilometre taşıdır. Bunun uzun soluklu bir işbirliğine dönüşmesi, Mersin Termik Santralı 1. Etabının birlikte alınması ile olmuştur. Mersin Termik Santralının 2. Etabını ise Dünya Bankasından yeterlilik alan ilk Türk firması olarak GAMA tek başına yapmıştır. Bu, yarı EPC olarak bugünün şartlarında küçük bir proje olsa da GAMA Güç ün temelini oluşturmuştur. 70 lerin ortası, dünyada petrol krizi var. Türkiye nin ihracatı 1,5 milyar usd, ithalat 3,5 milyar usd. Korkunç bir enerji eksikliği yaşanıyor, elektrikler sık sık kesiliyor. Siyaset karışmış durumda, sağsol kavgaları başlıyor. O dönem Türkiye iki önemli proje çıkardı; Soma ve Yatağan Termik Santralları. Soma, finansman sağlayabilen Çekoslovak Skoda ya, Yatağan da finansmanı sağlayabilen Polonya nın Elektrim Şirketine verildi. Soma da, Skoda bizi tercih etti, Yatağan da ise Elektrim, Enka ve Tokar ı ayrı ayrı taşeron olarak seçti. Böylece ortak olarak biz ana müteahhit olduk ve bu GAMA Endüstri yi büyük müteahhitler ligine soktu. Ayrıca 1. ve 2. Üniteler tamamlanırken 3. ve 4.Üniteleri, onlar tamamlanırken 5. ve 6. Üniteleri aldık. Bu da bize, o sıkıntılı dönemde 15 yıl sürekli iş imkânı sağladı. GAMA Enerji nin kökü Birecik, İlk Yap İşlet Devret Projesi ler, iktidarda Özal hükümeti var. Hükümet tarafından YİD Modeli, 30 adet Enerji Projesi ilan edildi. Biz, Lamas ve Birecik ile ilgilendik. 10 yılda develope ettik Birecik i da yapıma başlayıp 2001 de işletmeye soktuk. Ardından yine YİD bazında İzmit Su ve Trakya Elektrik ile müteahhitliğin ötesine geçtik, aynı zamanda yatırımcı olduk. Birecik in çok büyük boyutlu olması nedeniyle önce 5 ülkeden, 8 firmadan oluşan Birecik Group kuruldu, sonra da Birecik A.Ş. oluştu. Bu projede GAMA hem yatırımcılığı hem EPC müteahhitliği üstlendi. Geliştirme 10 yıl, yapım 5.5, işletme 15 yıl sürdü. Toplam 30 yıl Birecik i geçen hafta devrettik. Bu çok ortaklı yapıda çok da çatışma olması beklenir, ancak biz 30 yıl boyunca ortaklarımızla ilişkilerimizi çok güzel sürdürdük. Tüm kararları ittifakla aldık. Çok fazla çıkar çatışması vardı; inşaatçılar ile santralcılar, Almanca konuşanlarla, Fransızca konuşanlar, ülkeler arası gerginlikler Biz katalizör olduk! Demek ki oluyormuş, uyumlu işbirliği 28 GAMA BÜLTEN 87

31 GAMA ile birlikte büyüdünüz diyebilir miyiz? O dönemleri, projeleri hatırladığınızda sizin hayatınızda yer etmiş, daha sonra önemli dersler çıkardığınız olaylar var mı bizimle paylaşabileceğiniz? İrlanda da çok güzel işler yaparken aleyhimize planlanan politik temelli olaylar karşısında itibarımızı korumak için yaptıklarımız çok önemliydi. Biz itibarımızı kaybetmemek için önemli bedel ödemeyi yani para kaybetmeyi tercih ettik. Bizim için önemli olan bir konu da darbenin hiç beklemediğimiz yerden, işçilerden gelmiş olmasıydı. Biz her zaman İşçi haklarına en büyük özeni gösteriyoruz. Sendikalarla aramız her zaman iyiydi. Hatta TESİŞ, binasını bize yaptırdı. İrlanda da aynı şekildeydi. Tüm vaatlerimizi gerçekleştirdik ama ideolojik bir milletvekilinin sendikaları kışkırtması ile problemler yaşandı. Biz de itibar kaybetmemek için çok büyük maddi kayıpları göz önüne aldık. İtibarımız çok önemli. Para her zaman kazanılabilir ama itibarımızı kaybedersek geri kazanamayız arası ilk yurt dışına açılma çabalarımız oldukça zorlu geçti. İran da küçük bir işimiz vardı, onun dışında ilk yurt dışı işimiz 1980 de Ürdün de aldığımız pis su arıtma tesisi oldu. Hemen arkasından Irak ve Suudi Arabistan da işler aldık. O yıllar Türk Ekonomisi içine kapanmıştı, bankalar teminat mektubu bile vermeyi bilmiyordu. Yurt dışına turist pasaportu ile 2 yılda bir çıkılabiliyordu. Biz özel izinle, limitli dövizle çıkabildik. O dönemde yurt dışında iş yapmak çok zordu. Soma daki işçi sıkıntıları Ankara da Engin İnanç, şantiyede Uğur Yurdakul işin başındalardı. Ülkemiz sağcı-solcu ikiye bölünmüştü. İşçiler de böyleydi. O dönemi fazla sorun olmadan atlatabildik. Türkiye nin ilk metrosu Ankara Metrosu da başta bir Yap İşlet Devret projesiydi ve Birecik le aynı anda gündemdeydi. 4 yıl yapmak için uğraştık, YİD ekibi kuruldu ama 4 yıl sonunda YİD olmayacağına karar verildi. O kadar emek boşa gitti. Neyse ki bir sene daha uğraştıktan sonra anahtar teslimine dönüştürülen projeyi alıp işi tamamladık. EKİM - KASIM - ARALIK

32 sdeğerli SÖYLEŞİLER GAMA yı diğerlerinden ayıran ne idi? Çok ortaklı yapı, birlikte karar alma, uyumlu işbirliği Çok ortaklılık, uzlaşma kültürüdür. Bizim yapımızın benzeri Türkiye de yok. Dezavantajı konsensüs sağlayana kadar bazı fırsatları kaçırmış olmamız. Faydaları ise çok riskli işlere girmemek oldu. Bu uzlaşma kültürünün, ortaklıkla yaptığımız diğer işlerimiz ve yatırımlarımızda da çok yararını gördük. Kurumsallaşmamızın ileri seviyede hatta halka açık firmalardan bile daha ileride olduğunu söyleyebilirim. Bu büyüme aşamasında özel hayatınız ve iş hayatınızı nasıl dengelediniz? Bir röportajınızda, eşinizin çocuklarınızı çok iyi yetiştirmesi ve sizin eksikliğinizi hissettirmeden onları büyütmesi sayesinde iş hayatınızın o dönemlerinin rahat ve huzurlu geçtiğinden bahsetmiştiniz. Eve iş götürmemek ve Pazar günlerini aileye ayırmak Özel hayatı böyle dengelemeye gayret ettim, elimden geldiğince. Eş desteği çok önemli. Benim eşim çok destek oldu. Ben çalışırken Mersin de evlendik. Eşim üniversite tahlisini bırakarak kendini çocukların yetişmesine verdi. Çocukların ve evin yükü olmadı üstümde. Elbette bu böyle olmamalı, eşler de çalışmalı. Ama o zamanın şartları öyleydi. İş yerinde çok vakit geçirmek gerekiyor, işler şimdiki gibi telefonla, le halledilemiyordu. Telefonla bile görüşemiyorduk. Önem verdiğim bir başka husus da eve iş götürmemeye özen gösterdim. Gerektiğinde sabaha kadar çalıştım ama eve götürmedim. Mutlaka Pazar gününü de evime ayırdım. Mümkün olduğunca bu iki hususa dikkat ettim. Huzurlu aile yapısı çok önemli. Koordinasyonun daha da iyi olması lazım bugünlerde. İletişim çağındayız, bu gelişmeler sayesinde evden çalışan doğum yapan çalışanlarımız var. Kadınların çalışmasını çok destekliyorum. 30 GAMA BÜLTEN 87

33 Ergil Bey, bugünkü GAMA ya baktığınızda gurur duyduğunuza eminiz. Sizce bugün de GAMA yı GAMA yapan ayrıcalıklar, özellikler nedir? GAMA yı daha da ileriye taşıyacak bizlere neler önerirsiniz? Kurumsallığı benimsemek ve devam ettirmek Daha nice 50 yıllar devam etmesi lazım şirketin. Bizler, başlangıçta İş idaresi bilmiyorduk. Herkes mühendisti. Şirket beni 1974 te İsviçre ye Yönetici Eğitimi Kursuna gönderdi. O yıllarda, şirket gayemizi ortaya koyduk; bildiğimiz işlerde dürüstçe para kazanmak. GAMA değerlerine sahip çıkmamız lazım: güvenirlik, uyumlu işbirliği, gelişim ve değişim, insana değer, başarma tutkusu. Bunlar aynı zamanda kişisel değerlerimiz. Çalışma azmi, başarı tutkusu ve uzun vadeli düşünmek lazım. Gereğini yaparsanız, kendinizi verirseniz, işe yararsanız başarılı olursunuz ve iyi performans mutlaka karşılığını alır. EKİM - KASIM - ARALIK

34 32 GAMA BÜLTEN 87

35 EKİM - KASIM - ARALIK

36

37

38 sdevam EDEN PROJELER İzmir Bayraklı Entegre Sağlık Kampüsü Projesi T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından Kamu Özel Ortaklığı (PPP) projeleri kapsamında ihale edilerek, İnşaat öncesi hazırlık dönemini takip eden ve yer teslimi ile 2017 yılı başlarında başlanılacak olan 36 aylık Yatırım Dönemi ile bu dönem sonrası 25 yıllık İşletme Dönemi fazlarını içeren proje, Türkerler - GAMA İzmir Bayraklı Hastane Yatırım ve Sağlık Hizmetleri A.Ş. tarafından 06 Eylül 2014 tarihli sözleşme ile üstlenildi. 36 GAMA BÜLTEN 87

39 Proje m² arsa alanı üzerine inşa edilecek olup, Sözleşme kapsamında toplam inşaat alanı m² ve yatak kapasitesi dır. Bu alan ve kapasitede Sağlık Bakanlığı ile devam etmekte olan proje görüşmeleri doğrultusunda bir miktar artış olacağı öngörülüyor. Kesin Projeler sunularak İdare nin olumlu görüşü alındı, yazılı onay bekleniyor. Ruhsat projeleri onayları alınmış durumda. Proje finansmanı için kullanılacak dış kredi sözleşmesi imzalandı ve inşaat ruhsat başvurusu yapıldı. Bu aşamaların peşinden finansal kapanışın da çok yakın zamanda gerçekleşmesi bekleniyor. Proje sahası yer tesliminin yine bu süreçle birlikte tamamlanması ile 36 aylık inşaat dönemi çalışmaları başlamış olacak. İnşaat öncesi hazırlık döneminde hafriyat işleri %45 mertebesinde tamamlandı. Bu kapsamda patlatmalı kazı yöntemiyle m 3 hafriyat gerçekleştirildi. Ana Hastane Binası, yataklı ve tek bloktan oluşmakta. Ortak bir çekirdek yapı üstünde yükselen kuleler içerisinde aşağıdaki hastaneler bulunacak. Bina iki ana bölümden meydana geliyor: Baza (core) katları: Kapalı otopark, teşhis ve görüntüleme birimleri, acil, poliklinikler, yoğun bakım ve ameliyathane, morg, tutuklu hasta, laboratuvarlar, destek ve servis hizmetlerini içeren ana blok (core) bütün branşlara hizmet verecek. Kule katları, 4 hastaneye ait yatak katları, üç adet kuleye yerleştirildi (715 yataklı Genel Hastane, 380 yataklı Kardiyovasküler Cerrahi Hastanesi, 141 yataklı Onkoloji Hastanesi ve 424 yataklı Kadın Doğum Çocuk Hastalıkları Hastanesi). Baza katlarında bağlı oldukları branşlara ait poliklinikler bulunacak. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi Binası, 300 yataklı ve tek bir bloktan oluşuyor. Kampüs içinde Ana Hastaneden ayrı yer alacak olan FTR binası içinde elektroterapi, hidroterapi, psikoterapi, geriatri, romatoloji, radyoloji, onkoloji, ürodinami-seksüel rehabilitasyon, omurilik, el, konuşma terapisi, kardiyopulmoner, iş-uğraş terapisi, ortopedi, protez-ortez, psikoterapi gibi terapi birimleri bulunuyor. Bununla birlikte, poliklinik ve klinik tedavi birimleri de yer alıyor. Teknik Servis Binasıyla toprak altından bağlantı sağlayan Servis Galerisi içinden akülü araçlarla, yemek, çamaşır, malzeme ve morg hizmetleri alınacak. Tesisat bağlantısı bu galeri içinden yapılacak. Teknik Servis Binası, TSB-1 binası hastanenin güç merkezi ve atık bölümlerini içinde barındırıyor. Zemin katında trafo, soğutma merkezi ve medikal gaz bölümleri bulunuyor. 1.katında ise trafo, jeneratör, trijen ve sıcak su merkezi bulunuyor. TSB-2 binası zemin katında arka tarafından lojistik ve teknik amaçlı kullanılan teknik galeriye açılıyor. Yüksek Güvenlikli Adli Psikiyatri Binası, 100 yataklı ve tek bloktan oluşacak. Zihinsel ve ruhsal rahatsızlıkları sebebiyle kendileri ve çevreleri için tehlike yaratabilecek statüdeki hastaların tedavilerinin gerçekleştirileceği özel birimlerden oluşacak. Tesiste kapalı otopark, hasta terapi alanları, eğitim alanları, sinema salonları, hobi odaları, yemekhane, açık hobi bahçeleri, poliklinik ve klinik alanları bulunacak. EKİM - KASIM - ARALIK

40 sdevam EDEN PROJELER Kocaeli Entegre Sağlık Kampüsü Projesi T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından Kamu Özel Ortaklığı (PPP) projeleri kapsamında ihale edilerek, İnşaat öncesi hazırlık dönemini takip eden ve yer teslimi ile başlanılacak olan 36 Aylık Yatırım Dönemi ile bu dönem sonrası 25 yıllık İşletme Dönemi fazlarını içeren proje, GAMA - Türkerler Kocaeli Hastane Yatırım ve Sağlık Hizmetleri A.Ş. tarafından 06 Eylül 2014 tarihli sözleşme ile üstlenildi. Proje m² arsa alanı üzerine inşa edilecek olup, Sözleşme kapsamında toplam inşaat alanı m² ve yatak kapasitesi dir. Bu alan ve kapasitede Sağlık Bakanlığı ile devam etmekte olan proje görüşmeleri doğrultusunda bir miktar artış olacağı öngörülüyor. Proje kapsamında Kesin Projeler sunularak İdare nin olumlu görüşü alındı, yazılı onay bekleniyor. Ruhsat projeleri onayları alındı. Proje finansmanı için kullanılacak dış kredi sözleşmesi imzalandı ve inşaat ruhsat başvurusu yapıldı. Bu aşamaların peşinden 38 GAMA BÜLTEN 87

41 finansal kapanışın da çok yakın zamanda gerçekleşmesi bekleniyor. Proje sahası yer tesliminin yine bu süreçle birlikte tamamlanması ile 36 aylık inşaat dönemi çalışmaları başlamış olacak. İnşaat öncesi hazırlık döneminde 15 Eylül 2015 tarihinde başlanan hafriyat işleri %99 mertebesinde tamamlandı. Bu kapsamda patlatmalı kazı yöntemiyle m 3 hafriyat gerçekleştirildi. Ayrıca Şantiye mobilizasyonu ilk fazları kapsamında yönetim ofisleri, yemekhane, yatakhane, revir, vb. binalar, iletişim, elektrik, altyapı ve peyzaj imalatları ile birlikte yapıldı ve Kocaeli ESK Proje Müdürlüğü çalışanları ofislerine taşındı. Proje kapsamı; Ana Hastane, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi, Yüksek Güvenlikli Adli Psikiyatri ve Teknik Servis Binalarını içeriyor. Ana Hastane Binası, 980 yataklı ve tek bloktan oluşuyor. Ortak bir çekirdek yapı üstünde yükselen kuleler içerisinde pek çok birim bulunacak. Kapalı otopark, teşhis ve görüntüleme birimleri, acil, poliklinikler, yoğun bakım ve ameliyathane, morg, tutuklu hasta, laboratuvarlar, destek ve servis hizmetlerini içeren ana blok (core) bütün branşlara hizmet veriyor olacak. İç ticari alanlar, ana sirkülasyon alanlarına yakın planlanıyor. Kule katlarında, 4 hastaneye ait yatak katları, iki adet kuleye yerleştirilmiş durumda. Baza katlarında bağlı oldukları branşlara ait poliklinikler bulunuyor. Kule 1 de 494 yataklı Genel Hastane ve 124 yataklı Kardiyovasküler Cerrahi Hastanesi planlanıyor. Kule 2 de ise 116 yataklı Onkoloji Hastanesi ve 246 yataklı Kadın Doğum Çocuk Hastalıkları Hastanesi bulunacak. Kule katlarıyla baza katları arasında tesisat teknik hacimlerinden oluşan teknik kat bulunuyor olacak. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi Binası, 100 yataklı planlanıyor ve tek bir bloktan oluşuyor. Kampüs içinde Ana Hastaneden ayrı yer alacak olan FTR binası içinde elektroterapi, hidroterapi, psikoterapi, geriatri, romatoloji, radyoloji, onkoloji, ürodinami-seksüel rehabilitasyon, omurilik, el, konuşma terapisi, kardiyopulmoner, iş-uğraş terapisi, ortopedi, protez-ortez, psikoterapi gibi terapi birimleri bulunuyor. Bununla birlikte, poliklinik ve klinik tedavi birimleri de yer alıyor. Teknik Servis Binasıyla toprak altından bağlantı sağlayan Servis Galerisi içinden akülü araçlarla, yemek, çamaşır, malzeme ve morg hizmetleri yürütülecek. Tesisat bağlantısı da bu galeri içinden yapılacak. Yüksek Güvenlikli Adli Psikiyatri Binası, 100 yatak kapasiteli ve tek bloktan oluşuyor; zihinsel ve ruhsal rahatsızlıkları sebebiyle kendileri ve çevreleri için tehlike yaratabilecek statüdeki hastaların tedavilerinin gerçekleştirileceği özel birimleri yer alıyor. Tüm güvenlik ve müdahale önlemlerinin alındığı nitelikli bir sağlık yapısı olarak tasarlanıyor. Binada kapalı otopark, hasta terapi alanları, eğitim alanları, sinema salonları, hobi odaları, yemekhane, açık hobi bahçeleri, poliklinik ve klinik alanları bulunuyor. Bina etrafında güvenlik duvarı bulunuyor. Teknik Servis Binası, Ana Hastane ve FTR binasına Teknik Servis Galerisiyle bağlanacak. Ayrıca, teknik servis binasına yakın bir konumda Atık Binası yer alacak. EKİM - KASIM - ARALIK

42 sdevam EDEN PROJELER Khurais Satellite GOSP Projesi Khurais Projesi, 3 bölgenin (Khurais, Mazalij ve Abu Jifan) petrol yataklarını ve petrol işletmelerini adı altında topluyor. Bölgede yüzlerce kuyu ve 4 adet gaz/su ve petrolü birbirinden ayıran ön rafinasyon tesisi (GOSP) mevcut. Ham petrol, ikisi Khurais te bulunan bu (GOSP) tesislerden geçerek son işlemler için Abqaiq te bulunan tesislere pompalanacak. Ham petrol üretiminde dünya devi olan Suudi Aramco, işleme ve dağıtım konusunda endüstride öncü olduğu kadar, Petrol ve Gaz sektöründe uluslararası alt kuruluşlar ile faaliyetler yürütüyor. Aramco operasyonlarının, enerji sektörünü dünya çapında ilgilendirdiği biliniyor. Suudi Aramco nun Khurais, Mazalij ve Abu Jifan petrol sahalarında üretim kapasitesi mevcut durumda 300,000 varil/gün. Üretim kapasitesinin arttırılması amacıyla başlanan Khurais Satellite GOSP projesi ile bu kapasitenin Mazalij de 90 MBCD (milyon varil ham petrol/gün) ve Abu Jifan da 110 MBCD olmak üzere toplam 200 MBCD mertebesine çıkarılması hedefleniyor. Aramco nun bu projedeki üç ana taşeronundan biri olan Snamprogetti Saudi Arabia Ltd. Co. (SAIPEM İtalya iştiraki) tesis inşası ve Gaz/Petrol ayrıştırma kapsamında olan tüm tesislerin yüklenicisidir. Khurais Satellite GOSP Projesi nin yapım işlerini yürütmek üzere GAMA, 30 Eylül 2015 tarihinde, GAMA Al Moushegah Arabia Ltd. olarak, Snamprogetti Saudi Arabia Ltd. ile sözleşme imzalandı. Proje kapsamında montaj işleri, kısmi malzeme tedarikleri ve ve kısmi devreye alma işleri bulunuyor. Binalar haricinde ana malzemelerin temini Snamprogetti kapsamında yer alıyor. Proje sahası Riyad ın doğusunda, karayolu ile yaklaşık 240 km mesafede bulunuyor. Proje kapsamında tesiste kurulacak teknolojik altyapı aşağıdaki şekilde olacak: İki fazlı yüksek basınçlı ayrıştırıcı (HPPT) ile sıvıların (petrol/su) ve gazların ayrıştırılması sağlanacak. 40 GAMA BÜLTEN 87

43 Tri-ethylene Glycol (TEG) gaz su giderici ünitesi kurulacak. Baca, kapalı tahliye ve yardımcı sistemleri gibi süreç destek üniteleri kurulacak. Proses otomasyonu kurulacak. Ses ve veri transferi için iletişim sistemleri kurulacak. Patlamaya dayanıklı binalar ve diğer gerekli tüm alt yapı işleri yapılacak. Projede mobilizasyon kapsamı işlerden İmalat Atölyeleri, Boya Atölyesi, Ambar binası ve Labaratuar binası yapım işleri tamamlanarak kullanıma açıldı. Kamp ve ilgili sosyal yapıların montajı tamamlandı, Aramco LPD (Loss Prevention Department) denetimleri devam ediyor. Genel mobilizasyon ilerleme oranı Aralık 2016 sonu itibarı ile %99 mertebesine ulaştı. Projede bina ve HVAC detayları haricinde mühendislik işleri SAIPEM kapsamında yer alıyor. GAMA kapsamında temin edilecek malzemelerin neredeyse tamamı için piyasa araştırmaları yapıldı, müşteriden malzeme ve tedarikçi onayları büyük oranda alındı ve alt yüklenici seçimleri yaklaşık %90 oranında tamamlandı. Proje inşaat işleri ilerlemesi %30; genel iş ilerlemesi ise %13 mertebesinde. Aralık 2016 itibarı ile m 3 kazı işi tamamlandı, m 3 beton döküldü. Ana binalarda perde ve döşeme beton işleri devam ediyor. RTR boru montajı %26, çelik konstrüksiyon montajı %6 oranında tamamlandı, yer üstü boru ve mesnet imalatlarına başlandı. Aralık 2016 sonu itibarı ile şantiye 368 direk, 178 indirek ve 78 Suudizasyon kapsamı olmak üzere toplam 624 personel çalışıyor. Güncellenen iş programına göre projede maksimum personel sayısı, Suudizasyon dahil, 900 civarı olması bekleniyor. EKİM - KASIM - ARALIK

44 sdevam EDEN PROJELER Yamal LNG Projesi, CWP3B Paketi Utility ve Offsite için Modül Montaj ve Bağlantı İşleri, Mekanik İşler, Borulama İşleri, Anahtar Teslimi (Mühendislik - Satın Alma - Montaj) Tanklar ve Binalar, Elektrik ve Enstrümantasyon İşleri Tamamlandığında dünyanın en büyük endüstriyel tesislerinden biri olmasının yanısıra, kutupta yapılan ilk LNG Tesisi olması özelliği taşıyacak olan Yamal LNG Tesisi, montaj işleri sert ve zorlu hava koşullarına rağmen hızlanarak devam ediyor. Yamal LNG Projesi kapsamımızda yer alan Modül Montaj ve Bağlantı İşleri, Mekanik İşler, Borulama İşleri, Anahtar Teslimi Tanklar ve Binalar, Elektrik ve Enstrümantasyon İşleri devam etmekte. Utility, BOG, Power Generation, Fractionation, Flare ve Administration bölgelerinde yer alan toplam 34 adet modüler ünitenin bizim kapsamımızda olan sonuncusu ve projenin en büyük modüllerinden biri olan ton ağırlığındaki Central Control Building modülü 2016 Ekim ayı sonunda sahaya ulaştı ve montaj hazırlıkları tamamlanarak başarı ile yerine konuldu. Modül montajlarının tamamlanmasından sonra, modüllerin içerisindeki sahada yapılması planlanan veya modüllerin montajları sırasında tamamlanmamış ve sahada eksikliği tespit edilmiş olan PCOW ve UCOW (Planned and Unplanned Carry over Works) işlerine başlandı. Metraj artışına bağlı olarak; yaklaşık 13 milyon adam-saat harcanması öngörülmekte olan projede, devam eden yerli ve yabancı personel mobilizasyonu Aralık 2016 itibarıyla hız kazandı. Bu dönem içerisinde özellikle Utility bölgesinde ilave iş olarak olan alınan boru köprüleri çelik montaj işleri, tava köprüsü ve boru montaj işleri hız kazandı. Daha önce modüler yapı olarak saha atölyelerinde yapılması planlanan, ancak İşveren talebiyle bizim kapsamımıza aktarılan boru köprülerinin yapımı 2016 Aralık sonu itibarıyla büyük oranda tamamlandı ve kablo çekimine başlanması planlandı. Bu amaca uygun olarak, 2016 Aralık ayının ilk haftasında instrument air modülüne ilgili elektrik binasından ilk kablo çekimi yapıldı. Aynı zamanda, boru köprüleri arası hook-up işlerine de başlandı Ekim ayı sonunda projenin ağır kaldırma işleri tamamlandı ve buna uygun olarak, kiralık olan 750 ton ve 650 ton kapasiteli vinçlerin demobilizasyonu yapıldı. EPC olarak yapımına devam ettiğimiz tank 42 GAMA BÜLTEN 87

45 ve binaların tasarım işleri tamamlanmakta olup, saha montajları devam ediyor Aralık ayı içerisinde 2 adet tankın hydrotesti soğuk hava koşullarına rağmen başarı ile tamamlandı. Söz konusu dönemde, Aralık 2016 günlerinde -50 C hava sıcaklığı ölçüldü Aralık sonu itibarıyla WDI boru prefabrikasyonu yapılarak tamiratlar haricinde imalat işleri tamamlandı. Ancak, kapsam dışı olarak EDG binasına ait WDI boru imalat işleri 2017 Ocak ayı içerisinde tamamlanacak. Bunun yanında saha montaj işlerine hızlı bir şekilde başlandı. İşveren tarafından sahaya getirilen ve kazıkları teslim edilen yangın hatları boru köprüleri montaj işlerine devam ediliyor. Bazı bölgelerdeki yeri hazır ol mayan boru köprülerinin ön montajları da İşveren tarafından verilen atölyelerde yapılmakta. Acil Durum Dizel Jeneratör Binası (Emergency Diesel Generator Building) ile ilgili montaj işlerine devam ediliyor. Söz konusu binanın ilk etapta devreye alınacak olan 100/200 no lu jeneratörlerin bulunduğu bölümün çelik montaj ve dış cephe kaplama işleri tamamlandı, bina içindeki mekanik montaj işleri devam ediyor. Kompresör binası çelik montaj işleri tamamlanmak üzere olup, ikinci kompresör binası içerisindeki 300/400 no lu kompresörlerin montajı yapıldı. Projede, kış mevsimi dolayısıyla modüllerin ve içerisindeki ekipmanların hava şartlarından korunması amacıyla bu önem arz eden preservation işleri dikkatle takip ediliyor. Polar night dönemi öncesi gerekli aydınlatma çalışmaları yapıldı ve projede çift vardiya çalışma düzeni her 2 dönemde de yaklaşık olarak aynı olacak şekilde devam ediyor Aralık sonu itibarıyla projede REGA JV personeli ve taşeron personeli olmak üzere toplam personel çalıştı. Aralık 2016 sonu itibarıyla projenin genel ilerlemesi % olarak gerçekleşti. EKİM - KASIM - ARALIK

46 sdevam EDEN PROJELER 1800 MW PP13 Güç Santralları Elektro-Mekanik Montaj Projesi İşveren i bir devlet kurumu Saudi Electricity Company (SEC) olan Proje, Suudi Arabistan ın başkenti Riyad ın 145 km kuzeybatısında, Dhurma şehrine 65 km uzaklıkta bulunuyor. 44 GAMA BÜLTEN 87

47 02 Temmuz 2015 tarihinde sözleşmesi imzalanmış olan projenin toplam süresi, 20 aydır. Enerji santralının Nisan 2017 itibarıyla devreye alınması planlanıyor. Proje EPCM şeklinde geliştirilen proje, ana mühendislik hizmeti ve İşveren kontrollüğü Worley Parsons tarafından gerçekleştiriliyor. İki ana bloktan oluşan projede, toplam 6 adet GE 7FA Gaz Türbini ve Jeneratörü, 6 adet By-Pass Bacası, 6 adet HRSG ve 2 adet GE Reheat Double Flow D11 Buhar Türbini, 8 adet GSU Trafo ve 2 adet ACC bulunuyor. GAMA kapsamında, ana güç adası elektromekanik montajı, 10 adet muhtelif hacimlerde yakıt ve su depolama tank işleri, 17 adet proses binasının anahtar teslim işleri, boru imalatı ve montajı, türbin binası ve boru köprüleri birincil ve ikincil çelik montajları, türbin binası ve boru köprülerinde yer alan platform ve merdiven kulelerinin anahtar teslim işleri, BOP elektro-mekanik ekipman montajı ile filtre, LV kablo, enstruman gibi muhtelif proje malzeme temini yer alıyor. Bununla birlikte, santralın elekrik iletim sistemine bağlantısını sağlamak için 1 adet 380KV ve 1 adet 132KV şalt trafo merkezi GAMA tarafından anahtar teslimi yapılıyor. Bu kapsamda; 10 diameter 380 kv GIS, 30 bay 132 kv GIS, 380 &132 kv kablo, başlık ve ekleri, kumanda ve röle panoları, 380 kv Gas Izoleli Bara (GIB), otomasyon ve haberleşme işleri, OG şalt, yardımcı servis trafosu, AC-DC sistemleri temini, montajı, test ve devreye alınması işleri bulunuyor. Santralde, gaz türbin ve jeneratörlerinin montajı devam ediyor. 6 ünitede air inlet montajı tamamlanarak yardımcı ekipman çelik mesnet platformlarının üzerine kompartman montajları yapıldı. Türbin borulama işleri ve basınç testleri tamamlandı. Lube oil flushing aktivitelerine devam ediliyor. Ayrıca elektrik ve enstrüman aktiviteleri paralel olarak devam ediyor. Türbin binası ve boru köprülerinin taşıyıcı çelik elemanlarının montajı devam ediyor. Hava Soğutmalı Yoğuşma Ünite-28 de montaj devam etmekte olup, tüm yapısal çelik montajları, soğutma panel, kondense tank ve kanal montajları tamamlandı. Ayrıca yoğuşma boru hatları montajlarına başlandı. EKİM - KASIM - ARALIK

48 sdevam EDEN PROJELER Hava Soğutmalı Yoğuşma Ünite-18 de montaj çalışmaları devam etmekte olup, 4 koridorun yapısal çelik ve soğutma panel montajları tamamlandı. Geriye kalan 3 koridorda ise, çelik montajları, bundle montajları ve bundle altı kondens toplama manifold montaj işleri devam ediyor. Bütün koridorlorda ana buhar dağıtım kanal montajı devam ediyor. İki ünite için de kondens toplama manifold boya işleri devam ediyor. Bütün atık ısı kazanlarının cephe panel montajları, modül montajları, drum montajları ve by-pass baca montajları sorunsuz şekilde tamamlandı. 6 ünitede de ana baca montajları devam ediyor. Ayrıca boru montaj işleri bütün ünitelerde devam ediyor. Inlet kanal montajları 5 ünitede tamamlandı. WetSAC ünitesinde bulunan 12 adet fan stack ve fan deck montajı da tamamlandı. Ayrıca, WetSAC üzerindeki yürüme yolları ve korkuluk montajı, grouting işleri tamamlandı. Drift eliminator işleri devam ediyor. Buhar Türbini ünite deki ağır kaldırma aktiviteleri tamamlandı. Buhar türbini ve borulama işleri, bina çeliğine paralel olarak devam ediyor. Yardımcı kompartmanlar ve buna bağlı yürüme yolları ve platform montaj işleri devam ediyor. BOP borulama prefabrikasyon işlerine başlandı. Ayrıca mekanik kısımda bulunan 89 ekipmandan 44 tanesinin montajı tamamlandı. Aşağıdaki işlerin teklif süreçleri tamamlandı. Proses binaları yapı çeliği ve remeasurable çelik paketi Şalt sahası test ve devreye alma işleri Yerinde döküm betonarme olarak imal edilecek EDG (Emergency Diesel Generator) ve STP (Sewage Treatment Building) binalarının yapımı Prekast beton proses binası yapım işi Gaz türbini enclosure ventilation ducts yapım işi High energy borulama işleri Karbon ve paslanmaz çelik boru fabrikasyon işleri Aşağıdaki işlerin teklif süreçleri devam etmektedir. BOP, by-pass ve main stack termal izolasyon ve kaplama İşleri Proses binaları elektrik işleri BOP borulama işleri PP13 Projesi kapsamında GAMA 17 adet proses binası, 10 adet saha tankı, Ana Türbin Binası mimari, aydınlatma ve havalandırma tasarımı ve 380/132 kv gaz izoleli şalt tesisi sekonder sistem tasarımı bulunuyor. Şalt Trafo Merkezi mühendislik hizmetleri için anlaşma yapılan DAR Engineering ise mühendislik hizmetleri kapsamında detay tasarım, satın alma teknik dokümanlarının hazırlanması, tedarikçi tekliflerinin teknik değerlendirilmesi, saha mühendislik süpervizyon hizmetlerine yönelik çalışmalarına devam ediyor. 15 adet proses binasının tasarımına başlandı; mimari, aydınlatma/elektrik, statik ve HVAC projeleri İşveren in onayına sunuldu. 46 GAMA BÜLTEN 87

49 11 adet proses binasının aydınlatma ve mimari resimleri İşveren tarafından onaylandı. Bununla birlikte Ana Türbin Binası mimari ve HVAC tasarımı İşverene sunuldu, gelen görüşler çerçevesinde revize ediliyor. Elektrik binalarındaki elektrik işlerine devam ediliyor. Kablo tavası dağıtım panel montajı LV&MV kablo cekimi ve UPS montajları devam ediyor. 380 kv GIS binasında montaj işleri devam etmektedir. 380KV GIS ana ekipman montajı tamamlandı. Öncelikli olarak tamamlanması planlanan proje doğusundaki Faz 1 kablolama işleri devam ediyor. Santral detay mühendislik işleri planlandığı gibi devam ediyor. Şalt sahası ve santral ekipman satın alma ihale süreçleri devam ediyor. GIS Koruma panoları, SAS ve telekomünikasyon tedariği için Alstom - Saudi Arabia firması ile anlaşma sağlandı. Santral kısmı için güç ve kontrol kablo Lot 1, kablo tavası, strainer, GTG- STG lube oil, enstrüman kablosu Lot 1, yapısal destek çelikleri, vinç, 2 ve altı borulama, vana ve konduit siparişleri verildi ve üretimlerine başlandı. Şalt sahası kısmı için kablo tavası, HV kablo clamp, topraklama malzemeleri, mesnet izolatörü, parafudur, akım traforları, topraklama kabloları, bağlantı kabloları, orta gerilim kabloları, HV kablo destek sistemleri, akü ve akü redresör, AC-DC panoları, alçak gerilim kablo Lot 1, orta gerilim hücresi, aydınlatma ve yıldırımdan koruma direkleri ve topraklama trafosu siparişleri verildi ve üretimlerine başlandı. Projede, GAMA kapsamında bulunan 10 adet muhtelif hacimlerdeki depolama tank montaj işleri devam ediyor. ASL-A tankında çatı sacı montaj işleri tamamlandı. ASL-B tankında 7. kat yan donam plaka montajı kaynak dahil tamamlandı. Demineralize Su Depolama A tankında montaj tamamlandı, punch item düzeltmeleri yapılıyor. Yangın Suyu Depolama ve Filtre Su Depolama Tanklarında çatı montaj işleri tamamlandı, punch item düzeltme işlerine başlandı. Servis Suyu Depolama Tankı ve Süzme Su Depolama Tanklarında montaj işleri tamamlandı. Su Depolama Tankı-B çatı sacı ve çatı çeliği montaj/kaynak işleri tamamlandı, döner merdiven ve çatı yürüme yolu montajına başlanacak. Kullanma Suyu Depolama Tankında çatı sacı ve çatı çeliği montaj/kaynak işleri tamamlandı; döner merdiven ve çatı yürüme yolu montajına başlanacak. Ham su tankına başlandı, 3.kat yan donam plaka montajı tamamlandı. Şantiyede direkt ve 612 indirekt olmak üzere toplam personel çalışıyor. 31 Aralık 2016 sonu itibarıyla proje ilerlemesi aşağıdaki gibidir; Genel proje ilerlemesi % Mühendislik ilerlemesi % Satın alma ilerlemesi % Elektromekanik montaj işleri % EKİM - KASIM - ARALIK

50 sdevam EDEN PROJELER 840 MW İç Anadolu Doğal Gaz Kombine Çevrim Güç Santralı ticari işletmeye alındı. 3 Aralık 2013 tarihinde başlayan ve 32 aylık süresi olan 840 MW elektrik üretim kapasitesindeki İç Anadolu Doğalgaz Kombine Çevrim Güç Santralı Projesi, GAMA Güç Sistemleri ve GE Energy konsorsiyumu tarafından yürütülüyor.

