Dalan vücudumuz için yararlar ise öyle sralanmaktadr;
Dalak hastalnn belirtileri ise öyle sralanmaktadr; - Kanszlk
Ancak günümüzde çou kii dalak sorunlar ile karlamak veya olas bir dalak sorununa kar risk altnda olmaktadr. Bunun için ise tbbi tedavilerden önce kendi öz beslenmenize dikkat etmeniz gerekmektedir. Bunun için ise, baz gdalarn tüketimine dikkat etmeli ve bazlarnn da tüketimine yer vermeniz gerekmektedir. Dalaa yi Gelen Yiyecekler Nelerdir?
Dalak sorunlarnda sizlere yardmc olacak gdalar yazmzn devamnda bulabilirsiniz. Bu gdalar gün içerisinde düzenli olarak tüketimine dikkat etmeniz gerekmektedir. Ancak bu yiyeceklerin fazla kullanlmas ile birlikte sizlere salam olduu yararlar son bulacaktr. Bu durumda doktorunuzdan yardm alarak bu gdalar güvenli ve dozunda tüketebilirsiniz. Dalan temizlenip daha iyi çalmas için A vitamini, demir, iyot, bol sebze-meyve ve bakliyat almn tam ve eksiksiz yapmanz gerekmektedir. 1. Su
Dalak sorunlar için en önemlisi gün içerisinde yeterli miktarda su içmektir. Bu kapsamda gün içerisinde 8 10 bardak su içmeniz gerekmektedir. Dalak vücuttaki fonksiyonlarn etkin bir ekilde gerçekletirebilmesi için suya ihtiyaç duymaktadr. Su tüketiminin az olmas ile birlikte dalak kendi kendini temizleyemez ve biriken toksinleri vücudun dna atamaz. Bu durumda gün içerisinde özellikle yaz günlerinde bol su içmeye özen gösteriniz. 2. Çi Meyveler ve Sebzeler
Çi meyve ve sebze tüketimi de dalan fonksiyonlarnn etkin çalmasna yardmc olmaktadr. Bu kapsamda, elma, kiraz, yaban mersini, çilek, portakal, havuç, kereviz, biber, salatalk, yaprak marul ve brokoli gibi meyve sebzeler sizlerin dalak sal için oldukça önemli olmaktadr. Bu meyve ve sebzelerin tüketimi ile birlikte baklk sisteminizi kuvvetlendirebilirsiniz. Bu meyve ve sebzeleri doal halleriyle ve doal zamanlarnda tüketmek sizlere daha çok yarar salayacaktr. 3. Zencefil
Zencefil dalak sorunlarna iyi gelen gdalarn içerisinde yer almaktadr. Zencefilin içerisinde bulunan "zingibain" enzimi sayesinde vücuttaki protein sindirimine yardmc olmaktadr. Bunun yan sra, iltihap oluumunu engellemektedir. baklk sisteminizin daha güçlü olmasn salamaktadr. En önemlisi ise, dalan daha iyi çalmasna yardmc olarak, zararl toksinlerin vücuttan atlmasn kolaylatrr. Detoksifikasyon sürecinde de kiilere yardmc olmaktadr. 4. Balk
Dalak sal için en önemli gdalardan birisi de balktr. Bu anlamda özellikle yal balk sizlere daha çok yardmc olmaktadr. Baln içerisinde bulunan omega 3 ya asitleri sayesinde dalan daha etkin çalmasn salamaktadr. Balklar vücuttaki iltihab azaltmaya ve ayn zamanda dalan alkol ve tütün gibi toksinlerden oluan zararlarndan kendisini temizlemesine yardm olmaktadr. Baln yan sra omega 3 ya asitlerini alabilecek olduunuz dier yiyecekler ise öyle sralanmaktadr; - Keten tohumu ve ya
5. Mantar
Dala iyiletirmede özellikle Maitake mantar büyük bir öneme sahiptir. Bu mantar çeidinin içerisinde bulunan beta-glukan sayesinde dalak sorunlarna iyi gelmektedir. Ayrca çeitli kanser oluumlarna da engel olarak daha salkl bir yaam sürmenize yardmc olmaktadr. 6. Semiz Otu
