Divan Edebiyatında Mazmunlar Ders Notları

Divan Edebiyatında Belli Başlı Mazmunlar Ve Sevgili

DİVAN EDEBİYATINDA BELLİ BAŞLI MAZMUNLAR VE SEVGİLİ 
  Mazmun, edebiyatta özellikle Divan edebiyatında kullanılan klişeleşmiş sözlere verilen ad, kalıp benzetme, klişe mecazdır. Mazmunlar benzetmeli, cinaslı ve nükteli sözlerdir. Divan edebiyatında kullanılan mazmunlar aynıdır, her şair aynı mazmunları kullanır. Zaten bu yönüyle de imgeden ayrılır. İmge, bir şairin sadece kendisinin bulup kullandığı, mazmundan daha özgün kullanımdır
   Divan edebiyatı, geleneğin belirlediği hazır estetik kalıplar olan mazmunlar üzerine bina edilmiş bir edebiyattır. Güzellik algısı da bu mazmunlar etrafında şekillenmiştir. Birçok halleri, mazmunlarla ifade edilen güzellerin genel görünüşleri, yapıları ve tavırları aşağı yukarı bellidir. Bu yönüyle bakıldığında güzel veya sevgili tipi değişmemektedir.
Sevgilinin özellikleri de gelenek tarafından belirlenmiştir. Şairler bu geleneğin elverdiği çerçevede onların güzelliğini anlatırlar. Sevgili ise bütün hususiyetleri kendinde toplayan ideal bir güzeldir. Belli başlı mazmunlar;
&#; Sevgilinin gözleri, bademdir.
&#;  Kaşları,  yaydır.
&#; Kirpikleri, ucunda temren bulunan ve saplandığında değil de  çekildiği zaman kanatan seafoodplus.info zaman ki sevgili maşuktan gamzesini (yan bakış)çeker o zaman yaraları kanamaya başlar maşukun.
&#;  Saçları geceye (renk yönüyle) ya da yılana benzetilir. Bu yüzden sevgiliye genelde gece anlamına gelen 'Leyla' ismi yakıştırılır.
&#; Yanakları gül gibi kırmızı, yan bakışları(gamze) kılıç gibi keskin oktur
&#; Henüz açmamış gül anlamındaki gonca mazmunu  dudakları, inci :dişseafoodplus.info ,ince ve uzun olduğu için servidir.
Divan şiirinin en önemli kişisi olması dolayısıyla şiirde en çok sözü edilen sevgilidir. Sevgili divan şiirinde yukarıda belirtilen mazmunlar doğrultusunda  ideal bir tip olarak; ince, ayrıntılı, sanatkarane ve soyut bir şekilde tasvir edilir. İdealize edilen bu güzelin hayali bir özelliği de vardır.
Yok bu şehr içre senin vasf etdiğin dilber Nedîm
Bir perî-sûret görünmüş bir hâyal olmuş sana
&#; Divan Edebiyatı gül sevileni, bülbül seveni ve diken ( Rakip) mazmunları etrafında gelişmiş bir edebiyattır. Şiirlerde bu üçlemeye sıkça rastlanır.
İşittim ki rakib ölmüş habibin ömrü çoğ olsun
Kapıdan bir seg eksilmiş anı sanman ziyanlıdır
&#; Sevgilinin bu bilinen fiziksel durumunun dışındaki davranışları da bellidir. Sevgili hercâîdir, hem rakibe hem âşığa yönelir. Cevir ve sitem onun sanatıdır. Vefasızdır, sevgisine güvenilmez. Sevgilinin özellikleri arasında acı ve ıstırap verici olması önde gelir. Sözünde durmaz, âşığın ağlayıp inlemesi acıdan, üzüntüden ölecek duruma gelmesi onu etkilemez
   Bütün bu olumsuz özelliklerine rağmen âşığa düşen görev sevgiliden şikâyetçi olmamak ve onun eziyetlerine sabırla tahammül göstermektir. Âşık için sevgilinin kendisine eziyet etmekten vazgeçmesi dahi sevgilinin ilgisinin bittiğinin işareti durumundadır.
Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı?
Felekler yandı âhımdan murâdım şem'i yanmaz mı?

Kamu bîmârına cânan devâ-yı derd eder ihsan,
Niçin kılmaz bana derman beni bîmâr sanmaz mı?

