Ceviz Ağacının Altında Uyumak Zararlımı

Ceviz ağacı altında neden oturulmaz, Ceviz ağacı gölgesi zararlı mı?Türkiye'de en çok yetiştirilen ürünlerden biri de cevizdir. Ülkenin hemen hemen her bölgesinde ceviz yetiştirilir. Ancak verimli ceviz yetiştiriciliği ise belli bölgelerde daha yaygındır. Özellikle de İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde ceviz yetiştiriciliği oldukça yaygındır. Anadolu'da ceviz ağacının altına oturulmaması gerektiği, oturanın sağlığnın bozulduğu hatta ceviz ağacının altında oturanların erken yaşta hayatını kaybedeceği ileri sürülür. Peki, Ceviz ağacının altında neden oturulmaz, ceviz ağacının gölgesi gerçekten zararlı mı, ceviz ağacının altında oturanların sağlığı bozulur mu, neden ceviz ağacının gölgesinde oturulmaz?

İşte detaylar: Yaygın olarak bilinen gerçekçe ceviz ağacı sülfür gazı salgıladığıiçin, bu gaz insana zarar verir. İddiaya göre havadaki diğer gazlardan daha ağır olduğu için dibe çöken silfür gazı, ceviz ağacının altında oturanları halsizleştirir, sersemleştirir. Bazı uzmanlar bu iddiaların tamamen asılsız olduğunu, hatta ceviz ağaçlarının bu gazı salgıladığına dair bilimsel veriler olmadığını belirtiyor. Ancak bazı uzmanlar ise tam tersi bir görüş savunuyor. Dolayısıyla konu hakkında aslında kesin ve net bir bilgi veya bilimsel veri yok.

Uzmanlara göre halkta yanlış bir kanaat olarak yerleşmiş, aslında sülfür gazının insana bir zararı yok. Üstelik sülfür gazının ozon tabakasını tamir etme özelliği var. Sırf bu sebepten dolayı dünyadaki ceviz ağacının sayısının artırılması gerekiyor.

Ülkemiz içinse ceviz önemli bir gelir kaynağı. Dünyanın en kaliteli cevizleri bu topraklarda yetişiyor. Ve biz tükettiğimiz cevizin yarısından fazlasını Amerika'dan satın alıyoruz.

Cevizin insan vücuduna sağladığı faydaları saymakla bitmez. Ceviz, damarlarda daha az pıhtılaşma özelliği olan kan tipinin üretimine ve iyi kolesterol oranının kötü kolesterol oranına göre artmasına yardım ediyor, kolesterolün damarları tıkama aşamasında önemli bir adım olan şişme ve kızarıklığı azaltabiliyor.

Beyne benzeyen ceviz, kavrama ve anlamayı geliştiriyor. Asya'da ceviz hala beyin gıdası olarak kabul ediliyor, bu ülkelerde öğrenciler, sınavlardan önce ceviz yiyerek notlarını yükseltebileceklerine inanıyor.

Ceviz, omega-3 bakımından çok zengin. Cevizdeki yağ profili, fitosteroller ve magnezyum, safra taşı oluşumunun önüne geçiyor.

Cevizdeki melatonin, beyin bezesi tarafından salgılanan melatoninin insan vücudunun kullanıma hazır formunu içeriyor. Melatonin, gece çalışan ve zaman farkından dolayı uyku düzensizliği çeken kişilerde uyuma rahatsızlıklarını ortadan kaldırabiliyor.

KONU HAKKINDA FARKLI GÖRÜŞLER

Anadolu Üniversitesi (AÜ) Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Botanik Anabilim  Dalı tarafından yapılan araştırmalarda, Dr. Ersin Yücel bazı bitkilerdeki zehirli maddenin insana sindirim, deri, solunum ve kan yolu ile bulaşabileceğini belirtiyor. Bu sebeplerden dolayı ceviz ağaçlarının insan yoğunluğundan uzak olan yerlere dikilmesi gerektiğini vurguluyor.

Ceviz ağacı en görkemli ağaçlardan biridir ve yapısı gereği meyvesini yaklaşık mm et kalınlığı olan yeşil bir doku ile koruma altına alır. Bu kabuk meyveyi böcek ve hayvan istilalarından korumak için geliştirilmiştir. Bu doku çatladığı zaman cevizin toplanma zamanı gelmiş demektir. Cevizin üstündeki bu kısım ayıklanır ve tat olarak çok kötü olduğu için tüketilmez. Bu doku bazı ilaçların yapımında ham madde olarak kullanılmaktadır.

