Deneme Süresi Içinde Sigorta Yapılır Mı

İş Kanunu deneme süresini tanımlayarak, bu süreyi 2 ay olarak belirlemiş ancak toplu iş sözleşmeleri ile 4 aya kadar uzatılabileceğini söylemiştir. Denem süresi her iki tarafın da birbirini tartarak işe devam etme arzusu içinde olup olmayacaklarını belirledikleri zaman zarfıdır. Peki bu süre içerisinde sigorta zorunlu mudur?

DENEME SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ NEDİR?

Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve karşılıklı olarak tazminatsız, derhal feshedebilir. Onun haricinde işçinin tüm hakları saklıdır.

İş Kanunu deneme süreli iş sözleşmesi için şöyle der: "Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatıseafoodplus.info süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır."

DENEME SÜRESİNDE SİGORTA ZORUNLU MUDUR?

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ise çalışanların sigortalılığı konusunda;

Sigortalılığın başlangıcı” başlıklı 7 nci maddesinde; Sigorta hak ve yükümlülüklerinin 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için (hizmet akdine istinaden çalışanlar için) çalışmaya, meslekî eğitime veya staja başladıkları tarihten itibaren başlayacağı,

– “Sigortalı bildirimi ve tescili” başlıklı 8 inci maddesinde de; işverenin, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri, (bazı istisnalar hariç) 7 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde (yukarıda) belirtilen sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlü olduğu belirtilmektedir.

Yani deneme süresindeki çalışan için sigorta yaptırılması zorunludur. Sigortasız olarak çalıştırılmaları suç teşkil eder.

Okurumuzun Sorusu:

Merhabalar ben özel bir okulda çalışan bir öğretmenim. Şehir değişikliği sebebiyle tarihinde yeni bir okulda çalışmaya başladım fakat benim sigortamı, tarihinde başlattılar ve ilk maaşımı de aldım. Deneme süreci gerekçesiyle ilk 2 ay paramı alamadım. Çalıştığım kurum tarihi ile kısa çalışma ödeneğine başvurdu. Mart’tan itibaren bir gün bile sigorta primim yok. Fakat uygulama üzerinden evde canlı dersler yaptım. Mayıs ayı dahil olmak üzere maaşımın üstünü aldım fakat haziran ayından itibaren maaşımın üstünü alabilmiş değilim. Çalıştığım kurum zorla istifa ettirmeye çalıştı fakat istifa etmedim. Nikahım olacak, tarihinde işten ayrılmayı düşünüyorum. Kıdem tazminatı hakkım olur mu? Bir de arabulucuya gitsem işe başladığım zamanki 2 aylık maaşım için başvuru yapıp ayrıca ek ders ücreti, kırtasiye masrafı, canlı dersler yapıldığı zaman yarı sigorta şartı olmalı diye biliyorum ama emin değilim. Kısacası haklarımı nasıl alabilirim? Yardımcı olabilir misiniz? 

Öncelikle bir noktayı netleştirelim.

İş Yasası’nın Maddesine göre:

“Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır”.

İşçi ve işveren arasında bir deneme süresi kararlaştırılmış olsa bile işçinin işbaşı yaptığı gün itibariyle işverenin ücret ödeme ve sigorta primi yatırma yükümlülüğü başlar. Deneme süresi işverenin bu yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. İş Yasası’nın deneme süresini düzenleyen maddesinde açıkça “İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır” denilerek işverenin bu yükümlülüğü vurgulanmıştır.

Dolayısıyla okurumuz deneme süresine ilişkin ücretini ve sigorta primini talep etme hakkına sahiptir.

Öte yandan kısa çalışma sırasında işçinin çalıştırıldığı süre kadar işçiye ücret ödenmesi ve sigorta primi yatırılması da zorunludur. Okurumuza Haziran ayından bu yana çalıştığı süre için ücret ödenmediği gibi Mart ayından bu yana da okurumuzun çalıştırıldığı sürenin primi hiç yatırılmamış. 

