Damaktaki şişliklerin çoğu kolayca tedavi edilir ancak bazı şişliklerin altında ciddi sebepler vardır. Bu yazımızda; damak şişliklerinin ek belirtilerini, altındaki sebepleri ve damak şişliklerinde ne zaman doktora gidilmesi gerektiğinden bahsedeceğiz.
1)Aft: Beyaz, sarı veya soluk pembe renginde olabilir ve çok hassastır. Yanaklarda ve diş etlerinde daha çok görülürken damakta nadir de olsa görülebilir. Stres, ağzı tahriş eden yiyecekler, travma, hastalıklar gibi birçok sebep aft oluşumuna neden olabilir. Aft genellikle birkaç hafta içinde düzelir. Bulaşıcı değildir. Ağrı yapabilir ve yemek yemeyi zorlaştırabilir. Bazı reçetesiz ve reçeteli ağız kremleri ağrıyı uyuşturabilir.
2)Yanıklar: Kahve ve çay gibi sıcak içecekler veya yeni pişirilmiş gıdalar, damak dahil olmak üzere ağız içinin tamamını yakabilir. Yanık şiddetli ise şişlik veya su toplanması olurken küçük yanıklarda ise damağı tahriş etmediği sürece kendiliğinden iyileşir.
3) Travma veya Yaralanma: Ağız içi hassas bir bölgedir. Delinmeler, kesiler, tütün kullanımı, protez gibi birçok travma ağızda şişlik oluşturabilir. Bu şişlik ağrılı ve hassastır ama çoğu zaman kendiliğinden iyileşir. Ağzı ılık su ile düzenli olarak yıkamak iyileşmeyi destekleyebilir.
4) Soğuk Yaralar: Herpes Simpleks virüsü ile enfekte olanlarda görülür. Virüs, dudaklarda ve ağızda şişliklere neden olabilir. Soğuk yaraların belirtileri şunlardır:
Şişlik ortaya çıkmadan önce karıncalanma hissi
Yamalar veya kümeler halinde şişlikler
İyileşmeden önce kabuklanan şişlikler
Aftlardan farklı olarak soğuk yaralar çok bulaşıcıdır. Virüs, genellikle tedaviye gerekmeksizin kendiliğinden temizlenir ancak virüsün yayılmasını önlemek için bu süre zarfında kişi kimseyle yakın temasta bulunmamalıdır. Doktor gerekirse iyileşme sürecini hızlandırmak için ilaç reçete edebilir.
5) Mukoseller: Ağız içinde sıkça rastlanan, değişik çapta ve boyutlarda(çapı çoğu kez 1cm’yi aşmaz) küçük keseciklerdir. Tükürük bezlerinin tahriş olması veya iltihaplanması sebebiyle oluşabilir. Endişe edici bir şey değildir ve tedavi gerekmeksizin iyileşir ancak şişlik birkaç hafta sürebilir.
6) Torus Palatinus: Damaktaki çok sert bir şişlik, torus palatinusun bir işareti olabilir. Torus palatinus, iyi huylu ve altta herhangi bir neden olmaksızın ekstra kemik büyümesidir. Büyüme, herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir ve kişinin hayatı boyunca büyüme devam edebilir. Kişinin yeme, içme veya konuşma becerisini etkilemediği sürece tedaviye ihtiyaç duymaz.
7) Ağız Mantarı(Oral Candidiasis): Ağızda bulunan bakteri dengesinin(florasının) bozulması sonucunda oluşabilir. Başlangıçta küçük ülserler oluşur ve bunlar ağız mantarının temelini oluşturur. Doktor tedavi olarak antifungal(mantar) ilaç önerebilir. Ayrıca ağızdaki bakteri dengesinin nasıl korunabileceği konusunda tavsiyeler de verebilir.