51 Konsorsiyum, projenin tasarım, mühendislik, ekipman satın alma ve saha montaj, inşaat işleri, elektro mekanik işler, kurulum, test ve devreye alma işleri ile santralde çalışacak personelin eğitiminden sorumludur. GAMA Enerji nin iştiraki olan İç Anadolu Doğalgaz Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. nin yatırımı olarak gerçekleştirilen proje 24 Aralık 2016 tarihinde Geçici Kabul Sertifikası aldı. Projede mühendislik ve satın alma, yapım ve devreye alma işleri tamamlanarak İşveren e teslim edildi. Projenin Garanti Dönemi başladı. Bu proje ile üretilen enerji Gölbaşı Trafo Merkezi üzerinden ulusal şebeke ağına dağıtılıyor.

52 sdevam EDEN PROJELER Hartha Ünite - 4 Termal Güç İstasyonu nun Yenilenmesi Projesi 50 GAMA BÜLTEN 87

53 Yapımı GAMA Güç Sistemleri Mitsubishi Hitachi Güç Sistemleri Konsorsiyumu tarafından üstlenilmiş olan projenin İşveren i Irak Elektrik Bakanlığıdır. Proje kapsamında Hartha Güç İstasyonu nun kazan tesisi ve türbin tesisinin enstrümantasyon ve kontrolü, jeneratör ve elektrikli ekipmanların yenilenmesi ile jeneratör veriminin 200 MW lık orijinal verimine döndürülmesi, Kazan/Türbin/Jeneratör ömrünün 10 yıla kadar uzatılabilmesi yer alıyor. Irak Elektrik Bakanlığı tarafından Mitsubishi-Hitachi Power Systems ve GAMA Güç Sistemleri A.Ş. ye konsorsiyum olarak verilen proje, tesisin 200 MW lik orijinal çıkış gücüne çıkarılması ve tesis ömrünün 10 yıl uzatılabilmesi amacıyla, dört yakıtlı buhar kazanı, buhar türbinleri, jeneratör (alternator), OG ve AG elektrik dağıtım hücreleri/ekipmanları, tesisin enstrümantasyon/kontrol sistemlerinin, kablo ve kablo tavalarının yenilenmesi ve iyileştirilmesi işlerini kapsıyor. Projede, sahanın 19 Eylül 2016 tarihinde teslim edilmesinin ardından tüm mobilizasyon işleri, buhar kazanı izolasyon söküm işleri, yüksek ve alçak basınç buhar türbinlerinin söküm işleri, OG ve AG dağıtım panoları söküm işleri, türbin binası içerisindeki kablo tavası yenileme ve kablo söküm işleri tamamlandı. Buhar kazanı duvar boruları ve kızdırıcı panellerinin söküm işlerinin yapılabilmesi için gerekli olan geçici yapı ve destek sistemlerinin montaj işleri devam ediyor. Projenin fiziksel ilerlemesi 30 Kasım 2016 tarihi itibarıyla %8 dir. EKİM - KASIM - ARALIK

54 sdevam EDEN PROJELER Hamitabat 1200 MW Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı GAMA Güç Sistemleri nin üstlendiği 1200 MW Doğal Gaz Kombine Çevrim Enerji Santralı anahtar teslim projesi iki üniteden oluşuyor. Her bir ünite tek şaft düzeninde bir gaz türbini, bir buhar türbini, bir jeneratör (SGT5-8000H Gaz Türbini, SST Buhar Türbini, SGen5-3000W Jeneratör) ve bir atık ısı kazanından oluşmakta olup, soğutma sistemi mevcut santralın doğal çekişli kuru soğutma kulesi ile sağlanacak. Yapılacak olan doğalgaz kombine çevrim santralı yine mevcut santralın şalt sahasında yapılacak değişiklikler sonrasında şebekeye elektrik verilecek. 52 GAMA BÜLTEN 87

55 Proje kapsamında GAMA Güç Sistemleri tüm ana ekipmanların yanı sıra diğer yardımcı ekipmanların temini, santralın tüm konsept detay tasarımı ile inşaat işleri, mekanik, elektrik enstrüman ve kontrol sistemlerinin montajı, testleri, devreye alma işleri ve İşveren personelinin eğitiminden sorumlu olacak. 15 Ağustos 2014 tarihinde sözleşme imzalandı. Projenin süresi birinci ünite için 26, ikinci ünite için 29 aydır. Santralın birinci ünitesinin 1 Haziran 2017 de; ikinci ünitesinin 1 Eylül 2017 de ticari operasyona başlaması planlanıyor. Projenin temel ve detaylı mühendislik faaliyetleri Black&Veatch firması tarafından yürütülüyor. İnşaat, mekanik ve elektrik işleri kapsamındaki tasarımlar büyük ölçüde tamamlandı. Her iki üniteye ait kondenserin saha sevkiyatı tamamlandı. Bunun yanı sıra her iki üniteye ait enstrümanlar, kontrol vanaları, besleme suyu pompaları, buhar drain pompaları, BOP boru supportları, ısı izleme sistemleri, numune alma sistemi, BOP boru izolasyon malzemeleri, aydınlatma armatür ve panelleri ve yangın algılama ve alarm sistemleri sahaya ulaştı. Ayrıca kablo sevkiyatları büyük ölçüde tamamlandı. Satın alması tamamlanan kamera ve güvenlik sistemi, alçak gerilim kabloları (Lot-5) ekipmanlarının üretimleri devam ediyor. HVAC kontrol panellerinin üretimi tamamlandı ve bir kısmı sahaya sevk edildi. Taşeron işleri kapsamında boru izolasyon, kimyasal temizleme ve hidro jet temizleme işleri için taşeron sözleşmeleri imzalandı. Birinci Ünite: Türbin binasında yapısal çelik ve cephe kaplaması tamamlandı. Condenser montajı tamamlandı, testler devam ediyor. Gaz türbin izolasyon ve boru montaj işlerinde sona yaklaşılırken hidrolik sistem enerjilendirildi. Buhar türbininde LP ve HP/IP türbinlerinde kaplin ayarı tamamlandı. Ayrıca, lube oil flushing yapıldı. Mekanik yapım işlerinde besleme suyu pompaları ve kondensat arıtma tesisi montajı yapıldı. Ayrıca kapalı çevrim soğutma sisteminde flushing tamamlandı. Türbin binası, atık ısı kazanı ve trafolar bölgesindeki yangından koruma sistemleri montajları tamamlandı ve basınç testleri yapıldı. Diğer yandan fuel gaz ekipmanlarının montajı tamamlandı, devreye alındı ve santral için kritik önemde bir kilometre taşı olan gaz alımı yapıldı. LV switchgear kablo çekimleri tamamlandı ve enerjilendirildi. Ayrıca elektrik binası, türbin binası ve HRSG/besleme suyu ve fin fan cooler motor kontrol merkezlerinin montajları tamamlandı, kabloları çekilmiş ve ekipmanlar enerjilendirildi. Gerekli ekipmanların ve sistemlerin devreye alınması sonucu Backfeed 9 Ekim 2016 tarihinde yapıldı. Non-segregated phase bus duct montajı tamamlandı. Montajı tamamlanan servis trafoları soğutma kulesindeki trafo haricinde enerjilendirildi. Bunun yanı sıra, Ünite 10 da MV kablo çekim ve terminasyonları tamamlandı, LV kablo ve I&C kablo çekim ve terminasyonları devam ediyor. BOP sistemlerinde enstrüman montajında sona yaklaşıldı. Sürekli emisyon ölçüm sisteminin montajı yapıldı. Atık ısı kazanında borulama ve basınç testleri tamamlandı. Aynı zamanda borularda ve drumlarda termal izolasyon işlerine başlandı. Ayrıca, kazanda baca montajı tamamlandı. Buhar, besleme suyu, yardımcı buhar, hot EKİM - KASIM - ARALIK

56 sdevam EDEN PROJELER reheat, cold reheat, fuel gaz, kondensat, demin & servis suyu hatlarının boru montajları tamamlandı ve basınç testleri yapıldı. Yapım aktiviteleri biten sistemlerde devreye alma ekibi tarafından yapılan hot loop ve fonksiyon testleri devam ediyor. İkinci Ünite: Yapım faaliyetleri devam ediyor. Türbin binasında yapısal çelik montajı ve cephe kaplaması işlerinde sona gelindi. Gaz Türbini ve Buhar Türbini mekanik montajları ve borulamaları devam ediyor, LP türbininde rotor montajı tamamlandı. Kondenser montajı devam ediyor. Besleme suyu pompaları, buhar türbini drain pompa ve tanklarının montajı yapıldı. Ayrıca kondensat arıtma tesisi montajı da tamamlandı. Trafolar bölgesindeki yangın deluge sistemlerinin montajı tamamlandı ve testleri yapıldı. Fuel gaz ekipmanlarının montajı tamamlandı. Elektrik binasında MV switchgear DC/UPS ve LV switchgear panel montajları tamamlandı. Ayrıca tüm motor kontrol merkezi panellerinin montajı tamamlandı. Isolated phase bus duct montajı yapıldı. Non-segregated phase bus duct montajında sona yaklaşıldı. Yükseltici trafo ve yardımcı trafo kablo çekimleri tamamlandı. MV kablo çekim ve terminasyonlarında son aşamaya geçilirken LV ve I&C kablo çekim ve terminasyonları devam ediyor. Atık ısı kazanında baca montajı tamamlandı, boru montajı devam ediyor. Ayrıca, BOP boru montaj işleri devam etmekte olup, kaynak ilerlemesi olarak %63 seviyesine ulaşıldı. Kablo kanalları ve manhole imalatları tamamlandı. Interfaz alanında montajları ve basınç testleri tamamlanan Demin ve Servis suyu tanklarının devreye alma işleri devam ediyor. Yangın Pompa Binası nda testleri tamamlanmış olan yangın pompaları enerjilendirildi. Kontrol binasında HVAC ekipman montajı tamamlandı ve ince işlerde sona yaklaşıldı. Ayrıca, motor kontrol merkezi ve bilgisayar sistemi montajları tamamlandı ve ekipmanlar enerjilendirildi. 31 Aralık 2016 sonu itibarıyla proje ilerlemesi aşağıdaki gibidir; Genel proje ilerlemesi % 83,50 Mühendislik ilerlemesi % 100,00 Satın alma ilerlemesi % 99,80 Yapım ilerlemesi % 84,00 Lojistik ilerlemesi % 99,50 Devreye alma ilerlemesi % 21,50 54 GAMA BÜLTEN 87

57 DEVAM EDEN PROJELERw 1800 MW ALBA PS5 Santralı GE Global Parts & Products GMBH ve GAMA Güç Sistemleri Mühendislik ve Taahhüt A.Ş., doğal gaz ve sıvı yakıt ile çalışacak toplam kapasitesi 1800 MW olan, GE 9 HA.01 Gaz Türbiniyle 3 adet GE A650 Buhar Türbini işletmeye alınacak ALBA PS5 santralinin mühendislik, satın alma ve yapım işlerini üstlendi. Aluminium Bahrain B.S.C ile 4 Ağustos 2016 tarihinde Limited Notice to Proceed anlaşması imzalandı. GE ve GAMA sözleşme imzası sonrasında Kapalı Konsorsiyum Anlaşmasına dönmüş olup finansal kapanış sonrası İşveren ile EPC sözleşmenin efektif olması öngörülüyor. Bütün BOP sistemlerinin mühendislik, satın alma işleri ile yapım işlerinin tamamı GAMA kapsamında yer alıyor. GAMA nın devreye alma işlerinde sorumluluğu ise kendi kapmasındaki sistemlerle sınırlıdır. Projenin tamamlanma tarihi proje başlangıcı 01 Ağustos 2016 tarihinden itibaren 32 ay sonra, 01 Nisan 2019 dur. Saha zemin etüdü çalışmaları, saha topografik ölçüm çalışmaları, zemin boşlukları dolgu işleri tamamlandı. Mevcut havai hat sökümü işleri, saha tesviyesi işleri, geçici çit montajı ve saha mobilizasyon işlerine başlandı. Ünite-1 ilk ateşleme 30 Haziran 2018, Ünite-2 ilk ateşleme 13 Ağustos 2018, Ünite-3 ilk ateşleme 12 Eylül 2018 olarak planlanmakta olup, ticari işletme kabulü tarihleri ise sırasıyla 01 Aralık 2018, 01 Şubat 2019 olarak öngörülüyor. 31 Aralık 2016 sonu itibarıyla proje ilerlemesi aşağıdaki gibidir; Genel proje ilerlemesi % 5,70 Mühendislik ilerlemesi % 21,40 Satın alma ve lojistik ilerlemesi % 10,10 Genel inşaat - montaj ilerlemesi % 0,10 Devreye alma ilerlemesi % 0,00 EKİM - KASIM - ARALIK

58 sdevam EDEN PROJELER Kazanskaya 390 MW Doğalgaz Isı Güç Kombine Çevrim Santralı 56 GAMA BÜLTEN 87

59 Projenin işvereni Rusya nın büyük yatırımcı kuruluşlarından biri olan TAIF Grup a ait TGK-16 şirketidir. GE-GAMA Konsorsiyumu tarafından anahtar teslim olarak üstlenilen proje kapsamı, sağlanacak olan 390 MW Doğal Gaz Isı Güç Kombine Çevrim Santralı; 1 adet GE 9HA 01 gaz türbini ve 1 adet GE H28.56 jeneratörü, 1 adet çift basınçlı atık ısı kazanı dâhil tüm ana ve yardımcı ekipmanlarından oluşuyor. EKİM - KASIM - ARALIK

60 sdevam EDEN PROJELER 18 Nisan 2014 tarihinde sözleşmesi imzalanan projenin toplam süresi 35 aydır. Santralın devreye alınması ile birlikte, TAIF e ait olan petrokimya tesisine yüksek kalite buhar temin edilecek olup; aynı zamanda üretilen elektrik Tataristan elektrik dağıtım şebekesine yönlendirilecek. Santralın 2017 ortasında ticari operasyona geçirilmesi planlanıyor. Projenin temel ve detay mühendislik faaliyetleri Black&Veatch firması tarafından yürütülüyor. Proje kapsamında, yerel otoritelerden alınacak izinler GAMA ve GE Konsorsiyumu uhdesindedir. Proje kapsamında alınacak izinler dört ana başlık altında incelenebilir; 1- İnşaat İzini: 11 Ağustos 2015 de inşaat izni Rus Resmi Otoritelerce resmi olarak yayınlandı. 2- Devreye Alma İzinleri a. Permit to Commissioning for HRSG Devreye alma taşeronu permit to operate dokümanlarının hazırlığı devam ediyor. Saha devreye alma ekibimiz tarafından bu hazırlanan dokümanlar kontrol ediliyor. b. Permit to Commissioning for Overhead Cranes Türbin binası ana tavan vincinin mekanik ve elektrik montajı tamamlandı. Devreye alma işleri , yük testi ise da tamamlandı. Onay için RTN e başvuruldu. RTN teknik yorumlarının tamamı çözüldü. RTN in son açık kalan yorumu ticari bir yorum olup; ticari olarak kullanıcı olan İşveren tarafından takibi yapılacak. Sonuç olarak itibarıyla Türbin Binası ana tavan vinci kullanıma hazır hale getirildi. 3- Operasyon izinleri 4- Ekipman Sertifikasyon ve İzinleri: Proje için alınacak tüm ekipmanlar Rus norm ve standartlarına uygun olmalıdır. Sertifikasyon ve teknik pasaportların tedarikçilerden temin edilmesi ve kontrol süreçleri tarafımızca yürütülüyor. GAMA kapsamındaki ana mekanik ve elektrik ekipmanlarının satın alması ve imalatları tamamlandı ve sahaya nakledildi. Yardımcı elektrik ekipmanları ile enstrüman ve kontrol ekipmanlarının ise satın alması tamamlandı, imalat süreçleri devam ediyor. Proje kapsamında yapılacak 5 adet ana binanın (Türbin Binası, Elektrik Binası, HRSG Binası, Feed Water Pump Binası ve Gaz Kompresör Binası) yapımı tamamlandı. Mekanik ve elektrik montaj işlerine devam ediliyor. 31 Aralık 2016 itibarıyla sahadaki durum şu şekildedir: İnşaat İşleri; Proje kapsamında yapılacak tüm beton işleri tamamlandı. Çelik montaj faaliyetleri; pipe rack alanlarında devam ediyor. Çelik montaj işlerinin genel ilerleme yüzdesi %94 dür. Altyapı işleri kapsamında yangın hattı, drenaj hattı, çevre suyu hatlarının yapım işleri devam ediyor. Genel ilerleme yüzdesi %91 dir. Mekanik İşleri; Centerline montaj işleri %89 mertebesindedir. HRSG ile ilgili olarak; LB ve SB borulama işleri %99 mertebesindedir. HRSG - Hydro testler ve kimyasal yıkaması tamamlandı. İzolasyon işlerine devam ediliyor. HRSG genel montaj ilerlemesi %97 seviyesindedir. 58 GAMA BÜLTEN 87

61 LB boru montaj işleri genel anlamda tamamlandı, SB montaj işleri devam ediyor. Boru montaj işleri genel ilerlemesi %92 mertebesindedir. Boru hydro testlerine devam ediliyor. Testlerin genel ilerlemesi %67 dir. HVAC montaj işlerine Elektrik ve Gaz kompresör binalarında tamamlandı, Türbin ve HRSG binalarında devam ediliyor. Genel ilerleme %83 mertebesindedir. Yangın koruma işleri saha genelinde büyük ölçüde tamamlandı Aralık ayı sonu itibarıyla ilerleme %94 mertebesindedir. İzolasyon işlerine İşveren binası, ana bina ve rack üzerinde devam etmekte olup; genel ilerleme %23 mertebesindedir. Elektrik İşleri; Proje kapsamında işveren binası dahil olmak üzere tüm binalarında ve lokasyonlarda kablo tavası montaj işleri devam ediyor. Kablo tavası montaj işlerinin genel ilerleme yüzdesi %67 dir. Kablo çekim işleri tüm kablo tipleri için devam ediyor. Proje geneli kablo çekim işleri %70 mertebesindedir. 110kV switchyard montaj işleri tamamlandı. 220 kv switchyard alanında terminasyon işleri devam ediyor. Switchyard montaj işlerinin genel ilerlemesi %99 dur. Devreye Alma İşleri; Montajı tamamlanan elektrik ekipmanlarının enerjilendirme işleri ile Centerline başta olmak üzere mekanik ekipmanlardan gaz kompresörünün devreye alma işlemleri devam ediyor. Devreye alma işleri biten 110 kv şalt sahası enerjilendirme işleri başarıyla tamamlandı. Projenin merkez ofisinde Aralık 2016 itibarıyla 17 kişi çalışıyor. Saha faaliyetleri GAMA ekibinden 81 kişi, GE ekibinden 18 kişi, taşeron ekipleri haftalık ortalaması 730 kişi tarafından yürütülüyor. 31 Aralık 2016 sonu itibarıyla proje ilerlemesi aşağıdaki gibidir; Genel proje ilerlemesi % 85,30 Mühendislik ilerlemesi % 100,00 Satın alma ilerlemesi % 99,90 Lojistik ilerlemesi % 99,10 Genel inşaat-montaj ilerlemesi % 87,60 Devreye alma ilerlemesi % 15,80 EKİM - KASIM - ARALIK

62 sdevam EDEN PROJELER 750 MW Boufarik Basit Çevrim Elektrik Santralı GAMA Güç Sistemleri, doğal gaz ve sıvı yakıt ile çalışacak toplam kapasitesi 704,129 MW olan, 3 adet GE 9 FA.03 gaz türbiniyle ve 3 adet 324 H model Jeneratörle işletmeye alınacak Cezayir-Boufarik Basit Çevrim Güç Santralının yapım işlerini, Cezayir Elektrik Üretim Şirketi (Sonelgaz) ın Ağustos 2013 te fast-track bir proje olacağı ilan edilen ihale sürecinde ve karşılıklı görüşmeleri neticesinde 20 Ekim 2013 tarihinde imzalandı. 60 GAMA BÜLTEN 87

63 GAMA tarafından projenin tasarım, mühendislik, ekipman ve malzeme satın alma, yapım işleri, saha montaj, kurulum, test ve devreye alma işleri ile santralde çalışacak personelin eğitimi işleri yapılıyor. Endüstriyel devreye almanın sözleşmesel tamamlanma tarihi proje başlangıç tarihinden 10 ay sonra 20 Ağustos, 2014 ve projenin tamamlanma tarihi proje başlangıç tarihinden itibaren 14 ay sonra 20 Aralık 2014 tür. Ancak gerek zemin iyileştirme gereksinimi, gerekse İşveren den kaynaklı mühendislik, satın alma ve lojistik konularındaki etkilerden dolayı projenin sözleşmesel tamamlanma tarihinde gecikme yaşandı. İşveren in ilave kesici isteği üzerine hazırlanan ek iş talebinin zamansal etkisi ve maliyeti İşveren tarafından kabul edilerek karşılıklı zeyilname imzalandı. Ekipman montajı ve devreye alma işleri tamamlandı. İşveren ile yapılan görüşmeler sonucu tarihi baz alınarak Ünite- 2 nin tarihinde ticari işletme kabulü İşveren tarafından imzalanarak tarafımıza gönderildi tarihinde Ünite-3 ün, tarihinde de Ünite1 in güvenilirlik testleri tamamlandı. Her iki ünitenin de ticari işletme kabulü için başvuru yayıldı, İşveren den imzalı protokollerin teslim edilmesi bekleniyor. Santralın PAC tarihi ise olarak öngörülüyor. 31 Aralık 2016 sonu itibarıyla proje ilerlemesi aşağıdaki gibidir; Genel proje ilerlemesi % 98,79 Mühendislik ilerlemesi % 100,00 Satın alma ilerlemesi % 100,00 Yapım işleri ilerlemesi % 98,76 Devreye alma ilerlemesi % 94,11 Kritik BOP sistemler ve Üniteler için inşaat ve alt yapı işleri tamamlandı. Yardımcı binalarda (kantin, idari bina, ambar vs.) ince işler, santral genelinde ise alt yapı, yol yapımı ve çevre duvarı inşaatı devam ediyor. Her üç ünitenin de elektro-mekanik işleri tamamlandı. Sıvı yakıt tankları montajı, sıvı yakıt boşaltma ve dağıtım sistemleri, yangın algılama ve koruma sistemleri, santral aydınlatma, zayıf akım ve telekomünikasyon sistemleri montaj işleri devam ediyor. EKİM - KASIM - ARALIK

64 sdevam EDEN PROJELER Khabat Termik Santralı Projesi Ünite 1 & 2 Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi Elektrik Bakanlığı için Erbil de 2x150 MW elektrik üretim kapasitesinde 2 Fuel Oil/Dizel Fuel Oil Kazan ve 2 Buhar Türbini-Jeneratör Seti ile elektrik üreten termik elektrik santralı EPC projenin yapımını POSCO E&C ana yüklenici olarak üstlendi. POSCO E&C firmasının alt yüklenicisi olarak GAMA Güç Sistemleri tarafından gerçekleştirilmekte olan Santralın tamamlanması ile yıllık GWsaat enerji üretimi Irak a önemli bir katkı sağlayacak. K. Irak Bölgesel Yönetimi Elektrik Bakanlığı ile 03 Ocak 2013 tarihinde sözleşmesi imzalanan 2x150MW Khabat Projesinde ana yüklenici Posco E&C dir. GAMA Güç Sistemleri alt yüklenici olarak faaliyet gösteriyor. Proje, 2 adet BHI marka konvansiyonel tip Fuel Oil Kazan ve 2 buhar türbini ve jeneratörü (Siemens SST900) ile soğutma sistemi ıslak tip fanlı soğutma kulesinden oluşan, soğutma suyunun Büyük Zap Nehri nden temin edileceği Termik Elektrik Santralı anahtar teslimi yapımı işidir. Projede, beton yollar dahil toplam dökülmesi planlanan m 3 yapısal 62 GAMA BÜLTEN 87

65 betonun m 3 lük kısmının dökümü gerçekleşti. Ayrıca mobilizasyon haricinde toplam m 3 grobeton döküldü. Aralık sonu itibarıyla ton yapısal çelik montajı gerçekleştirildi. Tamamı sahaya ulaştı, proje toplam planlanan çelik miktarı ise ton dur. Ünite 1 kazan mekanik montajı tamamlandı, yalıtım işlerinde sona yaklaşılıyor. Enstrüman montajları ve kablo terminasyonu işleri devam ediyor. Soğutma kulesi montajı tamamlandı, pompa odası kablo terminasyon işleri devam ediyor. Ünite 1 elektrostatik kül tutucu sisteminde mekanik montaj işlerinde sona gelindi. İzolasyon işlerine başlanacak. Yine atık gaz güzergahı üzerindeki desülfürizasyon ünitesi olan Absorber montajı devam ediyor. 120 metre yüksekliğindeki baca montajında ünite 1 baca içi mekanik montaj tamamlandı, ünite 2 baca içi mekanik montajı devam ediyor. Prefabrikasyonu Türkiye de tamamlanan yaklaşık WDI boru imalatının tamamının sahaya nakliyesi gerçekleştirildi, toplam WDI saha kaynağının ise WDI lık kısmının kaynağı yapıldı. Orta/alçak gerilim güç kablosu ve enstrüman data iletim kablosu olarak toplam metre kablonun metrelik kısmının çekimi tamamlandı. Kurulacak olan tesisin önemli bir parçası olan su alma yapısındaki kanal işleri, nehir suyunun ham su tankına iletimini sağlayan besleme pompalarının montajları tamamlandı. Santral ile su alma yapısı arasındaki 2 km uzunluğundaki GRP boru hattının testleri yapıldı. Su alma yapısı elektrik binası yapım işleri tamamlandı, testlerin ardından Zap Suyu Nehri nden m 3 lük ham su tankına su almaya hazır hale gelinecek. Santralin işletilmesinde kullanılacak olan deminaralize suyunun üretimini sağlayan su arıtma ünitesinin mekanik ekipman ve boru montaj işleri tamamlandı ve devreye alma işlerine başlandı. Sıvı yakıtlı projemide m 3 lük dört adet dizel ve fuel oil, m 3 lük bir adet acil durum fuel oil yakıt tankının hidro testleri tamamlandı. Tankların kumlama ve boyama işleri devam ediyor. Ünite 1 dizel oil tankının 2017 Şubat ayı içerisinde yakıt doldurma üniteleri dahil, yakıt almaya hazır hale getirilmesi planlanlanıyor. 31 Aralık 2016 sonu itibarıyla proje ilerlemesi aşağıdaki gibidir; Genel proje ilerlemesi % 82,06 Mühendislik ilerlemesi % 99,87 Satın alma ve lojistik ilerlemesi % 99,82 Genel inşaat - montaj ilerlemesi % 82,58 Devreye alma ilerlemesi % 08,32 EKİM - KASIM - ARALIK

66 sdevam EDEN PROJELER Kazakistan daki Future Growth Project kapsamındaki projeler TCO Geçici Ofisler Projesi Ek işlerin devam ettiği TCO Ofis Binası ve Altyapı İnşaatı Projesi nde Medical Point ve Ambulance Garage binaları İdare ye teslim edildi, turnover dosyası onaylandı ve MC sertifikası alındı. Sahadaki bakım onarım işleri ile altyapı ve çevre düzenlemesine yönelik olarak sözleşme kapsamına alınan ek işlerin yanı sıra; devreye alma aşamasına gelinen Warehouse-4 binasının inşaat işleri devam ediyor. Mevcut proje toplam ilerlemesi %98,9 olarak gerçekleşti. Planlanan proje bitiş tarihi 30 Nisan 2017 olarak İdare tarafından onaylandı. Construction Compound Ana İşler Projesi 15 Ağustos 2016 itibarıyla sözleşmesi imzalanarak başlanan projenin mobilizasyon işlerinde %2,0 ilerleme kaydedildi ve Ocak 2017 içerisinde tüm mobilizasyon işlerinin bitmesi planlanıyor. Projenin birinci safhası Kasım 2016 sonu itibarıyla başladı. Toplam proje ilerlemesi %1,49 olarak gerçekleşti. Yangın Hattı altyapı işleri 1 Mart 2017 tarihinde başlayacak olup, prekast menhol fabrikasyon işleri sahada kurulmuş olan prekast atolyesinde sürüyor. Projenin ikinci safhasını oluşturacak olan altyapı hatları, elektrik, mekanik ve yol işlerine yönelik ek iş paketlerine yönelik dizayn ve metraj çalışmaları başladı, İdare ile görüşmeler devam ediyor. 64 GAMA BÜLTEN 87

67 DEVAM EDEN PROJELERw 840 MW Zakho Basit Çevrim Elektrik Santralı Projesi GAMA Güç Sistemleri ve Ansaldo Konsorsiyumu, Kuzey Irak bölgesinde Türkiye sınırına yaklaşık 16 km mesafede bulunan Zakho 840 MW Basit Çevrim Elektrik Santralı işinin anahtar teslimi yapımı için ilk olarak 17 Ekim 2014 tarihinde ve daha sonra 06 Ağustos 2015 tarihinde Unit Investment ile sözleşme imzaladı. Ansaldo kapsamında 3 x AE94.3A Gaz Türbini ve yardımcı ekipmanları, statik excitation sistem, Gaz Türbini kontrol ekipmanı, air intake, exhaust duct tedariği, ilgili ekipmanların devreye alınması ve İşveren personeline verilecek eğitimler, GAMA kapsamında ise yardımcı sistem ve ekipmanlar dahil santralın detay tasarım, inşaat, mekanik, elektrik montaj ve devreye alması, İşveren personeline verilecek eğitimler yer alıyor. Proje sahasında topoğrafik harita, zemin etüdü, yeraltı suyu durumu ve kimyasal analizleri, toprak ve yeraltı suyu kirlilik analizi gibi faaliyetlerin tamamlanması için kısıtlı işe başlama talimatı verildi ve tüm bu çalışmalar tamamlandı. Tamamlanan faaliyetlere ait raporlar Unit Investment a sunuldu, EPC sözleşme kapsamına dahil olmayan toprak işleri ve saha tesviyesi için belirlenen çalışmalar Unit Investment ile görüşüldü ve görüşmelerin sonucunda, anlaşmaya varılan kapsam ve ek işler 06 Ağustos 2015 tarihinde imzalanan revize EPC sözleşmeye eklendi. İşveren in özsermaye katılımı İtalyan SACE nin vereceği finansman ile sağlanacak. Projenin kredisi IFC (International Finance Corporation) üzerinden alınacak. Kredi anlaşması yapabilmek adına, finans kurumunun talep ettiği prosedürler, dokümanlar ve planlar hazırlanarak İşveren e sunuldu. Kredi anlaşmalarının imzalanmasıyla ve finansman kapatmanın gerçekleşmesi ile birlikte Unit Investment tarafından İşe Başlama Bildiriminin yayınlanması bekleniyor. İşveren tarafından Kesin İşe Başlama Bildiriminin Ağustos 2016 sonunda yapılması bekleniyor. İşin süresi, İşe Başlama Bildiriminin yayınlanmasından sonra 27 aydır. EKİM - KASIM - ARALIK

68 sdevam EDEN PROJELER 4x350 MW Al-Khalij Enerji Santralı Şubat 2011 de Libya da başlayan iç savaş sonrası, Ağustos 2014 sonu itibarıyla Projemiz 3. kez Mücbir Sebep nedeniyle durduruldu. Mücbir Sebep nedeniyle, GAMA gibi diğer tüm ana müteahhitlerin ve İşveren Mühendisinin de tüm personeli şantiyeden tahliye edildi. Projemizin bulunduğu Sirte bölgesinde süregelen çatışmalar ve Libya genelinde güvenliği sağlayabilecek devlete ait kolluk kuvvetlerinin eksikliği, işbaşı yapmamıza engel teşkil ediyor. GECOL den alınan bilgiye göre, İşveren bu şartlara karşın 1. Ünitenin işletmesine %50 kapasite ile devam edebilmektedir. GAMA kapsamı işlerde tahliye öncesi %97 genel ilerlemeye ulaşıldı. Ancak, Mücbir Sebep nedeniyle Projeye ne zaman devam edilebileceğine yönelik sağlıklı bir planlama yapılamamakta. Libya daki tüm olumsuz gelişmelere karşın, İşverenimiz GECOL ile iletişimimiz kesilmedi ve sıcak bir şekilde devam ediyor. 66 GAMA BÜLTEN 87

69 Eurostar 890 MW Doğal Gaz Kombine Çevrim Elektrik Santralı DEVAM EDEN PROJELERw Kırklareli nin Erikleryurdu Köyü mevkiinde, GE-GAMA Konsorsiyumu tarafından yapımı gerçekleştirilecek elektrik santralı tamamlandığında, yılda yaklaşık GWsaat elektrik üreteceği öngörülüyor. MetCap Enerji Yatırımlarına ait Verbena Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş. ile anahtar teslimi bazında 6 Mayıs 2011 de imzalanan sözleşme kapsamında, beklenen işe başlama talimatı (NTP) henüz gerçekleşmedi. İşveren tarafından proje sahasının teslimi gerçekleştirilemedi. Kısmi mobilizasyon ile yürütülen dar kapsamlı kazı ve test kazıkları yapımı ve kazık testleri sonrasında, NTP tarihinin ötelenmesi nedeni ile sahadaki inşaat işleri durduruldu. Proje kapsamında yürütülen inşaat, mekanik, elektrik ve enstrüman tasarım çalışmalarına, Eylül ayı sonu itibarıyla kümülatif %45 oranında mühendislik ilerlemesi kaydedildi ve sonrasında, işe başlama kararının ötelenmesine bağlı olarak, mühendislik işlerine de ara verildi. İmalat süreci uzun süre gerektiren, hava soğutmalı yoğuşturucu, yükseltici trafolar ve alaşımlı boruların satın alma çalışmalarında, tedarikçilerle görüşmelerde, sipariş öncesi son aşamaya gelindi. İnşaat işleri taşeron adayları ile görüşmeler, proje başlama tarihindeki belirsizliğe bağlı olarak, bekleme sürecine girdi. İşveren in talebi üzerine inşaat ruhsatı yenilenmiş olup, alternatif plant konfigürasyonu için teklif hazırlanıp sunuldu. Projenin yeniden başlatılmasına yönelik Settlement Agreement görüşmelerine ara verilmiş olup, yatırımcının bulunması hakkında tarafımızda güncel ve olumlu bir bilgi bulunmuyor. Dervish 510 MW Güneş ve Rüzgar Enerjisi Entegre Kombine Çevrim Elektrik Santralı GAMA Güç Sistemleri - GE Konsorsiyumu tarafından, Karaman ın Hüyükburun Köyü mevkiinde yapımı gerçekleştirilecek olan enerji santraiı tamamlandığında, güneş jeneratörleri tarafından üretilen buharın kombine çevrim su - buhar devresine entegre olarak çalışacağı dünyadaki ilk tesis olacak. Ayrıca tesis iç tüketimini karşılayacak kapasitede tasarlanan rüzgar türbinleri ileriki safhalarda tesisin orta gerilim şebekesine bağlanacak. MetCap Enerji Yatırımlarına ait Komet Enerji A.Ş. ye anahtar teslimi bazında taahhüt edilen projenin enerji üretim lisansı EPDK tarafından MW a yükseltildi. Buna paralel olarak Konsorsiyum, mevcut anlaşmada olarak yer alan kapsamının olarak genişletilerek, güneş enerjisi hariç 920 MW a yükseltilmesi için teklif sundu. Teklif üzerinde İşveren ile görüşmeler devam ediyor. İnşaat ruhsatı kapsam artışı nedeniyle revize edildi. İşveren in talebi üzerine inşaat ruhsatı yenilendi. Projenin yeniden başlatılmasına yönelik Settlement Agreement görüşmelerine ara verilmiş olup, yatırımcının bulunması hakkında tarafımızda güncel ve olumlu bir bilgi bulunmuyor. EKİM - KASIM - ARALIK

70

71

72 sgama TİCARET ve TURİZM A.Ş. den HABERLER GAMA Ticaret ve Turizm A.Ş. Yetkili Servis Ağı GAMA Ticaret ve Turizm A.Ş. Türkiye nin 7 coğrafi bölgesinde bulunan geniş servis ağı ile müşterilerine kolay ve hızlı ulaşım imkanı sağlıyor. GAMA Ticaret 2017 yılında servis ağını daha da genişleterek satış sonrası hizmetleri ile müşteri memnuniyetini giderek arttırmayı hedefliyor. Kamyona Monte Beton Pompası Tanıtım Etkinlikleri GAMA, 2016 yılının son çeyreğinde, potansiyel müşterilerine demo beton pompası ile tanıtım yapmaya devam etti. Bu kapsamda, Sanko Holding kuruluşu olan Çimko Hazır Beton firmasına Başpınar bölgesinde dairelik TOKİ İnşaatı Tünel Kalıp Projesinde farklı sınıflarda beton basarak, Zoomlion marka beton pompalarının teknik üstünlükleri uygulamalı olarak gösterildi. 70 GAMA BÜLTEN 87

73 Zoomlion Kule Vinç Mast Üretimi İş makineleri sektöründeki konumunu giderek güçlendiren GAMA Ticaret ve Turizm A.Ş., konularında dünyanın en büyük üreticilerinin distribütörlükleri, genişleyen ürün yelpazesi, proje bazlı ürettiği çözümler, montaj, entegrasyon ve hafif üretim faaliyetleriyle bu sektörde hızlı ve istikrarlı gelişimine devam ediyor. GAMA Ticaret, Sincan Fabrika da Zoomlion firmasıyla yapılan anlaşma kapsamında, kule vinç mastlarının üretimine yönelik çalışmaların tamamlanmasıyla gerçekleştirmeye başladığı mast üretimine başarıyla devam ederek, kullanıma sunuyor. EKİM - KASIM - ARALIK