Dolayısıyla okurumuz çalıştığı sürelerin karşılığı olan ve ödenmeyen ücretler ile bu sürelerin sigorta primlerini de talep etme hakkına sahiptir.

Okurumuz işverenin istifa baskısına karşı çıkmakla, istifa etmemekle doğrusunu yapmış. Altını çizerek belirtelim. Yukarıda sıraladığım nedenlerle okurumuz için İş Yasası’nın maddesinin 2. fıkrası uyarınca haklı nedenle derhal fesih hakkı doğmuş durumda. Öte yandan okurumuz evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde de işten ayrılma hakkına sahip. Dolayısıyla okurumuz evleneceği tarihe kadar haklı fesih hakkını kullanabileceği gibi evlendiği tarihten sonra da hem haklı fesih hem de evlilik nedeniyle fesih hakkını kullanabilir.

Okurumuz kıdem tazminatını da alabilmek için sigorta girişinden itibaren 1 yıl dolduktan sonra işten ayrılmayı düşünüyor. Oysa okurumuzun işe giriş tarihi sigorta giriş tarihi değil işe başladığı 1 Temmuz tarihi. Okurumuz bu tarihte işe başladığını ispat edebildiği takdirde, sigorta girişi yapılmamış olsa da işe başlangıç tarihi bu tarih olarak kabul edilecektir. Yani hem kıdem tazminatına hak kazanmak için gereken 1 yılın dolması hem de kıdem tazminatına esas hizmet süresinde bu tarihin dikkate alınması gerekir. Bu tarih üzerinden baktığımızda okurumuzun 1 yılı zaten dolmuş durumda. Aynı şekilde yıllık izne hak kazanma bakımından da 1 yıl dolmuş bulunuyor. Ancak okurumuz her ihtimale karşı sigorta girişinden itibaren 1 yıl sayarak 7 Eylül tarihi beklemeyi de tercih edebilir.

Toparlayacak olursak:

1) Okurumuz istediği zaman haklı fesih yapabileceği gibi resmi nikahının ardından evlilik nedeniyle fesih de yapabilir. Haklı fesih ile evlilik nedeniyle fesih arasındaki en büyük fark işsizlik sigortasıdır. Okurumuz haklı fesih yaptığında ve fesih tarihinden geriye doğru 3 yıl içinde gün primi varsa işsizlik sigortası alabilecektir. Ancak evlilik nedeniyle fesih halinde gün prim olsa bile işsizlik sigortası alınamaz.

2) Okurumuz iş akdini feshettikten sonra tüm yasal haklarını yani a) kıdem tazminatını, b) hak kazandığı ancak kullanmadığı yıllık izinlerinin ücretini, c) deneme süresine ilişkin ücretini, d) kısa çalışma sırasında yaptığı çalışmaların ödenmeyen ücretlerini, e) ek ders ücreti, kırtasiye masrafı ve benzeri diğer tüm alacaklarını önce arabulucuya başvurarak, arabulucuda anlaşma olmazsa da dava yoluyla talep edebilir.

3) Okurumuz sigorta primlerinin ödenmediği süreler için (hem deneme süresi hem kısa çalışma sırasındaki süreler için) tüm belge, bilgi ve delillerle SGK’ya başvuruda bulunabilir. SGK yapacağı inceleme neticesinde işverene idari para cezası uygulayarak ödenmeyen primlerin geçmişe dönük olarak yatırılmasını sağlayabilir. Eğer SGK’dan sonuç alınamazsa, okurumuz dava yoluyla da ödenmeyen primlerinin ödenmesi için yasal süreci başlatabilir. SGK primleri için önce arabulucuya gitme zorunluluğu yok

4) Okurumuz yasal süreci başlatmadan önce hem deneme süresi hem kısa çalışma dönemine ilişkin çalışmalarını ispatlayabilecek tüm bilgi, belge, kayıt ve tanıkları bulmalı; bir avukattan da destek alarak haklı fesih ya da evlilik nedeniyle fesih yapmalıdır. Okurumuzun işten ayrılma dilekçesinde talep ettiği tüm haklar açıkça belirtilmelidir. İşveren bu hakları ödemediği takdirde okurumuz işten ayrılma (fesih) dilekçesini hazırladığı avukatla birlikte yasal süreci başlatabilir.