8) El, Ayak, Ağız Hastalığı: Koksaki virüsü sebep olur. Virüs, ağzı enfekte ederek ağrılı ve kırmızı renkte şişliklere yol açabilir. Adından da anlaşılacağa üzere belirtiler ellerde ve ayaklarda da görülebilir. Diğer belirtiler ise ateş ve vücut ağrılarıdır. Küçük çocuklarda daha yaygındır ancak her yaş grubunda görülebilir. Doktorlar tedavide belirtileri hafifletmek için ilaçlı gargara reçete edebilir
9) Epstein Kabarcıkları: Yeni doğanların yüzde sekseninde görülebilir. Bu kabarcıklar beyaz veya sarı renktedir. Doğumdan birkaç hafta sonra ek problemlere yol açmadan kaybolurlar.
10) Hiperdonti(Çok Dişlilik): Hastalık kalıtsal olarak nesilden nesile aktarılmakta ve dünya genelinde çok nadir görülmektedir. Bu hastalığa sahip insanların ağzında normale göre daha fazla diş(ekstra diş) bulunmaktadır. Ekstra dişler çıkarken de damakta şişlik ve ağrı oluşur. Diş hekimleri genellikle lokal veya genel anestezi altında ekstra dişleri ağızdan temizler.
11) Siğil: İnsan papilloma virüsü(HPV), ağızda siğillere dolayısıyla şişliklere neden olabilir. Siğil; ağrısız, soluk renkte, yüzeyi pürüzlü ve yuvarlaktır. Genellikle kansere neden olmaz. Rahatsız edici olabilmelerine rağmen tedavi gerekmeksizin kendiliğinden iyileşir.
12) Ağız Kanseri: Damaktaki şişlikler veya yaralar nadir de olsa kanserin birer habercisi olabilir. Kadınlardan ziyade erkeklerde daha fazla görülür ve yoğun alkol kullanımı ile birlikte sigara, en önemli risk faktörüdür. Erken teşhis edilmezse ağız kanseri; ameliyat, radyasyon tedavisi ve\veya kemoterapi gerektirebilir. Erken teşhis edilir ise küçük bir operasyon ile tedavi edilebilir ve iyileşme çoğunlukla hızlıdır.
Ne Zaman Doktora Gidelim?
-Birbirinden farklı renkte şişlikler
Birkaç günden fazla süren ağrı
-Ağızda kötü koku
-Çiğnerken veya yutarken acı hissedilmesi
.-Düzgün takılmayan takma dişler veya diğer diş aygıtları
-Nefes darlığı
-Hızlı büyüyen şişlik
-Şekil değiştiren şişlik
-2 haftadır geçmeyen şişlik
-Günlük hayatı kısıtlayan şişlik gibi belirtilerden herhangi birisi var ise mutlaka en kısa zamanda doktora gidilmelidir.
Kaynak: seafoodplus.info
Yazar: Nilay Nur Önder \ Stajyer Doktor
Diş eti şişmesi çok yaygın görülen bir sağlık sorunudur ve bunun birçok farklı nedeni olabilir. Birkaç günden fazla süren diş eti şişmesi problemi yaşıyorsanız, diş hekimi uzmanınıza danışmanız önerilir. Randevunuzu beklerken, şişliğin ve rahatsızlığın şiddetini hafifletmek için yapabileceğiniz birkaç şey vardır.
U.S. National Library of Medicine’e göre diş eti iltihabının birkaç yaygın nedeni vardır:
Yakın zamanda ilaç almaya başladıysanız, diş eti şişliğiniz ilacın bir yan etkisi olabilir. İlacın yan etkileri hakkında doktorunuzla görüşün ve alternatiflerin olup olmadığını araştırın.
Yakın zamanda kullandığınız diş fırçası, diş macunu, ağız bakım suyu ya da diş ipi markasını değiştirdiyseniz, bu ürünlerin içerik maddelerinden birine reaksiyon gösteriyor olabilirsiniz.
Özellikle C vitamini eksikliği diş eti iltihaplanmasına neden olabilir, dolayısıyla meyve ve sebze tüketmiyorsanız, sorun beslenme biçiminizde olabilir.
