Bulunma Hal Eki Cümleleri
Bulunma durumu eki nedir? Bulunma durumu eki -de/-da/-ta/te’nin yazılışı
Dilbilgisinde durum veya hal ad&#;yla bilinen ekler bulunur. Bunlar yönelme, ayr&#;lma, belirtme ve bulunma olarak toplam dört gruptan meydana gelir. Bulunma durumu ekleri, birçok ki&#;inin yaz&#;m hatas&#; yapt&#;&#;&#; eklerden biridir. &#;smin "de" hali olarak da adland&#;r&#;lan bu ekler, cümle içerisinde kullan&#;ld&#;&#;&#;nda cümleye yüklenecek manay&#; belirler.
Bulunma Durumu Eki Nedir?
Cümle içerisinde ismin görevini ve manas&#;n&#; ifade eden eklerdir. Ad&#;ndan da anla&#;&#;laca&#;&#; üzere ismin bulundu&#;u yeri veya eylemin tam olarak nereye yap&#;ld&#;&#;&#;n&#; gösterir. Bulunma durumu ekleri “-de, -da, -ta ve –te” &#;eklindedir. Bu ekleri cümle içerisinde bulmak oldukça kolayd&#;r.
Bulunma durumu ekini bulmak için eyleme &#;u sorular sorulur:
- E&#;er cümlede bir eylemi i&#;aret eden ek kullan&#;l&#;yorsa, tek yap&#;lmas&#; gereken &#;ey eyleme “nerede” sorusunu yöneltmektir.
- E&#;er cümlede ismi gösteren bulunma durumu eki kullan&#;yorsa, eyleme “kimde” sorusu sorulur.
Bu iki soru &#;ekli sayesinde cümlede hangi sözcükte bulunma durumu eki oldu&#;u ortaya ç&#;kar. Bu hal ekleri özellikle “-de” ve “-da” ba&#;laçlar&#; ile çok s&#;k kar&#;&#;t&#;r&#;l&#;rken aralar&#;nda önemli farklar bulunmaktad&#;r. Ba&#;laçlar kullan&#;lan sözcükten ayr&#; bir &#;ekilde yaz&#;l&#;rken bulunma hal ekleri sözcü&#;e birle&#;ik bir &#;ekilde yaz&#;l&#;r.
Bulunma Durumu Eklerinin Yaz&#;m&#;
Bulunma durumu ekleri cümle içerisinde kullan&#;l&#;rken; özel isimler d&#;&#;&#;nda birle&#;ik bir &#;ekilde yaz&#;lmaktad&#;r. Örnek verecek olursak; “Eski&#;ehir, Gaziantep, Bal&#;kesir, Ahmet, Ay&#;e” gibi isimler özel isim olarak tan&#;mlan&#;r. Bu isimler ek ald&#;klar&#;nda “Eski&#;ehir’de, Gaziantep’te, Bal&#;kesir’de, Ahmet’te ve Ay&#;e’de” olarak kullan&#;l&#;r.
“On(da), biz(de), ben(de)” gibi kelimelerde ise biti&#;ik yazma kural&#; mevcuttur. Bunlar bulunma durumu eki alm&#;&#; isim örnekleri aras&#;nda yer al&#;r. E&#;er “onda” yerine “on da” veya “sende” yerine “sen de” &#;eklinde yaz&#;l&#;rsa buradaki ekler ba&#;laç olarak kullan&#;lm&#;&#; olur.
Bulunma Durumu Eki Örnekleri
Bulunma durumu ekleri ço&#;unlukla yer bildirme amac&#;yla zamir sözcüklerinin sonuna eklenmektedir. A&#;a&#;&#;da konu ile ilgili örnek cümleler mevcuttur.
- Onu sinemada görünce çok &#;a&#;&#;rd&#;m. Bu cümledeki “sinemada” sözcü&#;ünün sonundaki ek, eylemin nerede oldu&#;unu bildiren bulunma durumu ekidir.
- Arabada buldu&#;um bu defterin kime ait oldu&#;unu bilmiyorum. Araba =Araba(da)
- Kebab&#;n en güzelini Gaziantep’te yap&#;yorlar. Gaziantep = Gaziantep(te)
- Karde&#;im yar&#;n gece sizde kalacak. Bu cümledeki “sizde” sözcü&#;ünün sonundaki ek zamirlerde bulunan bulunma ekine örnektir.
