Dünya Nın Yapısı
kaynağı değiştir]
Kıtaları oluşturan güç, levha hareketlerinin motoru olan Yer'in iç enerji kaynağıysa, çok daha büyük bir dış enerji kaynağı, kıtaları aşındırarak yok etme sürecinde etkili olur: Güneş enerjisi. Atmosfer hareketlerini ve su döngüsünü sürdürmek için gerekli enerjiyi sağlayan güneş ışınları, su ve rüzgâr aşındırması ile kıta yüzeylerinden koparılan minerallerin yine bu iki araç yardımıyla okyanus tabanlarına taşınarak çökmesine yardımcı olur. Bu mekanizma ile okyanus kabuğu üzerinde gittikçe kalınlaşarak biriken tortul kaya katmanı, dalma-batma mekanizması sırasında yerküre içlerine taşınarak yeniden erir.
Aşınma mekanizması, suyun yer çekimi etkisi altındaki hareketlerini izler, yüksek dağların aşınarak alçalmasına, okyanus derinliklerinin dolarak yükselmesine yol açar, sonuçta yer yuvarlağının girinti ve çıkıntılarının törpülenerek çekim etkisi ile belirlenmiş ideal geoit biçimine yaklaşması yönünde çalışır.
Yörünge ve dönme[değiştir kaynağı değiştir]
Ana madde: Jeodezi
Dünya'nın üzerindeki topoğrafik oluşumlar ve kendi ekseni etrafındaki eksantrik hareketi nedeniyle düzgün bir geometrisi yoktur. Geoibs bir biçimdedir fakat Ekvator'daki yarıçapı kutuplardaki yarıçapından fazladır. Bu kutuplarından basık, ekvatordan şişik özel küresel geometrik şekil geoit (Latince, Eski YunancaGeo "dünya") yani "Dünya şekli" diye adlandırılır. Referans küremsinin ortalama çapı &#;km'dir (~&#;km/π). Yerin ekseni etrafında dönmesi ekvatorun dışarı doğru biraz fırlamasına neden olduğu için ekvatorun çapı, kutupları birleştiren çaptan 43&#;km daha uzundur. Ortalamadan en büyük sapmalar, Everest Dağı (deniz seviyesinin üstünde m) ve Mariana Çukuru'dur (deniz seviyesinin altında m). Dolayısıyla ideal bir elipsoide kıyasla Yer'in %0,17'lik toleransı vardır. Ekvator'un şişkinliği yüzünden Yer'in merkezinden en yüksek nokta aslında ekvatordadır.
Katmanları[değiştir Dünya’nın İç Yapısı - Dünyanın İç Katmanları İçten Dışa Doğru Sırayla Nelerdir, Özellikleri Neler?
Dünya içten dışa doğru birbirinden farklı özelliklere sahip olan katmanlardan oluşur. Canlı yaşamının sürdürülebilmesi için katmanların özellikleri canlı yaşamını olumsuz yönde etkilemeyecek türden olmalıdır. Dünya'nın yapısı, bir dış silikat katı kabuk, oldukça viskoz bir astenosfer ve manto, mantodan çok daha az viskoz olan sıvı bir dış çekirdek ve katı bir iç çekirdek olmak üzere küresel kabuklarda katmanlıdır.
Dünyanın İç Katmanları Nelerdir, Özellikleri Neler?
Dünyanın İç Yapısı mekanik olarak litosfer, astenosfer, mezosferik manto (Dünya'nın mantosunun litosfer ve astenosferin altındaki kısmı), dış çekirdek ve iç çekirdeğe bölünmüştür, ancak kimyasal olarak Dünya modelinin iç yapısı bölünebilir. Kabuğa, üst mantoya, alt mantoya, dış çekirdeğe ve iç çekirdeğe şeklinde sıralanır.
Dünyanın İç Yapısı basit diyagramı aşağıda verilmiştir:
Katmanlar ısı, sıcaklık, basınç, madde yapısı olarak farklıdır. Dünya'nın içi Güneş'e benzer bir yapıdadır. Çekirdek olarak bilinen yerin çekimi kuvveti yüksek ve binlerce derece sıcaklıktadır. Mıknatıs özelliğine benzeyen çekirdek her şeyi kendisine doğru çekmektedir. Dünya içten içe geçen 5 katmandan oluşmaktadır.