Diş eti şişliğinin temel nedeni diş eti iltihabıdır. Eğer dişlerinizi iyi fırçalamıyor ve diş ipi ile temizlemiyorsanız, sorun burada olabilir. Diş eti iltihabına katkı sağlayan çok sayıda başka neden ve etken vardır, bu nedenle semptomları diş hekiminizle görüşmek, doğru ve eksiksiz bir teşhis için en iyi yöntemdir.
American Dental Association'a göre, rahatsızlığı hafifletmek ve diş etlerinizdeki şişliği azaltmak için yapmanız ve yapmamanız gereken birkaç şey vardır.
Ağız içerisinde üst çene olarak adlandırılan bölgedeki dişlerin yerleştiği kısma yumuşak damak adı verilmektedir. Genellikle halk arasında damak sadece ağzın üst kısmı olarak bilinse de aslında dişlerin bağlı olduğu tüm et yapısına damak adı verilmektedir. Damak şişmesi birçok kişi tarafından ciddiye alınmasa da üzerinde durulmadığı zaman ciddi sonuçlar doğurabilecek bir rahatsızlıktır. Damağın şişmesinin pek çok farklı sebebi olabilir. Her şişlik ciddi bir duruma işaret etmese de şişkinliğin sebebi öğrenilmeli ve önlem alınmalıdır. Günümüzde pek çok hastanın ağız sağlığına dikkat etmemesi sonucu ciddi diş ve diş eti ağrıları çektiği bilinmektedir. Damak şişmesi diş etinde oluşan bir iltihaptan dolayı gerçekleşebilir. Bu durumda hastanın antibiyotik kullanması gerekebilir. Damak şişkinliği birkaç gün içerisinde geçmediği takdirde uzman bir diş hekimine görünmek gerekir.
Diş etleri, ağzımızın içerisinde yer alan yumuşak et dokusunun tamamını oluşturur. Diş eti ve damak şişmesi durumunda akıla ilk gelen şey dişler ile alakalı bir sorun olmasına rağmen aslında durum bu yumuşak dokunun altında bulunan kılcal damarlar ile alakalı olabilir. Bu sebeple ağız sağlığı denildiğinde akla sadece diş problemleri gelmemelidir. Şişkinlikler ciddi doku ve kılcal damar hasarlarından dolayı da oluşabilmektedir. Şişlikler genellikle beraberinde kızarıklık ve hareket güçlüğünü de getirmektedirler. Kişi yemek yerken zorlanmaya ve acı çekmeye başlayabilir ve geceleri ağrı sebebi ile uyumada güçlük çekebilir.
Damak şişmesi öncelikle diş etinin zamana yayılarak şişmesi ile başlar. Diş etinde hissedilen ufak yanmalar ve sanki iğne batıyormuş gibi bir his sezilebilir. Daha sonrasında asıl problem olan dişin etrafındaki yumuşak doku şişmeye ve kızarmaya başlar. Hasta, başlangıçta ufak bir acı hisseder ve ağrılar dönemsel olarak durgunluk gösterebilir. Ağız ve diş rahatsızlıklarının çoğunda birçok hasta dönemsel olarak hafifleyen sancılardan dolayı sorunun geçtiğini zanneder fakat ağrılar belli bir süre sonra daha şiddetli bir biçimde geri döner. Bu sebeple şişlik ve sancı ortaya çıktığında direkt olarak müdahale etmek ileride daha fazla acı çekmenin önlenmesini sağlar.
Diş eti ve damak şişmesi beraberinde mutlaka kızarıklık getirecektir. Şişkinliğin sebebi basit bir zedelenme olabilir. Fakat şişkinlik birkaç gün devam ettiği takdirde durum daha ciddi bir hal alabilir. Diş eti ve damak şişmesi belirtileri:
Damak şişmesi ile beraber yukarıdaki belirtilere sahipseniz ciddi bir kılcal damar veya diş eti probleminiz olabilir. Ağız son derece hassas bir bölge olup yumuşak dokular basit yaralanmalar sonucu şişebilir. Fakat belirtilerin bir veya birkaçına sahip olmanız olası bir iltihap durumuna işaret edebilir ve bu durumda ilaçla tedavi şarttır.