UZMANLARA GÖRE ZARARI YOK

Bir başka iddiaya göre ise ceviz ağacının sülfür gazı salgılayarak zararlı bir hale geldiği şeklindeki iddialar tamamen asılsız. Bu görüşe göre; yoğunluğu farklılık göstermekle beraber ceviz ağaçlarının hemen hemen her kısmında ‘’juglon’’ adı verilen ve buna duyarlı bazı bitki türlerinin yaşam döngüsüne zarar verecek bir kimyasal ürettiği doğru ancak iddia edildiği gibi ceviz ağaçları yakınında ya da altında kendi fidanları da dahil hiçbir odunsu bitki fidanının yetişmediği bilgisi doğru değil. Juglon bir sülfür gazı ya da içinde sülfür bulunduran bir bileşik değil. Odunsu bitkiler de dahil olmak üzere ceviz ağacı ile uyumlu bir şekilde yetişebilecek bitki türleri mevcut. Juglonun insan sağlığına olumsuz bir etkisi olmadığı da belirtilmiş.

İddiada belirtildiği gibi ceviz ağaçlarının kökleri de dahil birçok kısmı zehirli bir madde olan juglonu salgılıyor ancak bu madde insan sağlığı için zararlı olmadığı gibi iddiada belirtilenin aksine ceviz ağacının altında tüm odunsu bitki fidanlarının yaşamasına da engel değil. Juglonun bazı bitkiler üzerinde olumsuz etkisi bulunduğuysa doğru.

BÖYLE BİR GAZ SALGILADIĞI DOĞRU DEĞİL İDDİASI

Yurakıdaki görüşü savunanların bir diğer iddiası ise ceviz ağacının sülfür gazı salgılamadığı yönünde. İddianın ikinci kısmında ceviz ağaçlarının sülfür gazı salgıladığı ve bu gazın insanları sersemlettiği ancak ozon tabakasını tamir ettiği söylenmiş. Sülfür gazı ifadesi ile hangi kimyasalın kastedildiği açık olmadığından bu iddianın yanlışlanması biraz zor. Sülfür dioksit ya da hidrojen sülfür kastediliyorsa bu gazların zehirli olduğu doğru ancak ceviz ağaçlarının sülfür içeren bir gaz saldığına dair bilimsel bir kanıt bulamadık.

SONUÇ OLARAK

Ceviz ağaçlarının etrafında kendi fidanları da dahil odunsu bitki fidanlarının yetişmediği doğru değil. Ceviz ağaçlarının etrafında bu ağaçlar tarafından üretilen juglon isimli kimyasala duyarlı bazı bitki türleri yetişmiyor ancak hiçbir odunsu bitkinin yetişmediği iddiası yanlış. Ceviz ağaçlarının sülfür gazı salgıladığı iddiası için net bir bilimsel kanıt bulunamadı. Sülfürün ozon tabakasını onardığı iddiasıysa oldukça tartışmalı. Sülfürün küresel ısınmaya karşı kullanılması tartışılmakta fakat bu tartışmalarda ozon tabakasına verebileceği zararlar ve sebep olabileceği asit yağmurlarına dikkat çekilmiş.

Hikayesi ve anlamı pek de bilinmeyen bir söz

WebTekno - Dilimizin en büyük zenginliğini oluşturan pek çok deyim ve atasözü vardır. Bunlar arasında en ilginç olanlardan bir tanesi de ‘Ceviz ağacının dibinde ve gölgesinde oturulmaz, adamı erken öldürür.’ sözüdür. Bu söz, ceviz ağaçlarının yaygın olduğu bölgelerdeki insanlar tarafından sıkça kullanılıyor. Hatta son yıllarda bu sözü halkı çıkardığı iddia edilen bir bilimsel açıklama da sosyal medyada geziyor.

