Dadaizm Nedir

Dadaizm, edebiyat akımıdır ama diğer edebiyat akımlarından farklı olarak doğumu milli değil evrensel bir olayla olmuştur: I.Dünya Savaşı… Savaşın ne kadar yıkıcı olduğu, savaşın insanlardan neler aldığı ve hangi duyguları edebiyatın üstlendiği görebileceğimiz bir edebiyat akımıdır. Bu bakımdan önce Dada akımını hazırlayan nedenleri görmeliyiz, yoksa bu akım bize hiçbir şey ifade etmeyecektir. Daha sonra Dadaist akımı göreceğiz.

Yalnız önce dada adının nereden geldiğini söylemek de fayda var. “Dada” uydurma bir sözcüktür. Dada akımının kurucu Tristan Tzara, o zamanın meşhur ansiklopedik sözlüğü Larousse’den rastgele bir sayfa açarak gözünü kapatmış ve parmağını herhangi bir sözcük üzerine koymuştur. İşte o sözcük “dada” sözcüğüdür. Akımın da adı “dada” olmuştur. Oldukça ilginçtir ama bir o kadar da haklı bir isim koyma olayı vardır.

Dadaist Akımın Kaynağı / Dadaist Akım Neden Ortaya Çıkmıştır?

Edebiyatta her akımın bir amacı vardır: Romantizm klasik akıma tepki olarak doğmuştur, romantik akımın ortaya çıkma nedeni Fransız devrimidir  ya da realist akım romantik akıma tepki olarak doğmuştur. Akımlar bu şekilde bir neden sonuç zinciri ile gider ve genelde tüm dünyayı etkisine almıştır. Özellikle romantik akımın başlaması ile dada akımının başlaması aynı evrensel olayın sonucudur : Savaş ve sonrası.

Bilindiği gibi I.Dünya Savaşı savaşa katılan katılmayan tüm ülkelere maddi ve manevi zarar getirmiştir. En basiti dünya ekonomisi sekteye uğramış, savaşa katılan ülkelerde gelecek onlarca nesil ülkesinin kalkınması için hayatlarından fedakarlıklar vermişlerdir. Dada akımı, I.Dünya Savaşından sonra insanların yaşadıkları maddi ve manevi bir buhran zamanında ortaya çıkmıştır.

İnsanlar, I.Dünya Savaşı sonrasında kendilerini ayakta tutan din, inanç ve ümitlerini yitirmişlerdir. Açlık ve yoksulluk öylesine ağır gelmiştir ki insanlar da herhangi bir duygu kalmamıştır. Üstelik bu yoksulluk ve açlığın nedeni dünyanın silaha ayırdığı devasa bütçelerdir. İnsanlar yoklukla, kıtlıkla, acıyla, gözyaşı ile, ölüm korkusu ile, gelecek endişesi ile yaşamaya çalışmışlardır. Bu aşamada, insanlar için ne millet ne din ne de onur gibi kavramlar kalmıştır. İnsanların tek istedikleri doymak ve hayatta kalmaktır.

Dada akımı işte bu ruh halinde doğdu. İnsanların savaşa isyanlarından, iğrenmelerinden doğdu. Artık ellerinde kaybedecek hiçbir şeyi kalmayan insanların çığlığından doğdu. İnsanlar bir şey istiyorlardı : Doğanın onlara verdiği doğal yaşam hakkı. Bu aşamada ne din ne millet ne zenginlik ne vatanperverlik ne vicdan hiçbiri önemli değildir. Zaten yıllarca insanların bu duyguları kullanılmış ve onlar savaşa zorlanmıştı. Şimdi insanlar sadece insan varlığının her şeyden üstün olduğuna inanıyordu.  İnsani değerleri umursamıyorlar sadece insan olarak yaşamak istiyorlardı. İnsanlara büyükleri tarafından zorla aşılatılmış vatan duygusu, etik, yargı ve kavramlardan tamamen uzaklaşmak istiyorlardı. Bu yüzden dadalar, farklı bir dünya istiyorlar ve bu dünyalarını da dada akımı ile anlatmaya çalışıyorlardı. 