Semiz otu, sklkla kullandmz hafif eki tad olan bir bitkidir. Semiz otu içerisinde birçok vitamin ve mineral bulunmaktadr. Semiz otu ise dalan çalmasn olumlu bir ekilde etkilemektedir. 7. Lahana
Eer dalak salk sorununuz veya dalak büyümesi gibi sorunlarnz varsa, lahana sizlere iyi gelecektir. Lahana yapraklarn 2 bardak suda 5 dakika boyunca halaynz. Daha sonra lmasn bekleyiniz. Yapraklar skarak suyunun çkmasn salaynz. Sonrasnda bu suyun içerisine 2 yemek ka üzüm hoaf ekleyiniz. Bu hazrlam olduunuz karm sabah ve akam olmak üzere günde 2 kere tüketiniz. Bu karm zaman içerisinde dalak sorunlarnzn yok olmasna ve salkl bireyler olmanza yardmc olacaktr. 8. Kukonmaz
Dalak sorunlarna iyi gelen bir baka gda ise kukonmazdr. Kukonmaz ile yapacak olduunuz basit karmlar yardm ile, sorunlarnza çare bulabilir veya arlarnz hafifletebilirsiniz. Bu konuda sizlere kukonmaz kökleri ve saplar yardmc olacaktr. Bu salkl karm hazrlamak için yapmanz gereken 20 gram kadar kukonmaz saplarn ve köklerini, 1 bardak su ile kaynatmanzdr. 5 dakika boyunca kaynatnz ve ardndan soumas için biraz bekleyiniz. Bu karmn suyunu sabah ve akam günde 2 kez kullanmanz gerekmektedir. Bu sayede dalanzdaki sorunlar son bulacak ve daha iyi çalmaya balayarak vücudunuzdan zararl toksinleri atmas hzlanacaktr. 9. Dier Yiyecekler
Dalak sorunlarna iyi gelen dier yiyecekler ise unlardr; karaba otu, kuru gül suyu, Bal, kekik, aftimuni, karanfil, salep, ekerli süt karm, kekik, meneke kökü, kini.
ANASAYFAYA DÖNMEK ÇN TIKLAYINIZ
Gazeteci Ahmet Hakan’ ın sırf askerlikten kaçmak için aldırdığı iddia edilen dalağı sebebiyle son zamanlarda dillerden düşmeyen bir tabir var: Dalaksız!
Türk Dil Kurumu Büyük Sözlüğüne göre “nikâhsız” manasına gelen dalaksız kelimesi günümüz medyasında cibilliyetsiz, korkak, dönek, karaktersiz, kansız veya benzeri kavramları çağrıştırıyor ve sadece hakaret manası taşıyor.
Okumadım ama internette gezerken rastladım: Ceyhun Emre Teoman tarafından yazılan “Dalaksız Nikola” diye bir hikâye kitabı da var. Tanıtım yazısında dalaksızlar ezen, harcayan, yıkan, yakan, yutan şeklinde tarif ediliyor.
Görüldüğü gibi dalaksızlığın türlü tarifi, türü var ve aslında dalak konusunda tüm dünyanın kafası karışık gibi görünüyor. Antik Yunan tıbbı dalak tarafından salgılanıldığına inanılan siyah safrayı melankoli yani karasevda ile ilişkilendiriyor.
Yahudilerin tören kuralları ve efsanelerini kapsayan dini metinlerinden oluşan Talmud’ ta ise dalak gülme organı olarak gösteriliyor. yüzyılda İngiltere’ de kadınların huysuzluğu dalağa bağlanıyor.
Dalak İngilizcede deyim olarak kalbin eşdeğeri ve iyi dalaklı demek iyi kalpli, merhametli manasına geliyor. Çinliler dalağı insan mizacının merkezi olarak kabul ediyor ve iradeyi etkilediğine inanıyor.
Biz gelin, gelecek nesillere hangi manada kalacağı şimdiden belli olmayan bu güncel mecazi dalaksızlık tartışmalarını bir tarafa bırakıp olayın tıbbi tarafına bakalım.
Dalak nedir, ne işe yarar?
