Boğazdan Balgamlı Kan Gelmesi

Soru: Hemoptizi nedir?

Cevap: Halk arasında “öksürükle kan tükürme” anlamına gelen hemoptizi, solunum yolları veya akciğerlerden çeşitli sebepler nedeniyle gelen kanın öksürükle dışarı atılmasıdır.

Çıkan kan miktarı balgamda çizgilenme tarzında hafif olabileceği gibi yaşamı tehdit edecek boyutta da olabilir. Kanama ile kan kaybından çok, kanın solunum yollarını tıkaması en önemli ölüm nedenidir. Bu nedenle acil müdahale gerektirebilen bir sağlık sorunudur

Bazen ağız veya burun içi kanamalar ya da sindirim sisteminden kaynaklanan kanın (hematemez) ağızdan dışarı atılması ile karıştırılabilir. Hematemez genellikle bulantı ve kusma ile olur ve kahve telvesi gibi koyu renklidir. Hemoptizi ise genellikle parlak kırmızı renkte olur ve öksürükle gelir.

Soru: Hemoptizi neden oluşur?

Cevap: Solunum yolları, akciğerler, kalp ve büyük damarları etkileyen ya da kanama bozukluğuna yol açan birçok hastalık hemoptiziye neden olabilir.

En sık nedenleri arasında, akciğer kanseri, tüberküloz (verem), bronşektazi, akciğerin mantar enfeksiyonları, akciğer apseleri ve pnömoni (zatürre), damar bozuklukları, akciğere pıhtı atması (emboli), kalp kapak hastalıkları (mitral darlık), doğumsal kalp hastalıkları, travmalar, yabancı cisimlerin yanlışlıkla nefes borusuna kaçması, pıhtılaşmayı önleyen hastalıklar, romatizmal hastalıklar (sarkoidoz, Behçet hastalığı, SLE gibi) ve kan sulandırıcı ilaçlar, aspirin gibi ilaçlardır.

Soru: Hemoptizi olan bir hasta ne yapılır?

Cevap: Öksürük, balgam gibi diğer solunumsal belirtilerin aksine hemoptizi oldukça korkutucu bir belirtidir ve hasta genellikle bir Göğüs Cerrahisi veya Göğüs Hastalıkları uzmanına başvurur. Eğer kanama ciddi miktarlarda (örneğin bir çay bardağı kadar) ise vakit kaybedilmeden gerekirse bir acil servise başvurulmalıdır. Hemoptizi varlığını doğrulamak ve sebebini bulmak için hastanın tıbbi öyküsü, kan testleri, akciğer grafisi veya bilgisayarlı tomografi gibi incelemeler öncelikle yapılır. Sonra ya da ciddi kanama olan hastalarda ilk basamak olarak uygulanacak olan bronkoskopi en önemli girişimsel işlemdir. Bronkoskopi genel veya lokal anestezi altında uygulanabilir. Bronkoskopi cihazı ucundaki optik yardımıyla solunum ağacının görüntülenmesini ve kanama odağının saptanmasını sağlar.

İlaç tedavileri, buzlu sıvı ile yıkama yapılması, kanayan bronş damarının görüntülüme yöntemi aracılığıyla pıhtılaştırma uygulanması (embolizasyon), bronş içi tıkayıcılar yardımıyla kanamanın durdurulması, kanayan bronş kısmının balon yardımı ile kapatılarak kanamanın durdurulması (izolasyon) ve gerekirse de kanayan akciğer dokusunun tamamen çıkarılması gibi cerrahi yöntemler hastanın ve kanamanın durumuna göre uygulanan tedavi yöntemleridir.

Doç. Dr. Nesimi Günal

Balgam Nedir?

Solunum yolları ile ilgili bir hastalığınız olduğunda öksürük gelişebilir. Bu da beraberinde balgamı getirebilir. Balgam boğazınızda ya da ciğerlerinizde olabilir. Solunum yollarınızda biriken ve tiksinti uyandıran balgamın neden olduğunu merak edebilirsiniz. Bu yazıda “balgam neden olur?” ve “balgama ne iyi gelir?” gibi soruların cevaplarını bulabilirsiniz.

Balgam, özellikle ciğerlerinizden öksürdüğünüzde gelen, içeriğinde çoğunlukla su, tuz ve antikorlar olan jölemsi bir sıvıdır. Burundan gelen mukus (sümük olarak bilinir) ile karşılaştırıldığında balgam, daha kalın ve yapışkan bir görünüme sahiptir. Her nefes alışınızda aslında toz, alerjen, kalıntı ve virüsleri vücudunuza çekmiş olursunuz. Hava yollarınızdaki balgamın amacı, bu maddelerin her birini hapsetmektir. Sonra bu mukus, alt solunum yolları olan soluk borusu, bronşlar ve akciğerlerden atılır. Aslında bu yapışkan madde, mikropları ciğerlerinizden uzak tutmaya çalışır.

Boğazda oluşan mukus ile balgam, birbirlerinin yerine kullanılsa da aynı şey değildir. Sıvı daha inceyse, burun ve sinüslerden geliyorsa bu mukustur. Boğazınızdaki sıvı, daha kalın ve daha yapışkansa bu balgamdır.

