Buzağılarda Koksidiyoz

Koksidiyoz (Coccidiosis) tek hücreli bir bağırsak paraziti (protozoa) tarafından oluşturulan, kanlı ishalle seyreden bir hastalıktır.

Etken Eimeria zuernii veya Eimeria bovis&#;tir.

Dünya&#;da yaygın bir sorundur.

Büyümede geri kalan, tüyleri matlaşmış, koyu renkli sulu dışkısı olan, sıklıkla ıkınan, durgun, halsiz, zayıf buzağılar varsa bu hastalıktan şüphe edilir.  Ayrıca; diğer ishal tedavileri denenmiş, fakat iyi sonuç alınamamış ise, yine koksidiyoz akla gelmelidir.  İştah kaybı ve gelişme geriliği belirgindir.  Ikınma bazen aşırı derecede şiddetli olabilir.  Hatta titreme, ayağını yere vurma, tepinme, boyun kaslarının gerilmesi, şaşılık gibi sinirsel belirtiler bile ortaya çıkabilir (Nervöz Koksidiyoz).  Bazen ölüm şekillenebilir.  Hastalık buzağıların gelişmesini gerilettiği için, ayrıca işçilik, altlık ve tedavi masrafları sebebiyle önemli derecede ekonomik kayba sebep olur.

Koksidiyoz ikincil hastalıklara da zemin hazırlar.  Örneğin; koksidiyozlu buzağılar diğer ishal etkenlerine ve zatürre&#;ye (pneumoni) karşı da çok hassas olurlar.  Kolayca öksürüğe yakalanabilirler.

Koksidiyoz fekal-oral (dışkı-ağız) yoluyla yayılır.  Ağızdan alınan bir adet yumurta bağırsaklarda açılır ve bağırsak duvarını işgal ederek çoğalır. İki hafta içinde milyonlarca yumurta dışkı yoluyla saçılmaya başlar.

Hastalık barınakta veya merada hızla yayılır.  Yayılma dışkı ile bulaşmış yemlikler, suluklar, altlıklar ve hayvanların tüyleri ile olur.  Birbirini yalayan buzağılar arasında koksidiyoz hızla yayılır.  Koyu renkli, bazen belirgin kanlı ve sümüksü dışkının erken fark edilmesi yani, gözlem yayılmanın önlenmesi bakımından çok büyük önem taşır.

Koksidiyoz hijyen eksikliği olan işletmelerin başlıca hastalığıdır.  Buzağılara annelerinden veya çevrelerindeki büyük hayvanlardan da bulaşır.  Erginler hastalığı gizli veya kronik olarak, belirti göstermeden taşıyor olabilirler.

Hastalığa zemin hazırlayan faktörler stres, kalabalık, nemli ortamlar, nakliye, büyüklerle buzağıların bir arada olması, sütten kesme dönemi, yem değişiklikleri, dışarıdan sürüye hasta hayvan getirilmesi, pazara hayvan götürmek ve getirmek olarak sayılabilir.

Koksidiyozun kesin teşhisi mikroskobik muayene ile olur.

Şüpheli durumlarda, ayırıcı tanı için bile olsa, Koksidiyoz yönünden mikroskobik muayene yaptırılması yerinde olur.

Kolibasilloz başta olmak üzere, besleme, toksin ve  parazit kaynaklı ishaller bakımından koksidiyozu ayırt etmek gerekebilir.

Kışın, aşırı soğuk ve nemli havalarda, ani hava değişikliklerinde kış Koksidiyozu akılda tutulmalı, koyu renkli ve yumuşak dışkı görüldüğünde Koksidiyozdan şüphe edilmelidir.

Hastalığın aşısı yoktur.

Tedavisi vardır.

Antikoksidiyal ve Koksidiostatlar kullanılarak tedavi yapılabileceği gibi, saçılım da önlenir.

İleri vakalarda ağızdan ve gerekli görülürse damardan sıvı tedavisi yapılabilir.

Koruyucu hekimlik:

Koksidiyoz da birçok hastalık gibi sürü yönetimi eksikliğinde ortaya çıkan bir sorundur.

Korunmada sürü yönetiminin temel ilkeleri olan kuru -temiz ortamlar ile iyi gözlem şarttır.

Hijyen korunmanın anahtarıdır.

