Denemeye Nasıl Başlanır
Deneme sınavları bilgi, beceri, zaman kullanımını ölçmemizi sağlayan en önemli fırsatlardandır. Kaygı durumumuzu, stres faktörlerini deneme sınavlarına girerek aşabiliriz. Deneme sınavları, gerçek sınavın provasıdır ve öğrencileri gerçek sınava hazırlar. Tiyatrocular sahneye çıkmadan önce sergileyecekleri oyunu defalarca prova eder ve hata yapma ihtimallerini en aza indirirler. Öğrencilerin hayatının yönünü belirleyen YKS'nın provası da deneme sınavlarıdır. Deneme sınavlarına giren aday, gerçek sınavda ne yapacağını bilir. YKS'nın yaklaştığı şu günlerde deneme sınavlarının adayların durumunu tespit noktasında belirleyici bir rol oynadığını söyleyebiliriz.
Deneme sınavları eksik konuların tespit edilmesini sağlar .
Deneme sınavları eksik konuları hatırlatır .
Deneme sınavları zamanın nasıl kullanilacağını öğretir .
Deneme sınavları kaygıyı dengede tutmayı sağlar .
Deneme sınavları yol gösterici niteliktedir .
Deneme çözerken hangi dersten başlayıp hangi dersle devam edip ve denemeyi hangi dersle sonlandırılacağı alışkalığı oluşturulmalıdır. Oluşturulan bu alışkanlık sınav anında da uygulanmalıdır. Bu nedenle -evde çözülenler de dahil- tüm deneme sınavlarının dikkatle uygulanması gerekir. Deneme ve soru çözerken dikkat edilmesi gereken bazı hususlar,teknikler ve stratejiler vardır.
- Natalie Goldberg, Writing Down the Bones
20 Nisan tarihli Millî Gazete'nin Kültür-Sanat sayfasında "Denemenin lezzeti" başlıklı bir yazı yazmıştım ve şu sorulara bir kitap eşliğinde cevap aramıştım: Neden deneme okuruz? Deneme okuyucusunun beklentileri nelerdir? Yazarlar neden deneme yazmak isterler? Deneme dediğimiz yazma eylemi insana neler katabilir?
Bu sorulara verilecek cevaplar arasında deneme yazım tekniklerine ve kurallarına dair bir şey bulmak güçtür. Fakat bunlarla ilgili olarak hem öğrenciler hem de deneme yazmak isteyen herkes için son dönemde Alfa Kitap tarafından dilimize birçok eseri kazandırılan Nigel Warburton'ın sayfalık hızla okunabilecek bir mini-rehberi var: Deneme Yazmanın Temel Kuralları.
Warburton'ı her ne kadar felsefeye dair kitaplarıyla tanıyor olsak da bu kitaptaki kolay okunabilir üslubu ve felsefe yapmadan felsefeye iştahlandıran tekniği takdire şayan. Elbette bunun için 'dan bu yana çeviriler yapan Ahmet Fehmi Yıldırım'ı da tebrik etmek gerekiyor.
Giriş yazısında bu kitabın nasıl kullanılabileceğini ifade ediyor yazar. Okumakla yetinmemek gerektiğini ve yazmaya dair yapılacak pratiklerde niteliğin nicelikten daha önemli olduğunu vurguluyor. On deneme yazdım demektense bir deneme yazdım demeli ama gayet güzel yazabilmeli. Peki nasıl? On bölümde adım adım "iyi deneme"ye götürüyor yazar. Henüz ilk bölümde deneme yazmanın eğitimin kalbi olduğunu hatırlatıyor. Yani deneme, ismi her ne kadar ciddiyetsizmiş gibi görünse de oldukça ciddi bir iş. Deneyip geçmek mümkün değil, bir kez daha denemeli, bir kez daha ve bir kez daha. Çünkü düşünen insan bir defada bırakmaz. "Yazmak bir tür düşünmedir" diyor yazar. Yazmak ve düşünmek için de iyi alışkanlıklar elde etmenin çok önemli olduğunu söylüyor: "Beceriler, iyi alışkanlıklara dayanır. Alışkanlıklar, genellikle daha önce defalarca tekrarlandığı için uzun uzadıya düşünmeye gerek görülmeyen davranış biçimleridir. İyi bir alışkanlık edindiniz mi, yaşam daha kolaylaşır. Ama bu aşamaya geçmek, genellikle öz-disiplin gerektirir. Bir işi kötü yapmanın garantili bir ödülü yoktur. Kötü alışkanlıkları sürekli tekrarlamak, alışkanlıklardan kopmayı daha da zorlaştırmaktan başka bir işe yaramaz. Günde birkaç dakikalık doğru pratik bile, yeteneğinizi dönüştürebilir. Etkili pratiğin sırrı, doğru şeyler yapmak ve iyi yapmaktır: Harcadığınız saatler oranında ödüllendirilmezsiniz. Hatta kötü alışkanlıkları güçlendirebilirsiniz; ama yüksek nitelikli pratik her zaman geliştirmeyi getirir."
