Enerji Piyasas Düzenleme Kurumu'nun (EPDK), Resmi Gazete'nin bugünkü saysnda yaymland karara göre, transit giri noktalarnda yaplacak doalgaz tama miktarna ilikin bildirimler, BOTA ile transit boru hatt iletmecisi arasnda yaplan "Balantl Sistem Teslim Sözlemesi" çerçevesinde belirlenen zaman aralnda gerçekletirilecek.
Bu zaman aralnda herhangi bir deiiklik olmas durumunda, deiiklik, uygulamadan en geç 15 gün önce Elektronik Bülten Tablosu (EBT) üzerinden BOTA tarafndan duyurulacak.
BOTA, transit giri noktalarnda yaplan tama miktar bildirimini, Balantl Sistem Teslim Sözlemesi gereince düzenleme hakkna sahip olacak.
Doalgaz tedarik ve ihraç eden irketler, doalgazn tanaca gün için yapaca tama miktar bildirimini en erken 7, en geç 1 gün önce saat 'e kadar EBT üzerinden BOTA'a iletecek.
İranın yaptığı kesinti nedeniyle organize sanayi bölgelerinde (OSB) kullanılan doğalgazda yüzde 40 kısıtlama yapılması ve üç günlük elektrik kesintisine gidilmesini değerlendiren eski Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) Genel Müdürü Gökhan Yardım, Elinizde sisteme verecek gazınız yoksa mecburen talebi kısacaksınız ve şu anda da bunu yaptılar. Şu güncel verileri kaldırdılar ancak anlayabildiğimiz kadarıyla bu kesintilerle depolarda bir denge tutturuldu dedi.
İranın geçen hafta teknik arıza gerekçesiyle Türkiyeye doğalgaz akışını kesmesinin ardından pazar gününden (23 Ocak) itibaren organize sanayi bölgelerinde (OSB) kullanılan doğalgazda yüzde 40lık kısıtlama yapılmış ve üç günlük elektrik kesintisi uygulamasına gidilmişti. Medyascopea konuşan Antalya OSB Başkanı Ali Bahar, kısıtlamalarla ilgili olarak “OSB’lerimizde üretimini 7/24 sürdürmek zorunda olan, en ufak bir aksaklıkta üretimi uzun süre duracak, stoku çöp olacak fabrikalarımız vardır. Ülke imalatının üç gün süreyle durdurulması hayal bile edilmemesi gereken korkunç bir şeyken, bunun eyleme geçirilmesi çok daha korkunç ve tehlikelidir” demişti.
Konuyla ilgili olarak Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank İran kaynaklı bu sorunu yine sanayicilerimizle el ele vererek inşallah en kısa sürede atlatacağız açıklamasını yaparken Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez de İranın, kontratımızda yazılı olan basınçla ilgili şartları tutturamadığını görüyoruz diye konuşmuştu.
Peki, Türkiye kesintilere gitmeden bu sorunu aşabilir miydi? Eski BOTAŞ CEOsu, doğalgaz ve yenilenebilir enerji uzmanı Gökhan Yardıma göre, Türkiyede bulunan iki doğalgaz deposunun (Tuz Gölü ve Silivri ) 1 Kasım itibarıyla tam kapasite ile dolu olması gerekiyordu. Ancak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, 14 Kasımda yaptığı açıklamada depoların dörtte üçünün dolu olduğunu şu sözlerle açıklamıştı:
Yeraltı doğalgaz depolarımızın dörtte üçü dolu olup, kış aylarına bu depolar tam dolu olarak gireceğiz.
Medyascopea konuşan Yardım, şu an yaşanan durumun kriz değil ancak zor gün olduğu görüşünde:
Bu bir zor gün. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından onaylanmış şebeke işleyiş düzenlemelerine göre arzda herhangi bir kesilme olduğunda bu zor gün olarak ifade edilir. Zor günlerde de neler yapılacağı yazılmıştır.
