Doç Dr Zafer Arık

Kanser hastalarının tedavisini çok uzun yıllardır cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi oluşturmaktaydı. Bu tedaviler kanserli hücrenin yanında sağlıklı hücrelere de zarar vermektedir. Yeni milenyum ile birlikte sağlıklı hücrelere daha az zarar veren ve sadece kanserli hücrelere zarar veren hedefe yönelik tedaviler hızlıca onkolojide yerini almaya başladı. Kişinin kendi bağışıklık sistemini daha etkili kullanarak kanseri engellemek üzerine geliştirilen ‘immünoterapi’de çığır açıcı gelişmeler ’de de devam etti. Bir immünoterapi yöntemi olarak CAR (kimerik antijen reseptörü)-T hücre tedavisi kişinin kendi bağışıklık sistemi hücrelerinin (T lenfositler) malign hücreleri tanıyıp ortadan kaldırmak üzere programlanmasını temel almaktadır. Bu yıl içinde Amerikan Gıda ve İlaç Daire’si tarafından çocuklarda ve genç erişkinlerde lösemi ve lenf bezi kanserinde kullanımına yönelik 2 CAR-T hücre tedavisi onaylandı. Onaylanan ilk gen tedavisi olarak kabul edilen CAR-T hücre tedavisinde, hastanın periferik kanından T-hücreleri alınıp laboratuvar ortamında genetik müdahalelerden geçirilmektedir. Genetik yöntemlerle değiştirilmiş CAR-T hücreleri hastaya damar yolundan tekrar verilmektedir. Bu hücreler hastanın kanser hücrelerini bulup yok etmektedir. Kemik iliği nakli dahil çok sayıda etkili tedaviye rağmen hastalığı kontrol altına alınamamış 63 kan kanserli hastada yapılmış olan CAR-T hücre çalışmasında, hastaların %83’ünde tam yanıt alınmış ve kanser hücreleri yok edilmiştir. Diğer bir önemli çalışmada da Büyük B-Hücreli lenf bezi kanseri nedeniyle ardışık tedavilere rağmen kanseri kötüleşen ’den fazla hastada CAR-T hücre tedavisi ile hastaların yarısında hastalık tamamen yok edilmiştir. Bu tedavilerin kişi başı maliyeti ise $ olup oldukça pahalı tedavilerdir. Tıpta yüzyılın buluşlarından biri olabilecek bu tedavi henüz sadece kan ve lenf bezi kanserlerinde kullanılabilmektedir. Diğer kanser türlerinde kullanımına yönelik bilimsel çalışmalar hızla devam etmektedir ().

Son yıllardaki önemli buluşlardan biri olduğu düşünülen CRISPR teknolojisi sayesinde genlerin hastalığa neden olan kısımlarının çıkarılması veya eklenmesi ile DNA diziliminin değiştirilmesi ve böylece DNA’ın istenildiği gibi düzenlenebilmesi sağlanmaktadır. CRISPR teknolojisi ile mamutların tekrar canlandırılabileceğine dair pek çok haber son yıllarda popüler kültürde de yer almıştır. Rochester Üniversitesi’ndeki araştırıcılar ’de ilk kez kanser gelişiminde önemli rolleri olan bir proteini CRISPR ile hücreden uzaklaştırdılar. CAR-T hücrelerinin oluşturulmasında da CRISPR teknolojisinin virüs bazlı gen transfer tekniğine göre daha etkili olduğu yine bu yıl keşfedildi. CRISPR teknolojisini eş zamanlı olarak ’de bulan Kaliforniya Üniversitesi ve Harvard Üniversitesi arasındaki patent savaşları halen devam etmektedir. Bu patent savaşlarına dahil olan Çin Halk Cumhuriyeti, ’de Kaliforniya Üniversitesi ile anlaşarak bu teknolojinin Çin’de aktif olarak kanser hastalarında kullanıldığı klinik çalışmalara başlamıştır. ABD ve SSCB arasında ’larda olan uzay araştırmaları yarışının benzeri bu kez CRISPR araştırmalarında ABD ve Çin arasında olacak gibi görünmektedir ().

Kaynaklar

1)Prasad, V., Immunotherapy: Tisagenlecleucel-the first approved CAR-T-cell therapy:implications for payers and policy makers. Nat Rev Clin Oncol. Jan;15(1) doi: /nrclinonc Epub Oct 4.

2) FDA News Release. FDA approval brings first gene therapy to the United States. CAR T-cell therapy approved to treat certain children and young adults with B-cell acute lymphoblastic leukemia. seafoodplus.info

3) FDA News Release. FDA approves CAR-T cell therapy to treat adults with certain types of large B-cell lymphoma. Yescarta is the second gene therapy product approved in the U.S.seafoodplus.info

4)Eyquem, J., Mansilla-Soto, J., Giavridis, T., van der Stegen, S.J., Targeting a CAR to the TRAC locus with CRISPR/Cas9 enhances tumour rejection. Nature.  Mar 2;() doi: /nature Epub Feb

5) Woolly mammoth on verge of resurrection, scientists reveal. seafoodplus.info

6)Maus, M.V., Immunology: T-cell tweaks to target tumours.

Nature.  Mar 2;() doi: /nature Epub Feb

7) Bitter CRISPR patent war intensifies. seafoodplus.info

Doç. Dr. Zafer ARIK
Hacettepe Üniversitesi Kanser Enstitüsü

Etiketler