Cengiz Han Şarkısı

Kara kıs awılıma kelgende,

Kültildegen kar yerge tüskende,

Dombıramdı alarman,

Yürek sazın şalarman,

Kaygırgandı eş aytpam.

Dombıra sazın esitken ataylar,

Mänesine es bergen anaylar.

Esitkenine oy berip,

Yüreklerge ses berip,

Köz yastı kızganmaslar.

Nogaydıñ kaygı sansız küninde,

Bätirler yuklamagan küninde

Yüreklerin kötergen,

Sogıslarda küş bergen

Köpti körgen Dombıra

Kara kış köyüme gelende

Lapa lapa kar yere düşende

Dombramı alırım

Yürek sazımı çalarım

Kaygılarımı hiç söylenmem.

Dombra sazımı işiten babalar

Manasına kulak veren analar

İşittiğini akıl yorarak,

Yürekleri titreyerek

Göz yaşlarını esirgemezler.

Nogayların derdi sayısız, her gününde

Yiğitlerin uyumadığı günlerde

Yüreklerini cesaretlendiren

Savaşlarda güç veren

Görüp geçirmiş dombra

Dinleyen herkesi duygulandıran efsane Dombra şarkısı dilden dile yayılmaya devam ediyor. Dombra şarkısı, Nogay Türklerine ait ve Cengiz Han Marşı olarak da biliniyor. Göktürk'lerin savaş marşı olarak tanınıyor.

AK Parti'nin sözlerini değiştirerek, müziğini kullandığı seçim şarkısına da bunu hatırlatır şekilde, "Recep Tayyip Erdoğan-Dombra" adı verildi. AK Parti'nin seçim şarkısı, Uğur Işılak tarafından seslendirildi.

Dombra adı, Kazak Türkleri'nin kullandığı iki telli, parmakla çalınan halk çalgısından geliyor.

DOMBRA EFSANESİ NASIL ÇIKTI?

Dombranın oluşumuyla ilgili bir efsane şu şekildedir; Cengizhan'ın büyük oğlu Joşıhan ava çıkar. Yaralı ceylanın peşini kovalarken vefat eder. Oğlundan habersiz kalan Cengizhan onun öldüğünü sezerek "Kim bana bu acı haberi söylerse onun boğazına kurşun dökeceğim." der. Cengizhan'ın sertliğinden korkan vezirleri haberi vermeye cesaret edemezler. Buna daha çok sinirlenen Cengizhan tüm kahrını, acısını halktan çıkarmaya başlar ve halka zulmeder.

Bu kadar ağır eziyetin altında kalan halkını bu ıstıraplardan kurtarmak ümidiyle Kerbuğa-küyşi Hanın huzuruna gelir, bildiklerini gizlemeden anlatmasını ister. Kerbuğa da bildiklerimi ben değil iki telim anlatsın der; "Aksak Ceylan" küyünü yazar ve dombırasıyla Cengizhan'a anlatır. Küyde Hanın katılığı, acımasızlığı, halkın çektiği ağır işkenceler, avcılık hayatı ve Joşıhan'ın ölümü anlatılır.

DOMBRA'YA KURŞUN DÖKÜLÜR

Bunun hepsini çok iyi anlayan Cengizhan Kerbuğa'nın boğazına kurşun dökülmesini emreder. Fakat Kerbuğa acı gerçeklerin kendisi değil dombrasının ağzından çıktığını söyler. Böylece kurşun dombıranın gövdesine dökülür. Sıcak kurşuna dayanamayan dombıranın birkaç teli kopar, eskiden altı telli olan dombıra bugünkü iki telli hâlini alır.

DOMBRA NEDİR?

Dombra; iki telli, parmakla çalınan halk çalgısıdır. Kazak Türklerinin en yaygı çalgısıdır. Telleri eskiden bağırsaktan yapılırken günümüzde misina kullanılmaktadır. Kazakça'da barsak anlamına gelen "işege" sözü "işek" şeklini alarak çalgı teli anlamına dönüşmüştür.

Armudi bir teknesi, çam ağacından göğsü ve perdeli sapıyla küçük bir dutarı andırır. Boyu 80- 100 cm kadardır. Abay ve cambıl dombırası olmak üzere iki türü vardır. Şertpe ve tökpe adları altında iki türlü çalım tekniği vardır.

Şertpe tekniğinde sağ elin ayası göğüse dayanarak işaret parmağı ile vurma ve çekmelerle çalınırken, tökpe tekniğinde sağ el bilekten hareket ederek ve bütün parmaklar kullanılarak çalınır. Ses aralığı bir tel üzerinde bir buçuk oktavdır. Dörtlü ya da beşli aralıkla akortlanır.