Dalak karnın sol üst bölgesinin arka kısmında kaburga kafesinin hemen altında yer alan bir organımızdır. Mide, sol böbrek ve diyafram kası ile komşudur. Uzunluğu normalde 12 santim, genişliği 8 santim ve kalınlığı 5 santim; ağırlığı ise gram kadardır.
Erişkin bir insanda dalağın temel vazifelerinin başında yaşlanmış ve hasar görmüş kan hücrelerinin filtre edilmesi ve parçalanmaları gelir. İhtiyaç durumunda dolaşıma verilmek üzere alyuvarları ve kanın pıhtılaşmasını sağlayan pulcukları da depolar.
Dalakta lenfosit ve antikor yapımı da vardır; antikorla kaplanmış bakterileri ve hücreleri kan dolaşımından uzaklaştırır. Demir metabolizmasında da rolü olan dalak vücudun bademcikler ve lenf bezleri gibi lenf sisteminin bir organıdır.
Dalak, cenin ana rahminde gelişirken hem alyuvarların hem akyuvarların üretildiği yerdir. Doğumdan sonra bu vazife kemik iliği tarafından yerine getirilmeye başlanır. Kemik iliği yeterince çalışmadığı zaman veya kanserde olduğu gibi başka dokularla istila edildiği durumlarda dalakta yeniden alyuvar yapımı başlayabilir.
Tıbbi olarak dalaksızlık nedir?
Dalaksızlığın tıbbi olarak pek çok sebebi vardır ve bunların en başında dalağın ameliyatla çıkarılması gelir. Bazı kişiler nadir olarak doğuştan dalaksız olabilir. Dalağın organ olarak mevcut olmakla beraber orak hücreli kansızlıkta olduğu gibi normal olarak çalışmaması da dalaksızlık olarak kabul edilir.
Normalde de çok yumuşak olan ve darbelerden çok kolay zarar gören dalağın büyümüş olması onu travmalara karşı daha hassas kılar ve kolayca yırtılmasına sebep olur.
Dalağın birincil kanserleri ve alyuvarların çok kırılgan olduğu bir çeşit kansızlık dalağın mutlaka çıkarılmasını gerektiren durumlardır. Dalağın çıkarılmasının bir numaralı sebebi ise künt veya delici darbelere bağlı olarak dalağın yırtılmasıdır. Buna en çok trafik kazaları sebep olur. Dalağın çok büyümesine yol açan hastalıklar, bazı kan hastalıkları, kanser ve enfeksiyonlar ile selim tümör ve kistler de dalağın çıkarılmasını gerektirebilir.
Bir de askerden yırtmak için tıbbi bir gerekçe olmadı halde dalağın çıkarılması söz konusudur; çünkü askeri kanunlara göre dalaksızlar askerden muaftır.
Dalağın çıkarılması işlemi genellikle emniyetli bir cerrahi girişimdir ama gene de kanama, enfeksiyon, pıhtılaşma ve komşu organların zarar görmesi gibi riskleri de vardır. Dalağı çıkarılmış olanlar için en büyük tehlike hayati önem taşıyan enfeksiyonlardır.
Dalak nasıl çıkarılır?
Dalak genel anestezi altında açık ameliyatla veya laporoskopik usulle çıkarılabilir. Geleneksel açık cerrahi yöntemde karnın orta kısmı kesilir; kas ve diğer dokular uzaklaştırılarak dalağa ulaşılır. Dalak yırtılmaları açık ameliyatla yapılmalıdır.
Laporoskopik yöntemde ise karında dört küçük delik açılır. Bunlardan birinin içinden kameralı bir tüp ve diğerlerinde de cerrahi aletler sokularak dalak çıkarılır. Riskleri daha az olan bu yöntem herkes için uygun değildir.
Dalaksız normal hayat mümkündür
Dalak hayati bir organ olmadığından dalağı çıkarılmış olanlar normal bir ömür sürebilirler. Dalağın vazifeleri vücudun diğer lenf dokusu sistemi tarafından üstlenilir.
Dalaksızları bekleyen en büyük tehlike hayati önemi olan kapsüllü bakterilerin yol açtığı enfeksiyonlardır. Bunları önlemek için dalaksızlara mutlaka pnömokok, hemofilus ve meningekok aşıları ile her sene grip aşısı yapılmalıdır. Bunlar normalde üst solunum yollarında hastalık yapan mikroplardır ama dalaksızlarda ölümcül tablolar gelişebilir.
