Clac Yüksekliği

Arter kan gazı (AKG) değerlendirmesi acil tıp hekimleri için özellikle kritik hastalarda çok önemli bir beceridir. Aşağıda yer alan altı adımlı işlem her AKG’nın tam bir yorumunu sağlamaya yardımcı olur. Bunun yanı sıra tablolarla ya da farklı metodlarla AKG değerlendirilmesi yapılabilmektedir. Aşağıdaki basamaklar baz excess ya da Stewart metodu gibi yaklaşımları içermemektedir. Bu yaklaşımları, farklı makalelerde bulabilirsiniz.

Yazı üç kısıma ayrılabilir; birincisi 6 basamakta kan gazının değerlendirilmesini içeren kısımdır. Bir özetin ardından, incelenen kan gazı sonuçlarının seçilmiş örneklerle ilişkilendirildiği tablolar gelmektedir. Tablolar içerisinde asit baz bozukluklarının ve miks ve kompleks asit baz bozukluklarının özelliklerini ve seçilmiş bazı örneklerini içeren tablolar da yer almaktadır. Yazının son bölümünde ileri okuma önerileri bulunmaktadır. Şimdi adım adım ilerlemeye başlayalım.

Değerlerin tutarlılığını inceleyin

1. Adım

Henderseon-Hasselbach denklemini kullanarak değerlerin tutarlılığını inceleyin:

= 24 x(PaCO2)/

Eğer pH ve  tutarlı değilse, AKG sonuçları büyük olasılıkla doğru değildir.

Asidemi ya da alkalemi mevcut mu?

2. Adım

Asidemi ya da alkalemi mevcut mu?

pH < 7.35  asidemi
pH > 7.45  alkalemi

• Bu sıklıkla primer bozukluktur.
• Unutmayın; pH normal sınırlar içerisinde olsa da (7.35 – 7.45) asidoz ya da alkaloz bulunabilir.
• PaCO2, HCO3- ve anyon gapi kontrol etmeniz gerekecek. (AG= -( + )-12 ± 2) . Normal anyon gap yaklaşık 12 meq/L’dir.

Bozukluk solunumsal mı ya da metabolik mi?

3. Adım

Bozukluk solunumsal mı ya da metabolik mi? pH’ın yönü ile PaCO2’nin yönü arasında ilişki nedir? Primer solunumsal bozukluklarda pH ile PaCO2 zıt yönlerde değişir metabolik bozukluklarda pH ve PaCO2 aynı yönde değişir.

Primer bozukluk için uygun kompanzasyon var mı?

4. Adım

Primer bozukluk için uygun kompanzasyon var mı? Genellikle kompanzasyon pH’ı normale (7.35 – 7.45) getirmez.

Eğer gözlenen kompanzasyon beklenen kompanzasyon değilse, birden fazla asit-baz bozukluğunun bulunması olasıdır.

Metabolik asidoz varsa anyon gapi hesaplayın

5. Adım

(Bir metabolik asidoz varsa) anyon gapi hesapla : AG= -( + )-12 ± 2

• Normal anyon gap yaklaşık 12 meq/L’dir.
• Hipoalbüminemisi olan hastalarda, normal anyon gap 12 meq/L’den düşüktür; hipoalbüminemisi olan hastalarda normal anyon gap plazma albümin konsantrasyonundaki her 1 gm/dL düşme için 2.5 meq/L düşüktür (örneğin plazma albümin düzeyi 2.0 gm/dL olan bir hasta için yaklaşık 7 meq/L.)
• Eğer anyon gap artmışsa, uygun klinik durumlardaki osmolal gapi hesaplamayı göz önünde bulundurun.
  • Anyon gapteki artış belli bir olgu ile açıklanamaz (diyabetik ketoasidoz, laktik asidoz, böbrek yetmezliği)
  • Toksik madde alımından şüphelenilir.
• Osmolal  (OSM) gap =  Ölçülen OSM – (2 – glukoz/18 – BUN/2.8
  • OSM gap < 10 olmalıdır.

Artmış anyon gap varsa, anyon gapteki artış ile’daki azalma arasındaki ilişkiyi değerlendirin

6. Adım

Eğer artmış anyon gap varsa, anyon gapteki artış ile ‘daki azalma arasındaki ilişkiyi değerlendirin.

Anyon gapteki değişme (∆AG ) ile   değişme oranını  (∆) inceleyin: ∆AG/∆

Eğer komplike olmayan anyon gap metabolik asidoz varsa bu oran 1.0 ile 2.0 arasında olmalı.