Balgam Neden Olur?

Vücudun belirli bir miktarda ihtiyaç duyduğu bu yapışkan sıvının aşırı üretilmesinin bazı nedenleri vardır. Bunlardan en yaygın neden; soğuk algınlığı gibi solunum yolu enfeksiyonlarına karşı bağışıklık sisteminin verdiği tepkidir. Bağışıklığınız, soğuk algınlığı ile savaşırken daha fazla mukus üretir. Bazen de alerjik bir reaksiyon veya solunum yollarındaki bir tahriş sebebiyle balgam oluşur. Bunların da yaygın olarak nedenleri sigara içmek ve alerjenleri solumaktır. Astım hastaları, öksürmekten daha çok balgam çıkarırlar. Bu ciddi bir duruma işaret edebilir. Balgam, ciğerlerde bulunan küçük tüycükler sayesinde maddeleri ciğerlerden uzaklaştırmak için hareket eder. Yapışkan madde, yukarı doğru çıkar ve boğaz balgamına dönüşür. Buna mukosiliyer temizleme denir.

Boğazınızda her sabah balgam olduğunu hissedebilirsiniz. Gece boyunca daha az hareket etmeniz ve uyku pozisyonu almanız halinde balgam, boğazınızda ve ciğerlerinizde birikebilir. Sabah, hareket etmeye başladığınızda o da dağılır ve hareket etmeye başlar. Gece boyunca biriken balgamı, vücut öksürerek dışarı atmak ister. Aşırı alkol alımı da balgama neden olabilir. Ciğerler, günde yaklaşık mililitre mukus üretir ama bu fark edilmez. Bunun fark edildiği zamanlar genellikle hastalık dönemleridir.

Balgam yeşil ya da sarı renkliyse bu, enfeksiyon olduğunun işaretidir. Bu renk, enfeksiyonla savaşan beyaz kan hücrelerinin ürettiği enzimden kaynaklanır. Kalın balgam, bir haftadan uzun süre devam ederse bu, viral enfeksiyonun bakteriyel bir enfeksiyona döndüğünün göstergesidir. Sinüs enfeksiyonları, zatürre ve bronşit gibi durumlarda bu rengi alır.

Balgam şeffaf, açık renkteyse bu, basit soğuk algınlığı ya da alerjik rinit gibi alerjilerin neden olduğu bir balgamdır. Çünkü alerjiler, mukus zarlarını histamin üretmesi için tetikler ve bu da hücrelerin daha fazla mukus üretmesine neden olur. Anti-histamin ilaçlar almak bu balgam üretimini durdurabilir.

Uzun süreli balgam oluşma durumu bazı hastalıklar nedeniyle görülür. Bunlar; kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), kistik fibroz ve astım gibi hastalıklardır.

Balgam kahverengi bir görünüme sahipse bu, bakteriyel zatürre, KOAH, kistik fibroz gibi hastalıkların apse yapmasından kaynaklanır.

Balgam beyaz renkli ise bu, viral bir enfeksiyon tarafından tetiklenir,  bakteriyel bir enfeksiyona dönüşürse sarı ve yeşil renk alabilir. Kalp yetmezliği, kronik reflü, KOAH gibi sebepler bu balgama neden olabilir.

Siyah renkli balgam ise kömür, is gibi şeylerin solunmasıyla oluşur. Sigara nedeniyle de karşılaşılır. Bazen kistik fibroz hastaları ve kömür işçilerinde görülür.

Balgam kırmızı veya pembe renkteyse bu tıbbi olarak değerlendirilmelidir. Verem (tüberküloz), kalp yetmezliği, zatürre, pulmoner emboli (akciğerdeki kan pıhtıları) ve akciğer kanseri gibi hastalıkların habercisi olabilir.

Kahverengi, pembe/kırmızı ve siyah renkli balgam görülürse vakit kaybetmeden doktora gidilmelidir. Üstelik kilo kaybı, yorgunluk ve öksürük eşlik ediyorsa acilen doktora danışılmalıdır. Balgamınız kalınsa ve düzelmiyorsa, ateşiniz 38 derecenin üzerindeyse yine doktora gidilmelidir.

Balgama Ne İyi Gelir?

“Balgam nasıl geçer?” diye düşünüyorsanız, balgama iyi gelen birkaç basit öneriyi uygulayabilirsiniz. Bunlar şöyle sıralanabilir:

