Coğrafya Göller

Sevgili arkadaşlar bu dersimizde Dünya&#;da ki göl oluşum şekilleri, oluşumlarına göre göller ve sınıflandırılması ile sınıflandırdığımız bu göllerin nerelerde görüldüğünü detaylı bir şekilde inceleyeceğiz Türkiye&#;de Oluşum Şekillerine Göre Göller ve Bu göllerin dağılışı ile ilgili bilgi edinmek istiyorsanız buradan konuya ulaşabilirsiniz.

seafoodplus.info?v=uZXisBh6t9Q

Oluşumlarına göre göller Doğal Göller ve Yapay Göller iki ana grup altında incelenebilir.

1. Doğal Göller

a. Tektonik Göller

Yer kabuğu hareketleri sonucunda oluşan göllerdir. Tektonik göllere örnekler;

• Hazar Denizi, Aral, Baykal, Çad, Balkaş, Nyasa, Victoria, Lut, Tuz gölleri

b. Buzul Sirk Gölleri

Sirk çukurlarının dolması ile oluşur. Buzulların oluşturduğu diğer yer şekillerini buradan inceleyebilirsiniz.

• Finlandiya, Norveç, Kanada ve Danimarka’da birçok Buzul sirk gölü bulunur.

c. Karstik Göller

Karstik Kayaçların (Jips, Dolomit, Kalker) erimesi sonucunda oluşan çukurlarda biriken sular ile oluşur. Türkiye&#;deki Karstik Gölleri buradan inceleyebilirsiniz.

• Arnavutluk-Makedonya sınırında bulunan OHRİ gölü
• Arnavutluk-Karadağ sınırındaki İŞKODRA gölü

d. Volkanik Göller

1. Krater Gölü

   Sönmüş volkan tepelerindeki kraterlerin sular ile birikmesi ile oluşan göllerdir. ABD ‘deki KRATER gölü.

2. Kaldera Gölü

   Kraterin patlaması veya çökmesi sonucunda oluşan geniş çukurlar içinde oluşan göllerdir.

   • Sumatra’da TOBA kaldera gölü
   • Alaska’da KAGUYAK Kaldera gölü
   • Türkiye&#;de Nemrut Kalderası (Bitlis)

3. Maar Gölü

   Yer kabuğunda sıkışan volkanik gazların patlaması ile açılan maar çukurlarına suların dolması ile oluşur.

   Türkiye’de Meke Tuzlası ve Acıgöl

e. Set Gölleri

1. Alüvyal Set Gölü:

   Akarsuların yatak eğimlerinin azaldığı yerlerde taşıdıkları alüvyalları biriktirmesi sonucu oluşan göllerdir.

2. Heyelan Set Gölü

   Heyelanların akarsuların önlerini kapatması sonucu oluşan göllerdir.

3. Kıyı Set Gölü (Lagün)

   Bir koy ya da körfezin önünün dalgalarla taşınan kumlarla kapanması sonucunda oluşan göllerdir.

4. Lav Set (Volkanik Set) Gölü

   Volkanik püskürmeler ile çıkan lavların bir vadinin önünü bir set şeklinde kapatması sonucunda oluşan göllerdir.

5. Moren Set Gölleri

   Buzulların etkili olduğu, suların önünü moren setleriyle kapatmasıyla oluşan göllerdir. Buzulların etkili olduğu İskandinav ülkelerinde ve Kanada’da görülür.

2. Yapay Göller (Yapay Set Gölleri &#; Barajlar)

Akarsuların önlerinin insanlar tarafından kapatılması sonucu oluşan göllerdir. Yapay set gölleri (barajlar), elektrik enerjisi elde etme, içme suyu temimi, su baskınlarını önlemek, tarımda sulama amacıyla kullanılmaktadır.

Türkiye&#;de göller ve oluşumu konusu ülkemizdeki göllerin çeşitlerini, oluşumlarını ve dağılımını kapsayan önemli konulardan bir tanesidir. Önceki konumuzda kpss coğrafya dersi konusu olan Ülkemizdeki Kıyı Tiplerini inceledik. Sıradaki kpss coğrafya dersi konumuzda ise Türkiye’de Göller ve Oluşumu konusunu inceleyeceğiz.

Türkiye&#;de Göller ve Oluşumu

Karalar üzerinde çeşitli sebeplerle çanaklaşmış alanlarda biriken su kütlelerine göl denir. Türkiye göl bakımından zengin bir ülke olarak sayılamaz. Ülkedeki toplam göl ve bataklık alan km² kadardır.

Ülkemizdeki doğal oluşumlu göller, genellikle belli alanlarda toplanmış halde bulunur.

1. Güney Marmara
2. Göller Yöresi
3. Tuz gölü ve Çevresi
4. Van Gölü

Göller kaynak suları, akarsular ve yağışlar ile beslenir. Göllerin suları iklim koşulları, beslenme kaynakları, gölün bulunduğu arazinin yapısı ve gideğeni olup olmamasına göre acı, tatlı, sodalı ve tuzlu olabilmektedir.

Eğer bir göle kaynağından olması gerekenden fazla su gelirse gölün su miktarı zaman ile artar. Fazla olan bu sular akarsu halinde olan gideğen(göl ayağı) ile dışarıya akar.

