Omurgalılar dünyasında temel olarak iki tip enerji üretim sistemi metabolizmayı ve canlı yaşamını yönetir. Bunlardan biri yüksek metabolizma hızına sahip memeli ve kuşlardaki enerji sistemiyken; diğeri düşük metabolizma hızına sahip sürüngen, amfibi ve balıklarda görülen enerji üretim sistemidir. Dinozorların genellikle dik bacaklara sahip olması onların da memeli ve kuşlar gibi etkin canlılar olduğu fikrini desteklemektedir. Bu noktada pelvisin (kalça kemiği) boyutu önemli bir belirteçtir, sürüngenlerde yavaş harekete olanak sağlayan ufak bacak kasları (uyluk kasları) yine görece küçük bir pelvise bağlanır ve bu durum kuş ve memelilerde tam ters durumdadır onların büyük pelvisleri vardır. Özellikle prosauropodlar, erken teropodlar gibi bazı ilkin dinozor grupları, küçük pelvislere sahiptir ve kimi çalışmalarda onların da düşük metabolizma hızına sahip olduğu düşünülmüştür, ancak özellikle avian dinozorlarda, gelişmiş teropod ve sauropodlarda, modern kuşlardaki gibi hava keselerinin bulunması, bazı kuş kalçalı dinozorlarda diyafram benzeri bir yapının korunması da dinozorların yüksek metabolizma hızına veya en azından sürüngenler ile kuş-memeli metabolizması arasında bir metabolizmaya sahip olduğunu gösterir. Ayrıca fosilleşmiş kemik kalıntıları da canlının yaşadığı süreçteki ısı değişimini gösterecek izotoplar barındırır, yapılan incelemelere göre dinozorlar genelde aynı ortamda yaşadıkları timsahgillerden daha duraylı (sabit) vücut sıcaklıklarına sahip olmuştur.[12]
Dinozorların vücut sıcaklıklarını dengelemek için sahip oldukları çeşitli adaptasyonları vardır. Büyük sauropod Camarasaurus ağır yapısı nedeniyle kolayca ısı kaybedemez ve aşırı ısınan kafatasını burun boşluklarında ve ağzında yer alan ısı transfer alanlarındaki kan damarlarıyla fazla ısıyı atarak soğutur. Yine Euplocephalus'ta döngüsel burun boşlukları vardır ve geniş kan damarları burada fazla ısıyı uzaklaştırır. Orta boy bir teropod olan Majungasaurus çenesiyle bağlantılı bir sinüs sistemine sahiptir, hayvan ağzını açtığında bu sinüslere hava dolar, sonra sinüsleri çevreleyen kan damarları havayı ısıtır ve fazla ısısını havaya kaybeden serin damarlar beyne gitmektedir. Hayvan ağzını kapatınca da ısınan hava burun ve ağızdan dışarı atılır.[14]
Son zamanlardaki çalışmalarda Tyrannosaurus rex'in kafatasındaki deliklerin farklı işlevleri olabileceği bulundu. İlk olarak hayvanın kafasının soğumasına yardım ettiği düşünüldü, diğer olasılıklar da kafatasının ağırlığını azaltan veya daha iyi bir işitme duyusuna sahip olmasına yardım eden bir adaptasyon sayılmasıdır.[15]
Üreme ve davranış[değiştir
Avrupa'nın 'en büyük' kara dinozoru fosili İngiltere'de keşfedildi
Kaynak, AFP
Bilim insanları, Avrupa'nın en büyük kara dinozoru olduğu düşünülen kalıntıların İngiltere'nin Isle of Wight adasında keşfedildiğini açıkladı.
Southampton Üniversitesi'nden paleontologlar, yaklaşık milyon yıl önce yaşadığı ve 10 metre uzunluğunda olduğu düşünülen yırtıcı hayvanın kalıntılarını adanın güneybatısında buldu.
Araştırmacılar, kalıntıların spinosaurid ailesinden iki bacaklı ve timsahı andıran bir suratı olan, yırtıcı bir dinozora ait olduğunu düşünüyor.
Isle of Wight'ta keşfedilen kalıntılar dinozorun leğen kemiği ve kuyruğuna ait.
Kaynak, Chris Barker Dan Folkes
Araştırmanın başındaki doktora öğrencisi Chris Barker, kalıntıların "10 metre uzunluğunda ve birkaç ton ağırlığında dev bir hayvana" ait olduğunu söyledi ve sözlerine devam etti:
"Boyutlarına bakacak olursak bunun Avrupa'da keşfedilen en büyük dinozor olduğunu düşünüyoruz. Hatta şimdiye kadar görülen en büyük dinozor bile olabilir."
Uzmanlar, keşfedilen dinozorun deniz seviyelerinin yükseldiği bir jeolojik zaman diliminde yaşadığını düşünüyor, hayvanın bölgede oluşan lagünlerde ve kum düzlüklerinde yemek aramak zorunda kaldığını tahmin ediyor.
Araştırmacılar, dinozora geçici olarak üzerinde bulunduğu kayalıktan esinlenerek 'Beyaz taş spinosauridi" ismini taktı.
Yardımcı yazar Darren Naish, "Şimdilik dinozorun sadece belirli parçalarını bulabildiğimiz için henüz bilimsel bir isim vermedik. Vücudunun diğer kısımlarını da zaman içinde bulmayı umuyoruz" dedi.
Bulunan fosilin büyük bir kısmı koronavirüs pandemisinden hemen önce vefat eden, Isle of Wight'da 'dinozor avcısı' olarak tanınan Nick Chase tarafından keşfedildi.
Çalışmanın bir diğer yazarı ve Portsmouth Üniversitesi ve Londra Doğa Tarihi Müzesi'nde doktora öğrencisi olan Jeremy Lockwood, "Nick ile beraber bu dinozorun kalıntılarını arıyordum ve hayvanın leğen kemiğini buldum. Kemiğin üzerinde işaret parmağım boyutunda çukurlar vardı" dedi ve devam etti:
"Bu çukurların kemik kalıntılarını yiyen böcekler tarafından oluşturulduğunu düşünüyoruz. Böylesine büyük bir yırtıcı hayvanın bir grup böceğin yemeği haline gelmesi ilginç bir düşünce."
kaynağı değiştir]
Dinozorlar pek çok özellikleri noktasında yüksek çeşitlilik yakaladılar. Boyut bu özelliklerin başında gelmektedir. Memeliler ile karşılaştırmak gerekirse ortalama memeli boyutu köpek ölçülerindeyken; ortalama dinozor boyutu ayı ölçülerine karşılık gelir. Tüm dinozorlar, boyut konusunda dikkate değer bir evrimsel öykü sunar, Mezozoyik dönemde dinozor beden kütlesinin modu ton arasındaydı.[10] Günümüzde tamamıyla karada yaşayan en büyük sürüngenler dev kaplumbağalar ve monitör kertenkelelerdir ve 1 tona yaklaşamazlar, ancak büyük etçil dinozorlar tona kadar ulaşabilen örneklere sahiplerdi. Geç Jura'nın Avrupa'sından bilinen Compsognathus m uzunluğundayken, Tyrannosaurus rex 12 metre uzunluğunda ve 8[11] ton kadar gelmekteydi. Sauropodlar için boyut konuşulacaksa devleşme söz konusu olmalıdır, örnek olarak 75 tona kadar ulaşabilen Argentinosaurus[2] ve 35 tonluk Supersaurus verilebilir.[12]
nest...