Üst damak şişmesi genel olarak yemek yerden alınan ufak yaralar sonucu oluşabilmektedir. Yenilen herhangi bir sert cisim üst damağı çizebilir ve çizilen bölgenin etrafında ufak şişlikler görülebilir. Diş damak şişmesi durumunda diş etinde bir sorun olabilir. Şişlikler bir veya iki gün içerisinde geçmiyor ve ağrılar artıyorsa durum basit bir yaralanmadan daha farklı olabilir. Ağız bakımı bu tip durumlarda büyük rol oynamaktadır. Ağız hijyenine büyük önem verilmesi bu tarz durumların yaşanmasını engelleyebilir. Ağız içerisinde yer alan çeşitli bakteriler ve yemek sonrası kalan kalıntılar diş ağrısı damak şişmesi gibi durumlara sebebiyet verebilirler.
Damak şişmesinin başlıca nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Yukarıda belirtilen sebepler haricinde hastanın bedeninde damak ve diş eti şişmesine sebebiyet verebilecek farklı faktörler gelişmiş olabilir. Ağrı ve şişliklerin devamı durumunda doktor kontrolü gerekebilir.
Damak ve diş eti şişlikleri, kendilerini başta yanma ve kızarıklık ile belli edebilirler. Çok ciddi bir şişlik veya ağrı olmayan durumlarda ilk 24 saat şişliğin geçmesi beklenebilir. Tıbbi müdahale gerekecek durumlar 24 saati aşkın süredir şişliğin ve ağrıların devam ettiği durumlardır. Teşhis için elinizi iyice yıkadıktan sonra damağınıza veya diş etinize hafifçe dokunabilir ve o bölgede ağrı olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Aynı zamanda sık sık oluşan diş eti kanamaları ve etlerde yanma veya çekilme gibi durumlar da teşhis için önemlidir.
Damak ve diş etindeki şişlikler 24 saatten fazla süredir devam ediyorsa uzman bir hekime başvurmak gerekir. Şişliğin pek çok farklı sebebi olabileceği gibi ufak ve basit yaralanmalar sonucunda da şişlikler meydana gelebilir. Tedavi süresince hekimin vereceği ilaçlar düzenli olarak kullanılmalıdır.
Damak şişmesi tedavi edilmediği takdirde hastanın ağız hareketlerinin kısıtlanmasına sebep olabilir. Konuşurken veya yemek yerken rahat hareket edememe veya ağzı istenilen düzeyde açamama gibi sorunlar meydana gelebilir. Özellikle 20lik diş damak şişmesi gibi durumlarda şişlik tedavi edilmezse dişlerde kayma ve bozulma meydana gelebilir. Bebeklerde damak şişmesi tedavi edilmezse bebeğin ağız sağlığının bozulması ve daha sonrasında bedende başka rahatsızlıklara yol açması mümkündür.
Damak veya ağızdaki yumuşak dokularda oluşan şişliğin giderilmesi için hastanın ağzını çok zorlamaması ve dişini fırçalarken son derece dikkatli olması gerekir. Diş fırçalama esnasında hasar görmüş dokunun üzerine baskı uygulanmaması gerekir. Bunun için yumuşak bir diş fırçası tercih edilmelidir.
Aşırı sıcak veya soğuk besin veya sıvılar şişlik olan bölgeyi sızlatabileceğinden dolayı bu süreç boyunca tüketilmemelidir. Sert kıllara sahip diş fırçalarının kullanımından kaçınmak gerekir. Dişlerde taş var ise bu taşlara el ile müdahale edilmemesi gerekir. Şişliğe sebebiyet veren şey bir bakteri veya virüs olabilir bu sebeple hastanın hekime başvurmadan kesinlikle ilaç kullanmaması gerekir. Hekime başvurmadan kullanılan ilaçlar daha sonrasında farklı sorunların yaşanmasına ve iyileşme sürecinin uzamasına sebebiyet verebilir. Şayet şişliğin sebebi 20lik diş ise bu bölgeye dil veya el ile herhangi bir müdahalede bulunmamak çok önemlidir.