74 sdiğer Hayat Futbolu Taklit Eder Prof. Dr. Acar Baltaş Prof. Dr. Acar Baltaş Bu yazıyı spor psikolojisi alanında Dünya nın en saygın isimlerinden biri olan Bill Beswick in Odak Noktamız Futbol kitabının Remzi Kitabevi nden yayınlanan Türkçe basımına sunuş olarak yazdım. Bu kitap sadece futbol için değil, genel olarak spor alanında psikolojiden etkin bir şekilde nasıl yararlanılabileceğini uygulamalı olarak sade bir dil ile anlatmaktadır. Bu nedenle kitabın çok geniş bir okuyucu kitlesinin ilgisini çekeceğine inanıyorum. Psikolojinin futbol ile ilişkisi denilince akla ilk gelen genellikle, bir psikoloğun, koçun veya yöneticinin soyunma odasında motive edici bir konuşma yapmasıdır. Medya da... bir konuşma yaptı ve takımı ateşledi başlığı atarak bu inancın pekişmesine neden olur. İnsanlar, başarının formülünü merak ederler, bu konudaki kısa ve kestirme yolları çok sever, onları başarıya ulaştıracak sır ın peşinde koşarlar. Bu nedenle, bir takımın geri dönüş yaptığı bir maçtan sonra en çok, soyunma odasında ne konuşulduğu merak edilir ve şehir efsaneleri üretilir. Futbol hayatın küçük bir modelidir. Heyecan dozu yüksek bir maçta, neredeyse bütün hayata yetecek kadar ders vardır. Ancak bunların farkına varmak için sahaya çıkan takımlardan biriyle kuvvetli bir duygusal bağ kurmamış olmak ve topu mümkün olduğu kadar az izlemek gerekir. Topu izlemek oyunun bütününe yönelik ayrıntıları örneğin, saha içinde kaytaranları, arkadaşlarının emeğine ortak olanları, rakip meslektaşlarının emeğini çalanları, hakemi aldatanları gözden kaçırmaya neden olur. Benzer şekilde, öncesini dikkate almadan sadece sonuçlara bakarak hayatı değerlendirmek de çok kere yanıltıcıdır. Çünkü hayatta ortaya çıkan her sonuç, daha önce yapılmış ve yapılmamış olan doğru ve yanlışların ürünüdür. Futbolda da top kendi kendine amaca (gol) ulaşmaz. Dikkatli bir göz, gol öncesinde her iki takım oyuncularının doğru veya yanlış yaparak doğurduğu sonuçları görür. Başarısızlık hayatın en doğal parçasıdır Öğrenme ve gelişmenin en etkili yolu deneyimdir. Başarısızlık da en değerli öğretmendir. En çok başarısızlık duygusu yaşayan sporcular, rekortmen sporculardır. Onlar, ulaşılması zor bir sonucu elde etmek için birçok başarısız deneme yapmak zorunda kalmışlardır. İnsanların çoğu hayatta yaşadıkları başarısızlıklara çeşitli kılıflar bularak kendilerini rahatlatır, dış faktörlerin kurbanı olduklarına kendilerini inandırır ve böylece farkında olmadan yeni başarısızlıkların kapısını açarlar. Futbolun en güzel tarafı her 90 dakikanın sonunda performans değerlendirmesi yapmak için eşsiz bir fırsat sunması ve görmek isteyene daha farklı ne yapılması gerektiği konusunda yol göstermesidir. Ancak ülkemizde olumsuz sonuçlardan hakem, federasyon, medya, malum (her kimse) dış güçler sorumlu tutulur; böylece başarısızlıkta sorumluluğu olan herkes rahatlar ve sorunları aşmak için farklı bir yol düşünmeye ve denemeye gerek duyulmaz. 72 GAMA BÜLTEN 87

75 Futbol Türkiye de çok sevilen ve profesyonel seviyesi için ülke imkân larına göre orantısız kaynak ayrılan bir spordur. Ancak istenilen sonuçlar bir türlü alınamamakta ve yakın gelecek için de, durumun değişeceği yönünde bir işaret görülmemektedir. Ülkemizde başarı için kullanılan yöntem, yüksek prim vaat etmektir. Ancak gerçekçi olmayan yüksek ödüllerin verilmesi, doğal olarak, uğruna mücadele edilen amacın değersizleşmesine ve bireysel sporlarda doping, takım sporlarında ise şike gibi dürüst olmayan yollara sapılmasına neden olmaktadır. Bugüne kadar yaptığım çalışmalarda gerek üst düzey sporcularda, gerekse futbol antrenörleri gelişim ve lisans kurslarına katılan eski futbolcularda gördüğüm, bütün başarısızlıkların kurban yaklaşımıyla değerlendirildiğidir. A Milli Takım düzeyindeki bir futbolcudan duyduğum şu söz durumu özetleyebilir: Hocam sen maçın sahada mı kazanıldığını sanıyorsun? Antrenör gelişim ve lisans kurslarında yürüttüğüm genç sporcularda karakter gelişimi programında katılımcılar, ülkede futbolun istenilen seviyede olmamasını ortama, yöneticilere, medyaya, seyircilere, kısaca kendileri dışında her şeye bağlamışlardır. Buna karşın, aradıkları birçok sorunun cevabını bulmaları muhtemel olan oturumlara, not almak için herhangi bir şey getirme ihtiyacı duymamışlardır. Bedenle beraber zihni ve ruhu eğitmek Genç sporcular para ve şöhret kazandıklarında bütün sorunlarının çözüleceğine inanırlar. Oysa aynı yoldan geçmiş ve futbolu bırakmış ağabeyleri esas sorunun bundan sonra başladığını bilir. Ne yazık ki, onların kendilerinden öncekileri dinlemediği gibi, kimse de onları dinlemez. Herkes kendi yanlışlarını yaparak hayatı öğrenmeye çalışır. Oysa insan ömrü, bütün yanlışları yapacak kadar uzun değildir. Bu nedenle başkalarının yanlışlarından öğrenmekte yarar vardır. Bunu sağlamak için, karakter gelişiminini, genç sporcu gelişiminin bir parçası olarak görmek ve bu konudaki çalışmalara altyapıda başlamak gerekir. Barcelona Futbol Takımı nın altyapısı olan La Masia bu konudaki en iyi örneklerden biridir. La Masia daki bir genç sporcuyu Barca nın birinci takımına yerleştirmek yaklaşık on yıl alır ve La Masia daki an-trenörlerin hepsi gelişmeyi aceleye getirmenin kaliteden ödün vermek anlamına geldiğini bilir. La Masia nın eğitim sisteminin ilginç özelliklerinden biri, gün içinde futbola ayrılan sürenin sadece 90 dakika olmasıdır. Bu süre içinde koçlar top kontrolü ve taktik eğitimi verir. Günün geri kalan bölümü genç zihinleri eğitmeye ayrılır. Bu eğitimin içinde saygı, sorumluluk, adanma, disiplin ve alçak gönüllülük temellerine dayanan olumlu tutum ilkeleri ve değer gelişimi yer alır. Her sorunun hızlı, ucuz ve kolay bir çözümü vardır ve böyle bir çözüm tıpkı ülkemizde yaşandığı gibi bir sonraki daha büyük sorunun temel sebebini oluşturur. Bu nedenle Bill Beswick in bu kitabında başarı için basit ve hemen uygulanabilecek bir sır aramamak gerekir. Sonuç Elinizdeki kitap psikoloji disiplininin bir takımın başarısında ne denli önemli olduğunu gösteriyor. Beswick in kitabı sadece sporcular için değil, ekiplerini ve genç oyuncularını geliştirmek isteyen çağdaş ve aydınlık spor psikologları, antrenörler, spor doktorları, beden eğitimi hocaları ile genç sporcuların anne ve babaları için de bir rehber işlevi görüyor. Odak Noktamız Futbol, okuyucularını bir yolculuğa çıkarıyor. Ülkemizin aydınlık spor geleceğini oluşturacak her okuyucu için bu yolculuk büyük önem taşıyor. Dileğim okuyucuların kazanacakları bakış açısıyla, genç sporcuların potansiyellerini sadece performanslarına değil, ondan daha da önemli olarak, yaşamın bütününe yansıtmaları için yol göstermeleridir. Böylece onların ışığından ilham alan gençler, sadece iyi bir sporcu olmayacak, aynı zamanda bulundukları topluluk içinde bütün hayatları boyunca iyi vatandaş olarak sorumluluk üstlenecek ve kurban rolünden çıkıp, kaderlerini ellerine alacaklardır. EKİM - KASIM - ARALIK

76 sdiğer İmmuniteyi arttırmanın 10 kolay yolu 1- Bol su için! Su bütün besinleri ve artıklarını vücuttan kan ve lenf yoluyla taşıyan ideal çözücüdür. Günde 2 litre su içmek besinlerin vitaminlerinin (suda eriyen A.D.E.K) ve minerallerin hücrelere taşınmasında, atıkların atılmasında ve hazır edebilecek virüs ve bakterilerin atılmasında etkilidir. Ayrıca hücrelere o2 taşınmasındaki görevini unutmamak gerekir. Ancak suyun varlığında tüm sistemler etkili ve yeterli çalışma gösterebilirler. 2- Kötü alışkanlıklarınızı terk edin! İşlenmiş ve paketlenmiş gıdalar, kafein, alkol ve sigaranın aşırı tüketimi bağışıklık sistemini olumsuz etkiler. Bunların azaltılarak yerlerine ham gıdalar tercih edilip, ginseng, ıhlamur gibi bitkisel çaylar, taze meyve suyu ve sebze sularını ekleyebilirsiniz. İmmun sisteminize pozitif bir etki sağlayabilirsiniz. 3- Taze sebze ve meyve tüketimini arttırın! Kış mevsiminde meyve tüketimi oldukça önemlidir. Çünkü kış meyveleri özellikle C vitamininden zengin lifli içeriği yüksek ve dolayısıyla vücut direncini artırıcı özellikteki meyvelerdir. Özellikle sebze yemeyi sevmeyenler için çorbaları veya sebzeli et, köfte yemekleri tüketilebilir. 4- Uyku düzenine hassasiyet gösterin! Düzensiz veya az uyuyan kişilerin özellikle de çocukların vücut dirençleri düştüğü 74 GAMA BÜLTEN 87

77 bilinen bir tıbbi gerçektir. İnsan vücudunun aslında kendine has bir zamanlaması veya iç saati vardır. Beyin, karaciğer ve kasların sorunsuzca çalışabilmesi ve belirli hormonların salgılanması hatta vücut ısısının ayarlanabilmesi için uyku düzeninin sağlanması gerekir. 5- Temiz Hava Solumaya Özen gösterin! Sonhabarda hava aniden kuruyarak solunum yolları enfeksiyonlarına yakalanma riskini arttırmaktadır. Viral olan bütün hastalıklar ani ıs düşmesiyle ortaya çıkar. Kuru ortam ve hava kirliliği ile bütün virüsler hızla çoğalır. Hava kirliliğinin yaygın olduğu günlerde yanınızda ağzınızı kapatabilecek (örneğin atkı) bir nesne bulundurunuz ve mümkün olduğunca ağız yerine buradan nefes alınız. 6- Grip aşısı yaptırın! Aşı olmadan önce mutlaka doktorunuza danışınız. Sonbaharda nezle, grip gibi viral enfeksiyonları daha sık görüldüğünden özellikle yaşlı çocuk ve kronik hastalığı olanların grip aşısı olması gerekir. Grip aşısı bağışıklık sistemini çalışmaya zorlar. Yapılan her aşının damla damla immuniteyi arttırdığını unutmayalım. 7- C Vitamini ve Çinko takviyesi alın! Taze sebze ve meyvelerde bulunan C vitamini bağışıklığı oluşturan en önemli bileşendir. Sonbahar ve kış aylarında yetişen yeşilsoğan, pırasa, kereviz gibi sebzeler C vitamini ve antioksidan açısından oldukça zengindir. Bu aylarda içinde immuniteyi artıran Çinko maddesi barındıran bezelye, kestane, ceviz ve fındığın tüketilmesi gerekir. Ayrıca çinko oluşmuş enfeksiyonların iyileşme sürecini çok hızlandırır. 8- Hastalıkların tedavisini ihmal etmeyin! Bağışıklık sistemini yorduğu için mevcut hastalıkların ihmal edilmeden tedavi ettirilmesi gerekir. Özellikle kronik hastalıklar ve sonuçları açısından en ufak şikayetleri bile doktorları ile paylaşmalıdır. 9- Proteinden zengin beslenin! Beslenmenin temel şartlarından uzaklaşmadan metabolizma direncini arttırmak amaçlı proteinden zengin besinlere yönebiliriz. Yağdan fakir ama proteinden zengin olan gıdaların alımını yumurta, süt ve etten sağlayabiliriz. Bitkisel proteinler olan mercimek, nohut ve kuru fasülyeyi tüketmeyi ihmal etmeyelim. 10- Gereksiz antibiyotik kullanımından kaçının! Antibiyotikler sadece bakteriyel enfeksiyonlarının tedavisini yapar. Gereksiz kullanımlarda direnç oluşumu dışında bağırsaklarda bulunan vitamin yapımında ve gıdaların emiliminde gerekli olan iyi bakterileri kaybederiz. Bu bakteriler aynı zamanda hastalık oluşturabilecek bakteriler ile de savaşmaktadır. Alınan antibiyotikler iyi bakterileri yok edeceğini unutmayalım. GAMA Holding İşyeri Hekimi Ömür Hiçdönmez EKİM - KASIM - ARALIK

78 seğitimler GAMA Endüstri Eğitimleri Takım Etkinliği ve Liderlik: GAMA Endüstri Yapı Kurumsal Akademi işbirliği ile Takım Etkinliği ve Liderlik Eğitimi 7-8 Ekim ve Ekim 2016 tarihlerinde düzenlendi. Her iki oturuma toplam 28 çalışanımız katıldı. Ülkü Önder in eğitmenliğini yaptığı programda Belbin ve Grid teknikleri ile ekip çalışması, ekip içi iletişim, dayanışma ve denge konuları ile ilgili çalışıldı. ISO 9001: 2015 Kalite Yönetim Sistemi & ISO 14001:2015 Çevre Yönetim Sistemi Bilgilendirme: ISO 9001:2015 Kalite Yönetim Sistemi & ISO 14001:2015 Çevre Yönetim Sistemi Bilgilendirme Çalıştayı Bureau Veritas Ekim 2016 tarihinde GAMA Binası nda düzenlendi. GAMA Endüstri ve GAMA Güç Sistemleri iş birliği ile düzenlenen çalıştaya GAMA Endüstri den 8 çalışanımız katıldı. Çalıştayda ISO 9001 Kalite Yönetim Standartları ve ISO Çevre Yönetim Standartlarıyla ilgili bilgiler detaylı olarak anlatıldı ve uygulama örnekleri üzerinde çalışıldı. Karar Verme: Strateji Simülasyonu Karar Verme: Strateji Simülasyonu 4-5 Kasım tarihlerinde Baltaş Grubu ve GAMA Endüstri işbirliği ile gerçekleştirildi. Başar Baltaş ın kolaylaştırıcılığını üstlendiği simülasyon uygulamasına 18 GAMA Endüstri çalışanı katıldı. Karar Verme: Strateji Simülasyonu hızla değişen pazarda, yoğun rekabet ortamında, en yüksek karı elde etmek için orta ve uzun vadede strateji planlayarak kısıtlı zamanda doğru yatırımları yapabilmek, yatırımların sonuçlarını ve iş süreçlerinin birbirine etkisini gözlemleyebilmek adına ustaca kurgulanmış bir simülasyondur. Çalışanlarımız simülasyon süresince iş süreçlerinin birbirine etkisi, bölümler arası ilişkiler ve şirketin karlılığına etkisini gözlemleme şansı yakalandı. Motivasyon: İnsana Yatırım Motivasyon: İnsana Yatırım Semineri Baltaş Grubu ndan Selin Selamet in önderliğinde 30 Kasım 2016 tarihinde gerçekleştirilen seminere 16 çalışanımız katıldı. Gün boyunca kişinin kendisi ve çevresiyle uyumlu bir bütün oluşturması, stresle başa çıkma yöntemleri ve ilişkiler konularında çalışıldı. 76 GAMA BÜLTEN 87

79Ömür Hiçdönmez tarafından düzenlenen İş Sağlığı ve Güvenliği eğitimlerine toplamda 5 çalışanımız katıldı. EKİM - KASIM - ARALIK

8078 GAMA BÜLTEN 87

81 DİĞERw GAMA Enerji A.Ş. Tek Pota Ligi ne katıldı. Şirketler Yarışıyor kapsamında gerçekleşen tek pota ligine katılan GAMA Enerji A.Ş. Basketbol T akımı haftalarca süren mücadelesinde yarı finale kadar yükseldi ve turnuvanın En Centilmen Takımı seçildi. Düzenlenen ikilik şut yarışmasında takımımızdan Umur Kutlu en çok sayıyı atarak şampiyonluğa ulaştı. Takım oyuncuları ve şirket çalışanları için eğlenceli geçen etkinlik güzel anılarla son buldu. EKİM - KASIM - ARALIK

82

83

84 senglish SUMMARY Khurais Gas and Oil Seperation Plant Khurais / Saudi Arabia (page 44) The world leader in crude oil production, Saudi Aramco owns and operates an extensive network of refining and distribution facilities, and is responsible for gas processing, transportation and installation that fuel Saudi Arabia s industrial sector. It is well known that Aramco s projects span the globe and the energy industry. The Khurais project as a whole covers three oilfields: Khurais, Abu Jifan and Mazalij. Throughout this region there are numerous gas oil separation plants (GOSPs), which provide the initial separation of water and gas from the oil prior to shipment to Abqaiq for further processing. Crude Oil production capacity of Saudi Aramco at above said areas is currently 300,000 bpd. This project has been started to increase the capacities to 90 MBPD (Million Barrel Per Day) at Mazalij and 110 MBPD at Abu Jifan with total amount of 200 MBPD. This project is divided into three lump sum turnkeys (LSTKs) and Snamprogetti Saudi Arabia Ltd. Co. (Subsidiary of Italian SAIPEM) is one of the main contractor for utilities and oil separation scope. GAMA Al Moushegah Arabia Ltd. has awarded the scope of SAT.GOSP Facility by SAIPEM on 30 September Oct 2015 for certain procurement and all civil construction and electromechanical erection services. Except Buildings, all main material supply is in SAIPEM s scope. Project site is located at east of Riyad in 240 km travelling distance. System Details Dual Phase High Pressure Production Trap (HPPT) (Oil-Gas-Water separator) Tri-ethylene Glycol (TEG) Degassing unit Flare, Discharge and Support Units Process Automation Units Communication systems for Data and VOIP systems Blast proof buildings and all underground works to be performed. Production workshops, painting workshop, warehouse building and Laboratory building in the project scope has been completed and operating. Installation of camp and social buildings have also been completed and Aramco Loss Prevention Department inspections is ongoing. General mobilization progress of the project is 99% as of end of September Except building and HVAC details, all engineering works is in SAIPEM s scope of supple. Market searches and material approvals of almost all GAMA scope material has been completed and subcontractor agreements have been done in the ratio of 90%. Civil works progress is 30% and overall progress is approximately 13% in the project. As of December 2016, 85,000 m3 excavation and m3 concrete pouring has been performed. RTR piping works progress is 26%; steel structure erection work progress is 6% and above ground piping and support manufacturing has just started. Due to delay on engineering works which is in the scope of Contactor, overall progress is on the back of planned but delay on the project is being tried to kept in minimum level by means of new planning. There are 368 direct, 178 indirect and 78 Saudi man power at site with total of 624 personnel. As per the updated schedule, number of personnel on the project will be approximately 900 on peak. Yamal LNG Project / The Russian Federation (page 46) Yamal LNG Project, CWP3B package - Module Installation and Connection Works for Utility and Offsite, Mechanical Works, Piping Works, EPC (Engineering-Procurement-Erection) Tanks and Buildings, Electrical and Instrumentation Works. Installation of the Yamal LNG Plant which will be the first LNG plant on the pole, in addition will be one of the world s largest industrial facilities when completed, continues to accelerate despite the harsh and challenging weather conditions. In the scope of Yamal LNG Project, Module Installation and Connection Works, Mechanical Works, Piping Works, EPC Tanks and Buildings, Electricity and Instrumentation Works are ongoing. The Central Control Building module (total weight tons), which is one of the largest modules of the project, is the latest module from total of 34 modular units in Utility, BOG, Power Generation, Fractionation Area. CCB Module has reached to construction site at the end of October and all preparations and installation works of module was successfully completed. Prior to installation of the modules, PCOW and UCOW works (Planned and Unplanned Carry over Works) has started on modules. PCOW and UCOW works are incomplete and missing parts after completion of module assembling at yard, 82 GAMA BÜLTEN 87

85 These works were planned to be done on the construction site. According to increase in quantities of the works in project, the estimated man-hours of the project shall be 13 million man-hours. Mobilization of manpower is ongoing and accelerated in December During this period, especially in Utility area, the installation works of steel structures of Pipe Racks, Cable Racks and Pipe installation has been done. At the beginning of the project, it was planned that the Pipe Racks installation was planned as modular structure in field workshops. But this work has been transferred to our scope as stick built structure. It is planned that steel structure works shall be completed by the end of December and cable pulling shall started. As planned, the first cable has been pulled from electrical building to the Instrument Air Module during the first week of December. Also at the same time, hook-up works between Pipe Racks has been started. The heavy lifting works of the project was completed and the rented 750 ton and 650 ton capacity cranes have been demobilized from the project. The design works of the EPC Tanks and Buildings are ongoing and the field assemblies are being continue. One of the important milestones of tank installation, hydro testing of tanks has been started in December The hydro testing of 2 tanks were completed successfully despite the cold weather conditions. During this period, 20 and 22 of December, the temperature was recorded as 50 (minus fifty). At of the end of December 2016, WDI pipe pre-fabrication works have been completed with the exception of repairs. However, 18,000 WDI pipe prefabrication works belonging to the EDG building will be completed in January In addition to this, the field installation work has started as planned. Installation works of fire water lines pipe racks has been started and ongoing. In some places, where the steel piling works are not completed, the pipe racks are being preassembled in workshops, and preassembled pipe racks shall be carried on to the completed pile foundations. Installation works of the Emergency Diesel Generator Building are ongoing. In the first stage of the building, steel structure assembly and exterior cladding works of the 100/200 EDG Buildings have been completed and the mechanical installation work in the building is ongoing. The assembly work of BOG Compressor Building is almost completed, and 300/400 Compressors in the second compressor building have been installed. Preservation of the modules and the equipment is very important and being followed carefully in order to protect equipment from weather conditions in the winter season. Necessary lighting preparation were carried out before the Polar night period, and double shift working condition continues. Approximately the same quantity of workers are working for both periods. By the end of December 2016, personnel were employed in total, including REGA JV personnel and subcontractor personnel. As of December 2016, the overall progress of the project was 28.11%. Electro-Mechanical Installation Works of 1800 MW PP13 Riyadh / Saudi Arabia (page 48) Client is Saudi Electricity Company (SEC), a government based joint stock establishment which prevails in accordance with the laws of Kingdom of Saudi Arabia. PP13 Project Area is located at about 145 km far from the northwest of the Riyadh which is the capital city of Kingdom and 65 km far from the Dhurma town which is the nearest residential area. GAMA Power System Arabia Ltd signed the contract with Saudi Electricity Company on 2nd July 2015 undertaking the i)mechnical, I&C and Electrical Works and ii) GIS Equipment Installation Works for PP13 Power Plant Project. Total contract duration is 20 months. It is planned that Power Plant will be put into service as of April Project is executed on the basis of EPCM where main engineering consulting and inspection activities are being performed by Worley Parsons. Power Plant will comprise 2 nos of power generation (3 GTG+1 STG) blocks covering 6 nos of GE 7FA gas turbines and generators, 6 nos of by-pass stacks, 6 nos of HRSG Units, 2 nos of GE Reheat Double Flow D11 stream turbines, 8 nos of GSU Transformers and 2 nos of Air Cooled Condensers basically. GAMA scope contains; power island electromechanical erection, 10 nos storage tanks works in various volumes, 17 nos of process buildings on turnkey basis, piping fabrication and erection works, primary and secondary steel structure erections of turbine buildings and pipe EKİM - KASIM - ARALIK

86 senglish SUMMARY racks, platform and stair tower works at the turbine buildings and pipe racks on turnkey basis, BOP electromechanical equipment erection works and supply of various project materials such as filter, LV cables, instruments etc. In addition, 2 nos of GIS Substations with capacity 380 kv and 132 kv respectively will be constructed on turnkey basis in order to provide the conduction of power plant output with the main grid circuit. Engineering, procurement, installation, test & commissioning of 380 KV GIS (10 Diameters) and 132 kv GIS (30 bays) are in the scope including the installation works of 380 kv& 132 kv cables, cable sealing ends and joints, control and protection panels, gas insulated bus-duct (GIB), MV switchgear, auxillary service transformer as well as automation and communication works and supply, installation and commissioning of AC/DC systems. Erection of gas turbines and generator sets are ongoing. Erection of air filter has been completed at each of the 6 units. Piping works and pressure tests have been completed at each units. Lube Oil Flushing activities are ongoing at each units as well as Electrical and I&C activities. Erection of the structural steel members belonging to turbine buildings and utility racks is still ongoing. Below deck structural steel and fan stacks erection at each streets, stair, condansate tank, structural steel platform, bundle and ducts erection have been completed at ACC Unit#28. Erection of condensate pipeline activities have been commenced.at ACC Unit#18, Below deck structural steel and fan stacks erection at four streets, stair, condansate tank, structural steel platform have been completed at four street and are ongoing at remaining three street. Erection of TSDM is ongoing at each streets whereas painting works of TSDM have been commenced at both units. HRSG casing, module, drum and by-pass stack erection was completed at each units. Main stack erection is in progress at all six units. Erection of inlet duct panel has been completed at five units. Piping works at all HRSG units are ongoing. Erection of 12 fan stacks and fan decks has been completed at WetSAC. Additionally, erection of walkways and grouting activities have been completed. Dift eleminator works are ongoing. Units #18 and 28, heavy lifting activities have been completed. Steam turbine and piping works are ongoing. Auxillary compatments, walkways and platform erection activities are ongoing. Prefabrication activities for BOP piping has been commenced. Beside, erection of 44 nos (out of 89) equipments have been completed. The bidding process for the following works have been finalized. High Energy Piping Works Process building structural steel and remeasurable steel ACC duct painting GIS testing and commissioning Fabrication Works of Carbon-Steel Piping Precast Concrete Process Building Construction of EDG (Emergency Diesel Generator) and STP (Sewage Treatment) The bidding process for the following works are ongoing. BOP, By-pass and Main Stack Thermal Insulation and Cladding Works Electrical Works at Process Buildings BOP Piping Works Under PP13 Project, GAMA is responsible to design and engineer, 17 Process Buildings, 10 field erected tanks, architectural, ligting and ventilation design of Power Generation Building and 380/132 kv Gas Insulated Switchyard secondary systems are included. Furthermore, GAMA signed off a subcontract agreement with Dar Engineering for implementation of engineering works related with 380/132 kv Gas Insulated Switchyard. In this regard, DAR Engineering continues the scope including detail design, engineering, preparation of procurement specifications, technical asssessments of vendor quotations and site engineering supervision. GAMA started the design of 15 Process Buildings and submitted first revision drawings to the Client for review and approval. Illumination and architectural drawings have been approved by Client for 11 process building. In addition, architectural and HVAC design of main turbine building have been submitted to Client and necessary revision is on progress in accordance with Client s comments. Erection of cable tray & UPS and cable pulling activities at electrical buildings are ongoing. Concerned erection works at the 380 kv GIS Building are ongoing. Installation of main equipments was completed other than the ongoing cabling Works for Phase 1 which has a priority. Design and engineering works related to preparation of detailed design documentation are being implemented according to the schedule. 84 GAMA BÜLTEN 87

87 Quotations are commenced to take for procurement of GIS and Power Plant Equipment. GIS Protection Panels and relays, Substation Automation System and Telecommunication supply agreement finalized with Alstom Saudi Arabia. For the Power Plant; purchase orders of power and control cables Lot1and Lot2, cable trays, strainers and GTG-STG Lube Oil, I&C Cables Lot 1, Supports Steel Structure, OH Cranes and Hoists Small Bore Piping Lot , Small Bore Valves Lot and Conduit have been given and fabrication have been commenced. For the GIS; purchase orders of cable trays, HV cable clamps, grounding materials, support isolators, surge arrestors, current transformers, and grounding cables, Bonding Cables, MV cables, HV Cable Supports, Batteries, Chargers, Invertor Panels, AC-DC Panels, LV Cables Lot 1, MV Switchgear, Outdoor Lighting/Lightening Poles and Grounding Transformer have been given and fabrication has been commenced. Erection of 10 storage tank with variable volumes has been sped up which is in GAMA scope. Erection of roof plate has been completed at ASL-A tank. Erection of 7th shell course has been completed at ASL-B tank. All erection activities has been completed for Demineralized Water Tank A and rectification of punch items is in progress. Roof plates has been erected and punch items rectification is underway at both Fire Water Tank and Filter Water Tank. All erection works at Service Water and Permeate Water Tank have been completed. Roof plate erection and welding activities have been completed and walkway and stairs erection will be commenced at Demineralized Water Tank B and Potable Water Tank. Erection works for AG Raw Water Tank have been commenced and erection of 3rd shell course has been completed. There are totally 2729, 2117 direct and 612 indirect, personnel working at the site. Project Progress as December 31, 2016 is as follows: Project general progress % Design and engineering works completion % Purchase progress % ME&I, Equipment Installation: % 840 MW İç Anadolu Combined Cycle Power Plant, Kırıkkale / Turkey (page 52) GAMA Power System and GE Energy Consortium undertakes 840 MW Kırıkkale Combined Cycle Power Plant Project, which is started on 3 Dec 2013 and have 32 months project duration. Consortium is responsible from the basic and detail design, equipment supply, installation at site, civil works, electro-mechanical works, erection, testing, commissioning and training of the personnel to work at Plant. The project, being realized for İç Anadolu Doğalgaz Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. from GAMA own portfolio, had taken the Provisional Acceptance Certificate on 24th of December The Engineering, Procurement, Construction and Commissioning phase were completed and hand over the Project to the Employer. The warranty period of the Project has already started. The electricity produced by the Power Plant is distributed to the national grid system through the Gölbaşı Substation. Rehabilitation of Hartha Thermal Power Plant, Hartha / Iraq (page 54) The Project, that has been awarded by Ministry of Electricity-Iraq to Mitsubishi-Hitachi Power Systems and GAMA Güç Sistemleri Inc. Consortium, includes rehabilitation of four-fueled steam boiler, steam turbines, generator (alternator), MV & LV distribution boards, instrumentation & control systems, renewal of DCS system, cable & cable trays, in order to achieve 200 MW original output and 10-years extended lifetime of the plant. As of September 19, 2016 on which Site was handed over to Contractor, overall mobilization works including 500 residential capacity living compound, insulation removal of steam boiler, disassembly of HIP and LP steam turbines, disassembly of MV & LV distribution boards, disassembly of cables and cable trays in turbine hall have been completed. The installation of temporary support and structure systems that will be used for disassembly of the steam boiler water wall tubes and superheater & reheater panels is continued. The physical progress of the project is 8% as of November 30, Hamitabat 1200 MW Natural Gas Combined Cycle Power Plant Project Kırklareli / Turkey (page 56) Gama Power System s scope for this project is to build 1200 MW Natural Gas Combined Cycle Power Plant which is comprised two units. Each unit will be based on a single-shaft configuration, comprising of one gas turbine, one steam turbine, one generator (SGT5-8000H Gas Turbine, SST Steam Turbine, SGen5-3000W Generator) and one Heat Recovery Steam Generator. The units will be utilizing the existing dry cooling towers as a part of cooling system. Electricity will be transferred to EKİM - KASIM - ARALIK

88 senglish SUMMARY the grid via the existing substation which will be required to be refurbished. Within the project scope; Gama Power Systems will be providing all major equipment as well as other auxiliary equipment, and will be managing all the conceptual and detail engineering of the plant, civil and electro mechanical works, instrument and control systems, test and commissioning works and training of the Employer s staff. The EPC Contract was signed on 15 August 2014 for the duration of the project, the first unit 26 month; 29 months for the second unit. It is planned that the first unit will begin commercial operation on 1 June 2017 whilst the second unit will begin commercial operation on 1 September Basic and detailed engineering activities are carried out by Black and Veatch Company. In the scope of civil, mechanical and electrical engineering design works have almost been completed. Condenser equipment for both units have been delivered to site. Moreover, site deliveries of instruments, control valves, feed water pumps, steam drain pumps, BOP piping supports, heat tracing systems, BOP piping insulation materials, lighting fixtures & panels and fire detection and alarm systems for both units have been completed. Purchase agreements of CCTV, LV cable (lot-5) have been completed and manufacturing of these equipment is ongoing. Manufacturing of HVAC control systems is completed and partial delivery of the equipment has been done. Subcontractor agreements of BOP piping insulation, chemical cleaning and hydro jet cleaning works have been completed. Highlights in Unit 1: Structural steel installation and façade cladding works have been completed in turbine building. Gas turbine piping and insulation works are at final stage. LP- HP/IP coupling alignment has been completed. Also, lube oil flushing has been done. In mechanical works, feed water pumps and condensate polishing plant have been installed. Also, flushing of closed cycle cooling water system has been completed. Fire fighting systems of turbine building and HRSG have been completed and pressure tests have been conducted. On the other hand fuel gas equipment has been installed, commissioned and Fuel gas in activity which is a critical milestone for the plant has been accomplished. On the other hand, cable pulling of LV switchgear has been completed and the equipment has been energized. After required equipment and systems have been commissioned, Backfeed has been achieved on October 9th. Installation of non-segregated phase bus duct has been completed. Station service transformers which were installed have been energized except the one near cooling tower. In addition, MV cable pulling and terminations have been completed whereas LV and I&C cable pulling and terminations are ongoing. Instrumentation of BOP systems is close to completion. Continuous emission monitoring system has been installed. Piping installation in HRSG has been completed and pressure tests have been conducted. Also, insulation works of pipes and drums have been commenced. In addition, stack installation has been completed. Piping installations of steam, feed water, auxiliary steam, hot reheat, cold reheat, fuel gas, condensate, demin & service water lines have been completed and pressure tests have been conducted. For the systems in which construction activities have been completed, hot loop and function tests are ongoing by commissioning team. Highlights in Unit 2: Construction activities is ongoing in the second unit. Structural steel installation and façade cladding works are close to completion. Gas turbine and steam turbine mechanical installations and piping works are ongoing. LP rotor installation has been completed. Condenser installation is ongoing. Feed water pumps, steam drain pumps and tanks have been installed. Also, condensate polishing plant installation has been completed. Fire deluge systems in transformers area have been installed and tests have been conducted. Fuel gas equipment has been installed. In electrical building, MV switchgear, DC/UPS and LV switchgear panels have been installed. Also, installations of all MCC panels have been completed. Also, isolated phase bus duct installation has been finished whereas non-segregated phase bus duct installation is at final stage. Cable pulling activities of GSU and UAT have been completed. MV cable pulling and termination works are close to completion. In addition, LV and I&C cable pulling and termination works are ongoing. In HRSG, stack has been installed whereas piping installations are ongoing. Also, BOP piping activities are ongoing which has achieved 63% with respect to welding amount. Construction of cable ducts and manholes have been completed. Underground pipe installation works are ongoing in both units. Commissioning activities of demin water and service water tanks are ongoing which have been installed and tested. Fire pumps that were installed and tested have been energized. In control building, HVAC equipment has been completed 86 GAMA BÜLTEN 87

89

Штанов А.В. - Базовый Курс Турецкого Языка - 2008

0 оценок0% нашли этот документ полезным (0 голосов)
672 просмотров427 страниц

Авторское право

Доступные форматы

PDF, TXT или читайте онлайн в Scribd

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Этот документ был вам полезен?

0 оценок0% нашли этот документ полезным (0 голосов)
672 просмотров427 страниц

ШТАНОВ

УЧЕБНО-МЕТОДИЧЕСКИЙ КОМПЛЕКС

БАЗОВЫЙ КУРС ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА


(Часть 1)
Введение
Учебник «Базовый курс турецкого языка» предназначен для использования в
образовательном процессе в рамках реализации программы изучения турецкого языка как
основного на 1-м курсе академического уровня «Бакалавриат». Учебник содержит базовый
нормативно-грамматический категориально-понятийный аппарат доглагольного уровня
турецкого языка с активным использованием актуальной части лексического и
фразеологического ядра турецкого языка. Это позволяет использовать учебник в качестве
базовой учебно-методической и дидактической единицы начального уровня изучения
турецкого языка. Учебник содержит развернутый вводно-фонетический курс, охватывающий
основные орфоэпические правила турецкого языка в части, касающейся как языковых, так и
речевых единиц. Подробные грамматические, лексические комментарии, а также
значительное количество методически разнообразных упражнений закрепительного и
повторительного характера позволяют решить проблему грамматической и лексической
недосказанности и методико-дидактической недостаточности, что ранее, как правило,
приводило к необходимости использования нескольких различных учебных пособий для
формирования первичных языковых и коммуникативных компетенций.
Учебник содержит наиболее актуальный лексический материал, необходимый для
формирования когнитивной основы межъязыковой коммуникации. Наряду с
общелексическими темами, формирующими компетенции в части общего языка, учебник
содержит элементы ранней лексической и когнитивной специализации по направлениям
подготовки «Регионоведение» и «Международные отношения», реализуемым на факультете
международных отношений Московского государственного института международных
отношений – МГИМО (У) МИД России.
Учебник подготовлен как составная часть учебно-методического комплекса,
разработанного в рамках реализации в МГИМО (У) Инновационной образовательной
программы, на основе концепции компетентностного подхода к преподаванию иностранных
языков.
Инновационность учебника заключается: в формировании и сочетании наиболее
актуальных языковых и речевых методик преподавания турецкого языка с учетом
объективных типологических и когнитивных различий турецкого и русского языков; в
применении деятельностного, коммуникативно-функционального подхода к преподаванию
турецкого языка через активное использование метода отбора и моделирования актуальных
речевых и предметных ситуаций; в активном применении лингвострановедческих модулей
культурологического и профессионально-ориентированного характера; в наличии элементов
ранней специализации в пределах компетенций направления подготовки «Регионоведение» и
1
«Международные отношения»; в активном использовании в методическом, дидактическом,
языковом и речевом корпусе учебника компетентностного подхода, связанного с
ориентацией методической концепции учебника на формирование системы актуальных для
заявленного академического уровня компетенций; в формировании необходимой
интеграционной основы для дальнейшего создания учебно-методических комплексов по
турецкому языку профессионального цикла; в использовании методических составляющих
допереводческого уровня, позволяющих в дальнейшем продуктивно формировать
переводческие компетенции; в формировании функциональной концептуально-понятийной и
когнитивной основы языковых знаний; в формировании умения превращать языковую и
неязыковую информацию в актуальные знания и затем эффективно их применять при
выполнении функциональных задач; в формировании способности выполнять различные
коммуникативные роли в условиях моделирования элементов информационно-
коммуникативной среды для достижения результата деятельности; в активном
функциональном использовании различных электронных источников информации на
турецком языке.
В результате работы с настоящим учебником у обучающихся планируется
сформировать: способность к комплексному и частному анализу языковых и речевых
процессов в турецком языке; знания языковой системы турецкого языка, с учетом влияния
глобальных тенденций на лексическую систему турецкого языка, понимание языковой
ситуации внутри страны; способность воспринимать различные этнические особенности,
традиции и культуру, работать в межкультурном пространстве; знание религиозных
традиций и обычаев, способность работать в иной религиозной среде; знание особенностей
понятийной системы турецкого языка, когнитивных особенностей языковых и речевых
единиц.
В учебнике применена концепция модульно-полевого подхода к методической
компоновке и презентации учебно-дидактического материала, что по мнению автора
является наиболее продуктивным с точки зрения овладения базовым лексико-
грамматическим языковым и речевым материалом на коммуникативно-функциональной
основе. Наряду с общепринятыми лингвистическими категориями автор активно применяет
когнитивно-философский категориальный аппарат, что обеспечивает необходимую глубину
и функциональность приобретаемых знаний, необходимые для их дальнейшей
трансформации в актуальные компетенции.