Stresi önlemek, buzağıların vücut dirençlerini sarsmamak gerekir.  Stres kalabalıkta, sütten kesme döneminde, nemli ortamlarda, sık sık yapılan değişikliklerde artar.   Buzağılar annelerinden ve diğer büyüklerden ayrı tutulmalı, hastalar derhal ayrı bir yere alınmalı, altlıklar değiştirilmeli, tedavi ayrı bir yerde yapılmalıdır.  Buzağıların bulundukları ortamda tedavileri başarı şansını azaltır.  Çünkü reenfeksiyon (tekrar tekrar hastalık etkenine maruz kalma) ihtimali yüksektir.

Yemlik ve sulukların yerleri yayılma konusunda önemlidir.  Dışkıların yemliğe veya suluğa yapışmış olması muhtemel ise derhal bu yönde önlem alınmalıdır.

Dışkı ile bulaştığı gözlenen yem kısımları atılmalı, dışkı bulaşmış suluklar temizlenmelidir.

Koşulları düzeltmek, kuru ve temiz ortamlar sağlamak en önemli koruma yöntemidir.

Buzağılarda Coccidiosis, genç sığır akut veya kronik bir enteritis ile karakterize bulaşıcı protozoer hastalıktır. Özellikle aylık buzağılarda, aylık kuzu ve oğlaklarda önemi büyüktür.

Klinik koksidiozis tüm dünyada ve çoğu hayvan türlerinde yaygın olarak görülür. Fakat etkeni büyük ölçüde tür spesifiktir. Hayvanlarda ölümler, gelişme geriliği, verim azalması, tedavi ve korunma masrafları nedeniyle özellikle besi işletmelerinde ekonomik kayıplara neden olurlar.

Buzağılarda Coccidiosis, Eimeria spp. prozoonları tarafından meydana gelir. Buzağılarda en patojen türler E. bovis, E. zurni ve E. ellipsoidalis&#; dir. Ayrıca E. auburnesis &#;in bu türler kadar patojen olmamakla birlikte klinik semptomlara neden olduğu ifade edilmiştir. Diğer türlerin sahadaki önemleri henüz tam olarak bilinmemektedir. Koyun ve Keçilerde E. ovina ve E. ovinoidalis en patojenleridir. E. ahsatc, E. parva ve E. crandallis fatültatif patojen, E. intricata ve E. faurei ise apatojen Eimeria türleridir. Etkenin oositlerin sporlanması için derece sıcaklık, rutubet ve oksijen azlığının olması önemlidir. Oositler dışkıda yıl kadar yaşayabilirler. Dezenfektana dayanıklıdırlar.

Epidemiyolojisi

Buzağılarda Coccidiosis, bütün Dünyada yaygındır. Genellikle ahır şartlarında kışın ve ilkbahar başlarında gözlenmektedir. Bulaşma kontamine yem ve suların ağız yoluyla alınmasıyla gerçekleşir.

Eimeria &#;lar konakçı dışında sporlanma (sporogoni) ile konakçı hayvan üzerinde şizogoni (aseksüel form) ve gematogoni (seksüel form) tarzında çoğalırlar. Yüksek sıcaklık yani 40 derecenin üzerinde olduğu zaman ve kuraklıkta telef olurlar.

Buzağılarda Coccidiosis Klinik Semptomlar

• Hastalığın seyri ve klinik tablonun şiddeti, etkenin patojenitesine alınan ookist sayısı, alınma süresi, etkenin yerleştiği organ ve fonksiyonel önemi, hayvanın yaşı ve vücut direnci, bağışıklık durumu, reenfeksiyon zamanı ve şiddetine bağlıdır.
• Kuzularda haftalıktan, buzağılarda ise 2 haftalıktan sonra çıkmaya başlar.

Sığırlarda ki Klinik Semptomlar;

• Buzağılarda koksidiozis akut seyreder. Hastalık ani ishalle başlar.
• İshal başlangıçta sulu ve muhatlı olan gaita hızla hemorajik bir şekle dönüşür.
• Dışkıda kan pıhtıları vardır.
• Perineum bölgesi ve arka bacakları kanlı dışkı ile bulaşıktır.
• Tenesmus
• Karınlar çekik, sırtları kambur şeklindedir.
• Vücut ısısı başlangıçta yüksek derece daha sonraları genellikle normal sınırlarda seyreder.
• Dehidrasyon, halsizlik, hematokrit değer artışı gözlenir.
• Bazen rektumun prolapsusu
• Sinirsel semptomlarla akut seyreden şiddetli olaylarda ;

• Serebrokotikal bozukluklar
• titremeler
• Kramplar
• Hiperestezi
• Konvulziyonlar
• Opistotonus
• Depresyon ve koma hali
• Nistagmus
• Ağızdan köpük gelmesi ve böğürme

• Kanlı veya kansız olabilen ishal
• Dehidrasyon
• Durgunluk
• Zayıflama
• Kıllarda karışıklık
• Kulaklarda düşme
• Gözlerde çökme

Mortalite oranı % arasında değişir. En çok akut devrede ölümler görülürse de hastalık ortalama hafta devam eder. Hastalığı atlatanlar gelişmelerini tamamlaymazlar ve geri kalırlar.