Gamım pinhan dutardım ben dediler yâre kıl rûşen
Disem ol bi-vefâ bilmem inanır mı inanmaz mı?

Değilim ben sana mâil sen ettin aklımı zâil.
Bana ta'neyleyen gaafil seni görgeç utanmaz mı?

Fuzuli
&#; Bütün bunlara rağmen sevgili halinden mesuttur.
    Aşk derdiyle hoşem el çek ilacımdan tabib
    Kılma derman kim helakim zehri dermanındadır

seafoodplus.info

edebiyat ders notlarıDivan EdebiyatıBelli Başlı Mazmunlar Ve Sevgiliedebiyat ders notukonu özetiçalışma notlarıözetlerders anlatımeğitimöğretim kaynakları

HEDİYE ÇOK GÜZEL

Divan Edebiyatında Akımlar

Tasavvuf

Hem bir felsefe, hem inanç sistemi, olan tasavvuf; yüzyıldan beri divan ve halk edebiyatının temel doğuş ve dünya görüşü olmuştur. Getirdiği inanç sistemi felsefî dayanak ve mazmun bolluğu göz önüne alınırsa tasavvufun Türk edebiyatında büyük bir edebiyat akımı olduğu söylenebilir.

Divan edebiyatında üç akım boy göstermiştir.

Türkî-i Basit

• ve yüzyıllarda, Türk divan şiiri içinde dilde Türkçecilik, biçim ve özde yenilik yapmak isteyen bir akımdır. Daha sonra bu akım mahallileşme akımının başlangıcı kabul edilmiştir.
• Aruz veznini ve divan edebiyatının nazım şekillerini kullanmakla birlikte hemen hemen neredeyse öz Türkçe şiirler yazdılar.
• Yabancı sözcük ve tamlamaları şiire sokmamışlardır.
• Öz bakımından mazmunlar yerine halk dilindeki mecazları, deyimleri, atasözlerini kullanmaya çalışmışlardır.
• Aydınlı Visalî, Edirneli Nazmî ile Tatavlalı Mahremî bu akımın önemli temsilcilerindendir.
• Adı geçen her üç şairin, büyük bir sanat gücünde olmayışları ve sonraki yüzyıllarda bu akımı destekleyecek güçlü şairlerin görülmemesi bu akımı ömürsüz kılmıştır.

Yerlileşme (Mahallileşme) Akımı

• İstanbul&#;un fethinden sonra benimsenmiştir.
• Eskiden var olan dilde sadeleşme hareketinin yeniden canlanmasıdır.
• Şiirde İstanbul Türkçesine yaklaşmayı hedeflemişlerdir.
• Bu akım önce Bâkî&#;de görülmüş, en güçlü örneklerini Nedîm vermiş, yüzyılda Enderunlu Vâsıf bu akımı genişletmiştir.
• Halkın konuştuğu İstanbul Türkçesine özgü söyleyiş özellikleri, deyim ve mecazlar şiire girmiştir.
• Divan şiiri soyut dünyasının dışına çıkmıştır.
• Yaşanan yerler ve gerçek sevgililer betimlenmiştir.
• Halk edebiyatı etkisiyle şarkı nazım biçimi ortaya çıkmış ve Nedîm ile Şeyh Galip hece ölçüsüyle birer şiir yazmışlardır.

Sebk-i Hindî (Hint Tarzı)

• yüzyılda Hindistan&#;a seyahat eden Iran şairlerinin açtıkları yeni bir şiir akımıdır.
• yüzyılda Neşâtî, Nâilî; yüzyılda ise Şeyh Galib önemli temsilcileridir.
• XVII yüzyılda divan sanatçılarından Nef’î, Nailî, Neşatî gibi sanatçılar bu akımın içerisinde yer almadıkları halde bu akımdan etkilenmişlerdir.

Bu Akımın Divan Şiirine Getirdiği Yenilikler

• Söz oyunları yerine anlam derinlikleri oluşturulmuş.
• Mecazlarla güç anlaşılır bir şiir dili yaratılmış.
• İşitilmemiş ve geniş hayallere dayanan yeni mecazlar divan edebiyatına girmiş.
• Dizelerde bir iç musiki, söz ahengi yaratılmış.
• Bu akım, yüzyıl sonlarında Fransa&#;da görülen ve bizde Ahmet Hâşim&#;in temsil ettiği sembolizm akımını andırmaktadır.