2
DERS 1
ВВОДНО-ФОНЕТИЧЕСКИЙ КУРС ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА
§ 1. Буквы турецкого алфавита
A-a [а] M-m [мэ]
B-b [бэ] N-n [нэ]
C-c [джэ] O-o [о]
Ç-ç [чэ] Ö-ö [ср. между о и ё]
D-d [дэ] P-p [пэ]
E-e [э] R-r [рэ]
F-f [фэ] S-s [сэ]
G-g [гэ] Ş-ş [шэ]
ğ (yumuşak g) T-t [тэ]
H-h [хэ] U-u [у]
I-ı [ы] Ü-ü [ср. между у и ю]
İ-i [и] V-v [вэ]
J-j [жэ] Y-y [йэ]
K-k [кэ] Z-z [зэ]
L-l [лэ]

§ 2. Общие сведения об ударении в турецком языке в словах


именных частей речи. Гласные [o] и [a] в сильной и слабой позициях
2.1. В турецком языке в нулевых грамматических формах слов ударение
преимущественно падает на последний слог. Например: anné, kalém, yaták и т.д.
В словообразовательных и словоизменительных моделях слов именных частей речи
тенденция в ударении на последний слог сохраняется (за исключением предикативных
аффиксов). В словоизменительных моделях слов глагольных частей речи характер ударения
определяется дополнительно по грамматическим категориям.
В наречиях (если слово данной части речи имеет нулевую грамматическую основу, а
не образовано в результате вторичной номинации при помощи определенной
грамматической модели) ударение преимущественно падает на первый слог: yíne (géne) -
снова, yárın - завтра, bélki (gáliba) - возможно, gáyet – довольно-таки (сравните: oldúkça /
довольно-таки – образовано путем лексикализации грамматической глагольной формы) и т.д.
В именах собственных в соответствии со взаимодействием категорий “уникальное” -
“обыденное” и в том случае, если имя собственное не представлено сложным словом,
образованным путем словосложения, для закрепления категории “уникальное” ударение
3
может перемещаться на первый-второй и последующие слоги. Например: Móskova, Antálya,
Bérlin и т.д.
В именах собственных, образованных путем словосложения, сохраняется двойное
(или даже тройное) ударение, образованное сложением ударений каждого слова в
отдельности. Например: Kírkgeçít; Yükséková; Güçlúkonák; Şebínkaráhisár.
В именах людей, кличках животных, а также именах собственных, образованных от
имен нарицательных или имеющих среди имен нарицательных однокоренные слова,
характер ударения может сооветствовать общей тенденции имен нарицательных в нулевой
форме.
В словах, заимствованных в турецкий язык из других языков, как правило,
сохраняется ударение, присущее данному слову в исходном языке. Например: makárna
(макароны), jandárma (жандарм; жандармерия) и т.д.
В случае если заимствованное слово достаточно прочно ассимилировалось в
тезаурусе турецкого языка, оно может проявлять общепринятую динамику ударения или
создавать вариативность ударного слога в соответствии с нормой либо языка заимствования,
либо турецкого языка. Например, заимствованное из персидского языка слово «masa/стол»,
давно вошедшее в лексическое ядро турецкого языка, может иметь два варианта ударения –
«mása» и «masá», каждое из которых может считаться нормативным.
2.2. В безударной позиции в турецком языке гласная (o) не редуцируется в (a). В
ряде случаев подобная редукция может приводить к замене слова: oda (комната) – ada
(остров); kolay (легкий по трудности) – kalay (олово) и т.д.
Alıştırma 1. Dinledikten sonra Türkçe okuyunuz (Прослушайте и прочитайте по-
турецки):
baba, amele[l’], makárna, elmas[l’], bastı, pastırma, salatalık, mallara, patates, mandalína,
haşhaş, masa, yatak, araç, ramak, başak, dalak, imzalı, inancılık[dʒi], kalan, karga, vahşi, savaş,
tartışma, jandárma, marangoz[z], zampara, şaşırmak, şaşkaloz, yaksın, vazife, uzlaşmak, nafile,
masat, kaynak, kabristan, arama.
Alıştırma 2. Dinledikten sonra Türkçe okuyunuz (Прослушайте и прочитайте по-
турецки):
domates, limonáta, sokak, dolap, koridor, oruç, kordon, baro, donatım, koro, morína,
dolaşmak, fosforlu, folkon, hoca, koltuk, kolalı, konumluk, konuk, komada, koyuluk, nohut,
porselen, tortul, torpilli, zorbalık, yoksun, trompet, torun, topçu [çü], toplu, sonuç, roket.

4
Alıştırma 3. Türkçe okuyunuz (Прочитайте по-турецки):
ala - ola; boru - bari; ot - at; ada - oda; mola - mala; kalay - kolay; dala - dolu; başına -
boşuna; baylar - boylar; atlamak - otlamak; ayılmak - oylamak; cambaz - coşku; casus [dʒa:] -
coştu; dalga - dolgu; damlamak - donatım; dana - dondurma; damdan - domuzdan; darcık [dʒik] -
doruk; dayanak – doyucu [yüdʒü]; hardal - horul; mangal - morul; haşlanmış - hoşlanmış; hastalık -
hosteslik; hartuç - hortum; haplı - hoppala; kaya - koymalı; maya - mayo; haríta - horoz; takat -
tokuştura; kamalı - komutanlık; kavak - kovuk; nakış - noksan; kavak – kovan.
Alıştırma 4. Türkçe okuyunuz (Прочитайте по-турецки):
asalak - olasak; aba - oba; acar - ocak; adamız - odamız; adak - odak; adam - odam; ağız
[aı] – oğuz [ou]; ağa [a:] – oğa [oa]; ağalanmak - oğalanmak; ağlamak [a:] – oğlan [o:]; akar - okar;
akçıl [çi] – okçu [çü]; akıllı - okkalı; aksamak - okşamak; alabilir - olabilir; alay - olay; ana - ona;
anamal - onamak; anlık - onluk; arada - orada; aramak - oramak; artan - ortam; atak – otakçı [çi];
atlama - otlama; avlandı - ovalandı; ayna - oynak; aya - oya; azam - ozon.
Alıştırma 5. Türkçe okuyunuz (Прочитайте по-турецки):
Seyhán; Yüreğ΄ir[y]; Aládáğ[da:]; Ceyhán; Feké; İmámoğlú; Karátáş; Kozán; Pozant΄ı;
Sa΄imbeyl΄i; Tufánbeyl΄i; Yumurtal΄ık; Besn΄i; Çel΄ikhán; Gérgér; G΄ölbaş΄ı; Samsát; Kahtá; Tut;
Sinc΄ik; Tuták; Hamúr; Pátnos; taşlı-çay→Taşl΄ıçáy; Diyad΄in; doğu-bayazıt→Doğúbayaz΄ıt; ak-
hisar→΄Akhisár; Ak΄in; alay-han→Aláyhán; ata-köy→Aták΄öy; baba-konağı→Babákonağ΄ı;
Bağl΄ı; Bayınd΄ır; Baym΄ıs; Bebék; Boruc΄u; Bostanc΄ık; Boyal΄ı; bozca-tepe→Bozcátepé; büyük-
güve→Büy΄ükgüvé; Cer΄it; Çağ΄ıl; Çánkıl΄ı; Çavdárlılár; Çekiçlér; Çelték; çimeli-yeni-
köy→Çimel΄iyen΄ik΄öy; çolak-nebi→Çolákneb΄i; Dikmén; ekecik-gök-
dereler→Ekec΄ikg΄ökderelér; Elmac΄ık; fatma-uşağı→Fatmáuşağ΄ı; Génçosmán; ökçé; gök-su-
güzel→G΄öks΄ugüzél; gözlü-kuyu→Gözl΄ükuy΄u; gücün-kaya→Güc΄ünkayá; hatip-oğlu-
tolu→Hat΄ipoğl΄utol΄u; Hırkától; ismail-ağa-tolu→İsma΄ilağátol΄u; Karacáörén; kara-
çayır→Karáçay΄ır; Kazıc΄ık; koç-pınar→Kóçpınár; Koyák; Macarl΄ı; nur-göz→N΄urg΄öz; sağır-
karaca→Sağ΄ırkaracá; Salmanl΄ı; Sapmáz; seleci-köse→Selec΄ikösé; Susad΄ı; Şeyhlér; tepe-
sidelik→Tepésidel΄ik; ulu-kışla-tolu→Ul΄ukışlátol΄u; Yağán; Yalmán; yalnız-ceviz→Yaln΄ızcev΄iz;
yan-yurt→Yány΄urt; yeni-pınar→Yen΄ipınár; yeşil-tömek→Yeş΄iltömék; Abu Dabi; Amman;
Ankara; Astana; Aşgabat; Bakü; Bangkok; Bağdat; Beyrut; Bişkek; Cakarta; Dakka; Dili; Doha;
Duşanbe; Erivan; Hanoi; Kabil; Katmandu; Kuala Lumpur; Male; Manama; Manila; Maskat; Pekin;
Pyongyang; Riyad; Seul; Tahran; Taşkent; Tiflis; Tokyo; Ulan Batur; Yeni Delhi; İslamabad; Şam.
Лингвострановедческий модуль
Задание 1. Найдите по карте и покажите реки, ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием: Seyhan, Ceyhan <Рис.№01>
5
Сейхан - река на юге Турции. Протяженность 516 км, площадь бассейна составляет
20,7 т.км2. Пересекает горы Тавр и Киликийскую низменность. Впадает в Средиземное море.
Средний расход воды у г. Адана составляет около 200 м3/с. Используется в целях орошения.
На реке имеется водохранилище, а также ГЭС (http://longsoft.ru/html/6/s/seyhan.html).
Джейхан - река в Турции, на юго-востоке полуострова Малая Азия. Длина 474 км.
Площадь бассейна 21,2 тыс. км2. Истоки - в западных отрогах Армянского Тавра, в нижнем
течении пересекает Киликийскую низменность. Впадает в залив Искендерун Средиземного
моря. Многоводна зимой и весной. Средний расход воды около 230 м3/cek. Несудоходна.
Воды используются на орошение (http://bse.sci-lib.com/article025722.html).
Задание 2. Найдите по карте и покажите столицу Турции, ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием: Ankara
Анкара <Рис.№02> - второй по величине город Турции после Стамбула. Когда в
1923 году Кемаль Ататюрк перенес столицу из Стамбула в Анкару, это был небольшой
город, население которого насчитывало лишь 60 тыс. человек. Сейчас Анкара - город
министерств, университетов и посольств, насчитывающий около 2,6 млн. жителей. В Анкаре
находится мавзолей Мустафы Кемаля Ататюрка. Ататюрк похоронен в Анкаре, где в честь
национального героя построен Мавзолей (Аныткабир) <Рис.№03>. Помимо Мавзолея в
Анкаре есть и другие достопримечательности, связанные с именем Ататюрка. На площади
Улус находится его памятник, установленный в 1928 году. Неподалеку от памятника
расположено здание, в котором впервые проходили заседания Великого национального
собрания Турции - Меджлиса. Сегодня в этом здании располагается музей
(http://www.turkey2go.com/tur).
Задание 3. Найдите в списке 2 страну, столицей которого является город из списка
1, покажите по карте государства и столицы, пропишите и выучите государства и их
столицы:
1. 1. Bangkok (Бангкок), Manama (Манама), Doha (Доха), Tahran (Тегеран), Amman
(Амман), Hanoi (Ханой), Tokyo (Токио), Duşanbe (Душанбе), Taşkent (Ташкент), Ankara
(Анкара), Kabil (Кабул), Ulan Batur (Улан-Батор), Bağdat (Багдад), Manila (Манила), Dili
(Дили), Seul (Сеул), Abu Dabi (Абу-Даби), Erivan (Ереван), Tiflis (Тбилиси), Bakü (Баку),
Male (Мале), Şam (Дамаск), Dakka (Дакка), Riyad (Эр-Рияд), Bişkek (Бишкек), Pekin (Пекин),
Astana (Астана), Katmandu (Катманду), Yeni Delhi [d′eli] (Дели), Beyrut (Бейрут), Maskat
(Маскат), Cakarta (Джакарта), Pyongyang (Пхеньян), Aşgabat (Ашхабат), Kuala Lumpur
(Куала-Лумпур), İslamabad (Исламабад)
2. Türkmenistan (Туркменистан), Tacikistan (Таджикистан), Çin Halk Cumhuriyeti
(Китайская Народная Республика), Pakistan (Пакистан), Kırgızistan (Киргизия), Malezya
6
(Малазия), Özbekistan (Узбекистан), Türkiye Cumhuriyeti (Турецкая Республика), Doğu Timor
Demokratik Cumhuriyeti (Демократическая Республика Восточный Тимор), Filipinler
(Филлипины), Moğolistan (Монголия), Birleşik Arap Emirlikleri (Объединенные Арабские
Эмираты), Endonezya (Индонезия), Maldivler (Мальдивы), Gürcistan (Грузия), Azerbaycan
(Азербайджан), Ermenistan (Армения), Kuzey Kore (Северная Корея), Suriye (Сирия), Lübnan
(Ливан), Nepal (Непал), İran (Иран), Ürdün (Иордания), Bangladeş (Бангладеш), Bahreyn
(Бахрейн), Japonya (Япония), Irak (Ирак), Afganistan (Афганистан), Güney Kore (Южная
Корея), Tayland (Таиланд), Viyetnam (Вьетнам), Suudi Arabistan (Саудовская Аравия),
Kazakistan (Казахстан), Katar (Катар), Umman Sultanlığı (Султанат Омман), Hindistan (Индия)
§ 3. Классификация гласных турецкого алфавита
В турецком алфавите 8 гласных: a-e-ı-i-o-ö-u-ü. Гласные образуют парные группы по
следующим признакам:
1) переднего/заднего ряда:
-переднего: e-i-ö-ü -заднего: a-ı-o-u
2) широкие-узкие:
-широкие: a-e-o-ö -узкие: ı-i-u-ü
3) губные-негубные:
-губные: o-ö-u-ü -негубные: a-e-ı-i
Классификация гласных по указанным признакам лежит в основе закона
сингармонизма (гармонии гласных), который является характерной чертой
агглютинативного (аффиксального) турецкого языка.
Alıştırma 6. Aşağıdaki deyimleri ezberleyiniz (Выучите устойчивые формы общения):
Mer(h)aba! Здравствуйте! Здравствуй!
Nasılsınız? Как Вы поживаете?
Sağolunuz, efendim, iyiyim. Спасибо, у меня все хорошо.
(Ben) Fenayım. У меня плохи дела. Я плохо себя чувствую.
Siz nasılsınız? А как Вы?
Teşekkür ederim, ben de iyiyim. Спасибо, у меня тоже все хорошо.
Selâm! Привет!
Günaydın! Доброе утро!
İyi günler! Добрый день! До свидания! (говорят днем /
приветствие-прощание)
İyi akşamlar! Добрый вечер! До свидания! (говорят вечером /
приветствие-прощание)

7
Allaha ısmarladık! До свидания! (говорит уходящий)
Hoşça kalın! Счастливо оставаться! (говорит
уходящий)
Güle güle! До свидания! (говорит остающийся)
İyi geceler! Спокойной ночи! (говорят поздно вечером или
ночью / приветствие-прощание
Tatlı uykular! Сладких снов!
Ne var ne yok? Как дела? Что нового?
Ne haber? Что нового?
Güzellik sağlık! (İyilik güzellik!) Все прекрасно!
Her şey yerinde (yolunda). Все в порядке!
Yeni bir şey yok. Ничего нового!
Eski hamam eski tas. Все по-старому!
Alıştırma 7. Konuşmayı okuduktan sonra ezberleyip Türkçe anlatınız (Прочитайте
диалог, выучите наизусть и расскажите по-турецки):
KONUŞMA: Bir görüşme (Встреча)
Osman: Merhaba!
Bülent: Merhaba!
Osman: Nasılsınız?
Bülent: Sağolunuz efendim, iyiyim. Siz nasılsınız?
[′Saolunu ∪ ze ∪ ′fendim / ′ii:m. ′Siz ∪ ′na ∪ sılsınız?]
Osman: Teşekkür ederim ben de iyiyim. Ne haber?
[Teşe′kkü ∪ re ∪ ′derim ′bende′i:m. ′Neha ∪ ′ber?]
Bülent: Güzellik sağlık.
[Güze ∪ ′lliksa: ∪ ′lık.]
Osman: Ne var ne yok?
[Ne′var ∪ ne′yok?]
Bülent: Yeni bir şey yok.
[Ye ∪ ′nibir ∪ şe′yok.]
Osman: İyi günler!
[′İ:gün′ler!]
Bülent: Güle güle!
[Gü ∪ ′legü ∪ ′le!]

8
SÖZLÜK
güzel1 красавица, красивая, красиво; отличный, отлично;
прекрасный, прекрасно
sevimli симпатичная, милашка; милый
yakışıklı симпатичный (о мужчине)
çirkin некрасивая, безобразный
kız девочка; девушка; дочь
oğul,-ğlu сын
oğlan парень, мальчик
delikanlı юноша
kadın женщина
erkek,-ği мужчина, самец
iyi хороший, хорошо; в порядке, в здравии
fena (kötü)2 плохой (категория человек и нечеловек) по
определенным характеристикам, качествам
geniş просторный, широкий
dar узкий, тесный
açık светлый (о цвете / açık renkli – светлого цвета); ясный;
открытый; некрепкий (о чае); откровенный;
включенный (об электроприборах)
koyu3 темный (о цвете / koyu renkli – темного цвета); крепкий
(о чае); густой (насыщенный); «ярый», убежденный
(сторонник или противник чего/кого-либо); долгий,
глубинный (о беседе, мыслях и т.д.)
kapalı пасмурный; закрытый; выключенный; замкнутый,
скрытный
hava погода, воздух
su вода
büyük,-ğü большой; взрослый; старший; великий
küçük,-ğü маленький; младший
kısa4 короткий
uzun длинный
kirli (pis)5 грязный
temiz чистый

9
oda комната
dersane[a:] (sınıf) аудитория (класс – в шир. см., в т.ч. курс)
kapı дверь; ворота
duvar стена
kalem ручка (пишущая)
defter тетрадь
koltuk,-ğu кресло
taban пол; основа; подошва (основание)
tavan потолок
pencere окно
berrak прозрачный
cam стекло, стеклянный
dolap,-bı шкаф
lamba лампа
avize[a:] люстра
panjur жалюзи (мелаллические и пластиковые/рольставни)
жалюзи (матерчатые, пластиковые)
jaluzi
bilgisayar (kompüter) компьютер
raf полка
portre портрет
tablo картина; (перен.) картина, ситуация
resim,-smi рисунок, иллюстрация, фотография
altlık,-ğı блюдце; плоская подставка; плоская нижняя насадка
fare[a:] altlığı коврик для компьютерной мышки
takvim altlığı подставка для перекидного календаря
sehpa подставка (стойка), журнальный столик
masa стол
sandálye стул
yeni новый
eski старый (о вещах); бывший (должность); старый
eski dost (давнишний) друг
yüksek высокий (физич. размеры предметов)
alçak низкий (о человеке - подлый)

10
AÇIKLAMA (КОММЕНТАРИЙ)

1. Слова именных частей речи в турецком языке


1.1. В турецком языке слова, относящиеся к именным частям речи,
преимущественно не имеют морфологических показателей, позволяющих отнести их
конкретно к той или иной именной части речи, т.е. в различных случаях могут быть как
именем существительным, так и именем прилагательным, и наречием. Категориальное
значение определяется в соответствии с грамматическим, а также узким или функционально-
широким лексическим контекстом.
1.2. Качественные имена прилагательные в турецком языке называют внешние
(субъективные) характеристики референтов (под референтом понимается “объект
внеязыковой действительности, который имеет в виду говорящий” БЭС.Языкознание. М:
Большая Российская энциклопедия, 1998, с. 410, т.е. слова, выраженные именами
существительными). Они образуют антонимические пары в соотношении с
контекстообразующим именем существительным. Одно и тоже имя прилагательное может
входить в разные антонимические пары. Например: yakışıklı←oğlan→çirkin;
güzel←kız→çirkin и т.д.
Запоминать имена прилагательные рекомендуется в соответствующих
антонимических парах в соотношении с контекстообразующим именем существительным.
Слово «çirkin», являясь антонимом слова «güzel», имеет также значение «плохой,
неприятный, неприличный (о словах или поведении)», а также «темный, подозрительный,
нечистый (о делах)».
2. Fena – kötü: плохой (категория человек и нечеловек) по определенным
характеристикам, качествам (в широком значении являются синонимами, образуя
антонимическую пару со словом «iyi»). Однако:
fena: плохой – обидный, приносящий неудобства, не вызывающий интереса и
симпатии, не соответствующий нормам общества (о поступках), т.е. понятие отражает
преимущественно внутренние характеристики соответствующего референта, с которым
используется данное слово;
kötü: плохой – вредный, опасный, вызывающий страх и беспокойство, грубый,
оскорбительный, имеющий негативное влияние на людей, склонный к плохому поведению,
т.е. понятие отражает преимущественно влияние характеристик референта на внешние
референты.
Например: fena masa (плохой стол / оценка качественных характеристик самого
стола) / kötü masa (плохой стол / оценка того, что качественные характеристики стола могут
быть опасными для окружающих).
11
3. Крепкий, хорошо заваренный чай по-турецки называют «tavşan kanı çay»
4. Доминирующие габаритные плоскости применительно к категории
“человек/нечеловек” (в турецком языке в отличие от русского языка референты делятся по
признаку одушевленности не на одушевленные и неодушевленные, а, как правило, на две
группы “человек” и все остальное, т.е. “нечеловек”):
- в категории «человек» в значении «высокий/низкий» функционирует
антонимическая пара качественных прилагательных «uzun/kısa», которые, как правило,
используются вместе со словом «boylu»: uzun boylu – высокого роста / kısa boylu – низкого
роста
- в категории «нечеловек» в том, случае, если доминирующей плоскостью является
горизонтальная, используется антонимическая пара «uzun – длинный / kısa - короткий», а в
том случае, если доминирующей плоскостью является вертикальная – используется
антонимическая пара «yüksek – высокий / alçak - низкий».
5. Kirli – pis: являясь частичными синонимами, имеют значение «грязный,
испачканный, пыльный, содержащий пятна». Однако, слово «kirli» может иметь также
значение «противоречащий ценностям общества», а слово «pis» – «находящийся в
неприглядном положении, плохой, вредный, некрасивый, неприятный, неприличный (о
словах), запутанная, плохая и труднопреодолимая (о ситуации, положении)».
Alıştırma 8. Выразите адекватную речевую реакцию на предлагаемые
контактоустанавливающие фразы:
Mer(h)aba! - (…); Nasılsınız? - (…); Siz nasılsınız? - (…); Selâm! - (…); Günaydın! -
(…); İyi günler! - (…); İyi akşamlar! - (…); Allaha ısmarladık! - (…); Hoşça kalın! - (…); İyi
geceler! - (…); Tatlı uykular! - (…); Ne var ne yok? - (…); Ne haber? - (…).
Alıştırma 9. Türkçe söyleyiniz (Скажите по-турецки):
1. Здравствуйте! Как Вы поживаете? - Спасибо, у меня все хорошо. А как Вы? -
Спасибо, у меня тоже все хорошо. 2. Привет! Доброе утро! Добрый день! 3. До свидания
(говорит уходящий)! Счастливо оставаться! - До свидания (говорит остающийся)! 4.
Спокойной ночи! Сладких снов! 5. Как дела? Что нового? - Все прекрасно! Все в порядке!
Ничего нового! Все по-старому!
Alıştırma 10. С помощью предлагаемых слов заполните следующую таблицу:
имя прилагательное имя существительное антонимическая пара
… … …
güzel, sevimli, yakışıklı, çirkin, kız, oğul, oğlan, delikanlı, kadın, erkek, iyi, fena, geniş,
dar, açık, kapalı, hava, su, büyük, küçük, kısa, uzun, kirli, temiz, oda, dersane, kapı, duvar, yeni,
eski, yüksek, alçak
12
Alıştırma 11. Rusça söyleyiniz (Скажите по-русски):
güzel, kadın, koyu, kirli, kalem, dolap, oldukça, portre, galiba, sandalye, yarın, ada,
sevimli, erkek, kapalı, pis, defter, lamba, tablo, yeni, görüşme, belki, kolay, yakışıklı, iyi, hava,
temiz, koltuk, avize, resim, eski, gayet, kalay, çirkin, fena, su, oda, taban, panjur, altlık, eski dost,
Moskova, kız, kötü, büyük, dersane, tavan, jaluzi, fare altlığı, yüksek, Antalya, oğul, geniş, küçük,
sınıf, pencere, bilgisayar, takvim altlığı, alçak, Berlin, oğlan, dar, kısa, kapı, berrak, kompüter,
sehpa, yine, makarna, delikanlı, açık, uzun, duvar, cam, raf, masa, gene, jandarma
Alıştırma 12. Продолжите парадигму:
güzel…; kız…; portre…; altlık…; oda…; kapı…; koltuk…
Alıştırma 13. Приведите синонимы к следующим словам:
güzel; oğlan; fena; kirli; dersane; panjur; bilgisayar; tablo
Alıştırma 14. Приведите антонимы к следующим словам:
yakışıklı; kız; kadın; iyi; geniş; büyük; kısa; temiz; taban; yeni; yüksek
Alıştırma 15. Türkçe söyleyiniz (Скажите по-турецки):
мужчина, светлый (о цвете), большой, грязный, тетрадь, лампа, иллюстрация,
красавица, старый (о вещах), милый, симпатичный (о мужчине), неприличный, девочка,
самец, открытый, взрослый, чистый, кресло, люстра, блюдце, высокий (о предметах),
девушка, хорошо, крепкий (о чае), маленький, комната, пол, рольставни, коврик для
компьютерной мышки, низкий (о предметах), дочь, в здравии, хорошо заваренный чай,
младший, аудитория, потолок, жалюзи, подставка для перекидного календаря, подлый (о
человеке), снова, завтра, возможно, довольно-таки, Москва, Анталья, Берлин, макароны,
жандарм, остров, легкий, олово, сын, плохой, пасмурный, короткий, дверь, окно, компьютер,
журнальный столик, парень, в плохом состоянии, погода, низкого роста (о человеке), ворота,
прозрачный, полка, стол, юноша, просторный, воздух, длинный, стена, стеклянный, портрет,
стул, женщина, тесный, вода, высокого роста (о человеке), ручка (пишущая), шкаф, картина,
новый
Alıştırma 16. Перепишите слова, распределяя в две группы по категории “человек” и
“нечеловек”:
kız, erkek, kapı, tavan, panjur, tablo, masa, delikanlı, dersane, koltuk, lamba, raf, takvim
altlığı, oğul, su, kalem, cam, bilgisayar, altlık, oğlan, oda, defter, dolap, kompüter, fare altlığı,
kadın, sınıf, taban, avize, portre, sehpa, güzel, hava, duvar, pencere, jaluzi, resim, sandalye
Alıştırma 17. Перепешите слова, распределяя в две группы по признаку “слова,
называющие референт” и “слова, не называющие референт”. Выделите слова, которые
входят в обе группы. Объясните почему:

13
oğlan, iyi, kompüter, açık, su, uzun, dersane, defter, pencere, lamba, jaluzi, tablo, kötü,
takvim altlığı, yeni, alçak, güzel, kız, kadın, geniş, kapalı, küçük, temiz, duvar, taban, cam, panjur,
raf, altlık, masa, eski dost, çirkin, delikanlı, fena, koyu, büyük, kirli, kapı, sınıf, koltuk, berrak,
avize, bilgisayar, resim, sehpa, eski, oğul, erkek, dar, hava, kısa, oda, kalem, tavan, pis, dolap,
portre, fare altlığı, sandalye, yüksek
§4. Определительное словосочетание формы “качественное
прилагательное - существительное”
Определительное словосочетание формы “качественное имя прилагательное – имя
существительное” является сочетанием двух или нескольких слов, одно из которых отвечает
на вопрос “Кто? Что?” и является в словосочетании главным компонентом -
“определяемым”, а другое (другие) отвечает на вопрос “Какой? Cколько?” и является в
словосочетании второстепенным компонентом - “определением”. По закону
определительного словосочетания в турецком языке определение всегда предшествует
определяемому.
Категория “объективное - субъективное”: в содержании рассматриваемой формы
определительного словосочетания реализуется смысловой элемент оценки субъективного
качества референта. Признак, выражаемый качественным прилагательным, является
внешним, периферийным признаком референта, воспринимаемым и оцениваемым каждым
человеком по-своему (при естественном наличии случаев совпадения оценок), т.е.
субъективным признаком.

ОПРЕДЕЛЕНИЕ ← Nasıl?  ОПРЕДЕЛЯЕМОЕ

Какой?
(периферийный субъективный
признак – качество)

ПРИМЕР: açık (←nasıl? ) kapı / открытая дверь


koyu (←nasıl?) çay / крепкий чай
ЗАПОМНИТЕ:
- Определительное словосочетание выражает одну мысль, ограниченную полем
одного референта, поэтому оно не разделяется грамматически значимыми
компонентами.

14
- Связь между определением и определяемым осуществляется путем
примыкания, определение является неизменяемым компонентом и связано с
определяемым по смыслу через лексическую сочетаемость.
Alıştırma 18. Türkçe okuyunuz ve Rusça karşılıkları veriniz (Прочитайте по-турецки и
дайте русские соответствия):
güzel kız, yakışıklı erkek, çirkin kız, iyi oda, kapalı kapı, temiz duvar, yüksek tavan, eski
Berlin, büyük pencere, çirkin erkek, açık pencere, berrak cam, güzel altlık, iyi görüşme, eski resim,
yüksek sehpa, açık dolap, küçük panjur, uzun dersane, kirli cam, kısa kalem, küçük ada, temiz
defter, fena raf, geniş dolap, eski portre, güzel Moskova, yeni bilgisayar, açık jaluzi, uzun raf, yeni
altlık, açık panjur, güzel avize, uzun masa, büyük dolap, iyi resim, kapalı pencere, yeni defter, temiz
masa, eski koltuk, dar oda.
Alıştırma 19. Раскрывая скобки, образуйте определительные словосочетания, в
которых обеспечивается сочетаемость имени существительного и имени прилагательного:
nasıl kız (kısa boylu, geniş, güzel); nasıl erkek (eski, alçak, çirkin); nasıl sınıf (koyu renkli,
yüksek, kapalı); nasıl duvar (kapalı, dar, temiz); nasıl kalem (yüksek, berrak, yeni); nasıl masa
(alçak, eski, yakışıklı); nasıl cam (berrak, sevimli, açık), nasıl kapı (kapalı, açık, kısa); nasıl dolap
(geniş, küçük, çirkin); nasıl tavan (yüksek, temiz, kapalı); nasıl sandalye (yakışıklı, kötü, eski); nasıl
bilgisayar (kapalı, açık, yeni); nasıl taban (pis, alçak, temiz), nasıl sehpa (yakışıklı, açık, alçak).
Alıştırma 20. Раскройте скобки и скажите по-турецки:
nasıl duvar? - (грязная) duvar; nasıl defter? - (чистая) defter; nasıl kapı? - (высокая) kapı;
nasıl oda? - (тесная) oda; nasıl erkek? - (симпатичный) erkek; nasıl kız? - (некрасивая) kız; nasıl
kalem? - (короткий) kalem; nasıl çay? - (крепкий) çay; nasıl koltuk? - (большое) koltuk.
Alıştırma 21-22*. “Alıştırmalar” kitabına bakınız:
Alıştırma 23. Türkçe karşılıkları veriniz (Дайте турецкие соответствия):
новая полка, высокий стул, низкий стол, старый портрет, новый компьютер,
открытые жалюзи, крепкий чай, красивая люстра, прозрачное стекло, грязная полка, длинная
комната, хорошая ручка, старое блюдце, плохой стул, красивый мужчина, симпатичная
девушка, новое кресло, низкий потолок, включенная лампа.
§ 5. Слоговое притяжение в определительных словосочетаниях
В словах в турецком языке ударение падает преимущественно на последний слог.
Например: [hav´a], [erk´ek], [tem´iz]. В определительных словосочетаниях встречается
явление притяжения начального безударного слога второго слова к конечному ударному
предыдущего. Благодаря этому через фонетические слияния и образование синтагм
обеспечивается мелодика речи. Это проявляется в следующих позициях:

15
а) Последний ударный слог первого слова является закрытым, т.е. заканчивается на
согласную, а первый безударный слог следующего слова является прикрытым, т.е.
начинается на гласную. Например:
[-´Г-С]+[Г-С-] → [-´Г-(С-Г)-С-]
en açık [´ena ∪ ç´ik]; öz ana [´öza ∪ n´a]; çok ucuz [ç´oku ∪ c´üz]; ucuz ev [uc´üz´ev]; öz aile
[´özai ∪ l´e]
Alıştırma 24. Türkçe okuyunuz:
güzel ana → [gü-z´e(l a)n´a]; küçük oda; ucuz avize; büyük altlık; sekiz okul; sivil
öğretmen; zengin adam; ortak iştirak; on altı; ders iptali; dar oda; büyük oğul; büyük avize;
nâzik[a:] adam; dokuz aydın; açık alan; tuhaf öykü; az itiraz; on iki; çürük üzüm; küçük oğlan;
büyük oğlan; küçük avize; genç adam; beş usta; yeşil ağaç; aç avcı; derin uyku; güzel otel; güzel
elma; küçük oğul; alçak erkek; temiz avize; güzel insan; sol elleri; Günaydın; balık avı; akıl almaz;
tatsız uyku; yeşil armut; geniş oda; çalışkan erkek; pis avize; meşgul adam; sağ ayak; bayat ekmek;
ilginç opera; şehirler arası; kitap eseri; sert iklim; güzel oda; temiz oda; alçak avize; zor iş; ön
imtihan; öz abla; geç akşam; kesin ağrı; açık ağız; sağlam esas; açık oda; pis oda; güzel altlık; on
ağaç; diğer aile; üvey ağabey [a:bi]; zor ameliyat; soğuk Ocak; çocuk oyunu; kocaman adam; büyük
oda; güzel avize; küçük altlık; üç araba; ak akçe; fakir işçi; zor emek; dar avlu; gelmek imkânı
[k’a:]; büyük ada.
б) Последний ударный слог первого слова и первый безударный слог второго слова
являются открытыми, типа [-C-Г]. Притяжение обеспечивается через интонацию путем ее
равномерного повышения до промежуточного слогового образования, включая новый слог, с
дальнейшим понижением. Например:
[Г-С-С-´Г] + [C-Г-С-Г-С] → [Г-С-(С-´Г - C-Г)-С-Г-С]

eski kitap → [es ∪ k´ iki ∪ t´ap]


Alıştırma 25. Türkçe okuyunuz:
sevimli kadın; yakışıklı kardeş; ertesi hafta; fena mahsul[l’]; kötü niyet; elverişli hava;
koyu mâvi[a:]; sofra takımı; fena koku; köşe başı; kapalı musluk; sâde[a:] kahve; gece yarısı; resmi
kabul[l’]; iki buçuk; idari makam; ciddi mesele; siyasi buhran; kara para; kara tahta; sıkı yönetim;
öğle [öyle] paydosu; doğru cevap; Cuma günü; hafta sonu; dünya savaşı; başka şehir; komşu bina;
hava durumu; arka çantası; kısa cevap; öte yandan.