1 Kasımda depoların dolu olması gerekiyordu
Yardım, doğalgaz depolarındaki doluluk oranlarının önemine vurgu yaptı:
Tüm dünyada kabul edilen ölçüt 1 Kasımda depoların tam dolması gerekliliğidir. Bizde 1 Kasımda depolar tam dolu değildi. Zaten Fatih Bey de dörtte üçü dolu diye açıklama yapmıştı. Türkiyede iki depo var, bir Tuz Gölü bir de Silivri depoları. Silivri deposunu siz 1 Nisan-1 Ekim arasında doldurursunuz. 1 Ekimden mart sonuna kadar da boşaltırsınız. Ancak Tuz Gölü deposu öyle değil. Yine 1 Nisan 1 Ekim arasında tam dolu hale getirmeniz lazım ama ondan sonrasında ama kış mevsiminde tekrar doldurmanız gerekir. Baktığımızda da 1 Ocaktan 12 Ocaka kadar bu depoya tekrar gaz yüklendiğini görüyoruz. Ancak 13 Ocaktan bu yana bu gaz deposundan günde yaklaşık 30 milyon metreküp gaz çıkışı oluyor. Şu anda kaça düştü bilemiyorum çünkü güncel verileri göremiyoruz.
Yardım, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda da BOTAŞın günlük verileri açıklamayı durdurduğunu belirtti.
Elinizde sisteme verecek gazının yoksa mecburen talebi kısacaksınız
Yardım, sözlerine şöyle devam etti:
Burada asıl olay şu: Doğalgaz işletmeciliği bir denge sorunudur. Sizin tüketiminizle arzınızı günlük olarak dengelemeniz lazım. Dengeleyemezseniz o zaman bazı tedbirler almanız lazım. Bu tedbirlerden biri yeraltı depolarından sisteme gaz vermek, spot gaz getirmişsinizdir, onları verebilirsiniz. Bunlar veriliyordu. Sistem tam dengede gibi giderken üzerine İranın kesintisi geldi. Bu kesintiyle birlikte sistemde günlük 28 milyon metreküplük bir açık olmaya başladı. Üzerine bir de soğuk hava dalgası da gelince -ki bunun geleceği de biliniyordu- o zaman da enerji yönetimi arz ile talebi dengelemek lazım diyerek kesintilere gitti. Elinizde sisteme verecek gazınız yoksa mecburen talebi kısacaksınız ve şu anda da bunu yaptılar. Şu güncel verileri kaldırdılar ancak anlayabildiğimiz kadarıyla bu kesintilerle depolarda bir denge tutturuldu.
Hedef denmişti
Yardım, depoların kapasitesinin artırılması gerektiği görüşünde:
Tuz Gölü deposuna en fazla milyon metreküplük gaz depolanabiliyor. Halbuki daha önceki sunumlarda 1 milyarlık bir depodan bahsediliyordu. Bu olamadı. Daha sonra 5,6 milyarlık bir hedef belirlendi. Silivri deposu da 4 milyar civarlarına çıkarılacaktı. Toplamda 11 milyar metreküpe yakın bir kapasite için Hedef denmişti.
En son ihtimal konutlarda kesinti
Yardım, talebi dengelemek için yapılan kesintilerde dikkatli olunması uyarısında bulundu:
Bu kesintilerin sırası vardır. Önce gazı kesilebilir müşterileriniz varsa önce onları kesersiniz. Ardından çift yakıtlı elektrik santrallerini kesersiniz. Arz ve talep yine dengelenmemişse o zaman ülkenin elektrik durumuna göre bazı santralları ve ondan sonra sanayi tesislerini belli bir ölçüde kısarsınız. Ancak keserken de dikkatli olmalısınız. Bazı sanayi tesisleri vardır ki teknolojisi itibarıyla kesinti yapamazsınız. Örneğin seramik endüstrisi, cam sanayii ve petrokimya endüstrisi. Bunları kesemezsiniz, kesmemeniz lazım. Çünkü çok büyük zararlar oluşur ve bir daha tesisleri devreye alamayabilirsiniz. En son ihtimal olarak da konutlarda kesinti var ama o noktalara gelmemek lazım. Zaten oraya gelmesin diye bu kesintiler yapılıyor. Böyle bir şey olacağını da zannetmiyorum.
İYİ Partiden araştırma önergesi
Öte yandan, İYİ Parti Grup Başkanvekili ve İzmir Milletvekili Müsavat Dervişoğlu, sanayi tesislerinde üretimin durdurulmasının neden olacağı sorunların araştırılması, doğalgaz ve elektrik kısıtlamaları nedeniyle sanayicilerin uğradığı mağduriyetin giderilmesi için, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) araştırma önergesi verdi.
Dervişoğlu, elektrik ve doğalgaz kısıtlamalarının yol açacağı mağduriyetlerin çözüme kavuşturulması, benzer aksaklıkların tekrar yaşanmaması için gerekli önlemlerin alınması amacıyla konuya ilişkin Meclis araştırması açılmasını talep etti.