İşverenler işçi alırken pek çok kriteri göz önünde bulunduruyorlar. İşe uygun işçi çalıştırmak hem işverenin maliyetlerini azaltıyor, hem de işçinin başarısını artırıyor. İşverenler genelde iş sözleşmelerine deneme kaydı koymak istiyorlar. İş yaşamında 'deneme süresi uygulaması' düzenlenmiş durumda.

BU SÜRE İKİ AYI GEÇEMEZ

Buna göre, iş sözleşmelerine iki ayı geçmemek üzere deneme kaydı konulabiliyor. Yani işçi ve işveren iki ay deneme süresi kararlaştırabiliyor. Bu süre sonunda işveren de, işçi de ihbar sürelerine uymadan sözleşmeyi feshedebiliyor. Yalnızca toplu iş sözleşmesinde hüküm var ise süre 4 aya çıkıyor. İşverenlerin çoğu kez deneme süresini sigortasız ve ücretsiz çalıştırma yöntemi olarak kullandığını görüyoruz. Ancak deneme süresinin amacı, sigortasız ve ücret ödemeden işçi çalıştırmak değil, işe alımda en uygun elemanın seçilmesinin sağlanması adına hem işverenin, hem de işçinin işten memnun olmaması halinde tazminat ödemeden iş sözleşmesini feshedebilmesidir.

AKSİ DURUM HUKUK DIŞIDIR

Dolayısıyla deneme süresinde işçiye hem ücret ödenmesi, hem de sigorta girişinin yapılması gerekmek. İşverenlerin büyük bölümü bu sürede işçinin sigortasını yapmıyor. Bu durum ise hukuka aykırılık oluşturuyor.

BİR YIL SÜREYLE TEŞVİKLERDEN YARARLANMAZ

Sosyal güvenlikte deneme süresi diye bir uygulama yok. Yani deneme süresi içerisinde işçinin sigortası yapılmak zorundadır. Deneme süresinde işçisine sigorta yaptırmayan işveren hem idari para cezasıyla karşılaşacak, hem de yürürlükte olan beş puanlık sigorta prim indirimi teşvikinden bir yıl süreyle yararlanamayacaktır. Dolayısıyla işverenler deneme süresinde sigorta yaparak idari para cezalarından kaçınmalı ve teşviklerden yararlanmaya devam etme hakkını korumalıdırlar.

DENEME SÜRELERİ YILLIK İZİN VE KIDEM İÇİN DİKKATE ALINIR

Deneme süresi sigorta girişinin yapıldığı tarih olarak dikkate alındığı gibi kıdem süresinin hesabında ve yıllık izne hak kazanmak için geçirilen sürenin hesabında dikkate alınır. Yani deneme süresi dahil işyerinde bir yıl çalışan bir kişi kıdem tazminatı ve yıllık ücretli izin hakkına kavuşur. Deneme süresi kapsamında geçirilen süreler her iki hakkın kazanılması için geçmesi gereken süre için dikkate alınır.