16
в) Последний ударный слог первого слова является закрытым, а первый безударный
последующего – открытым либо закрытым. Например:
[С-Г-С-´Г-С] + [С-Г-С-Г-С] → [C-Г-(С-´ Г-С - С-Г)-С-Г-С]
derin bavul → [de ∪ r´ inba ∪ v´ul]
Alıştırma 26. Türkçe okuyunuz:
derin gölet; mümkün mesele; dik sâhil[a:]; beş tâne[a:]; bozuk para; güzel hareket; açık
saha; mühim sebep; sıcak hava; yanlış hesap; yemek listesi; uzun kıyı; kalın çorap; uzun ceket;
rahat koltuk; açık büfe; ufak para; can sıkıntısı; tek çâre[a:]; el sıkma; okul mezunu[e:]; yüksek
tahsil; ağır sanayi; âcil[a:] yardım; geçen sene; gelecek hafta; öbür defa; mutlak tahsil; okul
tâtili[a:]; üvey kardeş; tembel çocuk; tuhaf hâdise[a:]; fakir dayı; son derece; ev vazifesi.
Alıştırma 27. Örnekteki gibi yapınız (Выполните по модели):
ÖRNEK: güzel← женщина →некрасивая: güzel kadın - çirkin kadın
açık←погода→пасмурная; kirli←воздух→чистый; büyük ←шкаф→ маленький;
uzun←комната→короткая; yüksek←потолок→низкий; açık←дверь→закрытая;
yeni←тетрадь→?; kirli←пол→?; küçük←дочь→? ; dar←шкаф→?; iyi←жалюзи→?;
eski←компьютер→?.
Alıştırma 28. Прочитайте с соблюдением фонетических правил, запишите в виде
словосочетаний и дайте русские соответствия:
Gü ∪ ΄zelka ∪ ΄dın; sevim ∪ ΄lio: ∪ ΄lan; yakışık ∪ ΄lı:r ∪ ΄kek; ge ∪ ΄nişseh ∪ ΄pa; çir ∪ ΄kinka ∪ ΄dın;
a ∪ ΄çıkpen ∪ ce΄re; ye ∪ ΄niri ∪ ΄sim; es ∪ ΄kita ∪ ΄blo; kir ∪ ΄liha ∪ ΄va; te ∪ ΄mizo ∪ ΄da; u ∪ ΄zunko ∪ ri΄dor;
ye ∪ ΄nibil ∪ ΄gisa ∪ ΄yar; a ∪ ΄çıkde ∪ ΄fter; kü ∪ ΄çüka ∪ vi΄ze; bü ∪ ΄yüko ∪ ΄da; kapa ∪ ΄lıde ∪ ΄fter;
te ∪ ΄mizde ∪ ΄likan ∪ ΄lı; ye ∪ ΄nifa ∪ ΄realt ∪ ΄lı:_; kü ∪ ΄çükta ∪ ΄kvimal ∪ ΄tlı:_; a ∪ ΄çıkja ∪ lu΄zi;
ge ∪ ΄nişdo ∪ ΄lap; u ∪ ΄zunka ∪ ΄lem; bü ∪ ΄yükla ∪ ΄mba; te ∪ ΄mi΄ssu; sevim ∪ ΄lika ∪ ΄dın; kö ∪ ΄tüha ∪ ΄va;
yük ∪ ΄seksan ∪ ΄dalye; ge ∪ ΄nişko ∪ ΄ltuk; u ∪ ΄zunma ∪ ΄sa; te ∪ ΄mizde ∪ rsa:΄ne; kir ∪ ΄lidu ∪ ΄var;
te ∪ ΄mizpe ∪ nce΄re.
Alıştırma 29. Örnekteki gibi yapınız:
ÖRNEK: nasıl (erkek, подлый): nasıl erkek - alçak erkek
nasıl (полка, eski), nasıl (dolap, высокий), nasıl (картина, güzel), nasıl (portre, плохой),
nasıl (стекло, berrak), nasıl (pencere, чистое), nasıl (дверь, açık), nasıl (çay, крепкий), nasıl
(воздух, kirli), nasıl (erkek, симпатичный), nasıl (пол, temiz), nasıl (tavan, высокий), nasıl
(кресло, iyi), nasıl (oda, просторная), nasıl (погода, açık), nasıl (defter, закрытая), nasıl (люстра,
küçük), nasıl (жалюзи, açık), nasıl (женщина, sevimli), nasıl (kalem, длинная), nasıl (cтол, kısa),
nasıl (дочка, büyük), nasıl (hava, плохая).

17
Alıştırma 30. Замените выделенные слова на антонимы:
açık hava, güzel kız, yüksek masa, yeni defter, temiz tavan, eski altlık, alçak sandalye,
kısa kalem, kapalı dolap, kirli su, koyu çay, çirkin erkek, iyi koltuk, büyük avize, dar oda, fena
resim, küçük portre, yakışıklı delikanlı, geniş dolap, uzun raf, yüksek koltuk, kısa masa, temiz
cam, kapalı pencere, yüksek sehpa.
Alıştırma 31. Türkçeye çeviriniz (Переведите письменно на турецкий язык):
1. Здравствуйте, как Вы поживаете? - Доброе утро. Спасибо, у меня все хорошо. А
как Вы? - Спасибо, и у меня все хорошо. - Как Ваши дела? - Все отлично. - Что нового? -
Ничего нового. - До свидания. - До свидания. 2. Доброй ночи; открытая тетрадь; хорошая
погода; длинный стол; маленькое блюдце; новая ручка; пасмурная погода; прекрасный чай;
большой шкаф; грязное окно; грязный воздух; крепкий чай; тесная комната; чистая тетрадь;
высокий стол; старый компьютер; симпатичная девушка; грязная стена; подлый мужчина;
хороший стул; старая подставка для перекидного календаря; хорошая встреча.
§ 6. Закон гармонии гласных и согласных. Группы аффиксов.
Закон гармонии гласных и согласных – это фонетические закономерности
уподобления, на которых строится внутреннее корневое построение слов, а также
словообразовательные и словоизменительные модели в турецком языке.
6.1. Корневые морфемы в словах тюркского происхождения, а также
заимствованиях, ассимилировавшихся в турецком тезаурусе (в первую очередь из арабского
и персидского языков), образованы сочетанием гласных:
- переднего или заднего ряда: erkek, güzel, büyük, temiz, ince // açık, dolap, kadın,
oğlan, uzak;
- широких или узких: anne, meyve, fena // uzun, ılık, ucuz, sivil, müdür;
- губных или негубных: koyu, küçük, kötü, okul, burun // abla, zayıf, hasta, cadde.
Слова, в которых фонетическое взаимодействие гласных в корневой морфеме не
подчиняется ни одной из указанных закономерностей, являются, как правило,
заимствованиями из других языков, где сингармонизм не является актуальным. Например:
avize (сочетание гласных переднего и заднего ряда, узких и широкий), portre (сочетание
губных и негубных гласных), kitap, aile и т.д.
Alıştırma 32. Прочитайте по-турецки и выделите слова, в которых соблюдается
закон гармонии гласных:
а) по принципу рядности: yakışıklı, erkek, kapalı, kirli, defter, dolap, sehpa, alçak,
güzel, delikanlı, açık, kısa, duvar, berrak, jaluzi, çirkin, iyi
б) по принципу “широкая-узкая”: hava, temiz, koltuk, lamba, masa, sevimli, kadın,
uzun, kalem, bilgisayar, kompüter, yüksek, geniş
18
в) по губности: büyük, dersane, sınıf, tavan, panjur, resim, yeni, fena, kötü, oda, taban,
avize, tablo, sandalye, oğlan, küçük, kapı, pencere, altlık, eski, koltuk, koyu, oğul, portre
6.2. Группы аффиксов в ТЯ:
В соответствии с фонетическими закономерностями сингармонизма
словообразовательные и словоизменительные аффиксы в турецком языке образуют группы
фонетических вариантов:
- аффиксы, имеющие один фонетический вариант не зависимо от фонетического
окружения: -yor → gidiyor, yürüyor v.s.
- аффиксы, образованные широкими гласными [а] и [е], имеют два фонетических
варианта по закону гармонии гласных, например, (-lar/-ler) и четыре фонетических варианта
по закону гармонии гласных и согласных (уподобление по глухости и звонкости), например,
(-da/-de/-ta/-te). Причем, аффиксы, имеющие два фонетических варианта, присоединяются к
основе в соответствии с правилом: фонетический вариант, образованный гласной заднего
ряда, присоединяется к словам, имеющим гласную основу, заканчивающуюся на гласную
заднего ряда, или согласную основу (без дифференциации на глухую и звонкую согласные
основы), но последняя гласная в которой также является гласной заднего ряда.
Фонетический вариант, образованный гласной переднего ряда, присоединяется к словам,
имеющим гласную основу, заканчивающуюся на гласную переднего ряда, или согласную
основу (без дифференциации на глухую и звонкую согласные основы), но последняя гласная
в которой также является гласной переднего ряда.
Например:
masa – masa/lar, delikanlı – delikanlı/lar, şato – şato/lar, kutu – kutu/lar
oğlan – oğlan/lar, kadın – kadın/lar, dost – dost/lar, koltuk – koltuk/lar
avize – avize/ler, tepsi – tepsi/ler, ütü – ütü/ler, mösyö – mösyö/ler
erkek – erkek/ler, resim – resim/ler, büyük – büyük/ler, göl – göl/ler
masa – masa/da, delikanlı – delikanlı/da, şato – şato/da, kutu – kutu/da
dost – dost/ta, koltuk – koltuk/ta, dolap – dolap/ta, raf – raf/ta
avize – avize/de, tepsi – tepsi/de, ütü – ütü/de, mösyö – mösyö/de
erkek – erkek/te, çiçek – çiçek/te, genç – genç/te, küçük – küçük/te
Аффиксы, образованные узкими гласными [ı], [i], [u], [ü] имеют четыре
фонетических варианта по закону гармонии гласных, например, (-ı, -i, -u, -ü) и восемь
фонетических вариантов по закону гармонии гласных и согласных, например, безударный
аффикс (-dır/-dir/-dur/-dür/-tır/-tir/-tur/-tür). Фонетический вариант, образованный гласной [-ı],
присоединяется к словам, имеющим гласную основу, заканчивающуюся на гласные [-ı] или
[-a], или согласную основу, последняя гласная в которой также является [-ı] или [-a].
19
Фонетический вариант, образованный гласной [-i], присоединяется к словам, имеющим
гласную основу, заканчивающуюся на гласные [-i] или [-e], или согласную основу, последняя
гласная в которой также является [-i] или [-e]. Фонетический вариант, образованный гласной
[-u], присоединяется к словам, имеющим гласную основу, заканчивающуюся на гласные [-u]
или [-o], или согласную основу, последняя гласная в которой также является [-u] или [-o].
Фонетический вариант, образованный гласной [-ü], присоединяется к словам, имеющим
гласную основу, заканчивающуюся на гласные [-ü] или [-ö], или согласную основу,
последняя гласная в которой также является [-ü] или [-ö]. Например:
masa – masadır, kapı – kapıdır, kedi – kedidir, meşe – meşedir, kutu – kutudur, vazo –
vazodur, ütü – ütüdür, mösyö – mösyödür;
oğlan – oğlandır, kız – kızdır, temiz – temizdir, kalem – kalemdir, uzun – uzundur, gazoz –
gazozdur, blüz – blüzdür, söz – sözdür;
kitap – kitaptır, açık – açıktır, geniş – geniştir, erkek – erkektir, soğuk - soğuktur, dost –
dosttur, üst – üsttür, gök – göktür.
Alıştırma 33. Добавьте в соответствии с законом гармонии гласных один из
предлагаемых ударных фонетических вариантов [-ı], [-i], [-u], [-ü]:
alet, çatal, kürdan, sünger, sabun, vitrin, mal, giyim, pantalon, bornoz, kemer, bölüm,
bakkal, kuzen, kuzin, gelin, baldız, yeğen, torun, can, miktar, problem, sorun, olay, tren[tıren],
demir, yol, domates, biber, yüz, davul, toplam, alt, üst, üzer, yan, merkez, kuzey, deniz, göz, dil,
diş, sakal, bel, omuz, merdiven, asansör, maaş, hayvan, son, altın, gümüş, gül, polis, beygir, neden,
emin, güven, görev, enlem, boylam, sınır, yarar, ölüm.
- Аффиксы, образованные широкими гласными и имеющие четыре фонетических
варианта, а также аффиксы, образованные узкими гласными и имеющие восемь
фонетических вариантов, подчиняются не только закону гармонии гласных, но и закону
гармонии согласных, который уточняет выбор фонетического варианта на основе
“звонкости-глухости”. Так, к основам, заканчивающимся на гласную или звонкую
согласную, добавляется по закону гармонии гласных аффикс, начинающийся со звонкой
согласной. К основам, заканчивающимся на глухую согласную, добавляется аффикс,
начинающийся с глухой согласной. Например, ударные аффиксы (-da/-de/-ta/-te):
1) taban / oda → tabanda / odada; kız / kapı → kızda / kapıda; telefon / tablo → telefonda
/ tabloda; memur / kutu → memurda / kutuda;
2) defter / sandalye → defterde / sandalyede; dil / işçi → dilde / işçide; köy / mösyö →
köyde / mösyöde; müdür / köprü → müdürde / köprüde
3) park → parkta; kalıp → kalıpta; pilot →pilotta; yurt →yurtta
4) erkek → erkekte; çift →çiftte; dört →dörtte; üç → üçte
20
Alıştırma 34. Добавьте в соответствии с законом гармонии гласных и согласных
один из предлагаемых ударных фонетических вариантов [-dan], [-den], [-tan], [-ten]:
nokta, uç, mesafe[a:], idare[a:], hayat, ömür, yaşam, ölüm, siyaset, maliye[a:], ticaret[a:],
coğrafya, ulus, kıyı, sahil[a:], pavyon, fuar, başkent, akarsu, nehir, ırmak, dere, mevki, birleşim,
şekil, arazi[вторая/a:], ortak, konu, faaliyet, ülke, devlet, federasyon, cumhuriyet, memleket, vatan,
yurt, ada, acele[a:], uçmak, dans, tıraş, tercüman, vasıta, gemi, hat, not, buket, rica, mesele, ağaç,
paket, defter, kalem, olay, temsil, gösteri, ileri, sefer, değer, balık, şarap, acı, sevinç, rakam, sayı.
Alıştırma 35. Türkçe söyleyiniz:
возможно Москва, возможно Берлин; снова макароны; довольно-таки просторная
комната; снова отличная встреча; достаточно маленький остров; довольно-таки милый
молодой человек; возможно новый стул, возможно старый стол; снова красивая картина;
возможно подставка для перекидного календаря, возможно коврик для компьютерной
мышки; довольно-таки крепкий чай; достаточно высокий мужчина; возможно открытая
тетрадь, возможно закрытая книга; возможно рольставни, возможно жалюзи; снова
пасмурная погода
Alıştırma 36. Пользуясь определениями-подсказками, напишите по-турецки слова,
которые данные определения называют, составьте с ними определительные словосочетания:
модальное слово неуверенности; часть помещения, ограничивающая верхнее
пространство; предмет мебели, предназначенный для приема пищи; столица России; мучной
продукт итальянского происхождения; столица Германии; ребенок мужского пола; часть
квартиры – помещение, предназначенное для проживания; часть суши, омываемая со всех
сторон водой; ребенок женского пола; часть помещения, обеспечивающая проход внутрь;
смесь газов, обеспечивающая дыхание; жидкость, имеющая жизненно важное значение для
существования человека; помещение, предназначенное для учебной деятельности; часть
помещения, отделяющая его от другого помещения или уличного пространства; пишущий
предмет; предмет, обеспечивающий освещение помещения; канцелярский предмет,
предназначенный для учебных записей; часть помещения, ограничивающая нижнее
пространство; предмет мебели, предназначенные для размещения книг на стене; человек, с
которым имеются близкие доверительные отношения; предмет мебели, предназначенный для
хранения вещей
§ 7. Сочетание двух согласных и гласных.
7.1. Сочетание согласных.
Сочетание согласных может быть внутрикорневым и внекорневым. Внутрикорневое
сочетание двух согласных с фонетической точки зрения, как правило, выполняет
идентифицирующую функцию. Неполная артикуляция может породить у собеседника
21
сомнение в правильности услышанного, тем самым затруднить восприятие речи. Например,
«berri - beri». Внекорневое сочетание двух согласных происходит на стыке корневой и
словообразовательной / словоизменительной морфем и, как правило, выполняет
смыслоразличительную роль. Неполная артикуляция может привести к искажению смысла.
7.1.1. Внутрикорневое сочетание согласных.
Alıştırma 37. Türkçe okuyunuz:
elbise-müteşebbis, bira-berrak, müdür-müddet, iktisadi-maddi, mide-şiddet, sedir-ciddi,
istifade-mukaddes, sahiden-hiddet, vâdi[a:]-beddua, birader-cadde, nefis-teneffüs, şaka-dükkân,
tabaka-bakkal, şakak-hakkında, hakem-muhakkak, fakat-dikkat, kapalı-zavallı, eli-elli, hamile[a:]-
millet, mâli[a:]-muallim, hala-Allah, bilek-bellek, hale-mahalle, tümü-Temmuz, mamul[a:/l’]-
tahammül, sâmimi[a:]-ehemmiyet, ana-anne, sanat-cennet, anam-cehennem, sepet-hoppa, fare-
teferruat, hise-hisse, resim-ressam, eve-evvel, beyaz-seyyar, meze-lezzetli, azar-b′izzat
7.1.2. Внекорневое сочетание согласных.
Alıştırma 38. Türkçe okuyunuz:
dosta-dostta, memlekete-memlekette, kente-kentte, cilte-ciltte, Mart’a-Mart’ta,
süpermarkete-süpermarkette, çifte-çiftte, kıymete-kıymette, kata-katta, standarta-standartta,
klarnete-klarnette, kıravata-kıravatta, planşete-planşette, ete-ette, ata-atta, süte-sütte, sete-sette,
pakete-pakette, turiste-turistte, şirkete-şirkette, alete-alette, millete-millette, sepete-sepette,
cumhuriyete-cumhuriyette, buluta-bulutta, heyete-heyette, kontrata-kontratta, mağlübiyete-
mağlübiyette, cekete-cekette, nohuta-nohutta, sohbete-sohbette, alta-altta, üste-üstte, ite-itte,
fiyata-fiyatta, ücrete-ücrette, surete-surette, yanıta-yanıtta, gölü-gönüllü, akılı-akıllı, asılı-asıllı,
esası-esassız, masalar-masallar, mala-mallar, bilgiler-turunçgiller, yılı-yıllık, tembelimiz-tembellik
7.2. Варианты слов с сочетанием согласной:
7.2.1. Заимствования из других языков, не имеющих агглютинативную типологию:
7.2.1.1. Заимствования из западных языков (как правило, сопровождаются
сохранением исходной графической и фонетической формой): allegro
Alıştırma 39. Türkçe okuyunuz:
assolist; accelerando; affettuoso; allegretto; assai; akkor; basso; bitter; grossmarket;
parabellum; billboard; dimmer; first class; full-time; hurra; parttaym; jogging; tubeless;
appassionato; espressivo; espresso; filotilla; fortissimo; intermezzo; lapilli; larghetto;
mezzosoprano; mozerella; spagetti; villa; kamarilla.
7.2.1.2. Арабо-персидские заимствования (в том числе производные от слова
“Allah”): madde; cadde; alimallah

22
Alıştırma 40. Türkçe okuyunuz:
еvvel, muallim, mubassır, mürekkebi, kıyye, kahhar, hisse, taaccüp, takaddüm, telâffuz,
teehhül, teşekkül, tallahi, Allahüâlem, ayyar, bellek, ressam, cehennem, kuvve, tellâk, mütehassıs,
tahaccür, tebeddül, teneffüs, tefahhus, teşekkür, tasallut, Allahütealâ, ayyaş, belli, bilhassa, cinnet,
küttedek, tellâl, daüssıla, teveccüh, teceddüt, teşehhüt, tahakkuk, tevakkuf, tazallüm, amenna, baççı,
billâhi, müfettiş, cuppadak, kerrake, debbe, dârüşşifa, tüccar, temeddüh, teşrihhane, takkadak,
tevekkel, tebelleş, anne, beddua, billûr, cebbar, cüsse, kerrat, deccal, deyyus, şeddadî, tereddüt,
tevahhuş, tefekkür, teyakkuz, tecelli, amma, bıkkın, zimmet, cübbe, kubbe, kallavi, dehhaş,
teşebbüs, şedde, şeffaf, tevehhüm, telâkki, şallak, humma, amme, bakkal, berrak, cukka, kayyum,
kalleş, dikkat, tetebbu, şiddet, taaffün, taahhüt, terakki, şıllık, sarrafı, milletvekili, muharrir, bizzat,
kezzap, tümeller, dükkân, tıbbiye, taaddüt, tahaffuz, tebahhur, terekküp, taallûk, kuvvet
Лингвострановедческий модуль
Задание 4. Найдите по карте и покажите область Турции, ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием: Çanakkale <Рис.№04>
Чанаккале. Территория: 9.737 м2. Население: 464.975. Районы: Чанаккале (центр),
Айваджик, Байрамич, Бозджаада, Бига, Чан, Эджеабат, Эзине, Гелиболу, Гёкчеада, Лапсеки,
Енидже. Достопримечательности региона: национальный парк на полуострове Гелиболу;
развалины Трои, Ассоса, Абидоса, Опхриниона, Сигеиона и Сестоса; Археологический
музей в Чанаккале, Музей им. Ататюрка в Чанаккале, Чамьялинский археологический музей;
Военный музей и монумент павшим в Чанаккале, Троянский музей, монументы погибшим
австралийским, английским и новозеландским воинам; горячие источники Кестанболу,
Тепекёй, Кюльджюлер, Чан; минеральные воды Кюразлы и Балабан; мечети Калеи Султание,
Кёпрюлю Мехмед паши, Сефер Шаха, Языджиоглу, Болаыр Гази Сулейман паши, Лапсеки
Сулейман паши, Умурбея; мечеть Гелиболу Улуджамиси (http://www.kultur.gov.tr).
7.2.2. В сложных словах, образованных словосложением, на стыке двух слов. Наряду
с явлением сочетания согласных в указанных сложных словах, в каждом простом слове,
образующем сложное, сохраняется свое ударение, формируя сложное ударение – двойное,
тройное и т.д. Тем не менее, распределение ударения в рамках всей синтагмы по общему
правилу ударения в турецком языке тяготеет к последнему слогу: çanak [çan´ak], kale [kal´e]
→ Çanakkale [ça ∪ n´akka ∪ l´e]
Alıştırma 41. Türkçe okuyunuz:
ak, kefal→akkefal; türk, kıyma→türkkıyması; sinek, kaydı→sinekkaydı; gök,
kuzgun→gökkuzgun; ak, kelebek→akkelebek; kadın, nine→kadınnine; eşek, kulak→eşekkulağı;
ak, kuş→akkuş; böcek, kapan→böcekkapan; köpek, kuyruk→köpekkuyruğu; fındık,

23
kabuk→fındıkkabuğu; ayak, kap→ayakkabı; Tekke, köy→Tekkeköy; kanun, name→kanunname;
böcek, kabuk→böcekkabuğu; Türk, kupa→Türkkupası; ıslah[l’], hane→ıslahhane; bacak,
kıran→bacakkıran; silâh[l’], hane→silâhhane; ışık, kesen→ışıkkesen; çiftlik, köy→Çiftlikköy;
sıcak, kanlı→sıcakkanlı; izin, name→izinname; kırık, kale→Kırıkkale; sinek, kapan→sinekkapan;
gök, kandil→gökkandil; deli, kanlı→delikanlı
7.2.3. Словообразовательные модели: afal → afal-lama; ağıl → ağıl-lanmak
Alıştırma 42. Türkçe okuyunuz:
bal – ballanma – ballandırma – ballandıra; akbaba – akbabagiller; dantel – dantelli;
adamcıl – adamcıllık; beyan – beyanname; kapris – kaprissiz; deney – deneysel – deneysellik; ağıl –
ağıllanma; çöl – çölleşme; kent – kenttaş; dural – durallık; aktüel – aktüelleştirme; çul – çullama;
kutsal – kutsallık; duygu – duygusal – duygusallık; aman – amanname; çuval – çuvallama; kamu –
kamusal – kamusallaşma; döviz – dövizzede; akıl – adamakıllı; anaerkil - anaerkillik; andaval -
andavallı; asıl - asıllı; akçıl - akçıllanma; akıl - akıllandırmak; anormal - anormalleşme; аptal -
aptallaşma – aptallık; gönül – gönüllü; cahil[a:] – cahillik; karakol – karakolluk; teşvik –
teşvikkâr[k’]; kıymet – kıymettar; kas – kassız; kanun – kanunname; dal – dallama
7.2.4. Словоизменительные модели:
7.2.4.1. На стыке корневой морфемы или основы и словоизменительного аффикса:
anlatma - anlat-tırma
Alıştırma 43. Türkçe okuyunuz:
azmetme-azmettirme; anlatma-anlattırma; koşul-koşulu-koş´ulla; sanat-sanata-sanatta;
affetme-affettirme; dayatma-dayattırma; bal-balı-ballar; yıl-yıla-y´ılla-yıllar; ıspanat-ıspanata-
ıspanatta; aksetme-aksettirme; balıkçıl-balıkçıllar; seyretmek-seyrettirmek; yapıt-yapıta-yapıtta;
kat-kata-katta; oğul-oğullar; tutuyor-tutturuyor; şal-şalı-ş´alla-şallar; hat-hata-hatta; güzel-güzele-
güzeller; hisset-hissettim; kul-kula-k´ulla-kullar; masal-masallar; memleket-memlekete-
memlekette; işlet-işlettik; dal-dala-d´alla-dallar; yol-yollar; yurt-yurta-yurtta; hizmet-hizmete-
hizmette; ısıtma-ısıttırma; alt-alttan; kâğıt-kâğıda-kâğıtta; bulut-buluta-bulutta; kurutma-kurutturma
7.2.4.2. Удвоение последней согласной в основе ряда слов (как правило, имеющих
арабо-персидское происхождение) при присоединении к именной основе вспомогательного
глагола при образовании глагольных форм: hal → hali → halletmek; ad → addi → addetmek
7.2.4.3. Удвоение последней согласной в основе ряда слов (как правило, имеющих
арабо-персидское происхождение) при присоединении аффикса, образованного узкой
гласной (для имен существительных): sır → sırr-ı. Данные слова специальным образом
отмечаются в словарях, например: ad,-ddi. Удвоение согласной может сопровождаться ее
озвончением, а также нарушением закона сингармонизма, например: ad → ddi, ret → redd-i

24
Alıştırma 44. Türkçe okuyunuz:
ret → reddi; his → hissi; hac → haccı; af → affı; fen → fenni; hat → hattı; had → haddi;
tıp → tıbbı; ad → addi; cet → ceddi; set → seddi; cer → cerri; kay → kayyı; şet → şeddi; şak →
şakkı; şık → şıkkı; şek → şekki; üs → üssü.
7.2.4.4. В результате выпадения в ряде слов последней узкой гласной слова при
присоединении аффикса, начинающегося с гласной. Слова, в которых происходит
выпадение последней узкой гласной в указанном случае, отмечаются в словаре
следующим образом: hıfız,-fzı. Выпадение узкой гласной может сопровождаться
озвончением последней глухой согласной: nesiç - nesci
Alıştırma 45. Türkçe okuyunuz:
lâfız – lâfzı; ahit – ahdi; cehit – cehdi; lâhit – lâhdi; ahiz – ahzi; emir – emrimiz; haşiv –
haşvi; havil – havli; hemfikir - hemfikriniz; hıfız – hıfzı; hışım – hışmı; hiciv – hicvi; hizip – hizbi;
hüküm – hükmümüz; hüsün – hüsnü; hüzün – hüznü.
Alıştırma 46. Türkçe okuyunuz:
başeski – başşehir; batar – battal; cevap – bevvap; bezik – bezzaz; cebir – cebbar; cidar –
ciddî; çimen – çimme; cenabet – cennet; cerahat – cerrah; kâfi – küffar; köpek uydu –
köpekkuyruğu; kısa – kıssa; kase – kıyasımukassem; kına – kınnap; kilim – killeme; kılı – killi;
kolu – kollu; koşulu – koşullu; kulak – kullap; kuralı – kurallı; keşif – keşşaf; kele – kelle; beli –
belli; kartalı – kartallı; tekili – tekilli; teli – telli; tescili – tescilli; torpili – torpilli; tutkalı – tutkallı;
dilek – dillek; dili – dilli; esas – dessas; tek – tekke; masal - masallı; masa - masal - masalar -
masallar; yol - yollar - yular - yolu - yollu; gönül - gönülü - gönüllü
7.3. Сочетание двух согласных в различных позициях в корневой морфеме.
Словам турецкого происхождения, как правило, не свойственно сочетание двух и
более согласных в корневой морфеме. Сочетание двух согласных в корне встречается в
большинстве случаев в заимствованных словах. Наиболее распространенным является
сочетание двух согласных на стыке корня и словообразовательной и/или
словоизменительной модели, а также между словообразовательными и/или
словоизменительными моделями.
7.3.1. Сочетание двух согласных в начале слова.
Для турецкого языка несвойственным является сочетание нескольких согласных в
начале слова. Заимствования, в которых присутствует данное явление, составляют
определенные произносительные трудности для носителей турецкого языка. Поэтому в
устной речи следующие подряд согласные указанной парадигмы разделяются узкой
редуцированной гласной: gram [gıram], grup [gurup], program [pırogram]

25
В ряде случаев в сочетании согласных [sk], [sl], [sp], [st] разделительная узкая
гласная нормативно используется в начале слова перед двумя согласными: İskoç, iskorpit,
istasyon, İstanbul, istakan, ispirto, istavrit (ставрида), iskelet, ispiyon.
В некоторых случаях встречается использование узкой разделительной гласной как в
начале слова (закрепляется нормами правописания), так и между двумя согласными
(закрепляется орфоэпическими нормами без подкрепления правописанием) при частотном
преимуществе последнего: İskandinav - Skandinav, iskolastik - skolastik, İskif - Skif (скиф),
İslav - Slav (славянский), İslovak - Slovak (словак), İsloven - Sloven (словен), ispekülasyon –
spekülasyon (спекуляция), istabilizasyon - stabilizasyon, istandart – standart (стандарт), istatistik
– statistik (статистика), istatü – statü (статус), istenografi - stenografi, istep – step (степь),
istereoskop - stereoskop, isterilize - sterilize, isterlin - sterlin, istadyum – stadyum
Alıştırma 47. Türkçe okuyunuz:
b: blok, bloke, blüz, branda, bravo, briket, briz, briyantin, brom, bronşit, broşör, broş,
bröve, brüt
d: drahmi, dram, dramatik, drenaj, drezin
f: flama, flamingo, flanel, flaş (фото вспышка), floresan, flört, flüt, frak, fraksyon,
Fransız, frazeoloji, frekans[k’], fren, fresk
g: glase, glayol (гладиолус), glikoz, gliserin, global, gneseoloji, gnom, grafit, gramer,
gramofon, granül, gravür, Grekoromen, grena, grev (забастовка), greyder, gri (серый), grif, grip,
grotesk
k: klakson, klarnet, klan, klasik, klerikal, klips, kliring, klişe, klor, klorit, kloş, kral,
kraking, kramp, krater, kredi, kredo, krem, kriko, kristal, kriter, kriz (кризис), kroki, krom, kronik,
kruvazör, kruvaze (двубортный)
p: plafonyer, plaj, plaka (автомобильный номерной знак), plan (план), planör, planşet,
plastik, platform, platin, plavsmokin, Plüton, pragmatik, pratik, prens, prensip (принцип), prim,
primitif, profesör, profil, program (программа), proje (проект), projektör, propaganda, protesto
(протест), protokol (протокол – док.; дип.протокол), prova
s: spazm, spekülasyon, spesifik, spiker, spor, stratejik, skandal, stajyer, skuter, snobizm
t: trahoma, trajik, traktör, tramvay, transfer, transit, traş, trayler, tren, tribün, troleybüs,
tropikal
Alıştırma 48. Türkçe okuyunuz ve tekerlemeyi ezberleyiniz:
it, iti, it ıt, itıti, tii, ti, itti, itıtii, itıtiit ti // bit, iti, bit ıt, bitıti, tii, ti, itti, bitıtii, bitıtiit ti // it,
bit, itbi, biti, itbiti, tii, tiitti, itbitii, itbitiit ti // bit, git, bitgi, gitti, bitgit ti // it, gitti, itgi, git, itgit, itgit
ti // it, ti, it ti, ti, bit, tibi, bitti, tibit ti, git, tigi, gitti, tigit, tigit ti
İt iti itti, bit iti itti, it biti itti. Bit gitti, it gitti. İtti, bitti, gitti.
26
[´İtı ∪ t´i:tt´i, b´itı ∪ t´i:tt´i, ´itbi ∪ t´i:tt´i. B´itgi ∪ tt´i, ´itgi ∪ tt´i. İtt´ibi ∪ tt´igi ∪ tt´i]
Alıştırma 49. Türkçe okuyunuz ve tekerlemeyi ezberleyiniz:
[Hakk´ıha ∪ kkı ∪ n´ınha ∪ kkın´ıye ∪ m´iş]
[Hakk´ıHa ∪ kkın ∪ d´anha ∪ kkın´ı:ste ∪ m´iş]
[Hakk´ıHa ∪ kkıy´aha ∪ kkın´ıver ∪ mey´ince]
[Hakk´ı ∪ daHa ∪ kkı ∪ n´ınha ∪ kkın ∪ d´angel ∪ m´iş]
Hakkı Hakkının hakkını yemiş. / Hakkı Hakkı’ndan hakkını istemiş.
Hakkı Hakkı’ya hakkını vermeyince / Hakkı da Hakkı'nın hakkından gelmiş.
7.3.2. Сочетание двух согласных в конце слова.
При общей незначительной частотности сочетания двух согласных в конце слова в
турецком языке среди заимствований встречаются следующие сочетания: -nk (çelenk); -rt
(akort); -rd (kürd); -st (abdest); -bd (abd); -bz (ahzukabz); -dr (ansiklopedr); -ft (aft); -hş
(alakabahş); -rf (zarf); -sk (arabesk); -lp (kalp); -lt (asfalt); -ks (kompleks); -nk (bank); -ns (ajans); -
rz (tarz); -rç (burç); -tr (albatr); -zm (aforizm)
Alıştırma 50. Türkçe okuyunuz:
cenk, sömestr, sulp, lisans, denk, spesiyalist, gestalt, nüans, Felemenk, stilist, şilt, pasiyans,
filenk, sübjektivist, şarj, performans, frank, müft, endeks, prens, gonk, neft, karteks, reasürans,
hemahenk, nühüft, lâsteks, reverans, hevenk, harf, matriks, harç, pankart, örf, oniks, guatr, pasaport,
sörf, Ortodoks (православный), psikiyatr, perikart, sarf, kompleks, lirizm, sembolist, grotesk,
paradoks, nasyonalizm, senarist, obelisk, payreks, serbest, pitoresk, redoks, sofist, risk, sentaks
7.3.3. Сочетание двух согласных в корне слова также преимущественно встречается
в словах-заимствованиях и может сопровождаться нарушением закона гармонии гласных и
смещением ударения.
Alıştırma 51. Türkçe okuyunuz:
Afrika, ruhsat, doktor, amca, raportör, parfüm, leksikolog, hizmet, aplikasyon, arpa,
aberasyon, tezkere, agraf, bakla, algoritma, párdon, bordro, paskálya, pansiyon, ajánda, merci,
atmosfer, atvur, ahfat, akraba, alveol, parti, ráfting, mülteci, kadástro, insan, alárga, aslı, Avrásya,
rehber, ansiklopedi, alkol, pardösü, madrabaz, salpa, potansiyel, alabánda, parça, asgari, papátya,
aşüfte, ahtapot, albinos, amper, sistem, turfanda, sekseninci, hançer, asepsi, artist, tiyátro, enkaz,
astigmat, ahval, alfa, kompleks, nebze, maske, kanser, rençper, karbonat, servis, antre, fonksiyon,
afsun, ahşap, ákva, cümle, repertuvar, santrfor, noksan, yonca, apriori, anarşi, istasyon, anket
Alıştırma 52. Türkçe okuyunuz:
ahcar, akne, celse, perde, meftun, katalpa, pirzola, angaje, abórda, nüsha, avdet, ahret,
mektup, bomba, portre, orfoz, karboksil, traverten, kepçe, arsa, anestezi, arazbar, ahçı, akpelin,
alternatif, partal, pafta, meltem, fırça, abonman, akordeon, asker, devre, bahçe, tekne, alşimi,
27
lâkırdı, miftah, bülten, perçem, angárya, hardal, iskele, evlat, ahlaf, apraksi, lamba, paspartu,
mahşer, rekolte, lustrin, aktinyum, merkez, aspirin, tavşan, ahkam, akrep, pembe, partner, softa,
iltihap, katran, asansör, argo, asparángas, mevsim, ahşap, baklava, alpinist, parfüm, medrese,
yelpaze, herze, menfaat, serçe, ashap, gövde, defter, tahta, takvim, amnezi, orkéstra, tirfil,
redaksiyon, áncak, otopsi
Alıştırma 53. Türkçe okuyunuz:
amorti, átfen, çünkü, ahlâk[l’], menekşe, ambalaj[l’], portakal, tahşiye, taltif[l’], amonyum,
arkeolog, pósta, gevşek, agnosi, alfabe[l’], imza, nedret, mesken, munsap, bando, arbalet, asbest,
metre, Afşar, anahtar, akvarel, jimnastik, salmástra, terfi, piroksen, encümen, deprem, arşiv,
teşkilat[l’], çínko, ahraz, akşam, cambaz, portföy, morfem, salmastra, inzibat, Arnavut, sistem,
alüvyon, antifriz, ahşa, aktif, amfibi, rekortmen, sürfe, maksat, anjanbıman, apraksi, kurşun,
ajitasyon, aznavur
7.4. Сочетание двух гласных встречается, также как и сочетание двух согласных, как
правило, в словах-заимствованиях. Особенности сочетания двух гласных в турецком языке:
7.4.1. Носит внутрикорневой характер. Проблема сочетания двух гласных в
словообразовательных и словоизменительных моделях решается при помощи фонетических
вариантов аффиксов, начинающихся на согласную, а также при помощи соединительных
согласных [n] и [y];
7.4.2. Происходит преимущественно с участием гласной заднего ряда широкой [а];
7.4.3. Сочетание либо двух широких гласных, либо двух одинаковых гласных или
вариант типа “широкая-задний ряд/узкая-задний ряд” является наиболее удобным для
артикуляции. Например: saat.
7.4.4. В сочетаниях “широкий-узкий” при артикуляции в случаях, когда следующий
слог является открытым, узкая гласная может редуцироваться в [y]: aile, saire, daire, aidat. В
случае, если указанное сочетание входит в последний слог, являющийся закрытым, данный
тип редукции, как правило, не встречается, так как ударение преимущественно падает на
узкую гласную. Например: haiz. Более того, в данном сочетании может идти речь о влиянии
широкой заднего ряда [a] на последующую узкую переднего ряда [i], что может проявляться
в устной речи в смене рядности с сохранением характеристик узкой гласной - [haız], либо в
смене рядности с параллельным переходом из узкой гласной в широкую - [ha:z].
7.4.5. В сочетании “узкий-широкий” видимых редукций не наблюдается, так как
артикуляция происходит в сторону расширения. Например: tabiat.
7.4.6. Турецкий язык по мере возможности ставит барьеры на пути вариантов,
имеющих сочетание двух гласных в заимствованных словах путем использования
разделительных согласных. Примером таких согласных могут быть “y-v”: fiyat (от fiat) -
28
цена, fayda (от faide) – польза, zayıf (от zaif) - слабый, mavna (от ma’ûna) – портовая баржа.
Однако в ряде заимствований сочетание гласных может сохраняться. Например: duayen.
Alıştırma 54. Türkçe okuyunuz:
maaş, faaliyet, inşaat, müracaat, teati, muallim, sual, fuar, teferruat, dua, muamele,
aerodinamik, şuur, eali, tabii, aort, aut, ait, müsait, dair, reis, iadei, biaman, biesas, iade, iane, iare,
iaşe, konservatuvar, lâboratuvar, repertuvar (репертуар), trotuvar, tuval, tuvalet (туалет), fail, faiz,
fuar, fuaye, kuaför, kuartet, lâik, puan, suare.
§ 8. Гласные (u) – (ü) / (o) – (ö)
8.1. Гласные (u)-(ü).
Являются родственными с точки зрения артикуляционных признаков
“лабиальности-узости”, но отличаются по признаку ряда.
Alıştırma 55. Türkçe okuyunuz:
vuruş, vukuat, vukufsuzluk, vurdum, uçuk, uğrulmak, ufucuk, uçuş, uydurukçu,
uvuşturmak, usturuplu, uğultu, uçurum, tutucu, tutum, turşuncu, şuurluluk, sunuşmaz, suçluluk,
sucuk, rumluk, pulluk, pusu, nukut, muymul, muştu, lustur, kutup, kuşkulu, kutsuzluk, kuşku,
kusursuzluk, kurşun, kurtçuk, humus, husumet, hukukçu.
Alıştırma 56. Türkçe okuyunuz:
üfürükçülük, ülkü, ünlü, ütücü, üstünlük, üzücü, üzüm, üzgünlük, Türk, türük, tütsü,
tükürük, şütür, süngü, sürücülük, süprüntülük, rükün, rüküp, püskül, pürüzsüzlük, nüfüz, nühüft,
mümkün, mülk, mühürlü, müdür, küçük, kükürtlü, hüzün, hüküm, hödüklük, gürültü, gürbüz.
Alıştırma 57. Türkçe okuyunuz:
kumlara - küpe, kümes - kuma, kuvvet - küvet - kuvve, rüya - rüzgâr - rumuz, üç - uç,
büyük - buçuk, dümen - duman, külçe - kulak, kül - kul, ün - un, serum - serüven, şükür - şurup,
tüm - tuğay, tüzük - tuzluk, ünü - unu, buz - büz, buzu - büzü, umut - ümit, üzümü - uzunu, üstad -
usta, büyük - bukle, bülbül - bulak, gün – bu gün, yük - bu yük - büyük, yüksek bina - bu yüksek
bina, yün - bu yün, duymak - düşmek, dul - düldül, duş - düş, dut - düt, gubar - gübre, gurup -
gürük, şütür - şurut, dudak - düdük, bukle - büktü.
Alıştırma 58. Türkçe okuyunuz:
fünun - füru, füruzan - füsun, fütur - fütürist - fütursuz, fücur - fümuar, gusül, şühur,
şümullendirmek, şühudi, şütum, sünuh, suflülük, sübut, rüsup, rücu, rüsubi, nüzul, nümun, nükul,
nüfuz, lüzum, lütuf, lüzucet, kuşsütü, kuştüyü, kupür, kulübe, kumüsyon, hüsnükabul, gündurumu.
Alıştırma 59. Türkçe okuyunuz:
tur-turu, tür-türü, tür mü, türü mü, mürkü, türk, türkü, türü, mürkü, nine, mine, nine mi,
mine mi, ninemin, mine seni, eski, eski küre, kürk, kürkü, eski kürkü, ninemin eski, ninemin eski