Koyun ve Keçilerde Klinik Semptomlar;

Akut, subakut, kronik ve latent seyreder.

Akut;

• Genç kuzu ve oğlaklarda görülür.
• İştahsızlık
• Sulu muhatlı, kanlı, sarı-yeşil renkli ve pis kokulu ishal
• Başlangıçta hipertermi sonralar normal seyrinde
• Anüs ve bacak bölgesinde ishal kanlı bir şekilde bulaşmıştır.
• Karın ağrısı ve ıkınma
• Hareketler de isteksizlik zayıflama büyümenin durması
• Titremeler
• Anemi ve bazı bölgelerde ödem

Subakut;

• 2 yaşına kadar olanlarda görülür.
• Gaita sulu olup mukuslu veya kanlıdır.
• Zayıf ve anemiktirler.
• vücut ısısı derece

Kronik;

• Yaşlı hayvanlarda (2 yaşından büyük) görülür.
• Ateş
• Anemi
• İştahsızlık
• Yapağılarda dökülme
• İshal

Latent Form;

• Hem yaşlılarda hem de gençlerde görülür. Herhangi bir klinik semptom ve belirtiye yol açmaz.

Ayırıcı Tanı

• Yüksek ateşin olmaması, akut kanlı ve fibrinli ishalin gözlenmemesi, genel durumun daha iyi olması ile Salmonellosis &#;ten
• Olayın kronik seyretmesi ile Clostridium Perfiringes tip C Enfeksiyonu &#;ndan ayrılır. Ancak coccidiosisin akut olayları ile klinik olarak karışması söz konusu olabilir.
• Dışkı muayenesi ile İntestinal Helminthiasis &#;den ayrılır.

Buzağılarda Coccidiosis Sağaltım

Sağaltım için mutlaka Hekim &#;inize başvurun. Burada yazılan tedaviler bilgi amaçlıdır. Burada verilen bilgilerle tedavi edilmeye çalışılan hastanın oluşabilecek olumsuz tüm sonuçlar için hiçbir sorumlukluk kabul edilmez.

• Antikoksidal ilaçlardan sülfonamidler (sülfadimidin, sulfaquinoxaline, sulfadimethoxin, sulfathiazol), pyrimidin türevleri (amprolium), nitrofuran bileşikleri (nitrofurazon, furazolidon), triazintrion bileşikleri (toltrazuril) birisi gün süreyle kullanılır.
• Şiddetli dehidrasyonlarda sıvı-elektrolit takviyesi
• Anemik durumlarda demir preperatları
• Komplikasyonları önlemek amacıyla antibiyotik
• A ve K vitamini
• Ca uygulanmasında da yarar görülmüştür.

Korunma

Hasta hayvanlar sürüden ayrılır ve tedavi edilir. Bireysel barınma, suni emzirme, aşırı rutubetin önlenmesi, su ve yemlerin kontaminasyondan uzak tutulması, bulaşmayı en aza indirilmesi, altlıkların sürekli düzenli olarak değiştirilmesi ve ooskistlerin yıkımlanması için % lik dichromate veya % 1 &#;lik choromate çok etkilidir ve uygulanmalıdır.

Hijenik tedbirlere rağmen hastalık hala engellenemiyorsa koruyucu ilaçlar kullanılmalıdır. Bu amaçla Amprolium 5 mg/kg, oral 21 gün, Toltrazuril 20 mg/kg tek sefer, Decoquinate mg/kg yem ile 28 gün, Sulfadimidine 35 mg/kg oral 15 gün verilebilir.

Tags:buzağı hastalıklarıbuzağılarda kanlı ishalcalf coccidiosisCoccidiasinaCoccidiosisE. bovisEimeriaEimeria bovisEimeria zuerniikanlı ishalkoksidiozisKoksidiyozsığır hastalıkları