Dalaksızlara cerrahi bir girişim ve diş çekimi öncesinde koruyucu antibiyotik tedavisi verilmesi gerekebilir. Başta köpek ısırmaları ve böcek sokmaları olmak üzere hayvanların yol açtığı yaralanmalar sonrası antibiyotik tedavi şarttır.
Dalaksızlarda ileriki senelerde diyabet ortaya çıkma şansının da yüksek olduğu bildirilmiştir.
Gelelim neticeye
Ahmet Hakan, tıbbi olarak dalaksız mıdır, dalağı var mıdır, sırf askerlik yapmamak için dalağını aldırmış olabilir mi, bunları ben elbette bilemem.
Trafik kazası, yüksekten düşme, kurşun ya da bıçak darbesiyle dalağın yaralanması, dalak kistleri, dalak atar damarı anevrizmaları ya da dalak enfarktüsü gibi durumlarda dalağın alınması gerekebilir; bu tıbbi bir zorunluluktur.
Askeri kanunlara göre her ne sebeple olursa olsun dalağı olmayanlar askerlikten muaf tutulur; halk arasındaki tabiriyle çürüğe çıkarılırlar.
Oysa bu kişiler bazı hususlara dikkat ederek dalaklı insanlar gibi sağlıklı bir hayat sürebilirler.
Asıl mühim olan mecazi manadaki dalaksızlıktır ki bunun da maalesef ne ilaçla ve ne de cerrahi bir tedavisi yoktur.
Dalaksızlara her ihtimale karşı durumlarını açıklayan bir künye veya kolye taşımaları da önemle tavsiye olunur.
Kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin sağlıklı olmasını sağlayan dalak, kanın pıhtılaşması için gerekli olan trombositlerin korunmasından da görevlidir. Son derece önemli bir organ olan dalak, karnın sol üst bölümünde ve göğüs kafesinin hemen altında yer almaktadır.
Dalak, enfeksiyon ya da kan hastalıkları gibi bazı sağlık sorunlarının tetiklemesi ile büyümeye başlar. Dalak büyümesi sonrasında işlevlerini sağlıklı ve düzgün bir şekilde yerine getiremeyen dalakta, şişme meydana gelmektedir. Ancak pek çok kişi, dalak büyümesi sorunu yaşadığını, rutin doktor kontrolleri sırasında öğrenmektedir.
Hayati fonksiyonların her birini etkileyebilen dalak büyümesinde, kırmızı kan hücreleri ile normal olanlarında filtrelenmesine neden olur. Bu durumda kan dolaşımındaki sağlıklı kan hücrelerinin sayısında azalma meydana gelir. Ayrıca aşırı seviyedeki kırmızı kan hücreleri ve trombositler, dalağı tıkayarak çalışmasına engel olabilirler.
Gün içerisinde sık sık su içmek en önemli noktalardan biridir. Ortalama olarak bir yetişkin günde 2 litre su içmeye özen göstermelidir. Su ile vücuttaki toksinlerden arınabilir, kanın temizlenmesine yardımcı olabilirsiniz.
Ayrıca elma, zencefil, kiraz, yaban mersini, havuç, kereviz, biber, salatalık, marul, brokoli, çilek, semiz otu, kekik, kuşkonmaz, karanfil, kişniş dalak büyümesine iyi gelen besinler arasındadır. Bir uzmandan yardım alarak kendinize yeni bir beslenme planı oluşturmanız en sağlıklı tercih olacaktır.
Ciddi bir sağlık sorunu olan dalak büyümesinin sebebi her ne olursa olsun, tanımlanamıyorsa ya da tedaviye yanıt alınamıyorsa cerrahi müdahale gerekebilmektedir. Ameliyat ile dalağın çıkartılması mümkündür. Ancak bu aşama öncesinde, bazı önlemler almak yerinde olabilir.
Dalağı yoran bir spor ile ilgileniyorsanız, spor sürenize kısıtlama getirilebilir. Aksi halde dalakta meydana gelecek yırtıklar ile daha ciddi sorunlar yaşayabilirsiniz. Dalak büyümesinin tedavisinde, öncelikli olan bu duruma neyin sebep olduğunu saptamak gerekiyor. Sebebe uygun bir tedavi süreci geçireceğinizi bilmelisiniz.