29
kürkü, çektim, bir çektim, yılı, yırtı, yırtıldı, çektim yırtıldı, nine, ninem, dik, mekten, dikmek,
tenkur, dikmekten, kur, kurt, kurt oldu, kurtuldu, dikmekten kurtuldu
Türü mürkü [Tür´ümür ∪ k´ü]
Ninemin eski kürkü [Ninem´i ∪ nesk´ikür ∪ k´ü]
Bir çektim yırtıldı [Birçek ∪ t´im ∪ yırtıld´ı]
Ninem dikmekten kurtuldu [Nin´em ∪ dikmekt´enkur ∪ tuld´u]
Alıştırma 60. Türkçe okuyunuz:
kırk, kırk kü, küp, kırk küp, kırkı, kırkını, kının, kınında, kırkınında, kulpu, ırık,
kulpukırık, küp, kulpukırık küp
Kırk küp, kırkının da kulpu kırık küp.
[Kırkk´üp ∪ kırkı ∪ n´ında ∪ kulp´ukı ∪ rıkk´üp]
Alıştırma 61. Türkçe okuyunuz:
[İn ∪ d´imku ∪ y´udibi ∪ n´e ∪ sild´imsü ∪ pürd´üm ∪ silkin ∪ d´imçık ∪ t´ım]
İndim kuyu dibine, sildim, süpürdüm, silkindim, çıktım.
8.2. Гласные (o)-(ö).
Alıştırma 62. Türkçe okuyunuz:
boca, koç, doğa, kok, hokka, bodrum, boğa, homurtu, boğaz, boğma, doğal, boğucu,
boğum, boğuntu, bohça, doğru, bol, konut, horoz, doku, bonbon, hortum, boncuk, dokuz, hoşça,
borazan, hozan, korku, borç, kokuş, bornoz, boru, domuz, lokum, bostan, nohut, komşu, doruk, boy,
konsey, boynuz, konuk, boza, konum, bozgun, kolon, moruk, doyum, dolgu, bozkır, dolum, koyun,
lokma, bozuk, mola
Alıştırma 63. Türkçe okuyunuz:
göçüm, böbrek, börek, gölük, kök, dökük, göbek, gömlek, böbür, gömük, dölüt, böcü,
dönel, böğürtü, bölge, kömür, döner, köpük, hödük, köle, görüş, göz, höpürtü, bölüm, gölge, söğüş,
börtük, görgü, döngü, göğem, görsel, körlük, nöbet, dördül, götürücü, dövüş
Alıştırma 64. Türkçe okuyunuz:
bocuk – böcek, bol – böl, bolluk-bölük, bon bon - bön bön, döviz-domuz, Bolu – bölü, gol
– göl, kol – köl, koku – kökü, koy – köy, koşa - köşe, kotu - kötü, lokum – lökün, mobilya – möble,
porsuk – pörsük, porselen – pörsüme, soba - söbe, soğuk - söğüt, somut – sömür, sonuç – sönük
Alıştırma 65. Türkçe okuyunuz:
bocuk – buçuk, bodur – budur, boyun – bu yün, boyut – büyük, bulma-bölme, bulucu-
bölücü, buluş-bölüş, bulut-bölüt, bucak-böcek, budun-bodrum, buğu-boğa, buğulu-böğürtü, bol –
bul, bulgu-bölge, buruk-börtük, buyur-boğum, buz-boza, buzul-bozgun, büğrü-böbür, bürüm-
bölüm, büyü-boyu, doğum-düğüm, döş-düş-duş, dol-dul, duvak-dövüş, doyum-duyum, doyma-
düğme, gömüş-gümüş, gömme-güme, güneç-gönenç, korku – kürkü
30
Alıştırma 66. Türkçe okuyunuz:
[deyir ∪ men′egir ∪ d′ikö ∪ p′ek]
[deyir ∪ menc′ivur ∪ d′ukö ∪ t′ek]
[h′emkö ∪ t′ekye ∪ d′ikö ∪ p′ek]
[h′emke ∪ p′ekye ∪ d′ikö ∪ p′ek]
Değirmene girdi köpek, değirmenci vurdu kötek; hem kötek yedi köpek, hem kepek
yedi köpek.
Alıştırma 67. Türkçe okuyunuz:
[göt′ürkü ∪ p′ü / d′ökkü ∪ p′ü / get′irkü ∪ p′ü]
Götür küpü, dök küpü, getir küpü.
§ 9. Простое именное предложение (3 л., ед. число)
Простое именное предложение характеризуется тем, что предикативная пара
(подлежащее и сказуемое) выражены словами, относящимися к именным частям речи.
Подлежащее находится в препозиции к сказуемому и может, в свою очередь, в препозиции к
себе иметь одно или несколько определений, которые вместе образуют группу подлежащего.
Сказуемое в неэмотивном предложении с равномерным распределением логического
ударения замыкает предложение и аналогично подлежащему в препозиции к себе может
иметь один или несколько второстепенных членов предложения – определений, которые
формируют группу сказуемого. Содержание любого предложения формируется на основе
темпоративного (по времени) и локативного (по месту) компонентов, которые в составе
предложения могут быть конкретно выражены обстоятельством времени и/или места, а
также подразумеваться без реального выражения.
СХЕМА ПРОСТОГО ПРЕДЛОЖЕНИЯ В ТУРЕЦКОМ ЯЗЫКЕ
[Обст./в-м] – [Гр.П - П] – [Гр.С - С].
Подлежащее и сказуемое в турецком языке согласуются по лицу и числу путем
присоединения к сказуемому аффиксов сказуемости. Аффиксы сказуемости являются
безударными, ударение падает на предшествующий слог. Аффиксы сказуемости
различаются по лицу и числу.
Если подлежащее выражено именем существительным 3-го лица, единственного
числа (т.е. может быть заменено одним из местоимений “он, она, оно”, которое по-турецки
передается словом “o”, а также указательными местоимениями), то сказуемое принимает
один из следующих личных аффиксов сказуемости: -dır, -dir, -dur, -dür, -tır, -tir, -tur, -tür.
Использование аффикса сказуемости 3-го лица ед. числа в устной речи вне рамок
официально-делового стиля является факультативным, однако в данном и последующих

31
двух уроках рекомендуется осуществлять согласование в 3-м лице ед.ч. с использованием
соответствующего варианта аффикса сказуемости за исключением диалогов.
Выбор соответствующего аффикса осуществляется в соответствии с законом
гармонии гласных и согласных:
а). По закону гармонии гласных:
последняя аффикс пример
гласная сказуемости
-a - dır masa - masadır
-ı - tır kitap - kitaptır
-e - dir kişi – kişidir
-i - tir ördek - ördektir
-о - dur okul - okuldur
-u - tur bulut - buluttur
-ö - dür tütün - tütündür
-ü - tür dört - dörttür
б). По закону гармонии согласных:
после гласных и звонких согласных основ
↓
-dır, -dir, -dur, -dür
-tır, -tir, -tur, -tür
↑
после глухих согласных основ
Например: Стол высокий → Masa yüksek (последняя гласная в слове [-e],
следовательно по закону гармонии гласных подходят либо [-tir], либо [-dir], однако основа
слова “yüksek” является глухой согласной, т.к. заканчивается на [-k], следовательно
подходит аффикс [-tir]) → Masa yüksektir.
Стол низкий. → Masa alçak→[-tır]. Masa alçaktır.
↓
-dır/-tır
Стол новый. → Masa yeni→[-dir]. Masa yenidir.
↓
-tir/-dir

32
Alıştırma 68. Подставьте необходимый фонетический вариант аффикса сказуемости
3-го лица, ед.ч.
Baba - baba(...), oda - oda(...), yaşlı - yaşlı(...), cam - cam(...), bilgisayar - bilgisayar(...),
kısa - kısa(...), masa - masa(...), lamba - lamba(...), tavan - tavan(...), sehpa – sehpa(...), taban -
taban(...), duvar - duvar(...), kapı - kapı(...), hava - hava(...), kapalı - kapalı(...), fena - fena(..), dar -
dar(...), kadın - kadın(...), delikanlı - delikanlı(...), yakışıklı - yakışıklı(...);
raf - raf(...), alçak - alçak(...), altlık - altlık(...), dolap - dolap(...), berrak - berrak(...), taraf -
taraf(...), durak - durak(...), başlık - başlık(...), karanlık - karanlık(...), ağaç - ağaç(...), sabah -
sabah(...), amaç - amaç(...), kumaş - kumaş(...), kap - kap(...), kış - kış(...), ihracat - ihracat(...),
savaş - savaş(...), hasat - hasat(...), yavaş - yavaş(...), hayat - hayat(...), halk - halk(...);
sebze - sebze(...), anne - anne(...), kalem - kalem(...), tâze - tâze(...), güzel - güzel(...), iyi -
iyi(...), pencere - pencere(...), resim - resim(...), portre - portre(...), sandalye - sandalye(...), yeni -
yeni(...), eski - eski(...), avize - avize(...), defter - defter(...), temiz - temiz(...), kirli - kirli(...), çirkin
- çirkin(...), sevimli - sevimli(...);
erkek - erkek(...), yüksek - yüksek(...), geniş - geniş(...), melek - melek(…), ekmek -
ekmek(...), eş - eş(...), kardeş - kardeş(...), fişek - fişek(...), pis - pis(...), sis - sis(...), his - his(...),
dilcik - dilcik(...), bilinç - bilinç(...), çiçek - çiçek(...), cirit - cirit(...), cinâyet - cinâyet(...), cisimcik -
cisimcik(...), iriş - iriş(...), meht - meht(...);
soğuk - soğuk(...), dost - dost(...), koltuk - koltuk(...), doğruluk - doğruluk(...), doğuş -
doğuş(..), kulp[l’] - kulp(...), korkunç - korkunç(...), filantrop - filantrop(...), hudut - hudut(...),
husus - husus(...), porsuk - porsuk(...), bot - bot(...), obruk - obruk(...), ok - ok(...), oluş - oluş(...);
ucuz - ucuz(...), olgun - olgun(...), uzun - uzun(...), su - su(...), koyu - koyu(...), şuur -
şuur(...), megaton - megaton(...), meftun - meftun(...), mecur - mecur(...), kur - kur(...), ipucu -
ipucu(...), panjur - panjur(...), ipnoz - ipnoz(...), muço - muço(...), porto - porto(...), poligon -
poligon(...), paçoz - paçoz(...);
çürük - çürük(...), büyük - büyük(...), küçük - küçük(...), gürlük - gürlük(...), günlük -
günlük(...), göynük - göynük(...), dölüt - dölüt(...), döğüş - döğüş(...), dökük - dökük(...), düşük -
düşük(...), gümüş - gümüş(...), gümrük - gümrük(...), gülüş - gülüş(...), hödük - hödük(...), körük -
körük(...), kös - kös(...);
kötü - kötü(...), gürültü - gürültü(...), özür - özür(...), hoparlör - hoparlör(...), düz - düz(...),
yüz - yüz(...), köl - köl(...), kömür - kömür(...), gül - gül(...), bülbül - bülbül(...), müftü - müftü(...),
ölü - ölü(...), öbür - öbür(...), ödül - ödül(...), ölüm - ölüm(...).

33
Alıştırma 69. Подставьте необходимый фонетический вариант аффикса сказуемости
3-го лица, ед.ч.
cisimcik, kapı, uzun, ekmek, megaton, oda, kulp, hava, doğuş, ölü, şuur, kapalı, fena, iriş,
doğruluk, cinayet, dar, olgun, eş, meftun, kardeş, koyu, fişek, pis, korkunç, mecur, kömür, gül,
geniş, bülbül, müftü, melek, öbür, erkek, yüksek, ucuz, cirit, meht.
§ 10. Интонация в утвердительном простом именном предложении.
Правило однородных сказуемых. Определительная группа сказуемого.
10.1. По мере продвижения в пределах группы подлежащего происходит
постепенное повышение интонации, которая достигает своего пика на подлежащем и
сопровождается затем аналогичным понижением в пределах группы сказуемого в
направлении сказуемого.

Bu büyük ve temiz pencere, açıktır.


10.2. При наличии однородных сказуемых, а также в случае, если в двух простых
предложениях в составе одного сложного разные по форме подлежащие называют один и тот
же референт, аффикс сказуемости, как правило, используется с последним сказуемым.
Например:
Bu masa uzun(dur) ve alçaktır. – Этот стол длинный и низкий.
Bu masa uzun(dur), o alçaktır. – Этот стол длинный, он низкий.
10.3. В том случае, когда группа сказуемого со сказуемым образована
определительным словосочетанием вида “качественное прилагательное – имя
существительное”, между главным и второстепенным компонентами данного
словосочетания в соответствии с актуальным членением предложения (в поле ремы, т.е.
нового / первичное упоминание), как правило, используется неопределенная частица “bir”.
Например: Ayşe, [iyi bir kadındır]. – Айше – хорошая женщина.
Alıştırma 70. Прочитайте предложения с соблюдением правила интонирования и
переведите на русский язык:
Kapı yüksektir. Dersane temizdir. Kalem uzundur. Erkek yakışıklıdır. Taban pistir. Çay
açıktır. Koltuk alçaktır. Tavan yüksektir. Cam berraktır. Dolap kapalıdır. Pencere büyüktür. Avize
fenadır. Jaluzi kapalıdır. Panjur eskidir. Takvim altlığı büyüktür. Bilgisayar yenidir. Kız büyüktür.
Kadın sevimlidir. Oda geniştir. Tavan temizdir. Hava kirlidir. Sandalye eskidir. Panjur açıktır. Raf
uzundur. Çay koyudur, tavşan kanıdır. Portre güzeldir. Resim fenadır. Kalem uzundur. Hava
temizdir. Fare altlığı eskidir. Pencere kapalıdır. Ahmed iyidir. Ayşe fenadır. Her şey yerindedir.
Meliha güzeldir. Osman yakışıklıdır. Bülent çirkindir. Günaydın, nasılsınız? Su kirlidir. Duvar
temizdir. Sehpa uzundur.
34
Alıştırma 71. Örnekteki gibi yapınız (Выполните по модели):
ÖRNEK: маленькая/девочка → küçük kız - Kız küçüktür.
открытая/тетрадь, новая/ручка, красивая/женщина, длинная/стена, высокий/потолок,
пасмурная/погода, чистый/воздух, грязная/тетрадь, прекрасная/картина, хорошее/кресло,
маленькая/девочка, узкий/стол, некрепкий/чай, просторная/комната, высокий/стул,
старая/картина, красивая/ люстра, новая/программа, старая/цена.
Лингвострановедческий модуль
Задание 5. Rusça karşılıkları veriniz:
Afganistan, Doğu Timor Demokratik Cumhuriyeti, Hindistan, Kırgızistan, Nepal, Tayland,
Birleşik Arap Emirlikleri, Güney Kore, Katar, Malezya, Suudi Arabistan, Ürdün, Azerbaycan,
Endonezya, Irak, Kuzey Kore, Özbekistan, Türkiye Cumhuriyeti
Задание 6. Найдите по карте следующие государства и ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием: Kırgızistan, Azerbaycan, Özbekistan, Türkiye
Cumhuriyeti
Kırgızistan <Рис.№05>. Киргизия (Кыргызстан), официальное название Киргизская
Республика - государство на северо-востоке Средней Азии, находящееся главным образом в
пределах западной и центральной части Тянь-Шаня. Граничит на севере с Казахстаном, на
западе - с Узбекистаном, на юго-западе – с Таджикистаном, на юго-востоке и востоке - с
КНР. Государственное устройство Киргизской Республики определяется Конституцией,
которая была принята 5 мая 1993 года. Глава государства - президент, избирается
всенародным голосованием сроком на 5 лет. Однопалатный парламент – Жогорку Кенеш,
состоит из 90 депутатов, избираемых сроком на пять лет по партийным спискам. Глава
правительства - премьер-министр, назначается президентом по представлению парламента
(депутатов от политической партии, получившей более 50 процентов мандатов).
Azerbaycan <Рис.№06>. Азербайджанская Республика (Азербайджан) – государство
в восточной части Закавказья (Южного Кавказа), на юго-западном побережье Каспийского
моря. Граничит с Россией (Дагестан) и Грузией на севере, Арменией на западе и Ираном на
юге. Нахичеванская Автономная Республика – эксклав Азербайджана — граничит с
Арменией, Ираном и Турцией. Главой государства является президент. Азербайджан -
президентская республика. Президент избирается всенародным голосованием на 5 лет и
назначает всех правительственных чиновников. Высший законодательный орган
Азербайджана - однопалатное Национальное Собрание (Милли Меджлис, 125 депутатов),
избираемое всенародным голосованием на пять лет по одномандатным округам.
Территориально Азербайджан делится на 59 районов, 11 городов и 1 автономную
республику. Среди населения большинство верующих составляют мусульмане-шииты. Есть
35
также мусульмане-сунниты (в основном лезгины), православные (русские и грузины) и
иудаисты (евреи). Имеются протестанты различных направлений.
Özbekistan <Рис.№07>. Узбекистан, официальное название Республика Узбекистан
- не имеющее выхода к морю государство в центральной части Средней Азии. Граничит на
севере и западе с Казахстаном, на юге с Туркменистаном и Афганистаном, на востоке с
Таджикистаном и Киргизией. Согласно Конституции, Узбекистан - правовое
демократическое государство. Глава государства – президент. Законодательный орган –
Олий Маджлис, который делится на Нижнюю или Законодательную палату и Верхнюю или
Сенат. Государственным языком является узбекский язык. Русский язык используется на
бытовом уровне среди русскоговорящих и как язык межнационального общения в крупных
городах. Территория Узбекистана разнообразна, но большие пространства этой страны
малопригодны для жизни: это пустыни, степи и горы. Города Узбекистана, вокруг которых
сосредоточена жизнь народа этой страны, находятся в долинах рек.
Türkiye Cumhuriyeti <Рис.№08>. Турция, официальное название Турецкая
Республика – государство, расположенное частично в юго-западной части Азии, частично в
южной Европе. Основная часть территории страны приходится на Анатолийский полуостров
(полуостров Малая Азия) между Черным и Средиземным морями. Турция граничит на
востоке с Грузией, Арменией, Азербайджаном и Ираном; на юге - с Ираком и Сирией; и на
западе - с Грецией, Болгарией. Турцию омывают три моря: Черное, Средиземное и Эгейское.
Также имеется внутренне Мраморное море. Законодательная власть принадлежит
однопалатному парламенту – Великому национальному собранию Турции, состоящему из
550 депутатов, избираемых на 4 года всеобщим прямым голосованием по системе
пропорционального представительства. Минимальный порог для партий установлен в 10 %.
Исполнительная власть принадлежит президенту и правительству во главе с премьер-
министром. Президент избирается путем всенародного голосования сроком на 5 лет с
возможностью переизбрания еще на один срок (http://ru.wikipedia.org/wiki).
Задание 7. Türkçe karşılıkları veriniz:
Бахрейн, Армения, Иран, Ливан, Пакистан, Туркменистан, Китайская Народная
Республика, Грузия, Казахстан, Монголия, Таджикистан, Вьетнам, Афганистан,
Демократическая Республика Восточный Тимор, Индия, Киргизия, Непал, Таиланд,
Задание 8. Rusça karşılıkları veriniz ve ülkeyi Rusça söyleyiniz:
Dili, Katmandu, Seul, Riyad, Cakarta, Taşkent, Kabil, Bişkek, Abu Dabi, Kuala Lumpur,
Bakü, Pyongyang, Yeni Delhi, Bangkok, Doha, Amman, Bağdat, Ankara
Задание 9. Türkçe karşılıkları veriniz ve ülkeyi Türkçe söyleyiniz:

36
Бейрут, Улан-Батор, Бишкек, Манама, Пекин, Кабул, Тегеран, Астана, Дели,
Ашхабад, Ханой, Бангкок, Ереван, Тбилиси, Дили, Исламабад, Душанбе, Катманду
§ 11. Палатализация (смягчение) согласных на конце слова.
Согласные “k”, “L” и “ş” на конце слова. “L” в словах-заимствованиях
11.1. Палатализация представляет собой позиционное изменение характеристик
согласной в сторону смягчения под влиянием гласных переднего ряда. Необходимо
различать явление палатализации как позиционный признак и мягкость согласной как
самостоятельную фонологическую характеристику.
11.2. В турецком языке выделяют следующие мягкие согласные: [c], [ç], [y]. Данные
согласные, как правило, сохраняют свои фонологические характеристики не зависимо от
позиции и окружения.
11.3. Палатализация в турецком языке носит преимущественно регрессивный
характер, т.е. смягчение согласная получает под влиянием последующей гласной переднего
ряда. Например: nüfus [n’ufus] / füsun [f’usun]. В слове “nüfus” палатализацию получает
согласная (n), после которой находится гласная переднего ряда (ü), в то время как согласная
(f), находясь в позиции (ü)-(f)-(u) под влиянием последующей гласной заднего ряда (u)
остается твердой. В слове “füsun” согласная (f) палатализуется под влиянием последующей
гласной переднего ряда (ü). Об особенностях палатализации в начале и середине слова с
учетом фонологических характеристик согласных и гласных переднего ряда в турецком
языке будет изложено в последующих фонетических разделах.
11.4. На конце слова значительная часть согласных в турецком языке проявляет свои
позиционные фонологические характеристики в соответствии с общим правилом, не получая
палатализации не зависимо от вокальной препозиции. Данные характеристики свойственны
таким согласным, как: b, d, f, g, h, j (вариант “öj” на конце слова не установлен), m, n, p, r, s, t,
v, z.
В таких парах, образованных по признаку “звонкость-глухость”, как: (d-t) и (b-p)
звонкие согласные (d) и (b) на конце слова встречаются крайне редко. Как правило, имеют
место слова с глухими согласными (t) и (p) на конце слова, которые при определенных
условиях могут претерпевать озвончение. Согласные (c), (ç), (y) сохраняют свою мягкость.
Alıştırma 72. Türkçe okuyunuz:
pehpeh, cazip, çöp, şetim, katip, teker, takallüs, saadet, ped, kadeh, söz, takarrüp, tahkim,
merkez, biber, teneffüs, geçit, agresif, temeddün, fatih, öküz, bölüm, tahaccür, apatit, polis, kenef,
değişken, egemen, kalem, recep, şarjör, otobüs, taahhüt, hiciv, tecennün, refüj, fakih, galip, albüm,
şükür, cebir, servis, datif, çözgün, kerih, çekemez, yön, terör, haşiv, meclis, prestij, küf, değirmen,

37
edilgen, kadem, fön, tümör, tös, taaddüt, alternatif, tribün, fasih, pürüz, üzüm, tahammür, etüv,
hapis, div, temeddüh, çeyiz, acep
Alıştırma 73. Türkçe okuyunuz:
birikim, kültür, peynir, kolej, adres, pöf, Eyüp, gelin, perçem, talep, defter, kaktüs, ahiret,
arşiv, tefessüh, yüz, Antep, bilim, ceviz, demir, nefes, sedef, fenomen, geçkin, sistem, şilep, şoför,
teşebbüs, örgüt, jig, ateh, göz, tasallüp, takdim, çömez, ciğer, teres, santrifüj, hıdiv, tarih, kortej,
demir, arpej, ekip, ölçüm, prosedür, fikir, manej, ateşkes, talveg, tabib, gergin, şebnem, garip,
haber, tahassüs, aidiyet
11.5. Особые характеристики проявляют на конце слова перед гласными переднего
ряда согласные (k), (L) и (ş). Согласная (L) после гласных переднего ряда и согласная (k)
после гласной (ü) приобретают стандартную палатализацию. После гласной (ö) на конце
слова использование согласной (ş) в турецком языке не установлено. После гласных (e), (i) и
(ö) согласная (k), а также после гласных (e), (i) и (ü) согласная (ş) на конце слова
приобретают среднюю палатализацию.
[K’] [L’] [Ş’]
е (-/+) bel (-/+)
ekmek eş
i (-/+) zil (-/+)
beşik iş
ö (-/+) göl не уст. слово
gök
ü çürük gül (-/+)
gümüş
В словах-заимствованиях: как арабо-персидского происхождения, так и словах-
интернационализмах, как правило, не зависимо от дистрибуции (окружения) и положения в
слове “L” дает мягкий звук различной степени палатализации. Например: mamul, meşgul,
kabul, sosyal. Однако при этом могут сохраняться фонетические характеристики, присущие
слову-заимствованию в исходном языке и не предполагающие палатализацию. Например:
sosyolog, deklarasyon и т.д.
В слове “Allah” и производных от него (İnşallah, maşallah, eyvallah и т.д.) “L” дает
твердый звук.
Alıştırma 74. Türkçe okuyunuz:
al-el, bal-bel, gol-göl, yük-yok, kul-kül, olmak-ölmek, düşük-buruşuk, obruk-öbek, düzlük-
asalak, yürük-yaprak, mal-mil, çuval-düvel, sakal-zil, bülbül-masal, kuşlak-eşek, asıl-asil, düdük-
dudak, iş-yapış, altmış-yetmiş, kış-gidiş, dış-diş, alış-veriş, değiş-tokuş, geniş-karış, iniş-çıkış,
38
geliş-varış, görüş-buluş, durak-bürük, akmak-ekmek, vermek-vurmak, basmak-bilmek, yürek-
yumruk, kusuk-kürek, çilek-çırak, yenmek-yarmak, onluk-önlük, nesak-kesek, kol-kel, kardeş-
arkadaş, eş-aş, beş-baş, güreş-maaş, güneş-savaş, ateş-tıraş, peş-kaş, gümüş-uçuş, görüş-vuruş,
düşüş-buluş, yürüyüş-duruş, büküş-tokuş, dönüş-kuş.
Alıştırma 75. Türkçe okuyunuz:
zelil, yelek, denek, yedek, öyük, pil, seyrek, peyk, temsil, tembel, gölgecil, tel, şekil,
sümbül, serpenk, sel, sansasyonel, püskül, yeşil, pelenk, pastel, özek, öndül, necil, nazil, denk, mil,
özdek, mek, konsil, nebil, kök, gülük, değil, gübel, zembil, gömlek, müstakil, gök, hendek, peltek,
hepyek, felfelek, dernek, çekül, çelenk, çekel, ahenk.
Alıştırma 76. Türkçe okuyunuz:
zırnık, çatak, yamak, hukuk, yırak, maral, şal, susak, damak, sucuk, dalak, soluk, sandık,
kaşık, sıcak, dal, sancak, pul, akıl, parlak, oyuk, otlak, mantık, kontak, zorbalık, konak, yıldırak,
koltuk, zırlak, kızarık, ısırık, hak, favul, sorak, fasıl, davul, marul, dangıl, çatal, asal.
Alıştırma 77. Türkçe okuyunuz:
müzik-bastık, mistik-astık, patik-zırtık, mekik-açık, iplik-altlık, beşik-bulaşık, kertik-
kılıbık, kesik-kaşık, sidik-sağlık, pencik-sıcaklık, müttefik-fıstık, pislik-başlık, koketlik-karmaşık,
hiçlik-çığlık, ferik-kırık, mozaik-uzaklık, faik-bıyık, devecik-açlık, fasik-hastalık, çekik-çaydanlık,
akik-aydınlık, malik-aralık, ilik-ılık.
Alıştırma 78. Türkçe okuyunuz:
istiklal, methal, ihtilas, hilal, ihtiyal, mahsul, sulh, resul, mahlul, meşgul, ihtifal, menkul,
meful, meçhul, becbul, ıslahat, sual, makul, ıttıla, ihtimal, ıstılah, hilaf, ahlak, münhal, sosyal, stilo,
spekülatör, spekülasyon, reel, rondela, rulo, pülverizatör, planimetre[pıla], plasiye, platform, plan,
plafonyer, plak, plaka, paralojizm, paluze, paláska, filarmoni, filantrop, filatelist, flatürans[fıl’a],
fizyolog, fizyoloji, flotür, flotilla, floş, florin, flaş, floresan, formol, filozof, filoksera, filator,
deklanşör, deklare, dekolte.
Alıştırma 79. Türkçe okuyunuz:
1. [gev ∪ r′ekek ∪ m′ekpek ∪ m′ezsil ∪ m′iş]
[pek ∪ m′ezgev ∪ r′ekek ∪ m′eksil ∪ m′iş]
Gevrek ekmek pekmez silmiş, pekmez gevrek ekmek silmiş.
2. [şukö ∪ ş′e ∪ y′azkö ∪ şes′i]
[şukö ∪ ş′e ∪ k′ışkö ∪ şes′i]
[ortad′a ∪ s′uşi ∪ şes′i]
[şems′ipa ∪ ş′apa ∪ sajınd′a]
[ses′ibü ∪ züşe ∪ sicel′er]

39
Şu köşe yaz köşesi, şu köşe kış köşesi, ortada su şişesi.
Şemsipaşa Pasajı'nda sesi büzüşesiceler.
§ 12. Пунктуация в турецком языке -1. Точка. Запятая.
12.1. Точка (nokta)
Точка выполняет функции знака препинания в предложении, а также может
выполнять другие функции как речевого, так и вспомогательного характера:
1. Точка как знак препинания в предложении ставится в конце повествовательного
предложения: Bu oda kapalıdır.
Если предложение заканчивается отрывком, который заключен в скобки или
кавычки, то точка ставится после закрывающей скобки или кавычки: Bu çay koyu ve güzeldir
(tavşan kanı).
2. Точка ставится в конце сокращений: Dr. (doktor) - доктор; bkz. (bakınız) – см.; Alb.
(Albay) – полковник; Prof. (profesör) - профессор; vb. (ve benzerleri) - и т.п.; sf. (sıfat) -
прилагательное.
В конце многосоставных сокращений (аббревиатур), которые называют известные
явления и пишутся с заглавной буквы, точка, как правило, не ставится: TC (Türkiye
Cumhuriyeti) – Турецкая республика, TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) – Великое
Национальное Собрание Турции, MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) – министерство
национального образования, PTT (Posta, Telgraf, Telefon) – почта, телеграф, телефон.
3. Точка ставится после порядковых числительных, позволяя отличить порядковые
числительные от количественных: XIX yüzyıl – 19 веков ←→ XIX. yüzyıl – 19-й век; 72
(yetmiş iki) sokak – 72 улицы ←→ 72. (yetmiş ikinci) Sokak – 72-я улица.
4. Точка выполняет следующие разделительные функции:
- в написании дат с указанием дня, месяца, года, а также в написании времени для
разделения часов и минут: 28.5.1966 - (дата); 9.10 - (время). Если месяц в дате указывается
словесно, то разделительная точка не ставится: 30 Mart 1967
- в конце библиографической сноски: LEVEND, Agâh Sırrı, Türk Dilinde Gelişme ve
Sadeleşme Evreleri, Ankara 1960.
- после цифрового или буквенного наименования статьи (раздела): I. 1. ; II. 2.; A. a.;
B. b.
- в сложных числительных для разделения разрядов (пятизначные и более сложные):
778.964.795
5. Точка может выполнять функции математического знака умножения: 3 . 7 = 21

40
Alıştırma 80. Сравните пунктуационные правила использования точки в турецком
языке и в русском языке. Найдите сходства и различия. Выучите правило использования
точки в турецком языке.
Лингвострановедческий модуль
Задание 10. Ознакомьтесь с лингвострановедческим комментарием и расскажите о
следующих турецких официальных организациях: Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), PTT
(Posta, Telgraf, Telefon)
Великое Национальное Собрание Турции <Рис.№09>. В соответствии с 7-ой
статьей Конституции, законодательная власть в Турции принадлежит Великому
национальному собранию Турции /ВНСТ/, которое представляет интересы турецкого народа,
и не подлежит передаче. ВНСТ состоит из 550 депутатов, избираемых сроком на 5 лет.
Всеобщие, прямые, равные и одноступенчатые выборы в Парламент, открытый подсчет
голосов и опубликование списков депутатов проводятся под контролем судебной власти.
Граждане, достигшие 18-летнего возраста, имеют право голоса на всеобщих выборах.
Депутатами ВНСТ могут стать турецкие граждане, достигшие 25-летнего возраста и
имеющие начальное образование.
(http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/kitaplar/turkiye2007/russia/142-143.htm)
РТТ <Рис.№10>. Телефон Почтовые отделения - центральные отделения в крупных
городах работают с 8 до 20 часов, а телефонные переговорные пункты - до полуночи.
Небольшие почтовые отделения работают с 8:30 до 17:30 (перерыв с 12:30 до 13:30),
короткий рабочий день в субботу, в воскресенье выходной. Почта, телефон, телеграф (posta,
telefon, telgraf) обозначаются аббревиатурой - PTT, почтовые ящики окрашены в желтый
цвет. Турецкая почта - черные символы "РТТ" на желтом фоне. Главный почтамт открыт
круглые сутки. В Турции все виды телефонной связи – платные
(http://www.sanmarino.ru/turkey).
12.2. Запятая (virgül) ставится:
- Внутри предложения между однородными членами предложения: Bu bilgisayar
yeni, güzel ve pahalıdır.
- После подлежащего для предотвращения слияния подлежащего со следующей
после него частью предложения, если подобное слияние ведет к искажению смысла: O, yeni
ve güzel arabadadır. / Он – в новой и красивой машине. ←→ O yeni ve güzel arabadadır. / Он –
в той новой и красивой машине.
- Между простыми предложениями в составе сложного: Ben hastayım, Murat da
hastadır. / Я болен, Мурат тоже болен.
- Между сложными предложениями.
41
- После подлежащего в сложных развернутых предложениях, если оно находится на
значительном удалении от сказуемого (в текстах официально-делового стиля запятая после
подлежащего может ставиться также при нахождении подлежащего и сказуемого в
непосредственной близости).
- Внутри предложения при выделении уточняющих слов или фраз: Murat, ki iki aydır
hasta, büyükannesinin yanındadır. / Мурат, что вот уже два месяца болен, находится у своей
бабушки.
- В предложениях между повторами, используемыми для усиления смысла в
соответствующих словах, выполняющих эмоционально-экспрессивную функцию: Kış, yine
kış, yine kış. Ah şu kışlar! / Зима, снова зима, опять зима. Ох уж эта зима!
- Если прямая речь не заключается в кавычки, она выделяется на письме запятыми:
Hasan, bu akşam çok meşgulüm, dedi. / Хасан сказал: “Сегодня вечером я очень занят”.
- После вводных модальных слов, передающих компонент согласия-несогласия,
побуждения к действию, таких, как: Hayır / Yok / Yoo – Нет; Peki / Pekâlâ / Tamam / Olur / -
Хорошо, ладно, договорились, по рукам; Hayhay – Ладно-ладно; Başüstüne - Слушаюсь, Öyle
– Именно так; Да, конечно; Haydi – Давай, пошли, начинай, Elbette - Конечно: Haydi, artık
çok geç! / Давай, пошли, уже очень поздно!
- В развернутых предложениях (преимущественно официально-делового стиля) для
выделения смысловых групп в соответствии со схемой простого предложения или
стереотипной синтаксической моделью.
- В предложениях с инверсией (нарушением нормативного неэмотивного порядка
слов) для выделения смыслонесущих частей предложения: Esiyor, onun yerinde yeller. /
Простыл его уж след. (неинверсированный вариант: Onun yerinde yeller esiyor.)
- Для выделения форм обращения: Sayın Müdür, … / Уважаемый господин
начальник, …; Değerli Arkadaşım, … / Дорогой друг, …; Çocuklar, boş verin! – Ребята, не
берите близко к сердцу!
- В официально деловой переписке для разделения указания места оформления
документа от даты: İstanbul, 15.05.2005
- В официально деловой переписке для указания адресата: Yeditepe Üniversitesi
Rektörlüğü'ne, … (Ректору университета Йедитепе, …)
- В десятичных дробях для разделения целой и десятичной части: 4,5.
Alıştırma 81. Сравните пунктуационные правила использования запятой в турецком
языке и в русском языке. Найдите сходства и различия. Выучите правило использования
запятой в турецком языке.