Dada akımı düşünen kafaya savaş getirdiği için isyan eder. Düşünerek şiir yazmak bir yana düşünmenin kendisini de reddeder, bilinç felaketleri getirmiştir çünkü.

Sadece hayatın saçma olduğunu bilir, bir tek onu bilir ve ona inanır, onu söyler. 

Peki neydi dada akımı şimdi onu biraz inceleyelim.

Dadaizimin Sanat ve Edebiyat Alanındaki Önemi

“Dadaizm saf bir edebiyat/ sanat akımı  olarak düşünmek mümkün değildir.” ( İsmail Çetişli, Edebî Akımlar,s.132 ,Akçağ , 12.baskı )

Birinci Dünya Savaşı yıllarında bir grup genç hayattan bir beklentisi kalmamış insanlardır. Hiçbir şekilde dinî inançları, sosyal bağları, etik değerleri yoktur. Hayattan bıkmış, kaybedecek hiçbir şeyi olmayan insanların umursamazlığında, olanların kızgınlığında bir ruh haline sahiplerdir. Ayrıca bu onları isyana teşvik etmiştir.  dada bir isyan akımıdır. Her şeye isyan vardır: Anlamaya, anlatmaya, dine, vatan anlayışına,  aç gözlüğe, tüm insanî duygulara, bilince, düşünmeye isyanları vardır çünkü bu insanî duygular bir savaş başlatmıştır. 

Dadaistler sanat ve edebiyatın politikaya alet edildiğini düşünür. Bu yüzden bir mesaj içeren hiçbir sanat / edebiyatı akımı onların kalemi olmamıştır.

Dadaistler, akılcı düşünceye isyan eder çünkü insan aklı sadece savaşı çıkarmaya yaramıştır, savaşı bitirmek için yetersizdir. Dadaistlere göre bu akıl yetersiz ve kıt bir akıldır. Bu bakımdan akılcı olan her şeye karşı çıkarlar.

Dadaistler bireysel ve sosyal tüm duygulara isyan ederler çünkü bu değerler yozlaşmıştır. Artık bu değerler sadece insanların daha çok savaşmasını ve bu savaşın uzamasından başka bir işe yaramamaktadır.

Dadaistlerin önemli isimlerinden Tzara’nın şu söylemi birçok şeyi açıklıyor sanırsak : “… tek sistem sistemsizlik.”

Bir süre bu akım içinde bulunan  şair Aragon da Dadaist akımı şöyle tanımlar : “… sonunda tüm bu budalalıklar yeter artık. Artık hiçbir şey, hiçbir şey , hiçbir şey , hiçbir şey , hiçbir şey , hiçbir şey yok ….”

Görüldüğü gibi insanları saran müthiş bir ümitsizlik vardır ve bu ümitsizlik edebiyata da yansımıştır.

Dadacılar, edebiyatın ya da sanatın gücünün artık kötüye kullanıldığını bilir ve anlamsız olduğunu savunur. Görüldüğü gibi onların edebiyat ve sanat alanında isim yapmak gibi bir amaçları yoktur. Onlar bir grup isyankâr gençtir. Bu bakımdan dadaizme akım demekten ziyade savaşa ve hayata karşı zihinsel bir tavır demek daha doğru olacaktır. Buna rağmen dada akımı en çok şiiri etkilemiş, bu etki ikinci dereceden ve kısa süreli de olsa şu şekilde işler:

1. Her türlü edebiyat ve sanat geleneği, onu oluşturan etmenler ve öğeler, o edebiyatın ve sanatın ürünü, bir geleneğin getirdiği estetik ve edebî kurallar önemli değildir. Hepsi yıkılacaktır. Amaç  o gelenekleri yıkmaktır, sarsmaktır. Bu bakımdan o edebiyat ve sanat geleneğinin getirdiği her şeyi alay al !
   
2. Şiiri tamamen serbest çağrışıma dayandır ! ( Sürrealist akımın temelini bu şekilde atmışlardır, daha sonra sürrealist şairler bu yöntemi kullanacaklardır )
   
3. Şiirde mümkün olduğunca şaşırt, bu şaşırmayı sağlayacak imajlar kullan !
   
4. Şiirin şekil önemli değil, şiire verilen hiçbir şekli kabul etme !
   