- Bende de&#;il as&#;l onlarda var bir tuhafl&#;k. Onlar = Onlar(da)
- Gidecek yeri yoktu ama bende de kalmad&#;. Ben = Ben(de)
ANASAYFAYA DÖNMEK &#;Ç&#;N TIKLAYINIZ
| Hâl | Anlam | Örnek | Dillere örnekler |
|---|---|---|---|
| Abesif | yokluk, bulunmama durumu | öğretmensiz | Estonca, Fince |
| Ablatif (1) | dolaylı hâl | öğretmenle ilgili | Arnavutça, Ermenice, Sanskritçe, Latince, Litvanca, Fince |
| Ablatif (2) | yol hareketi | öğretmenden çekildi | Arnavutça, Ermenice, Çuvaşça, Azerice, Estonca, Fince, Japonca, Latince, Macarca, Sanskritçe, Tibetçe, Türkçe, Özbekçe |
| Absolutif | geçişsiz fiillerin özneleri; geçişli fiillerin nesneleri | öğretmen yahut öğretmeni | Ergatif diller |
| Adesif | yakınında | öğretmende | Estonca, Fince, Litvanca (eskiden), Macarca |
| Akuzatif | doğrudan nesneler | öğretmeni | Arapça, çoğu Hint-Avrupa dilinde, Esperanto, Macarca, Türkçe |
| Alatif veya diketif | bir yere doğru hareket | öğretmene doğru | Baskça, Fince, Estonca, Litvanca (eskiden), Macarca, Tibetçe |
| Ekvatif | karşılaştırma | öğretmen gibi | Sümerce |
| Datif | yön veya alıcı; dolaylı nesne | öğretmene | çoğu Hint-Avrupa dilleri, Gürcüce, Macarca, Türkçe |
| Delatif | bir yerden aşağı doğru yolda hareket | gemiden aşağı | Macarca |
| Delimitatif (yerel genitif) | yerel âidiyet | öğretmenin, öğretmene ait | Baskça |
| Derivatif | köken | Ankaralı öğretmen | Türkçe |
| Elatif | dışarı çıkma | evden dışarı | Eski Yunanca, Estonca, Fince, Macarca |
| Ergatif | geçişli fiili yürüten özne | öğretmen (ev inşa ediyor…) | Çerkesçe[1], Baskça, Gürcüce, İnuitçe, Samoaca, Tibetçe |
| Esif | durumun işaretlenmesi | öğretmen olarak | Estonca, Fince, Gürcüce, Laponca, Macarca (2, formal ve modal) |
| Genitif (Genetiv) | aidiyet, ilişki | öğretmenin | çoğu Hint-Avrupa dilleri, Arapça, Macarca, Tibetçe (?), Türkçe |
| İlatif | içeriye doğru hareket | eve | Estonca, Fince, Laponca, Litvanca, Macarca |
| İnesif | içerisinde | evin içinde | Baskça, Macarca, Fince, Estonca, Litvanca |
| İnstrüktif (1) | yapış şekli | öğretmen aracılığıyla | Fince |
| Aletsel veya instrüktif (2) | ile beraber | öğretmenle | Baskça, Gürcüce, Fince, Macarca, Latince, Litvanca, Sanskritçe, Slav dilleri, Türkçe |
| Komitatif | ile beraber | öğretmenle | Baskça, Estonca, Fince, Laponca, Macarca, Tibetçe |
| Lokatif | yer | öğretmende | Laponca, Letonca, Litvanca, Sanskritçe, Slav dilleri, Tibetçe, Türkçe |
| Nominatif | özne | öğretmen | Arapça, bütün Hint-Avrupa dilleri, Estonca, Fince, Gürcüce, Laponca, Macarca, Türkçe |
| Oblik | kapsamlı | öğretmeni ilgilendiren | Eski Fransızca, İngilizce, Kurmanci, Zazaca |
| Partitif | miktarlar | öğretmenlere | Baskça, Fince, Estonca |
| Perlatif | bir şeyin içinden geçmek | evin içinden | Tokarca |
| Posesif | aidiyet | öğretmene ait | Baskça |
| Postpozisyonel | sona eklemelerden önce gelen ismin hâli | öğretmen + son pozisyon | Hintçe |
| Prepositif | ismin hâli nach ilgeçten | ilgeç + öğretmen | Rusça |
| Prolatif (1) | yüzeyde hareket | evden | Estonca |
| Prolatif (2) | için veya yerine | öğretmen için | Baskça |
| Sublatif | bir şeye doğru hareket | gemiye | Macarca |
| Superesif | bir yerdeki pozisyon | gemide | Macarca |
| Tendensyal | hareketin yönü | öğretmene doğru | Baskça |
| Terminatif | hareket veya zamanın sonu | öğretmene kadar | Baskça, Estonca, Macarca, Tibetçe |
| Translatif | durum değiştirme | öğretmen olmak | Estonca, Fince, Gürcüce, Macarca |
| Vokatif | seslenme | (Ey) Türk Gençliği! | Gürcüce, İrlandaca, Latince, Rumca, Rumence, Ştokavca ve birkaç Slav dili (Çekçe, Lehçe, Litvanca, Ukraynaca ve Üst Sorbca gibi) |
Türkçedeki İsmin Hâl (Durum) Eklerinin Örnekleri[değiştir kaynağı değiştir]
İsmin hâlleri olarak tanımlanmasına rağmen isim olmayan sözcükler de hâl ekleri alabilirler. Bunun dışında Hint-Avrupa dillerinde bilinen genitif ya da aidiyet hâli Türkçede ismin sonuna -in eki getirilerek yapılmasına rağmen ismin hâllerinden sayılmamaktadır. Türkçede genitif, ilgi eki olarak tanındı.