42
SÖZLÜK
Evet! Да!
Hayır! (Yok! Yoo!) Нет!
kitap,-bı книга
palto пальто
insan человек
adam1 человек (+ мужчина)
ve и (союз)
veya (yoksa, ya da) или (союз)
ana мать
anne мама
baba отец
anababa родители (своего одного ребенка или нескольких своих
детей)
sıcak,-ğı (soğuk,-ğu) горячий, жаркий, жарко (холодный, холодно)
ılık (serin) теплый, тепло (прохладный, прохладно)
kalın / (ince)2 толстый / тонкий
boş3 пустой, свободный
serbest свободный; позволительный, разрешенный
dolu полный, заполненный
yasak,-ğı запрещенный, запрет
meşgul занятый (о человеке); используемый кем-либо
çalışkan трудолюбивый, старательный
tembel ленивый
dost (arkadaş/ahbap,-bı) 4 друг (товарищ/приятель)
düşman враг
genç молодой, молодой человек
yaşlı пожилой (о человеке), пожилой человек; старый (о
живых организмах: yaşlı kuş – старая птица)
ekmek,-ği хлеб
meyve (meyva)5 фрукт, фрукты (собирательно); плод; ягода
sebze овощь, овощи (собирательно)
bayat черствый, несвежий
taze[a:] 6
свежий

43
kuru высохший, сухой, сушеный
çürük,-ğü гнилой
ucuz дешевый
pahalı дорогой (по цене)
olgun зрелый
yaş неспелый, возраст (человека)
AÇIKLAMA
1. adam-insan: человек, однако
adam: insan/человек; мужчина; лицо, занятое на какой-либо работе, службе; лицо,
используемое кем-либо; собеседник; должностное лицо; надежная, достойная личность;
личность, разбирающаяся в каком-либо вопросе, хорошо владеющая какой-либо областью
знаний; муж, супруг
insan: человек (разумное существо); лицо, личность
açık yürekli adam / açık kalpli adam – добрый, добросердечный, хороший, порядочный
человек
ağır kanlı adam / ağır canlı adam – трудный, проблемный, сложный, тяжелый,
неприятный человек
2. kalın: толстый (о предметах, некоторых частях тела человека), теплый (об одежде)
ince: тонкий (о предметах); легкий (об одежде); миниатюрный; деликатный, тонкий
(вопрос, проблема, дело); стройный, худенький (о человеке)
3. boş-serbest: свободный
boş: не занятый никем и ничем (антоним – полный, заполненный/dolu); вакантное (о
месте, должности); не имеющий занятия; бесполезный; неплодотворный, неподготовленный,
неосведомленный, неграмотный, непригодный
serbest: не связанный никакими обязательствами, поступающий по своему
усмотрению; не имеющий занятия, свободно проводящий время; не связанный никакими
условиями, правилами; приемлемый, допустимый, разрешенный (антоним: yasak –
запрещенный, запрет; непозволительный)
boş: boş adam – свободный, ничем не занятый человек (а также пустой человек), boş
taksi (свободное такси), boş söz/lâf (досл.: пустое слово) – вздор, пустые разговоры; boş yere
(yok yere, boşuna) – впустую, зря; Boş laf karın doyurmaz (досл.: пустое слово живот не
насытит) – Одними разговорами сыт не будешь.
4. dost-arkadaş-ahbap (ahba:bı): друг, товарищ, приятель
dost: близкий товарищ (антоним – враг/düşman); (перен.) любовник, любовница;
любитель чего-либо, падкий на что-либо;
44
arkadaş: товарищ (человек, имеющий с кем-либо хорошие отношения,
взаимопонимание); коллега по работе, по кругу общения
ahbap: приятель (очень хороший знакомый)
5. meyve (meyva): Sabır acıdır, meyvası tatlıdır (досл.: терпение горько, его плоды
сладки) – Терпение и труд все перетрут.
6. taze-bayat-çürük-yaş:
taze: неиспорченный товар, продукция / çiçeği burnunda (çamuru karnında) – очень
свежий (овощи, фрукты), очень новый; бодрый человек, новоиспеченный; свежий,
невысохший (антоним – высохший, сухой, сушеный/kuru); свежий, актуальный
çürük: гнилой, подгнивший (продукция, товар, предметы – категория “нечеловек”);
больной, неработоспособный; не опирающийся на прочную основу или доказательства (о
знаниях, информации); инвалид; синяк
bayat: несвежий (антоним – taze); потерявший актуальность, значимость
yaş: влажный, сырой, невысохший (антоним – сухой, высохший/kuru); неспелый;
gözyaşı - слезы
Alıştırma 82. Образуйте известные вам антонимические пары из предлагаемых имен
прилагательных, составьте словосочетания с согласующимися именами существительными:
bayat, boş, iyi, küçük, çalışkan, çirkin, uzun, temiz, alçak, çürük, genç, ılık, güzel, kötü,
ince, kalın, meşgul, kapalı, açık yürekli, olgun, pahalı, serbest, serin, yeni, kirli, büyük, sıcak, kısa,
soğuk, fena, tâze, tembel, yüksek, ucuz, yaş, ağır canlı, yaşlı, yakışıklı, açık, dolu, yasak, kuru, pis,
eski.
Alıştırma 83. Rusça söyleyiniz:
ince kitap; boş yere; kalın palto; boş taksi; genç adam; yok yere; anne ve baba; boş adam;
sıcak yoksa soğuk su; Boş lâf karın doyurmaz; ılık veya serin hava; boş lâf; yaşlı anababa; boşuna;
ince kız; boş oda; serbest arkadaş; çiçeği burnunda sebze; çalışkan genç; meşgul erkek; tembel
oğlan; eski dost; taze meyve; eski düşman; bayat ekmek; dolu oda; kalın nokta; açık renkli dolap;
yaşlı kuş; çürük sebze; ucuz masa; pahalı bilgisayar; olgun genç; yaş meyva; çiçeği burnunda (genç)
anne; yaşlı profesör; yeni Posta, Telefon, Telegraf; büyük fayda; yeni standart; küçük plaka; güzel
fiyat; eski statistik; fena statü; geniş stadyum; yeni sıfat.
Alıştırma 84. Выберите согласующееся с именем существительным прилагательное
(или прилагательные) и образуйте определительное словосочетание:
dost (eski, berrak, ılık), palto (kısa, olgun, tâze), kadın (sevimli, kalın, yaş), baba (ılık,
pahalı, çalışkan), ekmek (ucuz, bayat, çalışkan), kitap (yüksek, kalın, iyi), adam (dar, koyu, çirkin),
meyve (sıcak, yaş, yakışıklı), sebze (ince, serin, çürük), hava (serin, tembel, temiz), su (kirli, büyük,
geniş), kalem (alçak, yakışıklı, yeni), defter (açık, kalın, olgun), koltuk (alçak, sevimli, tâze), kız
45
(güzel, küçük, yeni), sehpa (yaşlı, fena, bayat), masa (temiz, uzun, çalışkan), erkek (yakışıklı, güzel,
berrak), oda (ince, dolu, uzun), kapı (kapalı, kalın, koyu), duvar (yaşlı, sevimli, ince), cam (kalın,
berrak, çürük), dolap (pis, boş, yaşlı), lamba (çirkin, açık, kısa).
Alıştırma 85. Türkçe’ye çeviriniz:
теплое пальто; подлый мужчина; мама и папа; высокая или низкая дверь; жаркая
погода; теплый воздух; хороший человек; стройный мужчина; вакантный (о должности);
противный человек; толстая стена; свободное такси; свободный мужчина; миниатюрная
девочка; пустая комната; синяк; сложный человек; старый друг; уважаемый господин
начальник; хороший товарищ и плохой приятель; ленивый молодой человек; пустой шкаф;
черствый хлеб; свежие овощи и фрукты; большая польза; очередная спекуляция; впустую;
свободная комната; неспелые фрукты; спелые овощи; новый и дорогой компьютер; инвалид;
дешевые книга и тетрадь; зря; жирная точка и миниатюрная запятая; хорошая цена; вздор;
возраст человека; большая ягода; запрещенное слово; гнилые овощи; добросердечный
человек; Одними разговорами сыт не будешь. Терпение и труд все перетрут. очень свежий
фрукт; бодрый человек; черствый высохший хлеб; слезы; «молодая» мама; занятая комната.
Не берите близко к сердцу! Его уж след простыл.
Alıştırma 86. Дайте понятийные определения следующим словосочетаниям, обращая
внимание на характер использования качественных прилагательных:
boş erkek - serbest erkek; çürük genç - çürük söz; taze kadın - taze kitap; bayat çay - bayat söz;
fena adam - kötü adam; boş taksi - serbest taksi; boş program - serbest program; kötü adam - kötü insan
Alıştırma 87. Türkçe söyleyiniz:
незанятое кресло; неисписанная тетрадь; приятная встреча; приятная женщина;
испачканный стол; неприличное слово; пустынный остров; вместительный шкаф; мрачная
дверь; ярый враг; светло-серый; темно-серый; неприятный парень; чистоплотная девочка;
надменное высказывание; пишущий предмет; непрочная основа; бывший начальник;
высокопарная речь; Чего зря лясы точить; долгосрочная забастовка; новенький “зеленый”
начальник; двубортный пиджак меньшего, чем нужно размера; Где ж его теперь найти; очень
дружественная встреча; привыкший к труду мальчик; не желающая трудиться девочка; Надо
потерпеть, и все получится; «молодая» мамаша; непригодный к воинской службе молодой
человек

46
§ 13. Указательные местоимения
BU ŞU O
этот, эта, это вот этот, вот эта, вот это тот, та, то
Bu sandalyedir. / Это - стул. Şu sandalyedir. / Вот это - O sandalyedir. / То - стул.
стул.
то, о чем речь шла выше, то, о чем речь пойдет ниже личное местоимение “он,
ранее Problem şudur. она, оно”
Yeni bilgisayar fenadır. İşte Yeni bilgisayar fenadır. / O kadındır. / Она - женщина.
problem budur. / Новый Проблема в следующем:
компьютер плохой. Проблема новый компьютер плохой.
вот в этом.
Может использоваться для
придания словосочетанию
уничижительно-презритель-
ного компонента значения:
şu adam - какой-то там
мужчина

Bu
(вышеназванный)
↑
Bu → Şu → O
(эта) (вот эта) (та)
↓
Şu (нижеследующий)

В развернутых определительных словосочетаниях с указательным местоимением


порядок слов определяется следующей нормой:
УКАЗАТЕЛЬНОЕ __ КАЧЕСТВЕННОЕ __ ИМЯ

МЕСТОИМЕНИЕ ПРИЛАГАТЕЛЬНОЕ СУЩЕСТВИТЕЛЬНОЕ

определение определение определяемое


Пример: bu açık pencere - это открытое окно
Общая логика, лежащая в основе правила следования разнородных второстепенных
членов, опирается на функцию данных компонентов относительно главного. Условно это

47
правило формулируется принципом “своя рубашка ближе к телу”. Тот второстепенный
компонент, чьи характеристики в большей степени связаны с раскрытием свойств референта,
будет находиться ближе к нему. Так в рассматриваемом случае определение, выраженное
качественным прилагательным, раскрывает внешние характеристики самого референта, а
указательное местоимение выполняет функции выделения данного референта, наделенного
определенными характеристиками, из числа других референтов, наделенных и не
наделенных данными характеристиками, что и определяет указанный порядок слов: bu (açık
pencere)
Alıştırma 88. Türkçe okuyunuz ve Rusça karşılıkları veriniz:
bu kadın, şu hava, o çay, o erkek, bu kız, şu sınıf, o masa, bu kapı, şu yasak, o defter, bu
avize, bu portre, o sıfat, şu sandalye, o Skandinav, o pencere, şu takvim altlığı, o flaş, bu dolap, bu
Slovak, bu kitap, o adam, o altlık, bu bilgisayar, bu tavan, bu taban, bu Slav, o su, bu ekmek, şu
meyve, bu fare altlığı, o sebze, bu dost, bu genç, şu düşman, bu taksi, o yaşlı, bu tembel, o kalem,
şu cam, bu anababa, o sehpa, bu nokta, şu kalem, o delikanlı.
Alıştırma 89. Türkçe okuyunuz ve Rusça karşılıkları veriniz:
bu güzel kız, o alçak masa, o açık yürekli adam, bu uzun duvar, bu güzel Moskova, şu
alçak adam, o koyu çay, bu tavşan kanı çay, bu dar oda, bu genç Albay, o kısa kalem, bu açık hava,
bu küçük kız, o yeni bilgisayar, bu değerli arkadaş, şu kirli hava, şu oldukça fena söz, şu ağır kanlı
adam, o sevimli kadın, bu temiz taban, o pis tavan, bu kapalı panjur, o açık kapı, o eski Berlin, bu
kalın kitap, şu uzun koridor, o yaşlı erkek, şu çürük sebze, o pahalı meyve, o dolu dolap, bu fena
lamba, o berrak cam, bu temiz defter, o iyi koltuk, bu kalın duvar, o yaşlı doktor, o kalın palto, bu
boş laf, o meşgul adam, o pis ve yasak söz, bu çalışkan genç, o tembel erkek, şu bayat ve kuru
ekmek, o olgun sebze, bu sıcak Antalya, bu gayet güzel oda, bu yaş meyve, o boş oda, bu serbest
delikanlı, bu çiçeği burnunda anne.
Alıştırma 90. Türkçe karşılıkları veriniz:
этот хороший и добропорядочный мужчина, та открытая высокая дверь, вот этот
новый дорогой компьютер, тот свежий хлеб, эти неспелые гнилые фрукты, этот бодрый
молодой человек, тот длинный узкий коридор, вот этот ленивый молодой человек, эта
взрослая трудолюбивая дочка, тот высокий чистый потолок, этот хороший крепкий чай, эта
узкая длинная аудитория, то свободное такси, эта холодная чистая вода, вот эта большая
закрытая книга, эта свободная комната, тот новый высокий стул, тот полный шкаф, это
чистое прозрачное стекло, вот это большое открытое окно, тот большой высокий шкаф, это
новое легкое пальто, этот старый короткий стол, тот хороший старый друг, вот эти пожилые
женщина и мужчина, это пустое слово, тот запретный плод, вот этот тяжелый человек, этот
преклонный возраст, тот большой запрет, этот молодой полковник, тот пожилой профессор,
48
эта грязная пропаганда, этот очевидный протест, вот этот старый принцип, этот красивый
гладиолус, тот пустой стадион, эта несвежая ставрида
§ 14. Указательные местоимения в различных
синтаксических ролях
14.1. Указательные местоимения “bu”, “şu” и “o”, являясь определением, т.е. образуя
определительное словосочетание, при переводе на русский язык согласуются с
определяемым по родам. Например: bu masa (стол - м.р.) - этот стол; şu kitap (книга - ж.р.) -
вот эта книга
14.2. Являясь подлежащим в простом именном предложении, указательные
местоимения в переводе на русский язык используются в среднем роде. Например:
Bu, masadır. / Это - стол.
Bu, kitaptır. / Это - книга.
В турецком языке в отличие от русского языка отсутствует такой знак препинания
как тире, который в русском языке выполняет функцию смыслового уподобления
предикативных частей предложения. В турецком языке эта функция может поддерживаться
пунктуационно при помощи запятой, которой выделяется подлежащее. Однако, как правило,
запятая после подлежащего используется в текстах официально-делового стиля и в
предложениях, имеющих усложненную синтаксическую структуру.
14.3. Являясь сказуемым в простом именном предложении, при переводе на русский
язык указательное местоимение согласуется с подлежащим по родам. Например:
İyi masa, budur. / Хороший стол - этот.
Fena kitap, odur. / Плохая книга - та.
Alıştırma 91. Прочитайте по-турецки и переведите на русский язык, обращая
внимание на синтаксическую роль, которую выполняет указательное местоимение:
1. Bu, kalemdir. Bu büyük kapı, açıktır. Çürük sebze, odur. Bu kitap, yeni ve güzeldir. Bu
dersane, açıktır. O uzun kalem, yenidir. Şu, tembel bir gençtir.
2. O adam yaşlıdır. Geniş koridor budur, uzun dersane şudur. O telefon eski ve fenadır.
Çalışkan genç odur. Bu yaşlı adam babadır. Bu erkek meşguldür. Bu yaş ve bayat sebze ucuzdur.
Şu olgun ve güzel meyve pahalıdır. O büyük ve yüksek dolap kapalıdır. Şu su ılıktır. Sevimli kadın
budur, yakışıklı erkek odur.
Alıştırma 92. Выразите по-турецки уместную речевую реакцию в пределах
предлагаемых универсальных речевых ситуаций.
Merhaba! Nasılsınız? – Спасибо, хорошо. А как Вы поживаете? - Teşekkür ederim, ben
de iyiyim. / İyi akşamlar! – До свидания! / Bu palto iyidir. – Нет! / Bir çay lütfen! – Слушаюсь! /
Bu sebze ve meyve güzeldir. – Да, именно так! / Değerli arkadaşım! – Слушаю! / Onun yerinde
49
yeller esiyor. – Конечно! / Bu çay soğuktur. – Ладно! / Bu iş incedir. – Приступайте! / Bu oda pis
ve soğuk. – Не расстраивайтесь, ребята! / Господин начальник! – Evet! / Allaha ısmarladık! –
До свидания! / Что нового? – Güzellik sağlık!
Alıştırma 93. Örnekteki gibi yapınız:
ÖRNEK: Bu cam(...). O ince(...). → Bu camdır. O incedir. Bu cam incedir. Bu ince bir
camdır.
O adam(...). O iyi(...). / Şu kitap(...). O kalın(...). / Bu raf(...). O yüksek(...). / Şu sebze(...).
O taze(...). / O ekmek(...). O bayat(...). / Bu erkek(...). O çalışkan(...). / Bu meyve(...). O olgun(...). /
O bilgisayar(...). O pahalı(...). / Bu palto(...). O kalın(...). / Bu kadın(...). O yaşlı(...). / Bu kalem(...).
O ucuz(...). / Bu tavan(...). O yüksek ve temiz(...). / Bu dersane(...). O geniş(...). / Bu pencere(...). O
pis(...). / Bu sandalye(...). O yeni(...). / Bu avize(...). O güzel(...).
Alıştırma 94. Türkçe’ye çeviriniz:
1. Это - стол. 2. Вот это - стул. 3. То - лампа. 4. Это - женщина. То - мужчина. 5. То -
открытая дверь. 6. Это - фрукты. Фрукты дорогие. Это – дорогие фрукты. дешевые овощи; 7.
Это - люстра. Люстра красивая. Это – красивая люстра. 8. Вот это - книга. Книга новая. Вот
это – новая книга. 9. Вот это - компьютер. Компьютер новый. Вот это – новый компьютер.
10. То - молодой человек. Молодой человек ленивый. То – ленивый молодой человек. 11. То
- окно. Окно закрытое. То – закрытое окно. 12. Это - комната. Комната большая и длинная.
Это – большая и длинная комната. 13. То - портрет. Портрет красивый. То – красивый
портрет. 14. хорошая комната; 15. Это - стекло. Стекло прозрачное. Это – прозрачное стекло.
16. отличный, крепкий чай; 17. Это - потолок. Потолок высокий. Это – высокий потолок. 18.
новая дверь; 19. Это - пол. Пол снова грязный. Это – грязный пол. 20. чистый пол; 21. Это -
кресло. Кресло новое. Это – новое кресло. 22. Это - мужчина. Мужчина пожилой. Это –
пожилой мужчина. 23. То - тетрадь. Тетрадь чистая. То – чистая тетрадь. 24. Вот это - ручка.
Ручка длинная. Вот это – длинная ручка. 25. Это - чай. Чай крепкий. Это – крепкий чай. 26.
Это - шкаф. Шкаф просторный. Это – просторный шкаф. 27. То – женщина. Она
добросердечная. То – добросердечная женщина. 28. Это – юноша. Он высокий. Это –
высокий юноша. 29. Это – плод. Он запретный. Это – запретный плод. 30. Вот это хлеб. Он
несвежий и сухой. Вот это – несвежий и сухой хлеб. (31). Мурат – славянофил.
Alıştırma 95. Используйте уместно слова “serbest” и “yasak” в функции
“позволение – непозволение”:
1. Использование грязного автомобильного номера запрещено. 2. Использование
фотовспышки не разрешается. 3. Грязная спекуляция не допускается. 4. Открытая статистика
допускается. 5. Этот давнишний стандарт не запрещен. 6. Это прилагательное можно

50
использовать. 7. Точку использовать можно, запятую – нельзя. 8. Такое неприличное слово
непозволительно.
Лингвострановедческий модуль
Задание 11. Rusça karşılıkları veriniz:
Çin Halk Cumhuriyeti, Gürcistan, Kazakistan, Moğolistan, Tacikistan, Viyetnam,
Bangladeş, Filipinler, Japonya, Maldivler, Suriye, Umman Sultanlığı, Bahreyn, Ermenistan, İran,
Lübnan, Pakistan, Türkmenistan
Задание 12. Найдите по карте следующие государства и ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием: Kazakistan, Türkmenistan.
Kazakistan<Рис.№11>. Казахстан, официальное название Республика Казахстан –
евразийское государство, находящееся в Центральной Азии и Европе. Граничит на севере и
западе с Россией, на востоке с Китаем, на юге с Киргизией, Узбекистаном и Туркменией.
Омывается водами внутриконтинентальных Каспийского и Аральского морей. Казахстан
обладает заметными запасами природных ресурсов: нефтью, природным газом, различным
минеральным сырьём. Казахстан - конституционная парламентско-президентская
республика. Президент является главой государства и верховным главнокомандующим,
избирается совершеннолетними гражданами Казахстана на основе всеобщего, равного и
прямого избирательного права при тайном голосовании. Парламент Республики Казахстан
состоит из двух Палат: Сената и Мажилиса, действующих на постоянной основе. Срок
полномочий депутатов Сената - шесть лет, депутатов Мажилиса - пять лет.
Türkmenistan<Рис.№12>. Туркмения, официальное название Туркменистан -
тюркское государство в Центральной Азии. Граничит с Афганистаном и Ираном на юге,
Казахстаном и Узбекистаном на севере, омывается Каспийским морем на западе. В
конституции Туркмении описаны два законодательных органа. Первый - назначаемый и
избираемый Халк маслахаты (Народный совет, надпарламент, 2507 членов) - состоит из
президента, депутатов меджлиса, избранных на 5 лет народных представителей халк
векиллери, представителей судебной власти, министров, глав органов регионального
самоуправления, представителей общественных организаций, старейшин. Халк маслахаты
обсуждает вопросы общегосударственной политики (внесение изменений в конституцию,
проведение выборов и референдумов, утверждение программ развития страны и т. д.).
Сессии проводятся не реже одного раза в год. Второй - Меджлис (парламент, 65 членов).
Депутаты избираются на 5 лет в одномандатных округах. Компетенция меджлиса - принятие
законов. Практически все его полномочия в последнее время перешли к халк маслахаты
(http://ru.wikipedia.org/wiki).
Задание 13. Türkçe karşılıkları veriniz:
51
Бангладеш, Филиппины, Япония, Мальдивы, Сирия, Султанат Омман,
Объединенные Арабские Эмираты, Южная Корея, Катар, Малазия, Саудовская Аравия,
Иордания, Азербайджан, Индонезия, Ирак, Северная Корея, Узбекистан, Турецкая
Республика
Задание 14. Rusça karşılıkları veriniz ve ülkeyi Rusça söyleyiniz:
Pekin, Tiflis, Astana, Ulan Batur, Duşanbe, Hanoi, Dakka, Manila, Tokyo, Male, Şam,
Maskat, Manama, Erivan, Tahran, Beyrut, İslamabad, Aşgabat
Задание 15. Türkçe karşılıkları veriniz ve ülkeyi Türkçe söyleyiniz:
Дакка, Манила, Токио, Мале, Дамаск, Маскат, Абу-Даби, Сеул, Доха, Куала-Лумпур,
Эр-Рияд, Амман, Баку, Джакарта, Багдад, Пхеньян, Ташкент, Анкара
Alıştırma 96. Прочитайте подготовительное упражнение, отработайте орфоэпически
корректное чтение скороговорки, выучите ее наизусть:
Ahmet, Ahmet ile, Ah ∪ m′etı ∪ le, Mehmet, Ah ∪ m′etı ∪ lemeh ∪ m′et, mahkeme, mahkemeye,
gitmişler, mah ∪ keme ∪ y′egit, mişler, mah ∪ keme ∪ y′egit ∪ mişl′er, bilmem, bilmemki, mahkeme,
mahkemede, bilmemki mahkemede, mahkeme, mahkemeleş, mahkemeleşmiş, mahkemeleşmişler,
mahkemeleşmişlermi, mahkeme, mahkemeleş, mahkemeléşme, mahkemeléşmemiş,
mahkemeléşmemişler, mahkemeléşmemişlermi
Ahmetle Mehmet mahkemeye gitmişler,
Bilmem ki mahkemede,
mahkemeleşmişler mi,
mahkemeleşmemişler mi?
[Ah ∪ m′etı ∪ lemeh ∪ m′et mah ∪ keme ∪ y′egit ∪ mişl′er]
[bilm′emki ∪ mahkemed′e]
[mah ∪ keme ∪ leşmiş ∪ l′erm′i]
[mah ∪ keme ∪ l′eşmemiş ∪ l′erm′i]
§ 15. Безличные оценочные предложения
На основе качественных оценочных имен прилагательных, таких, как “iyi”, “fena”,
“kötü”, “güzel” могут быть образованы односоставные безличные оценочные предложения.
Аффиксы сказуемости в таких предложениях не используются, обеспечивая в условиях
отсуствия подлежащего безличность предложения.
iyi masa (хороший стол) - Masa iyidir (Стол хороший). → İyi! - Хорошо!
fena resim (плохая картина) - Resim fenadır (Картина плохая). → Fena! - Плохо!
kötü adam (плохой человек) - Adam kötüdür (Человек плохой). → Kötü! - Плохо!
güzel kitap (отличная книга) - Kitap güzeldir (Книга отличная). → Güzel! - Отлично!

52
Alıştırma 97. Okuyup tercüme ediniz:
1. Bu genç çalışkandır. - Güzel! 2. O genç kadın tembeldir. - Fena! 3. O bilgisayar
ucuzdur. - İyi! 4. Şu oda kapalı ve boştur. - Fena! 5. Hava açıktır. - İyi! 6. Tavan ve taban pistir. -
Fena! 7. Merhaba! Nasılsınız? - Sağolunuz, efendim, iyiyim. Siz nasılsınız? - Ben de iyiyim. -
Güzel! Ne haber? - Eski hamam eski tas. - Fena! 8. Bu görüşme sıcaktır. - Güzel! 9. O meyve bayat,
bu sebze çürüktür. - Kötü! 10. Bu ekmek tazedir. - Güzel! 11. O adam serbesttir. - İyi! 12. Şu
meyve yaştır. - Fena! 13. O altlık yenidir. - Güzel! 14. Baba meşguldür. - Fena! 15. Bu tavşan kanı
çay koyudur. – Güzel! 16. O profesör gençtir – Güzel! 17. Şu sehpa eskidir. – Fena! 18. O stadyum
yeni ve geniştir. – İyi!
Alıştırma 98. Прочитайте, соблюдая правила орфоэпии; запишите текст в рабочую
тетрадь, преобразуя синтагмы в словосочетания и предложения, прочитайте без
транскрипционной поддержки:
DERSANE
B′uder ∪ sa:n′edir. Der ∪ sa:n′e b′ü:kve ∪ gen′iştir.
B′uka ∪ p′ıdır. Kapı yük ∪ s′ekveka ∪ pal′ıdır.
B′uma ∪ s′adır. Masa kıs′ave ∪ d′ardır.
B′uka ∪ l′emdir. Kalem yen′i ∪ veu ∪ z′undur.
B′uki ∪ t′aptır. O esk′ive ∪ kal′ındır.
B′udef ∪ t′erdir. Def ∪ t′erye ∪ n′ive: ∪ nc′edir. B′udef ∪ t′erka ∪ l′ındır.
B′usan ∪ d′alyedir. Sand′a ∪ lyeyük ∪ s′ektir.
B′udu ∪ v′ardır. Duv′ar u ∪ z′unvete ∪ m′izdir.
B′ure ∪ s′imdir. Re ∪ s′imye ∪ n′ivegü ∪ z′eldir.
B′upor ∪ tr′edir. Por ∪ tr′ei:dir.
B′uta ∪ v′andır. Ta ∪ v′anal ∪ ç′akve ∪ p′istir.
B′uta ∪ b′andır. Ta ∪ b′ante ∪ m′izdir.
B′upen ∪ cer′edir. Pence ∪ r′ea ∪ ç′ıktır.
B′uc′amdır. C′amber ∪ r′aktır.
B′udo ∪ l′aptır. Do ∪ l′abbü ∪ y′ük ∪ vege ∪ n′iştir. ′Oka ∪ pal′ıdır.
B′ubil ∪ gisa ∪ y′ardır. Bil ∪ gisa ∪ y′arye ∪ n′ivepa ∪ hal′ıdır.
B′ur′aftır. R′afyük ∪ s′ekveu ∪ z′undur. B′uder ∪ sa:n′e ′i:dir.
Alıştırma 99. Lütfen sorulara cevap veriniz:
1. Bu nedir? (аудитория). Dersane nasıldır? 2. Bu nedir? (дверь). Kapı nasıldır? 3. Bu
nedir? (стол). Masa nasıldır? 4. Bu nedir? (ручка). Kalem nasıldır? 5. Bu nedir? (книга). Kitap
nasıldır? 6. Bu nedir? (тетрадь). Defter nasıldır? 7. Bu nedir? (стул). Sandalye nasıldır? 8. Bu
53
nedir? (стена). Duvar nasıldır? 9. Bu nedir? (картина). Resim nasıldır? 10. Bu nedir? (портрет).
Portre nasıldır? 11. Bu nedir? (потолок). Tavan nasıldır? 12. Bu nedir? (пол). Taban nasıldır? 13.
Bu nedir? (окно). Pencere nasıldır? 14. Bu nedir? (шкаф). Dolap nasıldır? 15. Bu nedir? (полка).
Raf nasıldır?
Alıştırma 100. Расскажите в указательно-описательной форме по-турецки об
аудитории, в которой Вы занимаетесь.
§ 16. Вопросительные местоимения NE? KİM?
16.1. В именных предложениях сказуемое наряду с вопросом NASIL? (Какой? - по
качеству) может отвечать на вопросы KİM? (Кто? – широком смысле слова, в том числе с
указанием на имя, пол, профессию и т.д.) и NE? (Что? Что за? Какой? - по сущности).
Различие вопросительных местоимений «nasıl» и «ne» в значении «какой»
определяется взаимодействием двух категорий - «объективное» и «субъективное» качество.
Объективное качество внеположено оценке человека, является внутренним и сущностным.
Субъективное качество основано на оценочном отражении человеком внешних свойств
референта. Сравните:
1. Какая это улица? / Это – улица Лобачевского (объективное).
2. Какая это улица? / Это красивая и чистая улица (субъективное).
Вопросительное местоимение «ne» в значении «какой» отражает объективное
качество, вопросительное местоимение «nasıl» в значении «какой» отражает субъективное
качество.
NASIL? NE?
Какой? (по качеству) Что? Что за? Какой (по сущности)
Bugün ne? (Какой сегодня день - т.е. что
O gün nasıldır? (Тот день какой?) сегодня за день?)
Bugün Salı (Сегодня вторник)
O gün güzeldir (Тот день прекрасный) Yarın ne? – Yarın Çarşamba.
16.2.Дни недели:
Pazar Сегодня воскресенье.
BUGÜN Pazartesi Сегодня понедельник.
(bu + gün) Salı Сегодня вторник.
Сегодня Çarşamba Сегодня среда.
(этот день) Perşembe Сегодня четверг.
ne Cuma Сегодня пятница.
Cumartesi Сегодня суббота.

54
Слова, называющие дни недели, не зависимо от роли и места в предложении
пишутся с заглавной буквы.
Alıştırma 101. С использованием вопросительных местоимений задайте вопрос к
следующим предложениям по модели:
ÖRNEK: Bu adam jandarmadır. – Bu adam kimdir?
1. Bu fayda büyüktür. 2. Bu, büyük bir faydadır. 3. Bu fiyat yüksektir. 4. Bu adam
düşmandır. 5. Bu, yeni bir standarttır. 6. Bugün Cumadır. 7. Bugün iyi bir gündür. 8. Bu plaka
eskidir. 9. Bu, alçak bir tabandır. 10. Bu, büyük bir yaştır. 11. Bugün Milli Eğitim Bakanlığı
kapalıdır. 12. Bu söz sıfattır. 13. Bu fayda zayıftır. 14. O istavrit tazedir. 15. Bu yeni ve iyi bir
standarttır. 16. Bu spekülasyon çirkindir.
Alıştırma 102. Okuyup tercüme ediniz:
1. Bu nedir? - Bu (окно). Pencere nasıldır? - Pencere (открытое). 2. Bu nedir? - Bu
(фрукты). Meyve nasıldır? - Meyve (красивые). 3. Bu kimdir? - Bu (мужчина). Erkek nasıldır? -
Erkek (занятый). 4. Bu nedir? - Bu (дверь). Kapı nasıldır? - Kapı (высокая, закрытая). 5. Bu
nedir? - Bu (овощи). Sebze nasıldır? - Sebze (дешевые и порченные). 6. Bu kimdir? - Bu
(молодой человек). Genç nasıldır? - Genç (старательный). 7. Bu kimdir? - Bu (женщина). Kadın
nasıldır? - Kadın (молодая). 8. Bu nedir? - Bu (книга). Kitap nasıldır? - Kitap (хорошая). 9. Bu
nedir? - Bu (потолок). Tavan nasıldır? - Tavan (низкий и грязный). 10. Bu nedir? - Bu (хлеб).
Ekmek nasıldır? - Ekmek (черствый). 11. Bu kimdir? - Bu (сын). Oğul nasıldır? - Oğul
(взрослый). 12. Bu nedir? - Bu (комната). Oda nasıldır? - Oda (узкая и длинная). 13. Bu nedir? -
Bu (пальто). Palto nasıldır? - Palto (теплое). 14. Bugün ne? – Bugün (понедельник, вторник,
среда, четверг, пятница, суббота, воскресенье). 15. Bugün hava nasıldır? - (снова холодная).
16. Murat bugün nasıldır? (наверное в порядке). Bu söz nasıldır? (неприличное). 17. Bu kruvaze
nasıldır? (светлого цвета, серый). 18. Bu istavrid nasıldır? (наверное свежая). 19. Bu uzun boylu
genç kimdir? (может быть словак, может быть словен). 20. Bu stadyum nasıldır? (большой и
новый).
Alıştırma 103. Örnekteki gibi yapınız:
ÖRNEK: masa - uzun → Bu nedir? Bu masadır. Masa nasıldır? Masa uzundur.
adam - boş; genç - çirkin; kız - genç; delikanlı - çalışkan; koltuk - pahalı, oda - geniş;
dersane - açık; ahbap - iyi; koridor - uzun; erkek - alçak; kitap - eski; kalem - yeni; pencere - pis;
taksi - boş; defter - ince; adam - serbest; panjur - kapalı; çay - koyu; baba - yaşlı; kız - tembel; kadın
- sevimli; oğlan – iyi kalpli; dolap - dolu; meyve - yaş; sebze - olgun.