ÇALIŞANIN 5 YIL İÇİNDE DAVA AÇMA HAKKI VAR

DENEME süresi içerisinde çalışan ve sigortası yapılmayan işçi bu durumu ALO 'e bildirerek işyerine teftiş yapılmasını sağlayabilir. Yapılacak teftiş sonrasında bu kişinin sigortasının yapılması sağlanacaktır. Ayrıca işten çıkış tarihinden itibaren beş yıl içerisinde hizmet tespit davası açılabiliyor. Bu durumda olan kişiler hizmet tespit davası açıp, o işyerinde çalıştıklarını mahkemede ispat edebilirlerse, sigortasız çalıştırıldıkları deneme süresinin sigortalı hale gelmesini sağlayabilirler. Hizmet tespiti davası kapsamında işveren deneme süresi içerisinde işçisine ücret ödememiş ise işçi ücret ve ödenmeyen diğer tüm haklarını işverenden alabilir.

YILLIK İZİN HAKKINIZ ZATEN BAŞLAMIŞ

SORU: Bir yıldır çalışıyorum. Ancak işveren yıllık izin hakkımın deneme süresi sonrasında başladığını söylüyor. İzin hakkımı ne zaman kazanırım? (Zafer Kulaçoğlu)

CEVAP: Deneme süresi, yıllık izin hesabında dikkate alınır. Dolayısıyla deneme süresi dahil o işyerinde bir yılı doldurduğunuz tarihte yıllık izin hakkı elde edersiniz.

'TE EMEKLİ OLABİLİRSİNİZ

SORU: doğumluyum. İşe giriş yılım Çalışma prim günüm 8 bin Ne zaman emekli olurum? (Merve Şahin)

CEVAP: 20 yıl sigortalılık, 44 yaş ve prim günü şartlarına tabisiniz. yılında 44 yaşınızı doldurduğunuzda emekli olabilirsiniz.

Deneme Süresi, çalışanın işe giriş tarihinden itibaren tarafların birbirini değerlendirerek işe devamlılığına karar vereceği sürece verilen isimdir. Bu süreç hem işçi hem de işveren açısından oldukça önemlidir. İşçi çalışma ortamı, iş yerine ulaşımı, işveren ve çalışma arkadaşlarıyla ilişkisi ile aynı zamanda görev tanımı bakımından bu süreci değerlendirir. İşveren ise aynı şekilde işçinin işe uyumu ve performansını bu süreçte oldukça iyi gözlemleyerek iş sözleşmesinin devamlılığına karar verir.

İş Kanunu’nda deneme süresi en çok 2 ay olarak belirlenmiş fakat toplu iş sözleşmelerinde bu süre 4 aya kadar uzatılabilmektedir.

Deneme Süresinde Yapılan Fesihlerde Bir Yükümlülük Var mıdır?

İşçi ve işveren deneme süresinde sözleşmeyi feshetmek istediklerinde herhangi bir ihbar süresi kullanmadan veya kullandırtmadan, tazminat ödemeden sözleşmeyi feshedebilir. Bu sürede çıkış işlemleri yapılacak olan personelin çıkış kodu önemlidir. Çünkü deneme süresi içinde işten ayrılan veya çıkartılan personelin çıkışı, deneme süresi içinde kullanılan 01 veya 02 kodlu çıkış ile yapılması gerekmektedir. Deneme süresi içerisinde işveren sözleşmeyi sonlandırıyorsa 01 kodla işçi sonlandırıyor ise 02 kodla çıkış bildirimi yapılmalıdır.

• Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi
• Deneme süreli iş sözleşmesinin çalışan tarafından feshi

Deneme Süresinde Sigorta

Çalışanın işe girdiği gün itibariyle sigortası yapılmak zorundadır. Deneme süresi sonunda yapılması gibi bir durum söz konusu olamaz. Bir gün dahi sigortasız personel çalıştırmak yasaktır ve çalıştırmanın cezai yaptırımları vardır. Çalışan yine deneme süresi içinde tüm haklarını (fazla mesai, yol ücreti, yemek ücreti vb.) diğer çalışanlar gibi almaya hak kazanır. İlerleyen yıllarda ise çalışanın yıllık izni ve kıdemi ise işe giriş tarihinden itibaren hesaplanır. Yani deneme süresinin sonundan itibaren bir tarihi esas almak mümkün değildir.