Dünya'nın iç katmanlarının içten dışa doğru sıralanışı şu şekildedir;
Ağır Küre- Çekirdek Katmanı (İç ve dış çekirdek olarak iki kısımda incelenir)
Ateş Küre- Manto Katmanı
Taş Küre- Yeryüzü Katmanı
Su Küre- Okyanuslar ve Denizler
Hava Küre- Atmosfer
Dünyanın İç Katmanlarının Özellikleri
Dünyanın iç katmanları ağır küre ve ateş küre olarak ikiye ayrılır. Ağır küre ise kendi içinde iç çekirdek ve dış çekirdek olarak iki başlığa ayrılır. Dünyanın katmanları içten dışa sıralanışı ve özellikleri ise şu şekildedir:
Ağır Küre Çekirdek Katmanı
İç çekirdek: Dünyanın merkezinden dünya yüzeyinin km altına kadar uzanır. İç çekirdek demir ve bir miktar nikelden oluşur. Katı haldedir ve dış çekirdek sıvı (veya yarı sıvı) haldedir. Dünyanın iç çekirdeği, yüzeyin dönüşüne göre biraz daha hızlı döner. Katı iç çekirdek, bir manyetik alana sahiptir ve bunu sürdürmek için çok sıcaktır. Bu demir çekirdek °C'de Güneş'in yüzeyi kadar sıcaktır, ancak yerçekiminin ezme basıncı onun sıvı hale gelmesini engeller.
Dış Çekirdek: İç çekirdeği çevreleyen dış çekirdek, dünya yüzeyinin ila kilometre altında bulunur. Dış çekirdek, nikel (nife) ile karıştırılmış demirden oluşmaktadır. Dış çekirdek katı olmak için yeterli basınç altında değildir, bu nedenle iç çekirdeğe benzer bir bileşime sahip olmasına rağmen sıvıdır. Dış çekirdeğin sıcaklığı, dış bölgelerde santigrat derece ile iç çekirdeğin yakınında santigrat derece arasında değişmektedir.
Ateş Küre Manto Katmanı
- İç kısmın kabuğun dışındaki kısmına manto denir. Dünya hacminin yaklaşık yüzde 83'ünü oluşturur.
- Manto, demir ve magnezyum açısından zengin silikat kayalarından oluşur.
- Manto %45 oksijen, %21 silikon ve %23 magnezyumdan oluşur.
- Mantoda sıcaklıklar, kabuğun üst sınırında yaklaşık °C'den çekirdek-manto sınırında yaklaşık °C'ye kadar değişir.
- Sıcaklık farkından dolayı mantoda konvektif bir malzeme sirkülasyonu vardır (katı olmasına rağmen manto içindeki yüksek sıcaklıklar silikat malzemenin yeterince sünek olmasına neden olur).
Taşküre Yeryüzü Katmanı
- Kabuk, dünyanın en dış tabakasıdır.
- Yoğunluk derinlikle artar ve ortalama yoğunluk yaklaşık 2,7 g/cm3'tür (dünyanın ortalama yoğunluğu 5,51 g/cm³'tür).
- Kabuğun kalınlığı, okyanus kabuğu için 5 ila 30 kilometre ve kıtasal kabuk için 50 ile 70 kilometre arasında değişmektedir.
- Büyük dağ sistemlerinin olduğu bölgelerde kıtasal kabuk 70 km'den daha kalın olabilir. Himalayalarda km kalınlığa kadar çıkabilir.
- Kabuğun sıcaklığı derinlikle artar ve alttaki manto ile sınırda tipik olarak yaklaşık °C ila °C aralığında değerlere ulaşır.
- Kabuğun üst kısmındaki her Kilometre için sıcaklık 30 °C kadar artar.
- Kabuğun dış kaplaması tortul malzemedendir ve bunun altında asidik olan kristal, magmatik ve metamorfik kayaçlar bulunur.
- Kabuğun alt tabakası bazaltik kayalardan oluşur.
nest...
Dünya’nın İç Yapısı - Dünyanın İç Katmanları İçten Dışa Doğru Sırayla Nelerdir, Özellikleri Neler?
Dünya içten dışa doğru birbirinden farklı özelliklere sahip olan katmanlardan oluşur. Canlı yaşamının sürdürülebilmesi için katmanların özellikleri canlı yaşamını olumsuz yönde etkilemeyecek türden olmalıdır. Dünya'nın yapısı, bir dış silikat katı kabuk, oldukça viskoz bir astenosfer ve manto, mantodan çok daha az viskoz olan sıvı bir dış çekirdek ve katı bir iç çekirdek olmak üzere küresel kabuklarda katmanlıdır.
Dünyanın İç Katmanları Nelerdir, Özellikleri Neler?
Dünyanın İç Yapısı mekanik olarak litosfer, astenosfer, mezosferik manto (Dünya'nın mantosunun litosfer ve astenosferin altındaki kısmı), dış çekirdek ve iç çekirdeğe bölünmüştür, ancak kimyasal olarak Dünya modelinin iç yapısı bölünebilir. Kabuğa, üst mantoya, alt mantoya, dış çekirdeğe ve iç çekirdeğe şeklinde sıralanır.