• Nemlendirici cihazlar, ortamdaki kuru havayı verdiği buhar sayesinde nemlendirir. Böylece burnunuz ve boğazınız nemlenir. Nemlenen solunum yollarınızda fazla mukus oluşmaz.
• Su içmek, mukusun gevşemesine yardımcı olur. Susuz kalınca, balgamın vücudunuzdan atılması da zorlaşır.
• Alkol, kahve ve diğer kafeinli içecekler de dehidrasyona (vücuttaki sıvı kaybı) neden olduğu için vücuttaki nemi azaltır. Bu sebeple balgam sorununuz varsa bu içecekleri tüketmemeye özen gösterin. Bunun yerine ılık ve kafeinsiz içecekler tüketin.
• Süt ürünleri, şekerli besinler, bazı tahıllar ve kırmızı et mukus oluşumunu artırabilir. Hatta gluten alerjisi veya hassasiyeti gibi sebeplerle mukus artışı görülebilir. Bu ve benzeri sebeplerle balgamdan kaçınmak için zencefil, zerdeçal, salatalık, ananas, brokoli, soğan, sarımsak, elma sirkesi gibi besinler tüketmeye özen gösterin.
• Hızlı yürüyüş, koşu ve bisiklet gibi egzersiz size iyi gelebilir. Göğsünüzdeki birikmeyi gevşetmeye yardımcı olabilir. Daha kolay öksürebilirsiniz. Ancak hastaysanız dinlenmeye ihtiyacınız olacaktır. Bu yüzden diğer yöntemler denenebilir.
• Balgam söktürücü ilaçları doktorunuzun kontrolünde alabilirsiniz.
• Okaliptüs, kafur, mentol etken maddeler yine balgam söktürücü olarak faydalı olabilir.
• Parfüm gibi kokular tahrişe sebep olup balgamı tetikleyebilir.
• Yatarken yastığınızı yüksekte tutmak balgama iyi gelebilir.

Balgam Nasıl Atılır?

Balgamı atmanız için burnunuzdan destek alabilirsiniz. Ağzınızı kapatıp burnunuzdan nefes alın. Dil ve boğaz kaslarınız ile fazla balgamı tutabilirsiniz. Havayı ve tükürüğü ileri doğru iterken dilinizde bir U şekli oluşturun ve balgamı lavaboya tükürün.

Balgamı bu teknikle atmanız doğrudur. Ancak balgamı atmak için hızlandırıcı birtakım uygulamalar yapabilirsiniz. Balgamı daha kolay atmak için öncesinde balgam söktürücü içip balgamı yumuşatabilirsiniz. Yine aynı şekilde bal ilave ettiğiniz bir bitki çayı içmek de balgamı yumuşatarak daha kolay atmanızı sağlayabilir. Sıcak bir duş almanız da balgam atmanızı hızlandırabilir. Zencefil, zerdeçal, karabiber, limon ve balı karıştırarak hazırlayacağınız bir karışım yine balgam atmanızı kolaylaştırabilir. Bu tür bir macun karışımı aynı zamanda iyileştirici bir etki de sağlayabilir. Tahriş olan boğazınızda rahatlama yaratabilir.

Doğal Yolla Balgam Nasıl Sökülür?

Doğal yollarla balgam sökülmesi için esansiyel yağlardan yararlanabilirsiniz. Anti-bakteriyel ve anti-inflamatuvar olabilen bu yağlar, sinüslerde rahatlama sağlayabilir. Uçucu yağı suya damlatarak buhar banyosu yapabilir ya da göğsünüze sürebilirsiniz. Tıkanıklığa yardımcı olabilecek bazı bitkisel yağlar şunlardır:

Ancak bu uçucu yağları kullanmadan önce mutlaka doktora sorun. Su içmenin yanında su ile gargara yapmak da balgam söktürebilir. Yine tuzlu su ile gargara yapmak balgamı gevşetebilir. Balgamı önlemek için bağışıklığınızı güçlü tutarak enfeksiyonlardan korunun.

Uzmanların ciddi hastalıklara işaret ettiğini söylediği sorunlardan biri kan tükürmek, öksürürken kan gelmesi ve ağızdan kan gelmesidir. Bu tür şikayeti olan hastalarda ileri tetkikler yapılmalıdır.

Kan tükürmek veya kanlı balgam ciddi hastalıklara işaret eder.

Kanamanın yeri ve nedeni tespit edilmelidir.

Ağızdan kan gelmesinin sebepleri:

1. Ağızdan kan gelmesinin sebeplerinden biri burun boşluğu, ağız ve boğazdan oluşan üst solunum yollarıdır. Hem tükürürken hem de burundan kan gelmesi, üst solunum yoluna işaret eder. Mutlaka kulak burun boğaz muayenesi yapılmalıdır.

2. Kan, bulantı ve kusma şikayetiyle birlikte geliyorsa sebebi mide ve bağırsaklar olabilir. Akciğerden kaynaklanan kanamalarda da bulantı ve kusma görülür.

3. Akciğerden kaynaklanıyorsa genellikle kan öksürüldüğünde gelir. Göğüste hırıltı vardır. Kanama balgam içinde olabileceği gibi tamamen kandan oluşan tükürük veya balgam şeklinde de olabilir. Akciğerden kan gelmesi en çok tümörler ve kanser sebebiyle görülür.

Ağızdan kan gelmesi başta küçük miktarlarda olsa da bir anda hayati miktarlara ulaşabilir. Ağızdan kan gelmesi tüberküloz, kanser,tümör, apse ve bronşektazi gibi hastalıklarda görülebilir ve kanama aniden artar.

Kan tükürmek ciddiye alınması gereken bir durumdur. Hemen bir doktora başvurulmalı ve derin inceleme yaptırılmalıdır.