55
Alıştırma 104. Örnekteki gibi yapınız:
ÖRNEK: ada/большой-маленький
Bu ada nasıl? – Belki büyük, belki küçük.
jandarm/хороший-плохой, adam/открытый-скрытный, kalay/горячее-холодное,
kompüter/дорогой-дешевый, kapalı adam/друг-враг, uzun boylu adam/славянин-скандинав,
nokta/большая-маленькая, plaka/светлого цвета-темного цвета, grev/длинная-короткая,
standart/новый-старый, statü/высокий-маленький, nokta/жирная-тонкая.
Alıştırma 105. Rusçadan Türkçeye tercüme ediniz:
1. Та польза незначительная. 2. Эта фотовспышка слабая. 3. Слово «iyi» – это
прилагательное. 4. Этот профессор – полковник. 5. Эта цена высокая. 6. Тот остров длинный
и широкий. 7. Олово – светлого цвета. 8. Тот большой остров красивый. 9. Соловья баснями
не кормят. 10. Терпение и труд все перетрут. 11. Эта птица старая. 12. Сегодня воскресенье:
Великое Национальное Собрание Турции и Министерство национального образования
закрыты. 13. Завтра почта, телеграф, телефон открыты. 14. Сегодня стадион пустой. 15. Этот
цвет красивый и насыщенный. 16. Эти длинные макароны хорошие. 17. Хасан – скрытный
человек. 18. Эта забастовка длинная. 19. Использование фото вспышки запрещено. 20. Этот
автомобильный номер новый. 21. Мурат кто по профессии? – Мурат врач.
Alıştırma 106-107*. “Alıştırmalar” kitabına bakınız:
Alıştırma 108. Türkçe’den Rusça’ya ve Rusçadan Türkçeye tercüme ediniz:
1. Bugün fena bir gündür. / Завтра – плохой день. 2. Moskova büyük bir şehirdir. /
Анкара – красивый город. 3. Bu kötü söz yasaktır. / Эта плохая фраза не запрещена. 4. Bugün o
açık yürekli adam iyidir. / Сегодня вот этот проблемный человек плохо себя чувствует. 5. O
genç kız incedir. / Этот симпатичный молодой человек стройный. 6. Bu eski palto incedir. / То
новое пальто теплое. 7. O yaşlı müdür meşguldür. / Этот молодой начальник незанят, его уж
след простыл. 8. Bu eski dost kısa boylu. / Этот славянин высокого роста. 9. Bu çiçeği burnunda
meyve taze ve pahalı. / Те несвежие фрукты дешевые.
Alıştırma 109. Türkçe okuyunuz ve Rusçaya tercüme ediniz:
ca´mmo ∪ zai´k; ca´mre ∪ si´m; boşa ∪ dam; ba ∪ yatek ∪ mek; buba ∪ ba; incepa ∪ lto;
açıkın ∪ san; boşo ∪ da; ucuski ∪ tap; ucuzme ∪ yva; a:rkan ∪ la:_ ∪ dam; yokye ∪ re; çamu∪ rukar∪ nında;
çürüka∪ dam; kurumay∪ va; bojdu ∪ lap; kü∪ çükek ∪ mek; sa∪ bıra∪ cıdır; ka∪ rındo ∪ yurmaz;
onunye∪ rinde; ye∪ llere∪ siyor; sa∪ yınmü∪ dür.
Alıştırma 110. Türkçeye çeviriniz:
1. Сегодня погодя опять холодная. 2. Хасан наверное высокого роста. 3. Эти
макароны длинные. 4. Тот жандарм – скрытный человек. 5. Этот остров большой и красивый.
6. Тот большой шкаф легкий, он пустой. 7. Это олово горячее. 8. Та встреча
56
продолжительная. 9. Это неприличное слово плохое. 10. Этот стол темного цвета новый, тот
стол светлого цвета старый. 11. Этот мужчина высокого роста скандинав. – Нет, он славянин.
Он словак или словен. 12. Этот цвет красивый, он насыщенный. 13. Что это такое? – Это
ставрида. 14. Эта статистика и этот стандарт новые. 15. Что это? – Это точка. – Нет, это
запятая. 16. Соловья баснями не кормят. 17. Этот человек – враг. – Нет, это плохое слово –
спекуляция. Он мужчина – профессор. Он хороший, открытый человек. 18. Это новое
длинное слово – имя прилагательное. 19. Этот новый статус неприглядный. 20. Тот серый
двубортный пиджак тесный. 21. Эта просторная степь красивая. 22. Тот автомобильный
номерной знак темного цвета.
Alıştırma 111. Türkçeden Rusçaya ve Rusçadan Türkçeye tercüme ediniz:
koyu Ortodoks; Skandinav, Slovak, Sloven v.b.; iyi prensip; eski standart; yeni statistik;
fena flaş; geniş step; uzun grev; büyük kriz; kötü plan; kısa program; açık protesto; zayıf proje; eski
yaşlı ahbap; gözyaşı
новый и старый репертуар; открытый протест; неосновательный принцип;
просторная степь; опасный проект; эти противные слезы; старая фотовспышка; слабенький
репертуар; отвратительная спекуляция; друг, товарищ, приятель и т.п.
Alıştırma 112. Rusçaya tercüme ediniz:
Bu serbest program uzundur. Bu bayat söz fenadır. Bu Slav Ortodokstur. Bu istavrit
tazedir, o istavrit çürüktür. Bu ince makarna iyidir. Bu açık bir spekülasyondur. Bu nedir? – Bu
diplomatik protokoldür. Yarın bu yaşlı adam meşguldür. Bu kız kötüdür. Bu statü nasıl? Bu sehpa
nasıl? – Bu sehpa yenidir, o gridir. Sabır acıdır, meyvası tatlıdır. Bu zayıf statistik eskidir. Bu
tuvalet güzel, o temizdir. Bu çirkin spekülasyon kötüdür. Hangi makarna iyidir?
Alıştırma 113. Türkçe söyleyiniz:
Эта девушка плохо влияет на людей. Тот непригодный к работе человек пожилой. У
Мурата сегодня нет никаких дел. Чего зря говорить! Эта светлого цвета серая стена грязная.
Это – высокий статус. Старый (прежний) начальник пожилой, новый начальник молодой.
Что такое протокол? Этот славянин православный. Этот кризис затянувшийся. Этот туалет
плохой и грязный. Та новая стена прозрачная. Этот высокий стул, тот длинный стол, вот это
широкое кресло и т.п. какие? Этот старый друг скандинав, тот старый товарищ словак, этот
новый приятель словен. Эта новая вольная программа прекрасная. Эта ставрида уже
несвежая. Какая завтра погода? Этот мужчина неженат, т.е. он свободный.

57
DERS 2
§ 1. Парные звонкие и глухие согласные на конце слова
В турецком языке звонкие согласные, образующие пары по звонкости-глухости, на
конце слова при произнесении в устной речи, как правило, не оглушаются. В ряде случаев
это может приводить к искажению смысла. В первую очередь это относится к парам
согласных, в которых глухая согласная не претерпевает озвончения при присоединении
аффикса, начинающегося с гласной: (v-f, z-s). Звонкие согласные (b, c, d и g) в конце слова в
турецком языке встречаются достаточно редко, но и в этом случае рассматриваемое
фонетическое явление сохраняет свою актуальность. Например: av – охота / af (-ffı) –
амнистия, прощение; ad – имя / at - лошадь; hac (-ccı) – мусульманское паломничество / haç –
крест и т.д.
Искажение смысла, связанное с неуместным оглушением конечной звонкой
согласной, может компенсироваться контекстом (как обще-смысловым, так и
грамматическим и лексическим). Однако подобного рода фонетические ошибки приводят к
затруднению восприятия.
Alıştırma 1. Türkçe okuyunuz:
hafiz[a:], hacıyatmaz, geriz, ayaz, çekelez, emraz, peyrev, görev, hokkabaz, ahraz, bezzaz,
demagog, piyaz, söylev, haşiv, Gagavuz, namaz, biraz, drog, poyraz, grev, hicaz, ağraz, beyaz,
palaz, papaz, saylav, haz, hız, bağnaz, çömez, palaz, semiz, gaz, galiz, araz, burnaz, daz, pastav,
hipnoz, haylaz, haciz, alev, çerez, merkez, sakız, çapraz, geniz, avaz, cambaz, kiraz, peşrev, horoz,
hayalbaz[l’], giz, az, çepez, eğrez, niyaz, hıdiv, havuz, alaz, boğaz, dav, rumuz
Alıştırma 2. Türkçe okuyunuz:
huşunet, hırs, gergef, atıf, sanat, dılak, sarraf, husuf, herkes, selef, badas, canfes, teklif,
hostes, gaf, hatif[a:], badat, dalyarak, resif, hisset, güzaf, herif, bayat, damdazlak, nekes, hoşaf,
hedef, masraf, başat, dalak, fes, hoşnut, helis, hedef, baharat, çirkef, espas, himmet, haf, hassas,
sıfat, dayak, saçak, humus, herif, sedef, nefes, çarşaf, damat, hüviyet, heves, halef, miras, hayat,
kapak, sahaf, hilâf[l’], hafif[a:], taraf, beraat, ırmak, sadak
Alıştırma 3. Türkçe okuyunuz:
1. heccav - esnaf; had - hat; hav - haf; dev - def; sınav - sınıf; gammaz - elmas; apaz -
akpas; az - as; garaz - asparagas, kez - kes, bez - abes, sav - saf; pastav - raf; arşiv - aktif; papaz -
paspas; baz - bas; bad - bat; yaz - yas; caz – casus[a:]; cav - çafçaf; ceviz - cinas; diyalog - blok; dog
- dok; div - datif; dilbaz - dessas; diyez - domates; enkaz - kas; faz - esas; feyyaz - eşhas; falez –
enfes; parantez – patátes; naz – nadas; siz – sis
2. sizin damda, si ∪ z′indam ∪ d′a, var, beş boz başlı, bejb′ozbaş ∪ l′ı, beş boz ördek,
bejb′ozör ∪ d′ek, bizim damda, bi ∪ z′imdam ∪ d′a, var, beş boz başlı, bejb′ozbaş ∪ l′ı, beş boz ördek,
58
bejb′ozör ∪ d′ek, sizin damdaki, si ∪ z′indam ∪ dak′i, bejb′ozbaş ∪ l′ı, bejb′ozör ∪ d′ek, bizim damdaki,
bi ∪ z′imdam ∪ dak′i, bejb′ozbaş ∪ l′ı, bejb′ozör ∪ de′e, s′iz de, bizim gibi, s′iz ∪ debi ∪ z′imgi ∪ b′i,
bejb′ozbaş ∪ l′ı, bejb′ozör ∪ d′eksi ∪ niz, demiş, bejb′ozör ∪ d′eksi ∪ nizde ∪ m′iş
Sizin damda var beş boz başlı beş boz ördek,
[si ∪ z′indam ∪ d′a_ v′ar_bejb′ozbaş ∪ l′ı_bejb′ozör ∪ d′ek]
bizim damda var beş boz başlı beş boz ördek.
[bi ∪ z′indam ∪ d′a_ v′ar_bejb′ozbaş ∪ l′ı_bejb′ozör ∪ d′ek]
Sizin damdaki beş boz başlı beş boz ördek;
[si ∪ z′indam ∪ dak′i_bejb′ozbaş ∪ l′ı_bejb′ozör ∪ d′ek]
bizim damdaki beş boz başlı beş boz ördeğe:
[bi ∪ z′indam ∪ dak′i_bejb′ozbaş ∪ l′ı_bejb′ozör ∪ de′e]
"Siz de bizim gibi beş boz başlı beş boz ördeksiniz." demiş.
[s′iz ∪ debi ∪ z′imgi ∪ b′i_bejb′ozbaş ∪ l′ı_bejb′ozör ∪ d′eksi ∪ nizde ∪ m′iş]
§ 2 . Имена собственные. Написание слов с заглавной буквы
2.1. Правило, по которому в ТЯ происходит образование имен собственных, имеет
ряд общих с РЯ положений. В ТЯ, как и в РЯ, к именам собственным относятся:
- имена и фамилии людей: Kadir Dikbaş; Şerif Erdikici; Mete Uğuz; Bendevi
Palandöken;
- прозвища животных: Badi, Düldül, Sarıkız, Minnoş, Nazlı;
- названия государств: Türkiye Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu (Российская
Федерация), Birleşik Arap Emirlikleri (Объединенные Арабские Эмираты), Amerika Birleşik
Devletleri (Соединенные Штаты Америки), Çin Halk Cumhuriyeti (Китайская Народная
Республика);
- наименование планет: Güneş (Солнце), Jupiter (Юпитер), Dünya (Земля), Ay (Луна)
– если такие слова, как, например, “солнце”, “земля”, “луна” используются не для называния
и указания на соответствующие планеты, они являются именами нарицательными (Bugün
güneş sıcaktır. – Сегодня солнце жаркое);
- имена религиозных и мифологических персонажей: İsâ (Иисус), Tanrı (Господь),
Allah (Аллах), Azrail (Азраил / Гавриил), İbrahim (Ибрагим / Авраам), Zeus (Зевс);
- топонимы и гидронимы: Güney Asya (Южная Азия), Kuzey Avrupa (Северная
Европа), Doğu Anadolu (Восточная Анатолия), Marmara (район Мраморного моря), Dicle
(р.Тигр), Fırat (р.Евфрат);

59
- названия городов, районов, микрорайонов, проспектов, улиц и т.д.: İstanbul, Bursa,
Londra, Moskova; Ürgüp, Söke; Akçaköy; İkievler, Ümitköy; Atatürk Bulvarı; Necatibey Caddesi,
İlkadım Sokağı.
2.2. Однако в ТЯ в отличие от РЯ в группу имен собственных входят также
следующие категории слов:
- слова, относящиеся к формам уважения; титулы; слова-наименования профессий,
идущие после или стоящие перед именами людей и используемые в качестве форм
обращения или официального указания на статус: Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Sayın Kemal
Eraslan (господин Кемаль Эраслан), Orhan Bey (господин Орхан), Fatma Hanım (госпожа
Фатма), Prof. Dr. Umay Günay (профессор доктор Умай Гюнай), Doktor Yaşar Anlar (доктор
Яшар Анлар), Mareşal Fevzi Çakmak (маршал Февзи Чакмак), Fatih Sultan Mehmet (султан
Мехмет Фатих/Завоеватель), Büyük Ekaterina (Екатерина Великая/Вторая).
Термины родства не являются именами собственными (Fahriye abla / старшая сестра
Фахрийе, Ayşe teyze / тетя Айше). Однако, если термины родства используются в качестве
прозвищ, форм обращения, т.е. не используются в функции терминов родства, то они
пишутся с заглавной буквы: Nene Hatun / госпожа Нене, Hala Sultan / тетушка Султан, Dayı
Kemal / дядюшка Кемаль.
- имена, называющие титул, должность человека в официальных письмах: Sayın
Bakan (господин министр), Sayın Müdür (господин начальник);
- наименование национальности, племени: Rus (русский, россиянин), Türk (турок,
тюрок), İngiliz (англичанин), Japon (японец), Türkmen (туркмен);
- наименование языков и говоров: Türkçe (турецкий язык), Almanca (немецкий язык),
Rusça (русский язык), Özbekçe (узбекский язык);
- наименование дней недели и месяцев: Ocak (январь), Nisan (апрель), Salı (вторник),
Çarşamba (среда);
- называние людей, принадлежащих к той или иной религии, а также наименование
религий и течений: Müslüman (мусульманин) – Müslümanlık (мусульманство), Hıristiyan
(христианин) – Hıristiyanlık (христианство), Budist (буддист) – Budizm (буддизм);
- в официальном наименовании улиц, площадей, дворцов, мостов, памятников и т.д.
все компоненты словосочетания, включая непосредственно слова “улица”, “площадь”,
“дворец”, “мост”, “памятник” и т.д., являются именами собственными: Yıldız Mahallesi
(микрорайон Йылдыз), Karaköy Meydanı (площадь Каракёй), Gazi Mustafa Kemal Bulvarı
(бульвар имени Ататюрка), Nene Hatun Caddesi (проспект госпожи Нене), Cemal Nadir Sokağı
(улица Джемаля Надира), Topkapı Sarayı (дворец Топкапы), Dolmabahçe Sarayı (дворец

60
Долмабахче), Çankaya Köşkü (дворец Чанкая), Ankara Kalesi (анкарская крепость), Galata
Köprüsü (Галатский мост), Beyazıt Kalesi (крепость Баязит);
- официальное наименование организаций: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil
Kurumu (Турецкое лингвистическое общество), Milli Kütüphane (Национальная библиотека),
Atatürk Orman Çiftliği (национальный парк имени Ататюрка), Çankaya Lisesi (Чанкайский
лицей), Bakanlar Kurulu (Совет министров), Yüksek Öğretim Kurulu (Совет по высшему
образованию);
- слова из разряда имен нарицательных, если они в иносказательной (сокращенной)
форме указывают на конкретное учреждение: “meclis”, как “совет” и “Meclis”, как “турецкий
парламент”.
- все слова в официальном наименовании книг, газет, журналов, картин, памятников,
законов и т.д.: Türk Dili Tarihi (История турецкого языка), Rusça-Türkçe Sözlük (Русско-
турецкий словарь), Medenî Kanun (Гражданский кодекс).
Если слова не входят в официальное наименование, они пишутся со строчной буквы:
Milliyet gazetesi (газета “Миллийет”), Türk Dili dergisi (журнал “Турецкий язык”), Ayçiçekleri
tablosu (картина “Подсолнухи”).
Служебные слова в официальных наименованиях пишутся со строчной буквы: Leylâ
ile Mecnun (Лейла и Меджнун), Diyorlar ki (Говорят, что…), Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe
(Либо пан, либо пропал.).
Alıştırma 4. Rusça söyleyiniz:
hac, Ay, Marmara, Büyük Ekaterina, Müslüman, Galata Köprüsü, Rusça-Türkçe Sözlük,
at, Dünya, Doğu Anadolu, Fatih Sultan Mehmet, Özbekçe, Ankara Kalesi, Türk Dili Tarihi, Rusya
Federasyonu, Allah, Sayın Kemal Eraslan, İngiliz, Hıristiyanlık, Türk Dil Kurumu, Ya devlet başa
ya kuzgun leşe, Birleşik Arap Emirlikleri, Azrail, Orhan Bey, Japon, Budist, Milli Kütüphane, Gazi
Mustafa Kemal Atatürk, Amerika Birleşik Devletleri, İbrahim, Fatma Hanım, Türkmen, Budizm,
Atatürk Orman Çiftliği, Türkiye Cumhuriyeti, Tanrı, Fırat, Türk, Hıristiyan, Türkiye Büyük Millet
Meclisi, diyorlar ki, haç, İsâ, Dicle, Rus, Müslümanlık, Beyazıt Kalesi, Medenî Kanun, Çin Halk
Cumhuriyeti, Zeus, Prof. Dr. Umay Günay, Türkçe, Topkapı Sarayı, Çankaya Lisesi, ad, Jupiter,
Kuzey Avrupa, Mareşal Fevzi Çakmak, Rusça, Çankaya Köşkü, Yüksek Öğretim Kurulu, Güneş,
Güney Asya, Doktor Yaşar Anlar, Almanca, Dolmabahçe Sarayı, Bakanlar Kurulu
Лингвострановедческий модуль
Задание 1. Найдите по карте и покажите географический район Marmara,
ознакомьтесь с лингвострановедческим комментарием:
Регион Мраморного моря <Рис.№13>. Получивший свое название от Мраморного
моря, регион находится на северо-западе страны и занимает территорию 67000 кв. км. Он
61
соседствует с Чёрным, Мраморным и Эгейским морями. Стамбул с проливом Дарданеллы
находится в этом регионе. Его территория расположена на двух континентах: Азии и Европе.
Расположенные, вблизи турецкого побережья, в Эгейском море острова: Бозджаада и
Гёкчеада /Имроз/, также относятся к региону Мраморного моря. В регионе Мраморного
моря, один из индустриальных центров Турции, благодаря промышленной оси Стамбул-
Бурса-Измит наряду с промышленностью и торговлей, туризм также является основным
источником доходов населения. Регион Мраморного моря имеет значительные
преимущества в сравнении с другими регионами Турции с учетом прохода через него
автострад, кратчайшим путем соединяющих Европу и Азию, и морских путей, связывающих
страны Черноморского бассейна со Средиземным морем. Все это способствовало
всестороннему развитию региона, росту его населения и повышению уровня благосостояния.
Регион Мраморного моря, где берут начало многие великие цивилизации, стал одним из
самых значительных центров культуры, искусства и туризма со своими уникальными
творениями зодчества и природными красотами (http://world.autold.com/countries.html).
Задание 2. Найдите по карте и покажите страны: Rusya Federasyonu, Birleşik Arap
Emirlikleri, Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye Cumhuriyeti, Çin Halk Cumhuriyeti.
Задание 3. Найдите по карте и покажите реки Fırat и Dicle, ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием:
Евфрат <Рис.№14>. Река в Турции, Сирии и Ираке, самая крупная в Западной Азии.
Длина (от истока реки Мурат) 3065 км, от слияния рек Мурат и Карасу - 2700 км, площадь
бассейна 673 тыс. км2. Берёт начало в горах Армянского нагорья. В верховьях имеет
преимущественно горный характер, в узком ущелье прорезает окраинные хребты
Армянского нагорья Малатья и Эргани. В низовьях Евфрат двумя рукавами сливается с
рекой Тигр, образуя реку Шатт-эль-Араб, впадающую в Персидский залив. Междуречье
Евфрата и Тигра является одним из древнейших центров цивилизации на земном шаре, на
берегу Евфрат был расположен г. Вавилон. Воды Евфрат с давних пор широко используются
для орошения (http://bse.sci-lib.com/article036565.html).
Тигр. Река в Турции и Ираке (частично протекает по границе этих стран с Сирией).
Длина около 1900 км, площадь бассейна 375 тысяч км2. Берёт начало в Восточном Тавре на
востоке Турции. Судоходен (для судов с осадкой до 1,2 м) до Багдада, во время половодья -
до Мосула. На реке Тигр располагаются города Диярбакыр (Турция), Мосул, Багдад, Эль-
Кут, Амара (Ирак) (http://bse.sci-lib.com/article110485.html).

62
Задание 4. Найдите по карте и покажите города, ознакомьтесь с
лингвострановедческим комментарием: İstanbul, Bursa, Ürgüp, Londra:
Стамбул <Рис.№15>. «Столица империй» Стамбул, был основан в 658 г. до н.э.
мегарийцами и изначально получил свое название по имени их предводителя Византа.
Полуостров исторического значения, расположенный между Мраморным морем и бухтой
Золотой рог, похож на музей под открытым небом с творениями и памятниками искусства,
несущими следы Римской, Византийской и Османской империй, столицей которых был в
течение веков (http://ru.wikipedia.org/wik).
Бурса <Рис.№16>. Французский поэт Анри де Ренье окрестил пятый по величине
город Турции Бурсу, утопающий в зелени на склонах горного хребта Улудаг,
«божественным городом». Бурса, знаменитая своим шелком, махровыми тканями и горячими
источниками, также является крупным индустриальным центром. В ней особенно развиты
автомобильная и текстильная промышленность. В южной части города, где больше
памятников истории Османского периода, расположен Национальный парк Улудаг -
идеальный центр для зимних видов спорта, снабженный современными сооружениями
(http://www.byegm.gov.tr).
Ургюп <Рис.№17>. Небольшое поселение Ургюп лежит на дороге, которая
соединяет Кайсери с Невшехиром и Аксараем. Поселение прилепилось к плоскому и слегка
наклонному плато. Наиболее древние дома опираются на выступающие скалы и иногда
прячутся между ними. Ургюп, основанный у подножия Вершины желаний, упоминается в
старых картах как Осианна (http://active.turkey-info.ru).
Лондон<Рис.№18>. Столица Соединённого Королевства Великобритании и
Северной Ирландии, а также Англии, крупнейший город наБританских островах. Площадь
города составляет 1579 км². Население более 7 млн. чел. По населению город занимает 16-е
место в мире, 2-е в Европе. В городе находится международный аэропорт Хитроу, один из
крупнейших в мире, речной порт на реке Темзе, многие всемирно известные
достопримечательности: Вестминстерское аббатство, комплекс Вестминстерского дворца,
Собор Святого Павлаи т.д. Лондон находится на нулевом меридиане, который также часто
называют гринвичским (http://ru.wikipedia.org/wiki).
Alıştırma 5. Türkçe söyleyiniz:
1. Эта полка старая. 2. Вот этот потолок высокий. 3. Тот компьютер новый. 4. Вот
это низкое кресло дорогое. 5. Тот длинный стол плохой. 6. Здравствуйте! Что нового? - Все в
порядке! 7. Тот стул плохой. 8. Эта комната тесная. 9. Эта красивая девушка трудолюбивая.
10. Тот некрасивый мужчина лентяй. 11. То чистое окно закрыто, это грязное окно открыто.
12. Этот мужчина подлый. 13. Те спелые фрукты и овощи дешевые. 14. Эти овощи плохие и
63
неспелые. 15. Этот юноша зрелый. 16. Сегодня вторник, и сегодня погода прекрасная. 17.
Какой сегодня день недели? - Сегодня воскресенье. - Отлично! 18. Как Вы поживаете? -
Спасибо, хорошо. 19. Сегодня опять погода холодная. 20. Какой сегодня день недели? –
Возможно вторник. 21. Этот шкаф светлого цвета дорогой, цена высокая. 22. Этот пожилой
человек – мусульманин, та молодая девушка – христианка.
SÖZLÜK
iş1 дело, работа, деятельность, занятие; вопрос, проблема; умысел
kolay 2
легкий (несложный)
zor трудность, затруднение, неудобство; необходимость,
вынужденность; давление, принуждение; тяжелый (трудный) –
антоним “kolay”; трудно, тяжело
güç,-cü тяжелый (трудный) – антоним “kolay”; трудно, тяжело; с
трудом; сила (в шир.знач.), мощь; потенциал
güçlü сильный, мощный (turp gibi/досл. как редька – крепкий,
сильный о человеке)
zayıf слабый, хилый; худой, тощий; маловероятный; некрепкий;
некомпетентный; незначительный
zayıf nahif – очень слабый
zayıf kız - слабенькая девочка
zayıf doktor – «слабый» (некомпетентный) врач
hâfif3 легкий (по весу) – антоним “ağır”; легкий (несытный – о еде) -
антоним “ağır/doyurucu”; легкий (нетеплый – об одежде);
некрепкий (о сне); незначительный, неважный (в устойчивых
выражениях)
uyku сон (состояние сна); спячка
deliksiz uyku (ağır uyku) – крепкий сон; kuş uykusu / tavşan
uykusu (hafif uyku) – некрепкий, чуткий сон; uyku saati – время
сна
derin глубокий (в шир. знач.)
ağır тяжелый (по весу, в т.ч. и переносном значении); тяжелый,
сытный (о еде); тяжелый, крупногабаритный; тяжелый,
значительный; тяжелый, опасный; тяжелый (о словах, в т.ч.
уничижительный); тяжелый, крепкий (о сне); приглушенный (о
звуке)

64
doyurucu сытный, плотный (о еде); полный, полностью
удовлетворяющий (перен. о знаниях, информации, событиях и
т.д.)
yemek,-ği пища, еда, блюдо (пища)
ad (isim,-smi) имя, название
soyadı фамилия
aile семья
öz4 суть, сущность, внутреннее содержание чего-либо или кого
либо; сам, свой; родной – антоним “üvey”
üvey неродной
kardeş брат, сестра; Kardeş! - Братишка! (форма обращения);
erkekkardeş брат
kızkardeş сестра
bina здание, корпус
ev дом, жилище; дом, внутреннее убранство; дом, семья
ártık уже
daha все еще, еще
söz5 фраза, выражение (laf); слово (kelime; sözcük); неточная
информация, слух (söylenti); обещание (vaat/vaad)
laf слово; выражение; пустословие; разговор; тема разговора; слух
çanta сумка
valiz (= bavul) чемодан
sokak,-ğı улица (в значении магистраль. Не путайте с ипользованием
слова “улица” во фразах типа “На улице идет дождь”)
cadde проспект
meydan площадь
telefon телефон
evli женатый, замужняя
yeni evli молодожен
bekâr холостой, незамужняя
otel гостиница
memleket6 страна, родина (большая и малая)
şehir,-hri город
7
(kent/site)

65
baş kent столица
kardeş şehir город-побратим
köy деревня
hasta больной
Rusya Россия
Moskova Москва
Ankara Анкара
İstanbul Стамбул
Türkiye Турция
Kızıl Meydan Красная площадь
AÇIKLAMA
1. İş: İşin kötüsü – Самое плохое то, что… / İşin tuhafı – Самое странное то, что…
İş mi? – Разве это дело? Разве это проблема? Ничего не стоит сделать.
İş değil. (İşten değil. / İşten bile değil.) – Пару пустяков.
İşine bak! – Лучше смотри за собой! Не лезь не в свои дела! Делай свое дело!
2. Kolay-zor-güç: Dile kolay! – Легко сказать! (Bu iş dile kolay. – Эта работа только на
словах легкая.); Zorun ne? – В чем твоя проблема? Чего ты хочешь?
3. Hafif-ağır-doyurucu-derin: eli hafif – легкий на руку; У него легкая рука (у него
все легко и удачно получается); hafif uyku – некрепкий сон; hafif hafif – легкий-прелегкий;
ağır ağır – тяжелый-претяжелый; ağır uyku – крепкий, глубокий сон; ağır iş – напряженная,
интенсивная, обременительная работа; ağır hasta – тяжело больной; ağır söz – “крепкое
словечко”, обидное, задевающее за живое слово; eli ağır – о человеке, который медленно
работает; у него тяжелая рука (Он как даст, так уж даст).
Alıştırma 6. Rusça söyleyiniz:
ince iş; çürük iş; ağır iş; zor iş; kolay iş; kardeş şehir; kardeş okul; ağır uyku; ağır hasta;
ağır söz; eli ağır; eli hafif; hafif uyku; hafif hafif; işin kötüsü; işin tuhafı; İş mi? İş değil! İşine bak!
Dile kolay! Zorun ne? af; av; ad; at; hac; haç; turp gibi adam; Türkiye Cumhuriyeti; Rusya
Federasyonu; Birleşik Arap Emirlikleri; Amerika Birleşik Devletleri; Çin Halk Cumhurüyeti;
Güneş; Jupiter; Dünya; Ay; İsâ; Tanrı; Allah; Asrail; İbrahim; Zeus; Güney Asya; Kuzey Avrupa;
Doğu Anadolu; Marmara; Dicle; Fırat; Rus; Türk; İngiliz; Japon; Türkmen; Türkçe; Almanca;
Rusça; Özbekçe; Ocak; Nisan; Salı; Çarşamba; Müslüman; Hıristiyan; Budist; Türkiye Büyük
Millet Meclisi; Türk Dil Kurumu; Milli Kütüphane; Atatürk Orman Çiftliği; Çankaya Lisesi;
Bakanlar Kurulu; Yüksek Öğretim Kurulu
4. Öz-üvey: Özü sözü bir (adam) – честный, недвуличный человек (человек, который
как думает, так и говорит и поступает)
66
Alıştırma 7. Örnekteki gibi yapınız:
üvey ana (anne) – неродная мама → мачеха
üvey baba - неродной отец→…; üvey çocuk – неродной ребенок→…; üvey kardeş –
неродной брат (сестра)→…; üvey kız - неродная дочь→…; üvey oğul – неродной сын → ….
5. Söz-lâf: Laf aramızda (Aramızda kalsın.) – Пусть останется между нами. Laf ebesi
(geveze) – болтун; имеющий на все готовый ответ; Söz! – Обещаю! Даю слово! Söz bir Allah
bir! – Уговор дороже денег! Söz gümüşse sükût altındır. – Слово - серебро, молчание – золото;
sözün kısası – короче говоря; Söz yok. (Laf yok.) – Бессмысленно подвергать сомнению. Без
сомнения (с положительной коннотацией); Sözü sohbeti yerinde. – У него хорошо «подвешен»
язык; söz arasında – между тем; Sözü olur mu? (Lafı mı olur?) – Чего об этом говорить. Об этом
нечего и говорить; Söz gelişi. – К слову; bir çift söz – пара слов; Laf ola beri gele. – Все это
пустые слова, болтовня; Laf yok! – Что уж говорить! (о вещах, которые не имеют изъяна, не
могут подвергаться сомнению и критике); Laf söyledi bal kabağı. – Ну ты и «ляпнул» (о
человеке, который сказать не впопад, нелепость, бессмыслицу); laf anlamaz – упрямец,
невежда
6. devlet-memleket-ülke-yurt-vatan-diyar:
devlet – государство (официальное понятие, юридический термин) // yurt (-du) –
отчизна (vatan); родина (memleket); приют, интернат; юрта; студенческое общежитие; край
(diyar) // memleket – страна (ülke); малая и большая родина // ülke – страна (memleket);
государство (devlet) // diyar – край; страна (ülke); мир (в переносном значении, например,
«мир чувств») // vatan – отчизна (yurt)
7. Şehir-kent-site:
şehir – город (населенный пункт – нейтральное понятие) = kent (частично
коннотативно-окрашенное понятие)
site – ограниченная или закрытая местность, территория специального
предназначения: öğrenci sitesi (kampus) – студенческий городок; Yıldız sitesi – Звездный
городок.
Alıştırma 8. Образуйте антонимические пары из предлагаемых имен
прилагательных, составьте словосочетания с согласующимися именами существительными:
ağır, bekâr, evli, hafif, güçlü, kolay, öz, üvey, zor, zayıf, güç, hasta, derin, doyurucu, turp
gibi
Alıştırma 9. Образуйте с указанными именами существительными определительные
словосочетания в парах с известными Вам именами прилагательными – антонимами: aile,
bina, cadde, çanta, iş, kardeş, meydan

67
Alıştırma 10. Приведите синонимы к выделенным словам в рамках соответствующих
словосочетаний:
ağır yemek; temiz şehir; ağır uyku; ağır iş; ağır valiz; tavşan kanı çay; güçlü delikanlı;
büyük ülke; açık yürekli kadın; ağır kanlı erkek; eski söz; turp gibi adam
Alıştırma 11. Rusça söyleyiniz:
1. Bu iş ağır ve zordur. – O iş hafif ve kolaydır. – Şu iş incedir. 2. Bu isim uzun ve zordur.
– O isim kısa ve kolaydır. – Şu isim güzeldir. – Şu isim çirkindir. 3. Bu aile büyük ve güzeldir. – O
aile küçük ve sevimlidir. – Şu aile genç ve tembeldir. 4. Bu kardeş öz ve sevimlidir. – O kardeş
büyük ve çalışkandır. – Şu kardeş üvey ve çirkindir. 5. Bu bina yüksek ve yenidir. – O bina büyük
ve boştur. – Şu bina eski ve çürüktür. 6. Bu söz uzun ve boştur. – O söz kısa ve ağırdır. – Şu söz
kötü ve çirkindir. 7. Bu çanta küçük ve açıktır. – O çanta büyük ve kapalıdır. Şu çanta uzun ve
ağırdır. 8. Bu bavul eski ve ağırdır. – O bavul yeni ve hafiftir. – Şu bavul ucuz ve pistir. 9. Bu sokak
uzun ve doludur. – O sokak kısa ve boştur. – Şu sokak eski ve pistir. 10. Bu telefon koyu renkli ve
açıktır. – O telefon açık renkli ve kapalıdır. – Şu telefon fena ve meşguldür. 11. Bu otel ucuz ve
doludur. – O otel yeni ve güzeldir. – Şu otel pahalı ve boştur. 12. Bu şehir yeni ve temizdir. – O
şehir büyük ve güzeldir. – Şu şehir eski ve pistir.
Alıştırma 12. Türkçe söyleyiniz:
1. Этот вопрос сложный и деликатный. Никому не говори об этом. 2. Без слов! Этот
новый студенческий городок большой и красивый. 3. Этот большой чемодан легкий как
пушинка. 4. Москва большой и, к слову, красивый город. – Разве кто-нибудь в этом
сомневается? 5. Чего уж там говорить, у Мурата хорошо подвешен язык. – Да, у Мурата
на все есть готовый ответ. – Братишка, не сказанное слово – золотое слово. 6. Русский
язык сложный, турецкий язык легкий. – Легко сказать! 7. В чем у тебя проблема? – Мустафа
заболел. Самое плохое то, что он тяжело болен. 8. Говорят, что господин начальник большой
болтун. – Ну ты и сказал! Не лезь не в свои дела! 9. Орхан – турок, Иван – русский, Джон –
англичанин, Зафер – туркмен, Йоко – японец. Орхан и Зафер – мусульмане, Иван –
христианин, Йоко – буддист. 10. Что это за толстая тяжелая книга? – Это новый русско-
турецкий словарь. 11. Хорошее высказывание позволительно, плохое высказывание
непозволительно. 12. Этот молодой человек «не понимает русских слов» (т.е. он большой
упрямец).
Alıştırma 13. Örnekteki gibi yapınız:
ÖRNEK: сумка → ağır çanta → Bu çanta ağırdır.
площадь; государство; деревня; больной; проспект; фраза; дом; сестра; проблема;
семья; книга; человек; хлеб; возраст; отец; погода; Совет министров; девочка; сон; галстук;

68
польза; приятель; студенческий городок; Гражданский кодекс; туркмен; турецко-немецкий
словарь; пасынок
Alıştırma 14. Образуйте антонимические пары в сочетании с предлагаемым именем
существительным:
kolay iş - …; güçlü adam - …; dolu çanta - …; açık renkli valiz - …; sıcak su - …; güzel
doktor - …; deliksiz uyku - …; büyük nokta - …; güzel kız - …; geniş dersane - …; büyük fayda -
…; açık hava - …; kısa boylu oğlan - …; koyu çay - …; derin uyku - …; üvey kardeş - …; büyük
kardeş - …; uzun söz - …; kirli meydan - …; açık telefon - …; yeni başkent - …; kuş uykusu - …;

nest...

269451 269452 269453 269454 269455

batman iftar saati 2021 viranşehir kaç kilometre seferberlik ne demek namaz nasıl kılınır ve hangi dualar okunur özel jimer anlamlı bayram mesajı maxoak 50.000 mah powerbank cin tırnağı nedir