Büzülme Nedir 5 Sınıf
5. Sınıf Fen Bilimleri Isı Maddeleri Etkiler konu anlatımı
Genleşme ile büzülme birbirinden farklıdır. Yani birbirlerinin tersidirler. Genleşmede maddenin hacmi artar, büzülmede ise hacmi küçülür. Fakat aynı maddeyi ısıttığınızda oluşan genleşme miktarı ile soğuttuğunuzda oluşan büzülme miktarı birbirine eşittir.
Katılarda Genleşme ve Büzülme
*Tren rayları ve köprü demirleri döşenirken aralarında belirli bir boşluk bırakılır. Bunun nedeni yaz aylarında demirin genleşmesi, kış aylarında ise büzülmesidir.
* Evde yapılan konserve kavanozları ile satın alınan kavanozların kapakları kolay kolay açılmaz. Bunun nedeni kapak sıkıca kapatılıp, hava ile sıkıştırılmıştır. Kapağı açmak için sıcak batırırsınız. Sıcağın etkisiyle genleşen kapak rahat açılır.
* Gözlük çerçevelerinde de ısının etkisi kullanılır. Gözlük camının çerçeveye rahat oturması için önce çerçeve ısıtılıp, genleşmesi sağlanır. Cam yuvaya oturtulduğunda da büzülen çerçeve sayesinde, cam düşmez.
* Yaz aylarında elektrik tellerinin aşağı doğru sarkması, kış aylarında da gergin halde durması genleşme ve büzülmeye örnektir.
* Toprak oluşumu da genleşme ve büzülmeye en güzel örnektir. Ayrıca toprak oluşumu genleşme ve büzülmenin olumlu yönlerinden biridir. Kayalar arasına sızan sular, ısının etkisiyle genleşme ve büzülmeye maruz kalırlar. Bunun sonucunda da kayalar parçalanırlar. Bu olay sürekli devam ettiğinde de toprak oluşmaya başlar.
*Dişlerinizin çatlaması da genleşme ve büzülmenin olumsuz yönlerinden biridir. Aşırı sıcak veya soğuk bir yiyecek yediğinizde ya da içtiğinizde dişleriniz diğer maddeler gibi hızlı şekilde genişleyemediğinden çatlayabilir. Bu bilgiyi dikkate alarak, aşırı sıcak/soğuk yiyecek-içeceklerden uzak durun.
SıvılardaGenleşme ve Büzülme
*Ocakta yemek pişerken veya çaydanlıkta su kaynatılırken, yemeğin ve suyun taştığını görmüşsünüzdür. Bu olay, sıvıların da genleştiğine örnektir. Isı alan sıvı genleşmiş ve hacmi artmıştır.
*Termometrelerde cıva kullanılır. Cıva da sıvı madde olduğundan ısı aldığında genleşir ve hacmi artar. Bu sayede cam boru içerisinde yükselir, siz de ortamın sıcaklığını öğrenmiş olursunuz. Ortam sıcaklığı düştüğünde de cıva büzülür ve hacmi küçülür.
Su da bir sıvı olmasına rağmen diğer sıvılar gibi ısı verdiğinde hacmi azalmaz. Su, ısı verdiğinde de hacmi artar. Bu sadece suya özgü bir özelliktir. Ayrıca sıvıların katılardan daha çok genleştiğini aklınızda tutun.
GazlardaGenleşme ve Büzülme
*Nevşehir bölgesinde kullanılan balonları görmüşsünüzdür. Bu balonlar havanın ısıtılması sonucunda şişiyorlar ve havalanıyorlar. Havanın ısıtılması durdurulduğunda da balon büzülüyor.
*Deodorant şişeleri aşırı ısıya maruz kaldıklarında patlarlar. Bunun nedeni ısıya maruz kalan gazın genleşip, içinde bulunduğu kaba basınç yapmasıdır.
* Uzun süre yol alan araçların lastikleri, ısınarak genleşirler. Uzun süre bekleyen veya soğuk havaya maruz kalan lastikler ise büzülürler.
*Gök gürültüsünün oluşması da ısının madde üzerindeki etkisine örnektir. Yıldırım veya şimşek çaktığında hava ısınır ve gök gürültüsünün oluşmasını sağlar.