Tıbbi müdahale gerektirmeyen şişliklerde herhangi bir ilaç tedavisi uygulanmamaktadır. Ancak diş etinde iltihap veya kılcal damarlar ile alakalı farklı bir soruna rastlanırsa ilaç tedavisine başvurulabilir. Zaman zaman 20lik dişler damakta şişliğe sebep olabilmektedir. Bu tip durumlarda diş çekimden önce olası bir apseye karşı antibiyotik uygulanması gerekmektedir.
Olası bir iltihap durumunda diş hekimlerinin ilk tercihi antibiyotik olmaktadır. Genellikle amoksisilin içeren antibiyotikler tercih edilir. Kas gevşetici ve ağrı kesici ise kemik ve diş ağrılarında çok etkili olduğundan dolayı ağrısı olan hastalara bu tip ilaçlar verilmektedir. Diş eti problemlerinin hızlı bir şekilde düzelmesi ve diş etlerinin kendini toparlayabilmesi için ise gargaralar kullanılmaktadır.
Gebelik dönemi bayanlar için oldukça zorlu bir süreçtir. Tüm bedende bir değişim söz konusudur. Özellikle hormonlar bu dönemde yüksek oranda arttıkları için vücudun çeşitli bölgelerinde farklılıklar gözlemlenebilir. Hamilelik döneminde artan hormonlardan dolayı bayanlarda diş eti damak şişmesi görülebilir. Hamilelik döneminde diş ağrısı damak şişmesi şikayeti olan bayanların diş hekimlerine görünüp rahatsızlıklarını dile getirmeleri gerekir. Böylelikle basit bir ilaç tedavisi veya hekimin önereceği bitkisel bir tedavi yöntemi ile şişlik giderilebilir.
Çocuklar oyun esnasında ağızlarına farkı cisimler soktuklarından dolayı ufak çizilme ve şişlikler görülmesi muhtemeldir. Bu tip durumlarda ağzın iyice temizlenmesi ve bölgenin temiz tutulması gerekir. Yaşı ilerleyen çocuklarda çeşitli diş eti ve damak rahatsızlıkları oluşabilir. Şişlik üzerine baskı uygulanmaması gerekir. Çocuklar şiş bölgeye dilleri veya elleri ile müdahale etmek isteyeceklerinden dolayı direkt olarak bir hekime gidilip şişliğin sebebinin öğrenilmesi en doğru seçenek olacaktır.
Bebeklerde damak şişmesi genellikle pamukçuk adı verilen ve neredeyse tüm bebeklerde görülen rahatsızlık sebebi ile olmaktadır. Bu tip durumlarda bebeğin ağzını sürekli olarak temizlemek, tükürüklerin birikmesini engellemek gerekir.
Damak sismesi ilerlediği takdirde ciddi ağzı ve sızılara sebep olabilecek bir rahatsızlıktır. Rahatsızlığa basit etkenlerin sebebiyet verebileceği gibi aynı zamanda ciddi etkenler de bu durumun oluşmasında rol oynayabilir. Damak şişmesinin bir veya iki gün içerisinde geçmemesi veya diş etinde ciddi kanama, kızarıklık veya iltihaplanmalar görülmesi durumunda uzman bir diş hekimine başvurulması gerekir.
Hastanelerin diş polikliniklerinden veya diş hekimlerinin özel muayenelerinden randevu alabilir ve uzman bir hekime görünebilirsiniz. Şişkinliğin kemik yapınızla alakalı bir sorundan kaynaklandığı tespit edilirse uzman bir çene cerrahından yardım alabilirsiniz.