İznik, Çıldır, Eğirdir ve Beyşehir gibi göllerin gideğenleri vardır ve suları bu yüzden tatlıdır.

Van, Tuz, Burdur ve Acı göl gibi göllerimiz gideğeninin olmaması sebebiyle acı, tuzlu veya sodalıdır.

Tuz gölünden tuz, Van gölünden soda elde edilir.

Türkiye’deki göllerden tarımda sulama, içme v kullanma suyu elde etme, enerji üretimi, ulaşım, tuz ve soda üretimi, su ürünler ve turizm gibi birçok alanda yararlanılmaktadır.

A. Doğal Göller

Volkanik, karstik ve tektonik olaylar ile buzullar, akarsular, dalga ve akıntı etkileriyle oluşurlar. Ülkemizde en yaygın olarak görülen göl tektonik göllerdir.

1. Tektonik Göller

Yerkabuğundaki kıvrılma ve kırılmalar sonucunda oluşan çukurlara dolan su kütlelerinden oluşur.

1. Volkanik Göller

Volkan konisinin tepesinde bulunan krater çukurlarının yada volkanik patlama ile oluşan maarların su ile dolması sonucunda oluşan göllerdir.

İç Anadolu’da Meke Tuzlası, Doğu Anadolu2da nemrut gölü, Isparta yakınlarındaki gölcük gölü birer volkanik göldür.

1. Karstik Göller

Kalkerli arazilerdeki erime çukurlarının su ile dolması sonucu oluşur. Akdeniz ve iç Anadolu’da rastlanır.

Kestel, Elmalı, Suğla, Söğüt, Obruk ve Avlan gölleri en güzel örneklerindendir.

1. Buzul (Sirk) Gölleri

Buzul aşındırması sonucu oluşan çanaklarda oluşan su birikintileri sonucunda oluşan göllerdir.

Ağrı, Erciyes, Kaçkar, Uludağ, Bolkar dağlarında görülür.

1. Set Gölleri

Çukur veya vadilerinin önünün herhangi bir kütle ile kapanması sonucu oluşur. Set oluşturan kütle hangi yolla meydana geldiyse o adla isimlendirilir.

• Volkanik set gölleri: Volkandan çıkan lavların bir çukurluğun önünü kapatması ile oluşur.

Van, Balık, Nazik, Çıldır gölleri bu şekilde oluşmuştur.

• Alüvyal set gölleri: Akarsu vadilerinin alüvyal birikimlerle kapanması sonucu oluşur.

Köyceğiz gölü, Eymir ve Mogan gölleri, Marmara gölü en güzel örnekleridir.

• Kıyı set gölleri (Lagün, Deniz Kulağı): Kıyılardaki koyların ağız kısımlarının zamanla kıyı okları tarafından kapanması ile oluşur.

Terkos, Büyükçekmece ve Küçükçekmece gölleri gibi.

• Heyelan set gölleri: Heyelan sonucu kayan kütlenin akarsu vadilerini kapatması sonucu oluşur.

Sera, Uzungöl, Tortum, Abant, Yedigöller birer heyelan set gölüdür.

B. Baraj Göllleri

Türkiye&#;de göller ve oluşumu konusunda ikinci ana başlık Baraj Gölleridir. Akarsu vadilerine yapılan barajların etkisiyle biriken suların oluşturduğu yapay göllerdir. Elektrik enerjisi üretimi, kullanma, içme suyu, tarımda sulama suyu elde etmek için yapılır.

Kpssgenel kültür coğrafya dersine Türkiye’ Göller ve Oluşumları konusunu işledik. Bir sonraki kpsscoğrafya dersi konumuz Türkiye’nin Çevre sorunları olacaktır.

Göller

- Göller, su kütleleri; yüz ölçümleri, sularının kimyasal özellikleri, havzalarının büyüklüğü,  derinlikleri ve yükseltileri gibi özellikler bakımından farklılık gösterirler,
- Göller, gölü besleyen kaynakların azlığı, şiddetli buharlaşma, kuraklık gibi su kayıpları bazı göllerin yüz ölçümlerinin mevsimlik değişimler göstermesine neden olur,
Bu durum Büyük Sahra Çölü'nün Ekvatora yakın kısmında yer alan Çad Gölü'nde çok belirgindir ve yüz ölçümü, yıl içerisinde 10  km²ler arasında değişmektedir,
- Asya Kıtası'nda yer alan Hazar Gölü, km²lik alanıyla dünyanın en büyük gölü olma unvanına sahiptir,
 - Göller, yer altı ve yer üstü suları ile yağışlar tarafından beslenirler, bu durum göl suyunun  tatlı, tuzlu, acı ve sodalı olmasında etkili rol oynar, 
- Bir yerin iklim koşulları, göl çanağının kayaç yapısı, gölü besleyen su kaynaklarının su özelliği, gölün büyüklüğü ve derinliği ile gideğenin olup olmaması göl sularının farklı özellikte olmasını etkiler. 

- Gideğeni olan göllerin suları tatlıdır. Göller, beslenme kaynaklarından gelen suların fazla olması durumunda fazla sularını gidğenleri (göl ayağı) vasıtasıyla boşaltırlar,
- Göllerin sınıflandırılmasında daha çok yer aldığı çanakların oluşum şekilleri dikkate alınır.