Ceza Infaz Kurumları Türleri
Cezaevi (ceza infaz kurumu) tipleri çeşitleri nelerdir?
Bu yazı içeriğinde cezaevi (ceza infaz kurumu) tipleri çeşitleri ve bu kurumların genel özelliklerine yer verilecektir. Bilindiği üzere ceza infaz hukukunda mahkumiyet hükümleri kesinleşmedikçe infaz olunamaz. Ayrıca kesinleşen ve yerine getirilmesi onaylanan cezaya ilişkin hüküm, mahkeme tarafından Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir. Bunu takiben verilen hükme göre cezanın infazı ise Cumhuriyet savcısı tarafından izlenir ve denetlenir.
Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazında erişilmek istenen temel amaç;
- Öncelikle genel ve özel önlemeyi sağlamak,
- Bu maksatla hükümlünün yeniden suç işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek,
- Toplumu suça karşı korumak, hükümlünün; yeniden sosyalleşmesini teşvik etmek,
- Üretken ve kanunlara, nizamlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştırmaktır.
Bu genel bilgilerden sonra hükümlülerin cezasının hangi kurumlarda infaz edileceği ve bunlara ilişkin açıklamalar aşağıda sunulmaktadır.
Kapalı cezaevi (ceza infaz kurumu) nedir?
Kapalı ceza infaz kurumlarının genel nitelikleri 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun sekizinci maddesinde açıklanmıştır. Buna göre; kapalı ceza infaz kurumları,
- İç ve dış güvenlik görevlileri bulunan,
- Firara karşı teknik, mekanik, elektronik veya fiziki engellerle donatılmış,
- Oda ve koridor kapıları kapalı tutulan, ancak mevzuatın belirttiği hâllerde aynı oda dışındaki hükümlüler arasında ve dış çevre ile temasın olanaklı bulunduğu,
- Yeterli düzeyde güvenlik sağlanmış,
- Hükümlünün gereksinimine göre bireysel, grup halinde veya toplu olarak iyileştirme yöntemlerinin uygulanabileceği
tesislerdir.
Açık cezaevi (ceza infaz kurumu) nedir?
Açık cezaevi, hükümlülerin iyileştirilmesi kapsamında çalıştırılması ve meslek edindirilmesine öncelik verilen, firara karşı engelleri ve dış güvenlik görevlisi bulunmayan, güvenlik bakımından kurum görevlilerinin gözetim ve denetimindeki erkek, kadın ve genç hükümlülere yönelik ceza infaz kurumlarını temsil eder. Açık ceza infaz kurumları ihtiyaca göre kadın açık ceza infaz kurumları, gençlik açık ceza infaz kurumları şeklinde kurulabilir.
Açık cezaevi (ceza infaz kurumu) şartları nelerdir?
15.04.2020 tarihinde yapılan değişikliklerle güncellenen şartlara göre aşağıdaki durumlarda hükümlüler hakkında verilen cezalar doğrudan açık ceza infaz kurumlarında yerine getirilir;
a) Terör suçları, örgüt kurma, yönetme veya örgüte üye olma suçları ile örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan mahkum olanlarla ikinci kez mükerrir olanlar ve koşullu salıverme kararının geri alınması sebebiyle cezası aynen infaz edilenler hariç olmak üzere, kasıtlı suçlardan toplam üç yıl veya daha az hapis cezasına mahkum olanlar,
b) Taksirli suçlar nedeniyle toplam beş yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkum olanlar,
c) Adli para cezası, infaz sürecinde hapis cezasına çevrilenler,
d) 09/06/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu gereğince tazyik hapsine tabi tutulanlar.
Hükümlülerin kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna ayrılmasına Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında yasanın seksen dokuzuncu maddesi uyarınca yapılan değerlendirme neticesinde karar verilir.
Toplam on yıl ve daha fazla hapis cezasına mahkum olanlarla terör suçları, örgüt kurma, yönetme veya örgüte üye olma suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, kasten öldürme, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar ve uyuşturucu ya da uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarından mahkum olanların kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna ayrılmalarına ilişkin idare ve gözlem kurulu kararları, infaz hakiminin onayından sonra uygulanır.
Kimler açık cezaevinden kapalı cezaevine gönderilir, kapalıdan açığa iade şartları nelerdir?
Doğrudan açık ceza infaz kurumuna alınanlar dahil olmak üzere bu kurumlarda bulunan hükümlülerden;
a) Firar edenler ya da başka bir fiilden dolayı haklarında tutuklama kararı verilenler idare ve gözlem kurulu kararı ile,
b) Kınamadan başka bir disiplin cezası alıp, bu cezası kesinleşmiş olanlar veya asayiş ve düzenin sağlanması amacı ile disiplin cezası kesinleşmemiş olsa dahi eylemi kurum düzeni ya da kişi güvenliği bakımından tehlike oluşturanlar idare ve gözlem kurulu kararı ile,
c) Açık ceza infaz kurumu şartlarına veya çalışma koşullarına uyum sağlayamayacakları tespit edilenler idare ve gözlem kurulunun kararı ve infaz hakiminin onayı ile,
kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilirler.
Hükümlülerin, suç ve ceza türlerine göre;
- Açık ceza infaz kurumlarına ayrılıp ayrılmamalarına,
- Açık ceza infaz kurumlarında geçirecekleri sürelere,
- Kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine,
- Doğrudan açık ceza infaz kurumlarına alınmalarına,
- Doğrudan açık ceza infaz kurumlarına alınanların kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine
ve diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar yönetmelikte gösterilir.