Eğer bu oran belirtilen aralığın dışında ise, o zaman başka bir metabolik bozukluk mevcuttur:

• Eğer ∆AG/∆ < 1.0 ise, o zaman beraberinde non-anyon gap metabolik asidoz olma olasılığı vardır.
• Eğer ∆AG/∆ > 2.0, o zaman beraberinde non-anyon gap metabolik alkaloz olma olasılığı vardır

Hastanızda normal anyon gapi hesaplarken 5. adımda anlatılan hipoalbüminemideki düzeltmeyi yapmayı unutmamanız önemlidir.

Özet

Özet

1. Kan gazının tutarlılığını değerlendirin.
2. Asidemi-alkalemi varlığını inceleyin.
3. Bozukluğun solunumsal ya da metabolik oluşunu araştırın, pH’ın yönü ile PaCO2’nin yönü arasında ilişkiyi değerlendirin.
4. Primer bozukluk için uygun kompanzasyon varlığını araştırın. Eğer gözlenen kompanzasyon beklenen kompanzasyon değilse, birden fazla asit-baz bozukluğunun bulunabileceğini düşünün.
5. Eğer metabolik asidoz varsa anyon gapi hesaplayın. Hipoalbüminemide normal anyon gapte düzeltme yapmayı hatırlayın.
6. Eğer artmış anyon gap varsa, anyon gapteki (∆AG ) değişme ile   değişme oranını  (∆) inceleyin: ∆AG/∆.

Yazının bundan sonraki kısmında tablolarla yukarıda özetlenen 6 adım desteklenmektedir. Asit baz bozukluğunu inceledikten sonra hangi durumlarda bu bozuklukların olabileceğini gösteren seçilmiş klinik durumlar tablolarda yer almaktadır.

Seçilmiş klinik durumlarla ilgili tablolar

Tablo 1: Asit-baz bozukluklarının özellikleri

Tablo 2: Solunumsal asidoz görülen bazı durumlar

• Havayolu tıkanıklığı
  – Üst
  – Alt
  • KOAH
  • astım
  • diğer obstrüktif akciğer hastalıkları
• SSS depresyonu

• Uyku bozukluklarında solunum  (Obstrüktif uyku apnesi)

• Ventilatuvar kısıtlılıklar

• Artmış CO2  yapımı: titreme, nöbetler, malign hiperthermi, hipermetabolizma, artmış karbonhidrat alımı

• Yanlış mekanik ventilatör ayarları

Tablo 3: Solunumsal alkaloz görülen bazı durumlar

• SSS’nin uyarılması: ateş, ağrı, anksiyete, SVO, serebral ödem, kafa travması, beyin tümörleri, SSS enfeksiyonları

• Hipoksemi ya da hipoksi: AC hastalıkları, derin anemi, düşük FiO2

• Göğüs reseptörlerinin uyarılması: pulmoner ödem, plevral efüzyon, pnömoni, pnömotoraks, pulmoner emboli

• İlaçlar, hormonlar: salisilatlar, katekolaminler, medroksiprogesteron, progestinler

• Hamilelik, KC hastalıkları, sepsis, hipertiroidi

• Yanlış mekanik ventilatör ayarları

Tablo 4: Metabolik alkaloz görülen bazı durumlar

• Cl- azalmasıyla olan hipovelemi
  • GI yoldan H+ kaybı
    • Kusma, gastrik aspirasyon, villöz adenom, klor içeriği zengin diyare
  • Böbreklerden H+ kaybı
    • Loop ve tiyazid diüretikleri, post-hiperkapni (özellikle mekanik ventilasyon sonrası)
• Hipervolemi, Cl- ekspansiyonu
  • Böbreklerden  H+ kaybı: ödematöz durumlar (kalp yetmezliği, siroz, nefrotik sendrom), hiperaldosteronizm, hiperkortikolizm, fazla ACTH, eksojen steroidler, hiperreninemi, ağır hipokalemi, renal arter stenozu, bikarbonat alımı

Tablo 5: Metabolik asidoz görülen bazı durumlar

• Artmış anyon gap:
  • Metanol intoksikasyonu
  • Üremi
  • Diyabetik ketoasidoz, alkolik ketoasidoz, açlık ketoasidozu
  • Paraldehid toksisitesi
  • İsoniazid
  • Laktik asidoz (artmış anyon gaple birlikte olan metabolik asidozun en sık nedeni)
    • Tip A:  doku iskemisi
    • Tip B:  azalmış hücresel metabolizma
  • Etanol ya da etilen glikol intoksikasyonu (sıklıkla bir osmolal gaple birliktedir)
  • Salisilat intoksikasyonu

• Normal anyon gap: ‘da artış olacak
  • GI yolla HCO3- kaybı
    • Diyare, ileostomi, proksimal kolostomi, üreteral diversiyon
  • Böbreklerden HCO3- kaybı
    • proksimal RTA
    • karbonik anhidraz inhibitörü (asetazolamid)
  • Renal tübüler hastalık
    • ATN
    • Kronik böbrek hastalığı
    • Distal RTA
    • Aldosteron inhibitorleri ya da yokluğu
    • NaCl infüzyonu, TPN, NH4+ alımı

Tablo 6: Bazı miks ve kompleks asit baz bozuklukları

Son olarak ileri okumalarla ilgili kısıma gelirsek; şüphesiz ilk başta acilci.net’de yayımlanmış Steward Metodu ile Asit Baz ve Kan Gazı Degerlendirmesi (Kantitatif Teori)  yazısı yer alıyor.