5. Şiir dili diye bir şey yok, istediğin gibi şiir yaz !
   
6. Kelimeleri bilinen anlamları ile kullanmak zorunda değilsin, ona yeni anlamlar kat !
   

Peki nasıl şiir yazar bu dadacılar o zaman? Size en bilinen iki yöntemi söyleyelim

• Dadacılar bir çember oluşturur, herkes aklına gelen ilk kelimeyi söyler. Bütün bu kelimeler kağıda yazılır ve şiir olur.

• Şair grubundan her şair bir sözcük yazar, bir şapkanın içine atılır o sözcükler. Bir kişi bu şapkadan sözcük çeker ve çekilen sözcükler sırası ile kağıda yazılır ve şiir oluşur.

Bu aşamada edebiyata herhangi bir katkıları yoktur, daha doğrusu da zaten böyle bir amaçları da yoktur. 

Bu akıma katılan ya da en azından bir dönem bu akıma kapılan sanatçılar şunlardır : Louis Aragon, Paul Eluar ve Trtistan Tzara (bu akımın kurucusudur.)

Dada akımı, 1916 yılında İsviçre, Fransa ve Amerika birbirinden habersiz olmak üzere hemen hemen aynı zamanlarda ortaya çıkmıştır. Kısa süreli bir akımdır, savaş yaraları sarılınca o da bitmiştir. 1923’lü yıllarda miladını tamamlamıştır ama daha sonra sürrealist akıma ilham kaynağı olmak üzere edebiyat raflarına kaldırılmıştır. Kimine göre kübizm akımından etkilenmiştir ama kübist akım resimdeki bir akımdır, şiirdeki bir akım değildir. Dadaistler ise resimle ilgilenmemişlerdir.

Kaynaklar

İsmail Çetişli, Edebî Akımlar,s.132 ,Akçağ , 12.baskı
Türk Dili Dergisi, Yazın Akımları Özel Sayısı, s.349 / 1981

Dada, Dadaizm veya DadacılıkI. Dünya Savaşı yıllarında başlamış kültürel ve sanatsal bir akımdır. Dada, Dünya Savaşı'nın barbarlığına, sanat alanındaki ve gündelik hayattaki entelektüel katılığa ve erotizme bir protesto olmuştur. Mantıksızlık ve var olan sanatsal düzenlerin reddedilmesi Dada'nın ana karakteridir.

Jean Arp, Richard Hülsenbeck, Tristan Tzara, Jacques Magnifico, Marcel Janco ve Emmy Hennings’in aralarında bulunduğu bir grup genç sanatçı ve savaş karşıtı, 1916 yılında Zürih’te Hugo Ball’in açtığı kafede toplandı. Dada bildirisi de burada açıklandı.

Dada isminin nereden geldiği konusunda kesin bilgi olmamakla beraber Fransızcada oyuncak tahta at anlamına gelen "Dada"nın, bu kişilerin yarattığı edebî akımın ismi olarak seçildiği yönünde bir görüş vardır.

Bu akım, dünyanın, insanların yıkılışından umutsuzluğa düşmüş, hiçbir şeyin sağlam ve sürekli olduğuna inanmayan bir felsefi yapıdan etkilenir. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından gelen boğuntu ve dengesizliğin akımıdır. Dadacı yazarlar, kamuoyunu şaşkınlığa düşürmek ve sarsmak istiyorlardı. Yapıtlarında alışılmış estetikçiliğe karşı çıkıyor, burjuva değerlerinin tiksinçliğini, pisliğini, iğrençliğini, berbatlığını, rezilliğini vurguluyorlardı.

Toplumda yerleşmiş anlam ve düzen kavramlarına karşı çıkarak dil ve biçimde yeni deneylere giriştiler. Çıkardıkları çok sayıda derginin içinde en önemlisi 1919-1924 arasında yayınlanan ve Andre Breton, Louis Aragon, Philippe Soupault, Paul Eluard ile Georges Ribemont-Dessaignes’in yazılarının yer aldığı "De Litterature"dü (dö Literatür). Dadacılık 1922 sonrasında etkinliğini yitirmeye başladı. Dadacılar sürrealizm akımına yöneldiler.

Neden Dada?[değiştir

Dadaizm nedir?