‘Ceviz ağacının dibinde ve gölgesinde oturulmaz, adamı erken öldürür.’ sözünü duyunca herkesin aklına kafasına ceviz düşerek ölme ihtimali geliyor olabilir ancak açıklaması biraz daha derin. Derin olmasına derin ama ne kadar doğru olduğuna dair elimizde hiçbir kanıt yok. Gelin ‘Ceviz ağacının dibinde ve gölgesinde oturulmaz, adamı erken öldürür.’ sözüne ve bu söz için yapılan bilimsel açıklamayla doğrusuna yakından bakalım.

Hikayesi ve anlamı pek de bilinmeyen bir söz: 

‘Ceviz ağacının dibinde ve gölgesinde oturulmaz, adamı erken öldürür.’ sözü, özellikle ülkemizin Toroslar bölgesinde sık sık kullanılan bir halk deyimidir. Ortaya çıkış ve yayılma hikayesi tam olarak bilinmiyor ancak ceviz ağaçlarının yaygın olduğu tüm bölgelerde kullanılıyor. Hikayesi gibi anlamı da tam olarak bilinmeyen bu söz hakkında son yıllarda ortalarda dolanan bir bilimsel açıklama var.

‘Ceviz ağacının dibinde ve gölgesinde oturulmaz, adamı erken öldürür’ sözünün bilimsel açıklaması:

İlk kez yılında Facebook’ta yayınlanan bir gönderi ile ortaya çıkan ‘Ceviz ağacının dibinde ve gölgesinde oturulmaz, adamı erken öldürür.’ sözünün bilimsel açıklamasına göre ceviz ağacı sülfür gazı yayıyor ve bu gaz, havada bulunan diğer gazlardan ağır olduğu için dibe çöküyor. Ceviz ağacının yanında uzun süre vakit geçiren insanlar bu gazdan zehirlenerek zarar görüyor, hatta ölüyor.

‘Ceviz ağacının dibinde ve gölgesinde oturulmaz, adamı erken öldürür.’ sözünün bilimsel açıklamasına göre ceviz ağacı tarafından yayılan sülfür gazı nedeniyle etrafında hiçbir bitki de yetişmiyor. Ceviz ağacı tarafından yayılan sülfür gazının ozon tabakasını tamir ettiği ve bu nedenle her yere ceviz ağacı ekilmesi gerektiği de açıklamanın önemli bir parçasını oluşturuyor. 

Bu açıklama için tam olarak doğru diyemiyoruz:

‘Ceviz ağacının dibinde ve gölgesinde oturulmaz, adamı erken öldürür.’ sözü için yapılan ve bilimsel olduğu iddia edilen açıklama kulağa güzel gelse bile tam olarak doğru değil. Ceviz ağaçlarının gövdesinin her bir bölümü juglon adı verilen bir kimyasal madde salgılıyor. Ancak bu madde söylendiği gibi insanlar ya da diğer bitki ve hayvanlar için zararlı değil.

Bilimsel olduğu söylenen açıklamada bahsedilen, ceviz ağaçlarının etrafından hiçbir bitki yetişmediği iddiası da doğru değil. Ceviz ağaçlarının etrafında, kendi fidanları da dahil olmak üzere pek çok bitki yetişmektedir. Elbette, tüm ağaçlar gibi ceviz ağacı da bulunduğu topraktan mineral ve suyun büyük bölümünü kendine aldığı için etrafındaki bitkilerin çok da verimli olmayacağı aşikar.

Gelelim ceviz ağacının yaydığı öldürücü sülfür gazının ozon tabakasını iyileştirdiği iddiasına; sülfür gazı ne? Yapılan açıklamada geçen sülfür gazı sülfür dioksit mi hidrojen sülfür mü? Diyelim bu ikisinden biri. Evet, zamanında bu gazların ozon tabakasını iyileştirme özelliği üzerine bazı çalışmalar yapıldı ancak hiçbir zaman bu iddiayı kanıtlayan bir sonuç alınmadı.

Ceviz ağacının salgıladığı gazlar, insanlara kolay kolay zarar vermez: 

Tamamen olmasa da ‘Ceviz ağacının dibinde ve gölgesinde oturulmaz, adamı erken öldürür.’ sözü için yapılan ve bilimsel olduğu iddia edilen açıklama kısmen yanlıştır. Evet, ceviz ağacı kimyasal bir gaz salgılar ama bu gaz kolay kolay kimseye zarar vermez.

