Tekke Edebiyatı'nda pirlerin ve mürşitlerin, tarikata yeni giren müridleri bilgilendirmek tarikat derecelerini ve tarikat adabını öğretmek amacıyla söylenen didaktik şiirlerdir. Bektaşilerinin, aşık tarzı halk edebiyatı nazım türü olan nefese verdiği isimdir. Türün en önemli temsilcisi Kaygusuz Abdal’dır.
Nutuk örneği[değiştir kaynağı değiştir]
Alevi-Bektaşi tarikatından tasavvuf şiirlerinin tarikatlarını ve hareketleriyle ilgili temaları işleyen, sorunlarını konu edinen şiirlerine deme adı verilir. Genellikle 8'li hece ölçüsüyle yazılan demeler saz eşliğinde kendine özgü bir makamla söylenir.
Deme örneği[değiştir
Dini- Tasavvufi Halk şiiri, yüzyılda Babai isyanları, Moğol istilası, haçlı seferleri, inanç ve kültür farklılıkları sosyal ve siyasi huzursuzluklarla dolu Anadoluda oluşmuştur.
Dini-Tasavvufi Halk Şiirinin Özellikleri
Tasavvuf düşüncesini temel alır.
Kurucusu Ahmet Yesevidir.
Tasavvufun amacı insanı olgunlaştırmak ve onu insan-ı kâmil yapmaktır.
Tasavvufta önemli olan Allah aşkıdır; yani ilahı aşktır.
Tasavvufa göre bütün evren Allahtan bir parçadır ve insan nefsi arzularından arınarak gönlünü ilahi aşkla doldurarak Allaha ulaşabilir.
Tekkeler etrafında bir araya gelen tasavvufçular bu görüşlerini, İslamiyet’i yaymak için edebiyatı bir araç olarak görmüşlerdir.
İlahi aşkın ele alındığı lirik ve didaktik ürünler verilmiştir.
Şiirler ağırlıklı olarak müzik eşliğinde söylenmiştir.
Genel olarak hece ölçüsü kullanılmış olsa da aruz ölçüsü de kullanılmıştır.
Nazım birimi olarak hem dörtlük hem de beyit kullanılmıştır.
Özellikle koşma nazım şekliyle ilahi, nutuk, şathiye, devriye, nefes nazım türlerinde şiirler yazılmıştır.
Gazel, kaside, mesnevi nazım şekliyle şiirlerin yazıldığı da görülmektedir.
Tasavvufi terimlerin ve bazı yabancı sözlerin dışında genellikle halkın konuştuğu dil kullanılmıştır.
Oğuz Türkçesinin Anadoludaki ilk ürünlerinde sade bir dil kullanılmıştır.
Âşık Paşa, Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli ve Mevlana ve yüzyıl mutasavvıflarındandır.
Yunus Emrenin dili dönemin diğer sanatçılarına göre daha sadedir.
Dini-tasavvufi halk şiiri nazım türleri şunlardır:
İlahi
Nefes
Şathiye
Devriye
Nutuk
Dini-Tasavvufi Halk ŞiiriDini-Tasavvufi Türk Şiirinin Özellikleri NelerdirTekke-Tasavvuf Şairleri KimlerdirTekke-Tasavvuf Şiiri Özellikleri