Warburton'ın ikinci bölümde detaylandırdığı ama her bölümde muhakkak hatırlattığı bir konu: yazmaya başlamak. Çünkü bir an evvel başlanmadığı zaman başka her şey yapılabiliyor. Yazar tıkanıklığı, yazma acizliği, korku, sıkıntı, panik gibi psikolojik meseleleri yıkabilmenin tek yolu yazmaya bir an evvel başlamak. Saçma olabilir, komik olabilir, felsefî olabilir belki de bir reklam metni olabilir. Bir sakız bile paketinden çıktığında taş gibidir, tükürüğümüzle birlikte yumuşar ve sonrasında onla oynamaya başlarız. Bu oynama esnasında çene kaslarımızın geliştiğini ve hatta kalori harcadığımızı pek düşünmeyiz bile. Dil de böyledir. Kâğıdı ve kalemi karşısında görünce taş kesilir ancak tükürükle (düşünceyle) buluşunca sökülür
Üçüncü bölüm belki de en kritik bölüm. Eğer yazılan deneme bir soruyla başlıyorsa, yani bir sorun anlatıyorsa, meselesi varsa mutlaka cevabı da olmalı. Bir deneme okuru asla kolay kolay affetmez. O denemenin sonunda ciddi bir cevap yoksa, son kez okunuyor olabilirsiniz. Dördüncü bölümde araştırma ve planlama meselesi var. "Neyi bilmeniz gerektiğini keşfedin" diyor yazar. Konu ne olursa olsun saatlerce, günlerce, aylarca ve hatta yıllarca araştırma yapmak gerekebilir. Ömrünü sadece bir kitap için harcamış nice büyük hoca, âlim mevcuttur. Beşinci bölümde neredeyse ilkokuldan itibaren öğrendiğimiz giriş-gelişme-sonuç bölümlerinden bahsediyor yazar. "En iyi başlangıç satırları, kesin ve konunun özüne uygun olanlardır" diyor ve şöyle devam ediyor: "Çoğu kez, yazarın sorulan soruyla ilgili bakış açısını ya da vardığı sonucu özetler ve denemeyi o noktadan ileriye götürürler. Denemenin geri kalan kısmı, o sonuç için bir savunma inşa eder."
Deneme Yazmanın Temel Kuralları; gerekçe açıklamak, intihal-alıntı-referans, yazma sanatı, sınav denemesi ve yazınızı iyileştiren bölümleriyle son buluyor. Her bölüm için oldukça iyi örnekler ve "kilit noktalar" finali var. Yazar hiç üşenmemiş (tıpkı söylediği kurallardaki gibi) ve bazı klişe örneklerini bile sıralamış. Cinsiyetçi dil konusunda uyarılarda bulunmuş. Hemen akabinde de zor yazılan ve yazarken sık hata yapılan kelimelere dair bir yanlış/doğru listesi vermiş. Şık bir hareket.
Yazınızı iyileştirin bölümünde çok önemli bir kontrol sorusu listesi var. Bir deneme yazıldıktan sonra bu kontrol soruları gözden geçirilir ve cevapsız kalmadığı görülürse, o deneme büyük olasılıkla başarılıdır. Burada yazarın önemli bir önerisi var: "Geri bildirimi ciddiye alın. Kötü alışkanlıkları saptayıp yok edin; iyilerini güçlendirin."
Kitabın sonunda kaynakça dışında ek okumalar yapılabilecek bir liste de mevcut. Gayet başarılı bir kural kitabı diye düşünüyorum. Öğrenciler ya da deneme yazmaya meraklı olan herkes bu kitaptan yararlanabilir, kendilerini geliştirebilirler.
Yağız Gönüler
seafoodplus.info
Deneme Nedir Ve Nasıl Yazılır? Deneme Yazım Kuralları Ve &#;rnekleri
Güncelleme Tarihi:
LinkedinFlipboardE-postaLinki KopyalaYazı Tipi
Denemeler edebiyat yazım türleri arasında olarak bilinen yazılardır. Deneme türünü diğer edebi türlerden ayıran özellikler nelerdir? Denemenin yazılabilmesi için hangi özellikleri bilmek gerekir? Ülkemiz de denem yazarları olarak bilinen yazarlar kimlerdir? Denem yazım türlerin de eserler verebilmek için olması gereken kriterler nelerdir? İşte deneme hakkında bilinmesi gereken ve açıklanan ifadeler.