Diğer önerilen ileri okuma ise  Diagnosing metabolic acidosis in the critically ill: bridging the anion gap, Stewart, and base excess methods.

Kaynaklar

1. David A. Kaufman, MD, Interpretation of ABGs, www.thoracic.org.

Teknoloji

Klorür Nedir? Yüksekliği ve Düşüklüğü Ne Anlama Gelmektedir? Değerleri Kaç Olmalıdır?

Aşağıdaki Haberler De İlginizi Çekebilir

Laktat değerinin ölçümlerinde aslında vücutta yer alan şekerin ölçümü etkili olmaktadır. Bu enzimlerdeki yüksekliğe ve düşüklüğe bağlı olarak da test sonuçları yükselir ya da alçalır.

Laktat değeri nedir?

Laktat, vücutta bulunan bir tür enzim çeşididir. Laktat, neredeyse vücudun tüm hücrelerinde ayrı ayrı yer alır. Laktat değerinin ölçümü de sadece kan testleriyle mümkün olmaktadır. Laktat değeri kan testi içerisinde LDH olarak yer almaktadır.

Laktat enzimi, vücutta bazı özelliklere ve görevlere sahiptir. Bu enzim türü, hücre içerisinde şekerin vücut tarafından enerjiye dönüştürülmesini sağlar. Vücutta eğer ki bir tür doku hasarı ve yaralanma gibi durumların oluşması halinde de laktat enzimi hücreler aracılığıyla kana karışır. Normal şartlarda laktat enzimi kan içerisinde daha az miktarda yer alır. Sadece bir yaralanma ve doku zedelenmesi meydana geldiğinde değer olarak artış göstermektedir.

Kan testinde Laktat değerinin düşük ve yüksek çıkması bazı durumların habercisi olabilir. Bu nedenle kan testinde laktat değerinin düşük ve yüksek olması mutlaka araştırılması gereken bir durumdur.

Laktat değeri yüksekliğinin nedeni nedir?

Vücutta meydana gelen her türlü değişim belirli bir sebep sonucunda ortaya çıkmaktadır. Hatta meydana gelen değişimler bazı rahatsızlıkların da habercisi olabilmektedir. Genellikle bu değişimlerin her biri yapılan testler sonucunda ortaya koyulmaktadır Laktat enzimi için yapılan testler de vücudun değişimlerini ortaya koyar. Laktat enziminin değişimini gözlemlemek için kan testlerinden yararlanılır. Eğer yapılan test sonucunda laktat değeri yüksek çıkarsa bazı durumlar ortaya koyulabilir. Laktat değerinin yüksek olmasının nedenleri ise şu şekildedir;

- Beyin damarlarında meydana gelen herhangi bir sorun nedeniyle vücuda inme gelmesi,

- Ensefalit kaynaklı durumlar,

- Kalp ve damar hastalıkları,

- Testis kanseri başta olmak üzere bazı kanser türlerinin varlığı,

- Bazı ilaçların sürekli kullanımı,

- Kronik hastalıkların varlığı ve enfeksiyon hali,

- Sürekli düşük tansiyon,

- Pnömoni ve menenjit gibi hastalıklar,

- Karaciğer ve böbrek hastalıkları,

- Kemik kırıklarının oluşumu,

- Pankreas ile ilgili hastalıklar.

Bu nedenlere bağlı olarak laktat enziminde yükseliş gözlemlenir.

Laktat değeri düşüklüğünün nedeni nedir?

Laktat enzimi vücutta en fazla bulunan bir enzim türü olsa da bazı düşüşler meydana gelebilir. Genellikle bu düşüşler çok riskli olmaz. Çünkü laktat enzimi kanda yaşa göre de az seviyede bulunabilir. Özellikle yaş söz konusu olduğunda kan testinde LDH değerinin düşmesi de görülebilir. LDH seviyesinin normal seviyenin altında olması daha az bir risk olarak kabul edilir. Kan ölçümlerinde LDH değerinin düşmesindeki sebepler ise şu şekildedir;

- Vücuda çok fazla C vitamini alınması halinde laktat değeri düşüş gösterir.

- Bazı genetik sorunlar nedeniyle de laktat değeri düşebilir.

- Laktat değerinin yüksek olmasından kaynaklı ilaç kullanımı sonucunda laktat değeri de artık düşüşe geçer.