Ceviz ağacı tarafından yayılan juglon gazına her bitki dayanamaz ama pek çok odunsu bitki bu gazdan etkilenmediği için ceviz ağacının etrafında başka bitkiler yetişebililir. Ozon tabakasını iyileştirme gücüne gelirsek, maalesef bu da doğru değil. Hatta kullanımı durumunda asit yağmuruna neden olacağı bile söyleniyor. 

‘Ceviz ağacının dibinde ve gölgesinde oturulmaz, adamı erken öldürür.’ sözünün bilimsel açıklamasını inceledik ve bu bilimsel açıklamanın ne kadar doğru olduğundan bahsettik. Bazen, bazı bilgiler bu örnekte görüldüğü gibi hızla yayılabilir. İnanmadan önce birkaç basit Google araması yapmak en doğrusu olacaktır.

Gülizar Baki'nin haberi

Ömrünü ceviz ağacına adayan Selami Bayrak bu uğurda Anadolu'yu karış karış dolaşmış. Amerika'ya, Şili'ye, Fransa'ya, Portekiz ve İspanya'ya gitmiş. İlginçtir kendine ait dikili tek bir ceviz ağacı yok ama yetiştirdiği bir milyondan fazla ceviz fidanı başkalarının bahçesinde, tarlasında meyveye durdu. Cevizci dede olarak nam salan Bayrak, dünyanın geleceği için cevizin çok önemli olduğunu söylüyor.

Orman Genel Müdür-lüğü'nden ağaçlandırma uzmanı olarak emekli olan Selami Bayrak, ömrünü ve kariyerini ceviz ağacına adamış biri. Ona kalsa uygun iklim ve toprak yapısı olan boş arazilerin hepsine ceviz ekilmeli. 40 yıldır bunu dile getiren Bayrak, ülkenin geldiği durumun kendisini haklı çıkardığını düşünüyor: "Bugün yediğimiz cevizin yarısından fazlasını Amerika ve Şili'den ithal ediyoruz. 17,5 liraya satılan ceviz normal şartlarda yenilmeyecek kadar kötü. Düşünebiliyor musunuz cevizin ana vatanı Anadolu ve biz cevizi dünyanın öbür ucundan getiriyoruz."

İşte bu düşünceleri Selami Bey'in her karşılaştığı insana hararetle cevizi anlatmasına, sonra da kucağına ceviz fidanı verip öylece uğurlamasına sebep oluyor. Bundan dolayı adı 'cevizci dede'ye çıkmış.

Yeni nesil yatırım için ceviz ekiyor

Cevizci dedenin fidanlığı Düzce Kaynaşlı'da. Bolu tüneli açılmadan önce İstanbul'a giden ya da İstanbul'dan dönen her araç önünden geçiyordu. Gece gündüz fidanlarının yanında. Her birine evladı gibi davranıyor. Onlar da bu ilgiye kayıtsız kalmamış. Boylarına bakmadan meyveye durmuşlar. cm boyundaki fidanların cılız dallarında arzı endam eden cevizlere hayretle baktığımızı görünce başlıyor anlatmaya: "Chandler dediğimiz türden fidanlar bunlar. Amerika'da geliştirildi. Küçük yaşta meyve vermeye başlıyor. Normal bir ceviz ağacı 10 kilo meyve verirken bunlar kilo. Üstelik bizim topraklarda Amerika ve Şili'dekinden çok daha lezzetli ve kaliteli meyvesi oluyor."

Şili'den gelen chandler cevizle Maraş, Balıkesir ve Yalova'da yetişen chandler cevizi gösteriyor sonra. Gerçekten de yerli chandler hem daha büyük hem de daha lezzetli. "Şili'den gelen cevizin özel yetiştiricileri var, çiftlikte her daim ziraat mühendisi oluyor, damlama sulama yapıyorlar, ağacın yaprağına cihazla bakıyorlar, suya ihtiyacı var mı, hangi mineral eksik? Hemen sulama havuzuna o mineralden ekliyorlar ki ancak bu büyüklükte ve lezzette meyve alıyorlar.