Kapalı cezaevinden açık cezaevine geçiş (kapalıdan açığa geçiş) şartları nelerdir?
Kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna geçiş şartları, Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği altıncı maddesinde açıklanmıştır. Buna göre hükümlülerden,
a) Toplam cezası on yıldan az olanlar bir ayını, on yıl ve yukarı olanlar ise cezasının onda birini kurumlarda infaz edip, iyi halli olan ve koşullu salıverilme tarihine yedi yıl veya daha az süre kalan kişiler,
b) Müebbet hapis cezasına mahkum olup da, koşullu salıverilme tarihine beş yıl veya daha az süre kalan kişiler,
c) Cezaları yüksek güvenlikli kapalı kurumlar ya da diğer kapalı kurumların yüksek güvenlikli bölümlerinde infaz edilenlerden toplam cezasının üçte birini bu kurumlarda iyi halli olarak geçiren ve koşullu salıverilme tarihine üç yıl veya daha az süre kalan kişiler,
açık kurumlara ayrılabilir.
Açık ceza infaz kurumuna ayrılabilmek için, ayrıca;
a) 26/09/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 142, 148, 149, 188. ve 190. maddeleri ile 01/03/1926 tarihli ve mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 403, 404, 491/3-4, 492, 493, 494, 495, 496, 497, 498 ve 499. maddelerinden mahkum olanların koşullu salıverilme tarihine beş yıldan az süre kalması,
b) 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 102 ve 103. maddeleri ile eşe karşı işlenen 82/1-d, 86/3-a ve 96/2-b maddeleri ve 01/03/1926 tarihli ve mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 414, 416/1, 418/1 maddeleri ile eşe karşı işlenen 449/1, 456 ve 457/1 maddelerinden mahkumolanların koşullu salıverilme tarihine üç yıldan az süre kalması,
c) 29/07/2003 tarihli ve 4959 sayılı Topluma Kazandırma Kanunu, 30/07/1999 tarihli ve mülga 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleri ile Mücadele Kanununun 14. maddesi ve 5237 sayılı TCK’nın 221. maddesinden yararlananların koşullu salıverilme tarihine iki yıldan az süre kalması,
ç) Terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olup, mensup oldukları örgütten ayrıldıkları idare ve gözlem kurulu kararıyla tespit edilenlerin koşullu salıverilme tarihine bir yıldan az süre kalması,
şartı aranır.
Birden fazla cezanın toplanarak infazı durumunda, açık kuruma ayrılmada esas alınacak suç, koşullu salıverilme tarihine en az sürenin arandığı suçtur. Açık kuruma ayrılma süresini dolduranlar hakkında altı aylık deneme süresinin tamamlanması beklenmeksizin açık kuruma ayrılma kararı alınabilir.
Kimler açık cezaevine (açık ceza infaz kurumuna) geçiş yapamaz?
Kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlülerden hangilerinin açık ceza infaz kurumlarına geçiş yapamayacağı Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği sekizinci maddesinde açıklanmıştır. Buna göre;
a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum olanlar,
b) Haklarında ikinci kez tekerrür hükümleri uygulananlar,
c) Haklarında iyi hal kararı verilse dahi, 5275 sayılı Kanunun 44. maddesinde açıklanan eylemler nedeni ile toplam beş veya daha fazla hücreye koyma cezası alıp, son hücreye koyma cezasının kaldırılmasının üzerinden bir yıl geçmemiş olanlar,
ç) Terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olup, Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği 6. maddesinin ikinci fıkrasının (c) ve (ç) bentleri dışında kalanlar,
açık kurumlara ayrılamaz.
Bununla birlikte;
a) Koşullu salıverilme kararı geri alınan kişilerin, geri alınan cezalarının tamamı,
b) Denetimli serbestlik tedbirinin ihlali neticesinde, koşullu salıverilme tarihine kadar olan sürenin tamamı,
c) Çocuk eğitim evleri hariç olmak üzere, kapalı kurumlardan firar edenlerle açık kurumlardan ikinci kez firar etmiş olanların, firar tarihinden önce kesinleşmiş olan cezaları ve koşullu salıverilme tarihine kadar kesinleşerek infazına başlanacak olan cezalarının tamamı,
ç) 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu gereğince verilen hapsen tazyik veya tazyik hapisleri hariç olmak üzere, diğer kanunlarda düzenlenen tazyik, disiplin veya zorlama hapislerinin tamamı,
kapalı ceza infaz kurumlarında infaz edilir. Diğer cezalar, Yönetmelikte aranan koşulların bulunması halinde açık kurumlarda infaz edilebilir.
Kapalı kurumda hükümlü olup;
a) İşlediği iddia olunan başka bir suçtan dolayı haklarında 04/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 100. maddesine göre tutuklama kararı verilenler,
b) Yaş, sağlık durumu, bedensel veya zihinsel yetenekleri açısından çalışma koşullarına uyum sağlayamayacağı idare ve gözlem kurulu kararı ile tespit edilenler,
bu durumları devam ettiği sürece açık kurumlara ayrılamaz.
Yüksek güvenlikli kapalı cezaevi (ceza infaz kurumu) nedir?
Dıştan koruma ile görevli personeli bulunmayan, ancak firara karşı engelleri olan cezaevleridir. Bu cezaevinde hükümlülerin açık cezaevinde olduğu gibi serbestçe dışarı çıkabilmeleri mümkün değildir. Hükümlüler bir iş veya sanat kolunda çalışmak zorundadırlar. Günümüz Türkiye'sinde yarı açık cezaevi bulunmamaktadır. Yarı açık cezaevleri açık cezaevine dönüştürülmüştür.