Deneme yazım türleri, yazarların düşünce ve görüşlerini daha samimi bir üslup kullanarak içten bir şekilde okurlarına aktarılmasıdır. Bu bağlam da bazı yazım türlerinin birbirleri ile karıştırıldığı bilinmektedir.
Deneme Nedir?
Deneme; konusu fark etmeksizin duygu ve düşünceleri ya da yazarın görüşlerini samimi bir dil kullanarak, kesin ifadeler kullanmadan aktardığı yazım türleridir. Deneme denince akla ilk gelen yazar Montaigne olacaktır. Deneme çok iddialı olmayan ve ispat manasın da içerikler içermeyen yazım türlerindendir.
Deneme araştırmaları yaparken muhasebe ifadesi ile karşılaşınca şaşırılmamalıdır. Çünkü bir dönem denemenin ismi muhasebe olarak geçmekteydi. Bu ifadenin bir iç hesaplaşma gibi düşünülmesinden kaynaklı olarak bu söyleme yer verildiği düşünülebilir.
Deneme Nasıl Yazılır?
Deneme yazmak isteyen yazar üslubunda çok samimi olursa yazım şeklini sohbet türüne kaçırabilir. Ya da bir düşünceyi ortaya koyup, okurun düşünmesini isterse fıkraya, bazen de duygular ifade edilirken eleştiriye dönüşebilir. Bu bağlam da deneme yazmak dikkat gerektiren bir iştir. Deneme türünü fıkra türünden ayırmak için toplumsal kaymaklı bir konu ele alınmamalıdır. Çünkü deneme yazmak için kişinin iç dünyası önemli olandır. Toplum sorunlarına değinilmemelidir.
Deneme yazmak için çok geniş bir yelpazede düşünebilme, dolu bir edebiyat, geniş dünya bakış açısı, sanat ve felsefe alanlarına ilgi olunması gerekir. Deneme yazmak isteyen yazar özgün olmalıdır. Bu bağlamda yazar hem deneme türlerinde eser verebilir, hem de okuyucularının ufkunun genişlemesine katkı verir.
Deneme Yazım Kuralları
Deneme yazmak için elbette bazı belli başlı kuralların olması gerek vardır. Mesela deneme de yazım türlerinde düşüncenin ispatlanması için kaygıya kapılmaya gerek yoktur. Ya da konuyu anlatırken çok iddialı bir konumda olmak gerekmemektedir. Deneme yazım kuralları arasında yazarın kendi ile konuşması ya da dertleşmesi gerektiği de belirtilebilir. Yazarın anlattıklarını kanıtlama gibi bir planı olmamalıdır. Deneme okuyucularının da aynı görüşe katılması gerektiği savunulmamalıdır. Çok akıl da kalan ve unutulmayan deneme türleri bulunmamaktadır.
Deneme yazım kuralları arasında hayallere ve düşüncelere yer vermek vardır. Bu bağlam da çok kültürlü bir deneme okuyucuya çok şey katacaktır. Sohbete kaçmayan dertleşme, ders vermek istemeyen ana düşünce, ispat içermeyen konu deneme yazım türünün olmazsa olmaz kuralları arasında bulunmaktadır.
Deneme Örnekleri
Deneme örneklerinin ilkini Fransız edebiyat yazarı Montaigne vermiştir. Türk edebiyatımız da ise Tanzimat Dönemi sonrasın da ortaya çıkan Servet-i Fünun dönemi yazarları örnek verilir. Cumhuriyet dönemin de ise deneme türleri kendini daha da geliştirmiştir. Bu bağlam da deneme günümüz de en çok okunan ve en çok sevilen türler arasın da bulunmaktadır. Deneme örneklerine bakılırken makale türü ile karıştırılmaması gerekir. Çünkü makale denemeye göre daha uzun olarak yazılmaktadır.
Türk Edebiyatı Deneme Kitapları örnekleri; Ahmet Haşim Bize Göre, Ahmet Rasim Eşkâl-i Zaman, Mahmut Sadık Takvimden Yapraklar, Refik Halit Karay Bir Avuç Saçma, İlk Adım, Makyajlı Kadın, Üç Nesil Üç Hayat, Falih Rıfkı Atay Eski Saat, Çile, İnanç, Kurtuluş, Bayrak gibi kitapları sıralamak mümkündür. Dünya edebiyatından ise; İngiliz F. Bacon, T.S. Eliot, Albert Camus, A. Huxley, Jean Paul Sartre, Gourmont, B. Julien, E.C. Alain örnek olarak gösterilen deneme yazarlarından en meşhurlarıdır.