- Yaşa bağlı olarak bu değer normal seviyesinin altına inebilir.

Laktat değer aralığı kaç olmalı?

Laktat enzimi her bireyde bulunan bir enzimdir. Genellikle kanda en fazla yer alan enzim türlerinden bir tanesi de laktat enzimidir. Normal şartlar altında sağlıklı bireylerin kanında normal seviyelerde ve miktarlarda LDH enzimi bulunur. Genellikle bu normal seviye kişinin yaşına bağlı olarak da ortaya çıkan normal laktat değer aralığını oluşturur. Laktat seviyesinin değer aralığında en fazla etki yaş sınırıdır. Yaşa bağlı olarak LDH seviyesinin de değişimi söz konusudur. Bu nedenle LDH ölçümü yapılırken mutlaka kişinin yaş durumu dikkate alınması gerekir. Laktat enziminin yaşa bağlı olarak normal kabul edilen değer aralığı ise şu şekildedir;

- 0-1 aylık bebeklerde 225- 600 u/l değer aralığı olmalıdır.

- 1-12 aylık bebeklerde 100-400 U/L değer aralığı olmalıdır.

- 1-3 yaş çocuklarda ise 100-300 U/L değer aralığı olmalıdır.

- 4-18 yaş arasındaki çocuklarda 100-250 U/L değer aralığı olmalıdır.

- Yetişkin Kadınlarda laktat seviyesi 90 ile 220 U/L değer aralığı olmalıdır.

- Yetişkin Erkeklerde laktat seviyesi 90 ile 240 U/L değerlerinde olmalıdır.

Kan içerisindeki oksijen ve karbondioksit miktarını ölçen kan gazı testi aynı zamanda kandaki toksin ve asit oranına da bakılır. Peki bu kan gazı testi neden yapılır? Sizler için bu sorunun yanıtını araştırdık. İşte kan gazı testine dair bilmeniz gereken her şeyi haberin detayında...

Sağlıklı bir vücutta bulunması gereken oksijen ve karbondioksit tüm sistemlerin çalışması için gerekli olan iki etkendir. Bu ikisinde herhangi bir dengesizlik yaşandığında ciddi hastalıklar ortaya çıkabilir.

Solunum sıkıntısı ya da nefes darlığı gibi durumlarda kandaki asit ve baz dengesizliğine bakılmak için de kan gazı testi yapılır. Aynı zamanda kan şekeri de bu şekilde görüntülenir. Bu testlerin böbreklerin fonksiyonları da değerlendirilir. Vücudun ek oksijene ihtiyacı olup olmadığını almak için kan gazı testi gerekebilir. 

HANGİ HASTALIKLARDA KAN GAZINA BAKILIR?

- Solunum sıkıntıları

- Metabolizma bozukluğu 

- Böbrek hastasının vücudunun ne kadar sıvıya ihtiyacı olduğunu anlamak için

- Mide de yaşan kusma ve bulantı

- Şeker hastasının kan şekerini için

- Kazalar sonrası yaşanan travmalar sonrası 

- Ameliyatlardan önce bu ölçümler yapılarak kandaki oranlar değerlendirilir.

Bunların yanı sıra yeni doğan bebeklere de kan gazı testi yapılır. 

KAN GAZI TESTİ GENEL OLARAK NEDEN YAPILIR?

- Ciğerlerin çalışma fonksiyonlarının ne kadar çalıştığına bakılır.

- Yapılan tedavinin işe yarayıp yaramadığını gözlemlemek için yapılır.

- Vücutta ne kadar serbest radikal ve asit olduğunu öğrenmek için test edilir. 

NORMAL DEĞERLER NELERDİR?

PaO2: 80 / 100 mm Hg oksijen seviyesi 
PaCO2: 35 / 45 mm Hg karbondioksit seviyesi 
HCO3: 21 / 30 mEq/L bikarbonat seviyesi 
pH: 7.238 / 7.4 asit baz dengesi

KAN GAZI TESTİ NASIL YAPILIR?

Kan gazi testi atardamardan alınan kan ile yapılır. Bunun nedeni ise kalpten alınan kanın akciğerlere tanışana yol olmasından kaynaklanıyor. Bu testi profesyonel kişiler yapar. Çünkü atardamara giden kan akışı diğerlerine oranla daha fazla olduğundan kanın tecrübeli bir şekilde alınıp deliğin kapatılması gerekir.

Değerler yukarıda verilenlerin dışında ise;

- Demir eksikliğine bağlı gelişen anemiden kaynaklı akciğerler sağlıklı oksijen almaması

- Aynı zamanda vücudun yeterli miktarda oksijen ve karbondioksit alışverişini yapamadığını 

- Böbreklerin düzgün çalışmadığını

- Kronik kalp yetmezliğinin gelişmiş olabileceği gibi anormal durumlar seyir ediyor olabilir.