Çoğu vakada dalağın alınmasına gerek kalınmadan, alınan önlemler ve tedavi süreci ile cerrahi müdahaleye gerek kalmayabiliyor. Tüm alternatifler değerlendirilmesinin ardından, tedaviye olumlu bir cevap alınamaması durumunda, splenektomi olarak tanımlanan dalak büyümesi ameliyatı yapılabilir.
Ameliyat sonrasında ise vücut bazı bakterileri temizleyememektedir. Bu durumda bireyin enfeksiyonlara karşı direnci düşmektedir. Savunmasız kalan bedeni güçlendirebilmek ve enfeksiyonlara karşı koruyabilmek için bazı aşılar yapılabilir ya da doktorunuzun önereceği bazı ilaçları kullanmak durumunda kalabilirsiniz.
Dalak şişmesi karnınıza iğne batıyor gibi hissetmenize ve zor nefes almanıza neden olur. Özellikle de koşarken dalak şişer ve sıkıntı verir.
Koşarken Dalak Şişmesi Neden Olur?
Isınmadan kolamaya başladığınız ve koşmaya başlamadan önce yemek yendiğimiz için dalağınızda şişme meydana gelebilir. Dalak şişmesinin başlıca nedenleri ise,
● Hipertansiyon ya da karaciğer rahatsızlığı nedeni ile kan akışında ve kan hücrelerinde artışın olması dalakta büyümeye neden olur.
Konjektif kalp yetmezliği hastalığı ile kötü kan hücrelerinin artmasından dolayı dalak şişer ve büyümeye başlar.
● Orak hücre anemisi, talasemi ve sferositoz gibi hastalıklarda, kan hücrelerinde şekil bozuklukları meydana gelir. Kılcal damarlarda hareket ederek ilerlemesi zorlaşır. Kanı temizleme görevi olan dalak ise, zorlanarak büyür.
● Lösemi ve lenfoma gibi kan kanseri hastalıklarında beyaz kan hücrelerinin çoğalması nedeni ile dalak büyür.
● Niemann-Pick hastalığı, Hurler sendromu ve Gaucher hastalığı da dalak büyümesine yol açan hastalıklar arasında yer alır.
● AIDS, Mononükleoz, Anaplazmoz, Verem, CMV enfeksiyonu, Sıtma ve Hepatit gibi metabolizma hastalıklarının neden olduğu virüs, parazit ve bakteriler dalak büyümesine neden olmaktadır.
Dalak Şişmesi Nasıl Geçer?
Koşarken dalağınız şişiyorsa temponuzu yavaşlatarak ağrının olduğu tarafın tersindeki ayağınız yere basarken nefes vermeniz gerekir. Nefes verirken diyaframdaki kaslar harekete geçiyor. Ayak vurma hareketlerinde yerden gelen stres yukarı çıkarak diyafram kaslarında kasılmaya yol açıyor. Darbenin geldiği yeri yani ayağınızın yere basan tarafını değiştirerek kasılmayı önleyebilirsiniz.
Dalak Şişmesi Nasıl Önlenir?
Dalak şişmesi, tempolu koşma sebebi ile oluşuyorsa koşu öncesinde yediklerinize dikkat etmeniz gerekir. Yağ be lif oranı yüksek olan besinlerin sindirilmesi diğer besinlere göre daha uzun sürdüğü için bu tarz besinlerden koşu öncesinde uzak durmanız gerekir. Bu tür yiyecekleri koşudan en az saat önce tüketmeniz gerekir.
Dalak şişmesi, mide krampları gibi pek çok rahatsızlığa da neden olabilir. Koşuya çıkmadan önce son öğününüzde hafif beslenmeye dikkat etmeniz gerekir. Spora başlamadan önce ısınma hareketleri yaparak vücudunuzu buna hazırlamanız gerekir. Vücut soğukken hızlı bir şekilde spora başlamak nefes düzensizliğine de neden olabilir. Birkaç dakika hafif ısınma hareketi yaparak tempolu spora vücudunuzu hazırlayabilirsiniz.