Dadaizm, savaşa ve toplumsal düzensizliğe karşı başkaldırmadan doğan bir sanat akımıdır. Edebiyatta ise 1916'da dil ve estetik kurallarını tanımayan, kelimelerin anlamlarına önem vermeyen, anlatım tarzı olarak olabildiğince çağrışımlara dayanan bir yöntem izleyen bir akım.

Dadaizmin çıkışı

20'nci yüzyılın ilk çeyreğinde Tristan Tzara adlı bir gencin öncülüğünde bir grup şair tarafından kurulan akımda genç şairler kendilerine Fransızcada 'oyuncak tahta at' manasına gelen 'dada' sözcüğünü akımlarının ismi olarak seçmişlerdir. Birinci Dünya Savaşı sonrasında bir akım olduğu için dönemin kasvetini, depresifliğini, karamsarlığını eserlerine yansıtmışlardır. Ancak sadece 6 yıl varlık gösterebilmiş ve 1922'de etkilerini kaybetmişlerdir.

Dadaizmin özellikleri

Dadaizmin temsilcileri olarak Tristan Tzara, Jean Arp, Richard Hülsenbeck, Emmy Hennings ve Marcel Janco gibi isimleri sayılabilir. Dadaizmin özellikleri arasında şunları saymak mümkündür: Dadaizmde bir kuşağın ümitsizliği ve isyanı vardır. Her şeye kuşkuyla bakarlar. Çevrelerindeki hiçbir şeyin doğruluğuna inanmazlar. Dadaistler aklın değerinin olmadığına inanırlar. İnsanları şaşırtmak isteyen akımda alışılmış estetik anlayışa karşı çıkmak isterler ve dil, biçim gibi kaygılar taşımazlar. Onlara göre estetiğin bir değeri yoktur.

Dil ve estetik kurallarını tanımayan, anlatımda başıboş bir yöntem benimseyen, kapalılığı amaçlayan sanat akımıdır. 20. yüzyılın ilk çeyreğinde T. Tzara adlı gencin öncülüğünde bir grup şair tarafından kurulmuştur. Bu genç şairler, Fransızca’da “oyuncak tahta at” anlamına gelen “Dada” sözcüğünü akımlarına isim olarak seçerler.

Birinci Dünya Savaşının ardından kurulan bir akım olduğundan dönemin karamsarlığı dadaistlere de yansımıştır. Dayandığı temel görüşler dayanaksız olduğu için çok kısa bir süre (1916-1922) varlığını sürdürebilmiştir.

Dadaizm Akımının Özellikleri

• Dadaistler aklın hiçbir değerinin olmadığına inanırlar.
• Her şeye kuşkuyla bakan dadaistler çevrelerindeki hiçbir şeyin doğruluğuna ve varlığına inanmazlar.
• Bu akım, hiçbir şeyin sağlam ve sürekli olduğuna inanmayan bir felsefi yapıdan etkilenir.
• Dadaist sanatçılar, insanları şaşırtmak istemişlerdir.
• Alışılmış estetik anlayışa karşı çıkarak, dil ve biçimde yeni deneylere girişen dadaistler, dil, biçim, uyak gibi kaygılar taşımaz. Çünkü onlara göre estetiğin hiçbir değeri yoktur.
• Dadaistler, bilinçsiz bir şekilde hayalle ruhun kontrol edilemeyen boyutlarına kadar ilerleyip karışıklık meydana getirip sanatı bile ortadan kaldırmayı düşünürler.
• Dadaizmde, bilincin yönünü kaybetmiş bir kuşağın ümitsizliği ve isyanı vardır.

Dadaizmin Temsilcileri

• Tristan Tzara
• Jean Arp
• Richard Hülsenbeck
• Marcel Janco
• Emmy Hennings

dadaizmDadaizm Akımının ÖzellikleriDadaizm NedirDadaizmin Özellikleri NelerdirDadaizmin Temsilcileri Kimlerdir

nest...

198862 198863 198864 198865 198866

batman iftar saati 2021 viranşehir kaç kilometre seferberlik ne demek namaz nasıl kılınır ve hangi dualar okunur özel jimer anlamlı bayram mesajı maxoak 50.000 mah powerbank cin tırnağı nedir