Dünyanın İç Yapısı basit diyagramı aşağıda verilmiştir:
Katmanlar ısı, sıcaklık, basınç, madde yapısı olarak farklıdır. Dünya'nın içi Güneş'e benzer bir yapıdadır. Çekirdek olarak bilinen yerin çekimi kuvveti yüksek ve binlerce derece sıcaklıktadır. Mıknatıs özelliğine benzeyen çekirdek her şeyi kendisine doğru çekmektedir. Dünya içten içe geçen 5 katmandan oluşmaktadır.
Dünya'nın iç katmanlarının içten dışa doğru sıralanışı şu şekildedir;
Ağır Küre- Çekirdek Katmanı (İç ve dış çekirdek olarak iki kısımda incelenir)
Ateş Küre- Manto Katmanı
Taş Küre- Yeryüzü Katmanı
Su Küre- Okyanuslar ve Denizler
Hava Küre- Atmosfer
Dünyanın İç Katmanlarının Özellikleri
Dünyanın iç katmanları ağır küre ve ateş küre olarak ikiye ayrılır. Ağır küre ise kendi içinde iç çekirdek ve dış çekirdek olarak iki başlığa ayrılır. Dünyanın katmanları içten dışa sıralanışı ve özellikleri ise şu şekildedir:
Ağır Küre Çekirdek Katmanı
İç çekirdek: Dünyanın merkezinden dünya yüzeyinin km altına kadar uzanır. İç çekirdek demir ve bir miktar nikelden oluşur. Katı haldedir ve dış çekirdek sıvı (veya yarı sıvı) haldedir. Dünyanın iç çekirdeği, yüzeyin dönüşüne göre biraz daha hızlı döner. Katı iç çekirdek, bir manyetik alana sahiptir ve bunu sürdürmek için çok sıcaktır. Bu demir çekirdek °C'de Güneş'in yüzeyi kadar sıcaktır, ancak yerçekiminin ezme basıncı onun sıvı hale gelmesini engeller.
Dış Çekirdek: İç çekirdeği çevreleyen dış çekirdek, dünya yüzeyinin ila kilometre altında bulunur. Dış çekirdek, nikel (nife) ile karıştırılmış demirden oluşmaktadır. Dış çekirdek katı olmak için yeterli basınç altında değildir, bu nedenle iç çekirdeğe benzer bir bileşime sahip olmasına rağmen sıvıdır. Dış çekirdeğin sıcaklığı, dış bölgelerde santigrat derece ile iç çekirdeğin yakınında santigrat derece arasında değişmektedir.
Ateş Küre Manto Katmanı
- İç kısmın kabuğun dışındaki kısmına manto denir. Dünya hacminin yaklaşık yüzde 83'ünü oluşturur.
- Manto, demir ve magnezyum açısından zengin silikat kayalarından oluşur.
- Manto %45 oksijen, %21 silikon ve %23 magnezyumdan oluşur.
- Mantoda sıcaklıklar, kabuğun üst sınırında yaklaşık °C'den çekirdek-manto sınırında yaklaşık °C'ye kadar değişir.
- Sıcaklık farkından dolayı mantoda konvektif bir malzeme sirkülasyonu vardır (katı olmasına rağmen manto içindeki yüksek sıcaklıklar silikat malzemenin yeterince sünek olmasına neden olur).
Taşküre Yeryüzü Katmanı
- Kabuk, dünyanın en dış tabakasıdır.
- Yoğunluk derinlikle artar ve ortalama yoğunluk yaklaşık 2,7 g/cm3'tür (dünyanın ortalama yoğunluğu 5,51 g/cm³'tür).
- Kabuğun kalınlığı, okyanus kabuğu için 5 ila 30 kilometre ve kıtasal kabuk için 50 ile 70 kilometre arasında değişmektedir.
- Büyük dağ sistemlerinin olduğu bölgelerde kıtasal kabuk 70 km'den daha kalın olabilir. Himalayalarda km kalınlığa kadar çıkabilir.
- Kabuğun sıcaklığı derinlikle artar ve alttaki manto ile sınırda tipik olarak yaklaşık °C ila °C aralığında değerlere ulaşır.
- Kabuğun üst kısmındaki her Kilometre için sıcaklık 30 °C kadar artar.
- Kabuğun dış kaplaması tortul malzemedendir ve bunun altında asidik olan kristal, magmatik ve metamorfik kayaçlar bulunur.
- Kabuğun alt tabakası bazaltik kayalardan oluşur.