Balıkesir'deki çiftçi cevizlere gübre vermemiş, Maraş'taki geç toplamış, Yalova'daki ise erken toplamış, bu kusurlara rağmen bizimkiler Şili'dekinden katbekat daha kaliteli. Ama ülkemizde çok az insan bunun farkında." Neyse ki son yıllarda özellikle yeni nesil cevizi yatırım aracı olarak görmeye başlamış. Ya babadan kalma atıl durumdaki arsalara ya da satın aldıkları tarlalara ceviz dikiyorlar. 5 yıl içinde hasada başlanıyor. yılda 10 dönümlük bir ceviz tarlasından bugünün fiyatlarıyla bin lira gelir elde edilebiliyor.

Şili'deki ceviz fidanlığını gördüm, psikolojim bozuldu

Kariyeri boyunca ceviz ağacının yaygınlaştırılması ve aşılama yöntemleri üzerine çalışan Selami Bey, emekli olduktan sonra Türkiye'de ceviz üzerine çalışma yapan bilim adamlarıyla birlikte İspanya, Portekiz, Fransa, Amerika ve Şili'deki ceviz çiftliklerini, araştırma laboratuvarlarını ziyaret etmiş. Gördükleri ve öğrendikleri karşısındaki hissiyatını şöyle anlatıyor: "İnanın psikolojim bozuldu. Biz yıllarca Anadolu'yu karış karış gezip insanlara ve bürokrasiye ceviz ağacının önemini anlatmaya çalışırken, adamlar devasa çiftlikler kurmuş. Bir ağaçtan kilo ceviz alabileceği türler geliştirmiş. Yaklaşık yıldır bu alanda çalışıyorlar. Bizde ilk aşılama 'te yapıldı. Şimdi birkaç akademisyen ve benim gibi gönüllü var. Gitmediğim işadamı kalmadı. Üniversitelerin ve devletin kapısını çaldım. Bürokratik engellerin haddi hesabı yok. En sonunda kitap yazdım, internet sitesi kurdum (seafoodplus.info)." diyor.

Selami Bey'in literatüre kattığı birçok Anadolu'ya has ceviz türü var. 43 yıllık eşi Meryem Hanım, ceviz ağaçlarını üçüncü çocukları olarak görüyor: "İlk zamanlar çok üzülüyordum. Gece gündüz cevizle uğraşıyor. Hatta rahmetli babama şikayet etmiştim. Bana kızmıştı, kumarla, içkiyle mi uğraşsın. Bırak vatana millete hayırlı bir iş yapsın demişti. Ceviz onun tutkusu. Ona dinçliğinin sırrını soruyorlar, her gün ceviz yiyor ve hiç boş kalmıyor. Sürekli çalışıyor, ceviz için koşturuyor. Ben sırrının bu olduğunu düşünüyorum." diyor.

***

Ceviz ağaçlarının altındaki taşın sırrı

Ülkemizde ceviz ağacının azalma sebebi Avrupa'da başlayan ceviz dipçikli silah ve ceviz mobilya modası. Bir de gizliden gizliye kesilen asırlık ağaçlar var ki onların hikâyesi çok şaşırtıcı. Sökülen yaşlı ceviz ağaçların kökleri arasında geniş ve düz bir taş çıkınca "hazinelerin yerini belli etmek için koymuşlar" efsanesi yayılır. Yalova, Düzce, Kastamonu ve Trabzon'da yüzlerce asırlık ceviz sökülür. Tabiî ki hazine bulunmaz. Çünkü bu taş ceviz ağacının kökünün dibe doğru uzamasındansa yanlara yayılıp daha çok su ve mineral alabilmesi için konuluyordur.

Cevizin altında neden oturulmaz?

Ceviz ağacı sülfür gazı salgılar. Havadaki diğer gazlardan daha ağır olduğu için dibe çöker ve cevizin altında oturanı sersemletir. Bu söz oradan geliyor. Halkta yanlış bir kanaat olarak yerleşmiş, zararı yok aslında. Üstelik sülfür gazının ozon tabakasını tamir etme özelliği var. Sırf bu sebepten dolayı dünyadaki ceviz ağacının sayısının artırılması gerekiyor. Ülkemiz içinse ceviz önemli bir gelir kaynağı. Dünyanın en kaliteli cevizleri bu topraklarda yetişiyor. Ve biz tükettiğimiz cevizin yarısından fazlasını Amerika'dan satın alıyoruz.

Zaman - Cumartesi